مگر خدا از باطن مردم بی‌خبر است که می‌خواهد با امتحان کردن از آنها اطلاع پیدا کند؟؟
- خدا دانای غیب آسمان‌ها و زمین است و آگاه به اسراری که در سینه‌هاست. «إِنَّ اللَّهَ عالِمُ غَیْبِ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ إِنَّهُ عَلِیمٌ بِذاتِ الصُّدُورِ» هیچ ذره‌ای، حرکتی، جنبشی و امر کوچک و بزرگی در عالم هستی نیست، مگر اینکه معلوم و مکشوف خداست. پس غرض از امتحان الهی، آگاهی یافتن خدا بر احوالات بندگانش نیست، چون علم او بر همه چیز و همه کس احاطه داشته و چیزی برای او پنهان نیست تا برای دانستنش نیاز به امتحان کردن مردم داشته باشد.
+ آیا امتحان کردن جز برای معلوم کردن مجهولات است؟
- آفرینش با همه عظمتش مخلوق خداست و خداوند بر نهان و آشکار آن آگاه است. کشف مجهول دلیل امتحان الهی نیست، چون اساسا مجهولی برای خدا وجود ندارد تا در پی کشف آن باشد.
+ پس فلسفه امتحان الهی چیست و چرا خداوند بندگانش را امتحان می‌کند؟
- خداوند بندگانش را امتحان می‌کند تا آنها را با اختیار و اراده خودشان به کمالی که لایقش هستند برساند. انسان‌ها مانند معادنی هستند که فلزهای مختلفی در وجودشان نهفته شده است و تنها در زیر سایه امتحانات و در میانه شداید و بلایاست که معادن وجودشان استخراج شده و به شکوفایی، رشد و کمال می‌رسند. مصائب برای روح انسان مانند ورزش برای جسم اوست و روح را بزرگ می‌کند.
+ آیا مشخص کردن اهل بهشت و جهنم در شمار علل امتحان الهی است؟
- خداوند امتحان نمی‌کند تا بهشتیان را از دوزخیان تفکیک کند، بلکه امتحان می‌کند تا همه را شایسته و لایق بهشت کند. منتهی در این آزمون انسان‌ساز، کسانی راه هدایت را برگزیده و نجات می‌یابند و کسانی راه گمراهی را انتخاب کرده و گرفتار عذاب آخرت می‌شوند.
+ اگر آزمایش الهی برای رشد و تکامل انسان است، چرا انبیا و اولیاء الهی امتحان می‌شوند. آنها که همه مراحل تکامل و تعالی رو پیموده‌اند؟
- نظام آفرینش نظام پرورش و تکامل است و یکی از عوامل رشد و تعالی انسان ابتلائاتی است که هر کسی به تناسب شخصیتش به آن مبتلا می‌شود. پیامبران و اولیاء الهی نیز از این قاعده مستثنی نیستند. آنها هرچند مراحل تکامل را طی کرده و به مقام رسالت برگزیده شدند، اما از مقام یکسانی برخوردار نبوده و همچنان امکان رشد و شکوفایی دارند و برای کسب درجات معنوی بالاتر تلاش می‌کنند. چنانکه خداوند ابراهیم (ع) نبی را پس از امتحانی سخت و سازنده به مقام امامت برگزید.
+ آیا امتحان اولیای الهی همانند مردم عادی است؟
- حد و حدود امتحان الهی به تناسب سعه وجودی انسان‌هاست. هرچقدر ظرفیت‌ها بیشتر و روح با ایمان‌تر باشد، امتحان‌ها نیز سخت‌تر است. «اِنَّ اللهَ اِذا اَحَبَّ عَبْدآ غَتَّهُ بِالْبَلاءِ غَتّآ» یعنی خداوند وقتی که بنده‌ای را دوست دارد، او را در شداید غرق می‌کند؛ چرا که شداید و بلایا بستر صعود به درجات بالاتر معنوی است. انبیاء و اولیای الهی از این جهت بیشتر و سخت‌تر از دیگران امتحان می‌شوند.
