چند روزی از آغاز دور جدید درگیری‌ها میان ارتش رژیم صهیونیستی و گروه‌های مقاومت فلسطینی می‌گذرد و آنچه بیش از هر چیز دیگری در کانون توجه‌ها قرار گرفته است توان بالای راکتی گروه‌های مقاومت و شلیک حجم انبوهی از این راکت‌ها به‌سمت عمق سرزمین‌های اشغالی و تقابل سامانه‌های پدافند هوایی ارتش اسرائیل با‌ آنهاست.

از ابتدای آغاز این درگیری‌ها نظرات مختلفی پیرامون میزان توانمندی سامانه‌های پدافندی ارتش اسرائیل مطرح شده است تا جایی که برخی توانمندی آنها را مثبت و برخی نیز آنها را فاقد توانایی لازم برای مقابله با راکت های فلسطینی ارزیابی کرده‌اند.

برای بررسی دقیق‌تر میزان توانمندی پدافند هوایی ارتش اسرائیل ابتدا می‌بایست با ساختار و سازمان و تجهیزات پدافند هوایی این رژیم آشنا شویم و بعد به‌سراغ نقاط ضعف و قوت آنها برویم.

از سال 2006 و پس از جنگ 33روزه و همچنین سه جنگ بعد از آن با گروه‌های فلسطینی بود که ارتش رژیم صهیونیستی دریافت از این پس با تهدیدات دوربردتری مواجه خواهد بود که هدف آنها تهدید عمق سرزمین‌های اشغالی است. از همین رو فرماندهان ارتش این رژیم می بایست تغییرات اساسی در ساختار و سازمان پدافند هوایی این ارتش این رژیم پدید می‌آرودند.

با ورود سامانه پدافندی گنبد آهنین به ساختار پدافند هوایی ارتش اسرائیل از سال 2011، نظریه دفاع هوایی چند لایه مطرح شد و این نظریه از نیمه دوم سال 2016 شکل عملیاتی به خود گرفت.

در همین راستا نام «سازمان ضدهوایی» به «سازمان پدافندهوایی» تغییر کرد و «سازمان پدافند موشکی» نیز در دل آن ادغام شد. بر اساس این نظریه دفاع منطقه‌ای ( جبهه شمالی، میانی، جنوبی) از حریم هوایی سرزمین هوای اشغالی نیز از بین رفت و جای خود را به سیستم دفاع یکپارچه دارد.

 در نظریه جدید مرکزی تحت عنوان «مرکز ملی مدیریت تصویر بالستیک یا منتاو» ایجاد شد که مسئولیت اعلام هشدار ملی و مدیریت عملیات کشف، رهگیری و انهدام انواع اهداف هوایی را به عهده دارد.

این مرکز در تل آویو مستقر بوده و با در اختیار گرفتن تمامی سامانه‌های شناسایی، جمع آوری اطلاعات، سامانه‌های راداری و پدافندی در سرتاسر سرزمین‌های اشغالی وظیفه مدیریت متمرکز درگیری با انواع تهدیدات هوایی را بر عهده دارد.

 از دیگر تغییرات بوجود آمده در ساختار پدافندی ارتش اسرائیل بر اساس نظریه دفاع چند لایه، انحلال هنگ‌های پدافندی و ایجاد گردان‌های سامانه‌های پدافندی است که هر گردان بسته به نوع سامانه پدافندی از چند آتش بار تشکیل شده است که در مواقع اضطراری امکان افزایش آنها نیز وجود دارد.

سازماندهی سامانه‌های پدافندی ارتش صهیونیستی به این صورت است که سامانه‌های گنبد آهنین که در قالب دو گردان 137 و 947 سازماندهی شده‌اند، وظیفه برخورد با اهداف در ارتفاع پایین را برعهده دارند. پس از آن، گردان‌های 138 و 139 سامانه پاتریوت و گردان 66 سامانه فلاخن داود ماموریت دارند با اهداف ارتفاع متوسط درگیر شوند و گردان 136 حیرف مگان که متشکل از سامانه‌های پیکان2 و پیکان3 است برای مقابله با تهدیدات ارتفاع بالا و موشک‌های بالستیک گسترش یافته‌اند.

در بین سامانه‌های پدافندی ارتش اسرائیل، گنبد آهنین تنها سامانه‌ای است که متناسب با گستره جغرافیایی تهدیدات مواضع خود را تغییر می‌دهد و سایر سامانه‌های پدافندی ارتش رژیم در پایگاه‌های خود به صورت ثابت قرار دارند.

سامانه گنبد آهنین در سال 2011 و با هدف مقابله با تهدیدات در ارتفاع پایین و با برد 4 تا 70 کیلومتر طراحی و با هدف حفاظت از شهرک‌ها و مناطق حساس رژیم وارد خدمت شد.

هر سامانه گنبد آهنین شامل یک رادار EL/M2084، یک مرکز کنترل و فرماندهی و سه لانچر است که هر لانچر توانایی حمل و شلیک 20 موشک «تمیر» را دارد.  در مجموع 12 سامانه گنبد آهنین برای دفاع از آسمان سرزمین‌های اشغالی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

لانچر پرتاب موشک‌های استانر سامانه پدافندی فلاخن داود

سامانه فلاخن داود که در سال 2016 وارد خدمت شده، وظیفه مقابله با تهدیدات از برد 70 تا 300 کیلومتر را برعهده دارد. فلاخن داود نیز از یک رادار EL/M2084 بهره می‌برد و هر آتشبار آن دارای 6 سکوی شلیک 12 موشک است که از موشک پدافندی استانر بهره می‌برد. در حال حاضر نیز 3 سامانه فلاخن داود در قالب یک گردان پدافندی در سرزمین‌های اشغالی مستقر هستند.

موشک‌های سامانه‌های پدافندی آرو 2 و 3

یگان حیرف مگان که متشکل از سه سامانه حیتس 2 و یک سامانه حیتس3 است نیز با در اختیار داشتن رادار گرین پاین وظیفه درگیری با اهداف در ارتفاع و برد بالا را دارد. در حقیقت این دو سامانه برای مقابله با موشک‌های بالستیک ایرانی طراحی شده‌اند.

تا اینجای کار با ساختار پدافند هوایی ارتش اسرائیل و همچنین سامانه‌های پدافندی آن به صورت مختصر آشنا شدیم. ذکر این نکته ضروری است که بر خلاف تصور رایج که فکر می‌کند گنبد آهنین به تمام ساختار پدافندی اسرائیل اطلاق می‌شود، گنبد آهنین نام یکی از سامانه‌های پدافندی ارتش رژیم صهیونیستی است که به دلیل کثرت کاربرد بر سرزبان‌ها افتاده است.

با توجه به مطالب بالا و علیرغم آنکه پس از جنگ سال 2006 رژیم صهیونیستی تغییرات جدی در ساختار پدافند هوایی خود ایجاد کرده است، اما بازهم شاهد آن هستیم که سازمان پدافند هوایی این رژیم قادر به حفاظت کامل در برابر حملات راکتی گروه‌های مقاومت نیست.

چه اینکه اخیرا نیز اصابت یک موشک به نزدیکی نیروگاه اتمی دیمونا توانایی این سازمان برای دفاع از آسمان سرزمین‌های اشغالی را با تردیدهای جدی روربرو کرده است.

از سوی دیگر تنها سامانه پدافندی اسرائیلی که در سال‌های اخیر فعال بوده، سامانه گنبد آهنین است و دیگر سامانه‌های پدافندی ارتش رژیم به جز مواردی معدود هنوز وارد یک درگیری جدی نشده‌اند و از همین رو صحت عملکرد آنها مورد مناقشه و تردید است.

لانچرهای پرتاب موشک تمیر سامانه پدافندی گنبد آهنین

سامانه گنبد آهنین نیز دارای نقاظ ضعف متعددی است. اول اینکه تعداد سامانه‌های موجود، توانایی پوشش تمامی سرزمین‌های اشغالی را نداشته و لذا در صورت بروز جنگ چند جبهه‌ای، این سامانه قادر به پاسخگویی در مقابل حملات راکتی و موشکی نبوده و دفاع هوایی ارتفاع پست اسرائیل به شدت آسیب پذیر خواهد بود.

نحوه عملکرد سامانه پدافندی گنبد آهنین

همچنین این سامانه قادر به رهگیری موشک‌ها و راکت‌هایی که از فاصله کمتر از 4 کیلومتر شلیک می‌شوند را به دلیل نبودن زمان کافی برای کشف و رهگیری هدف ندارد و گسترش لانچرهای پرتاب موشک مقاومت در این فاصله یک تهدید جدی برای این سامانه محسوب می‌شود.

از سوی دیگر سامانه گنبد آهنین اهدافی که دارای سرعت بالا بوده و زمان پرواز آنها کمتر از 28 ثانیه باشد را نیز نمی‌تواند رهگیری کند.

موشک تمیر سامانه پدافندی گنبد آهنین

همچنین سرجنگی موشک‌های تمیر مورد استفاده در این سامانه مجهز به فیوز مجاورتی است که بهترین شرایط آن برای انهدام هدف زمانی است که در فاصله یک متری هدف قرار بگیرد در غیر اینصورت احتمال نفوذ ترکش‌های آن در بدنه هدف و انهدام آن کاهش می‌یابد.

تصویری از مقابله سامانه گنبد آهنین با راکت‌های مقاومت

از سوی دیگر، یکی از نقاط ضعف این سامانه، عدم توانایی مقابله با حجم انبوهی از شلیک‌هاست؛ موضوعی که گروه‌های مقاومت نیز به آن پی برده‌اند و یکی از دلایل شلیک راکت از سوی این گروه‌ها در حجم بالا نیز به همین دلیل است.

قیمت بالای موشک‌های تمیر سامانه گنبد آهنین در مقابل قیمت پایین راکت‌های گروه های مقاومت امری است که هزینه نبرد برای صهیونیست‌ها را به شدت بالا خواهد برد.

بر اساس اطلاعات منتشر شده، هر موشک تمیر گنبد آهنین بین 40 تا 100 هزار دلار قیمت دارد. این در صورتی است که قیمت هر راکت گروه‌های فلسطینی بین هزار تا 5 هزار دلار است.

از سوی دیگر، نوع راکت‌هایی که در سال‌های گذشته توسط گروه‌های مقاومت مورد استفاده قرار می‌گرفت برد، سرعت، دقت و حجم تخریب کمتری نسبت به راکت‌هایی که در جنگ‌های اخیر از سوی این گروه ها مورد استفاده قرار می‌گیرد، داشت.

نمونه‌ای از راکت‌های گردان‌های شهید عزالدین قسام شاخه نظامی حماس

گروه های فلسطینی در جنگ اخیر از راکت‌هایی استفاده کردند که علاوه بر برد و حجم تخریب بهتر، از سرعت و دقت بالاتری نیز برخوردار  هستند و همین موضوع، کار سامانه گنبد آهنین را به مراتب نسبت به گذشته سخت‌تر کرده است.

افزایش قدرت همه‌جانبه راکت‌های مقاومت موجب آن شده است دامنه جنگ که روزی تنها به مرزهای باریکه غزه محدود بود امروز به عمق سرزمین‌های اشغالی کشیده شود؛ امری که علاوه بر به خطر انداختن امنیت مراکز حساس و امنیتی این رژیم زندگی روزمره ساکنان سرزمین‌های اشغالی را نیز مختل کرده و موجب افزایش نارضایتی از دولت و ارتش این رژیم شده است.

رزمندگان گردان‌های عزالدین قسام درحال بارگذاری راکت‌ در لانچر برای شلیک به‌سمت سرزمین‌های اشغالی

این موضوع نشان دهنده آن است که گروه‌های مقاومت با مطالعه دقیق روی نقاط قوت و ضعف سازمان پدافند هوایی ارتش رژیم صهیونیستی و به خصوص سامانه گنبد آهنین آن رفته رفته بر کیفت راکت و موشک‌های خود افزوده‌اند و تاکنون بخوبی توانسته‌اند موازنه قدرت قابل قبولی با رژیم صهیونیستی برقرار کند؛ امری که در صورت استمرار، موجب آن خواهد شد تا گروه‌های مقاومت به تسلیحاتی به مراتب پیشرفته‌تر از امروز دست یابند و ضربات سنگین‌تری را به رژیم صهیونیستی وارد کنند.