امام حسن عسکری علیه السلام فرمودند:

لَیْسَتِ العِبادةُ کثرةُ الصّیامِ و الصّلاهِ، و اِنَّما العبادةُ کثرَةُ التّفکُّرِ فی امرِ الله؛

 

عبادت، روزه و نماز بسیار نیست؛ بلکه عبادت، تفکر بسیار در امر خداوند است.

تفکر، از ارزنده ترین عبادتهاست. در حدیث است که «هیچ عبادتی همچون تفکّر نیست.»(1)
ولی فکر در چه؟ این مهم است. قرآن کریم، آن جا که از شگفتی های خلقت و عجایب آفرینش سخن می گوید، در پایان آیه های متعدد می فرماید: «لعلهم یتفکّرون»؛ «باشد که فکر و اندیشه کنند».
قدرت خداوند، بی نهایت است و آفریده هایش شگفت. در ذرّه ذرّه ی اجزای آفرینش، نظم و تدبیر دیده می شود.
هرچه در این جهان است، یک «نشانه» است؛ نشانه ای که ما را به خدا راهنمایی می کند. برگ برگ درختان، کتاب معرفت است.
دل هر ذرّه را که بشکافی
آفتابیش در میان بینی
درست است که عبادتهایی مثل نماز و روزه، از واجبات دینی اند و بسیار بااهمیت و سازنده، ولی وقتی ارزشمندند که با معرفت و شناخت و تفکر همراه باشند. از سخنان امام علی علیه السلام است که: «لا خیرَ فی عبادةٍ لیس فیها تفقّةٌ»(2) «عبادتی که در آن ژرف نگری و عمق بینش نباشد، خیری در آن نیست.»
آنچه عبادت راستین است، تأمّل و تفکّر در امر خدا، در خلقت و تدبیر او، در حکمت و اراده ی او، در شگفتیهای آفرینش و قدرت نماییهای اوست. وقتی این نگاه در انسان باشد، عبادتهایش هم عارفانه و عاشقانه خواهد بود و عبادت کننده خواهد دید که:
یار، بی پرده از در و دیوار
در تجلّی است، یا اولی الابصار

پی نوشت:
1.لا عبادة کالتفکّر (غررالحکم، ج6، ص 348).
2.تحف العقول، ص 204.
منبع: حکمت های عسکری (ترجمه و توضیح چهل حدیث از امام حسن عسکری علیه السلام)، جواد محدثی، انتشارات آستان قدس رضوی، چاپ اول (1391).