همه ملتها و امتها و افراد باید از کوران آزمایش بگذرند. آزمایشات الهى به قدرى سخت است که بعضى مواقع رسولان را نیز به استغاثه می‌کشاند.
یکی از سنت‌های خداوند در جهت رشد مؤمنان، ابتلای آن‌ها به انواع و اقسام بلایای طبیعی، جانی و مالی است. در این فرآیند، انسان مؤمن به ضعف‌ها و قوت‌های رفتاری و صفاتی خود پی می‌برد و از دیگر سو صبر او مورد آزمون قرار می‌گیرد. اساساً شناسایی ظرفیت‌های معنوی در برخورد با آزمون‌های الهی یکی از ثمرات این آزمون‌ها محسوب می‌شود. انسان مؤمن آنگاه که این آزمون‌ها را با موفقیت سپری کند سروری وصف‌ناپذیر سراسر وجود او را می‌گیرد و در عین حال شاکر محبت‌های خداست، اما آنگاه که دچار دست‌انداز می‌شود سعی در اصلاح عملکرد خود خواهد داشت.
خداوند در آیه214 سوره بقره در این باره می‌فرماید: «أَمْ حَسِبْتُمْ أَنْ تَدْخُلُوا الْجَنَّةَ وَ لَمَّا یَأْتِکُمْ مَثَلُ الَّذینَ خَلَوْا مِنْ قَبْلِکُمْ مَسَّتْهُمُ الْبَأْساءُ وَ الضَّرَّاءُ وَ زُلْزِلُوا حَتَّى یَقُولَ الرَّسُولُ وَ الَّذینَ آمَنُوا مَعَهُ مَتى نَصْرُ اللَّهِ أَلا إِنَّ نَصْرَ اللَّهِ قَریبٌ؛ آیا پنداشتهاید در حالى که هنوز حادثههایى مانند حوادث گذشتگان بر شما نیامده ، وارد بهشت مىشوید؟ ! به آنان سختىها و آسیب‌هایى رسید وچنان مضطرب شدند تا جایى که پیامبر و کسانى که با او ایمان آورده بودند [ در مقام دعا و درخواست یارى ] مىگفتند : یارى خدا چه زمانى است ؟ [ به آنان گفتیم:] آگاه باشید، یقیناً یارى خدا نزدیک است».
در این آیه به همان سنت خداوند نسبت به آزمون مردم اشاره دارد و می‌فرماید قطعاً شما را مانند گذشتگان دچار رنج و دشواری‌های می‌کنیم تا حدی که دچار تنش‌های عمیق شوید. عبارت زُلْزِلُوا در این آیه می‌تواند اشاره به همان تنش‌ها و تزلزل‌های قلبی و ایمانی داشته باشد.
" بَأْساء" از ماده" بأس" در اصل به معنى شدت و مانند آن است و به هر گونه رنج و عذاب و ناراحتى گفته مىشود و "ضرّاء" به گفته راغب در "مفردات" نقطه مقابل سراء یعنى آنچه مایه مسرت و موجب منفعت است. بنابراین هرگونه زیانى که دامنگیر انسان شود در امور جانى و مالى و عرضى و امثال آن را شامل مىشود. همچنین گفته‌اند: «بأساء» سختىهایى است که از خارج به انسان تحمیل مىشود، مثل جنگ و سرقت و «ضرّاء» سختىهاى درونى است؛ مانند بیمارى، زخم و جراحت.
بر این اساس در سنتهاى الهى، هیچ تغییرى نیست. همه ملتها و امتها و افراد باید از کوران آزمایش بگذرند. آزمایشات الهى به قدرى سخت است که بعضى مواقع رسولان را نیز به استغاثه می‌کشاند آنجا که فرمود «یَقُولَ الرَّسُولُ وَ الَّذِینَ آمَنُوا مَعَهُ مَتى نَصْرُ اللَّهِ؛ پیامبر و کسانى که با او ایمان آورده بودند [ در مقام دعا و درخواست یارى ] مىگفتند : یارى خدا چه زمانى است؟». از این جهت می‌توان نتیجه گرفت یکى از شروط استجابتِ دعا، اضطرار و قطع امید از غیر خدا و استغاثه به درگاه اوست. از دیگر سو این نتیجه حاصل می‌شود که فرج و گشایش جامعه اسلامی پس از عبور از کوران حوادث متعدد اجتماعی حاصل می‌شود.
منبع:
تفسیر نمونه آیت‌الله مکارم شیرازی، ج2، ص101
تفسیر نور حجت‌الاسلام قرائتی، ج1، ص: 330
