در فرازی از دعای ماه رجب می خوانیم «یا مَنْ یُعْطِی الْکَثیرَ بِالْقَلیلِ‌»؛ یعنی ای آنکه عطای بسیار می کند در برابر (طاعت) اندک. این فراز و بلکه سایر فرازهای این دعا برگرفته از همان مفهوم برکت و رحمت خداست که بر ماه رجب بالش را گسترده است، آنجا که رسول خدا صلی الله علیه و آله درباره شرافت این ماه فرمود «شَهرٌ عظیمٌ مُبارَکٌ، و هو شَهرُ الأصَبِّ، یَصُبُّ فیهِ الرحمَهَ عَلی مَن عَبَدَهُ؛ یعنی ماه بزرگ و پر برکتیبر شما سایه افکنده است، این ماه، ماه فرو ریزنده است. خداوند در این ماه رحمتخود را بر بندگانش فرو می‌ریزد.»

وقتی پای برکت وسط می‌آید، با جوشش ثواب اعمال از زمین و آسمان و نیز مضاعف شدن ثواب اعمال بر می خوریم. در آیه 96 سوره اعراف می خوانیم «وَ لَوْ أَنَّ أَهْلَ الْقُرى‌ آمَنُوا وَ اتَّقَوْا لَفَتَحْنا عَلَیْهِمْ بَرَکاتٍ مِنَ السَّماءِ وَ الْأَرْضِ»؛ یعنی اگر اهل قریه ای ایمان آورند و تقوا پیشه کنند، بر آنها برکاتی از آسمان و زمین می گشاییم.» مصادیق برکت بیش از حد است؛ به عنوان نمونه ثواب زیارت امام حسین علیه السلام یکی از برترین مصادیق برکت است. ثواب فراوانی که به واسطه یک بار رفتن به زیارت آن امام بزرگوار در احادیث دیده می شود، حکایت از مفهوم برکت دارد.

خود موقعیت ماه مبارک رمضان مصداق برکت است؛ همگان اذعان می کنند در این ایام مال و عمر و معنویت شان مشمول برکت می شود؛ یعنی رزق‌شان نسبت به سایر ایام بیشتر می شود، احساس می کنند عمرشان در مسیر الهی قرار گرفته و برکت یافته و معنویت شان روزافزون شده است. از دیگر جلوه های برکت، صدقه دادن است که طبق احادیث سبب فزونی اموال و صحت جسم می شود.

اما وقتی پای رحمت به میان می آید، یعنی خداوند می خواهد بی منت نعمت های خود را عطا کند، هرچند بنده اش استحقاق آن نعمت را نداشته باشند. این رحمت خداوند به اذعان قرآن تمام عالم و آدم را فرا گرفته است و انسان ها به فراخور رشدی که در حریم خدا دارند، از درجات بالای آن بهره می برند؛ خداوند در آیه 156 سوره اعراف می فرماید «وَ رَحْمَتِی وَسِعَتْ کُلَّ شَیْءٍ فَسَأَکْتُبُهَا لِلَّذِینَ یَتَّقُونَ وَیُؤْتُونَ الزَّکَاةَ وَالَّذِینَ هُمْ بِآیَاتِنَا یُؤْمِنُونَ؛ و رحمتم همه چیز را فرا گرفته است، پس به زودی آن را برای کسانی که تقوا پیشه می کنند و زکات می‌پردازند و به آیاتم ایمان می آورند، مقرّر و لازم می دارم.» دو شاخه اصلی از شاخه های رحمت، رحیمیت و رحمانیت است. رحیم، رحمت خاص خداوند به تک تک بندگان و رحمان، رحمت عام خداوند است که شامل تمام عالم و آدم می شود.

با این توصیفات، آنجا که می فرماید «یا مَنْ یُعْطِی الْکَثیرَ بِالْقَلیلِ‌»، هم برگرفته از رحمت خداست و هم برکت. خداوند وقتی به واسطه یک عمل اندک عطای بسیار می کند، یعنی هم مؤمنین لایق این حد از لطف خداوند نیستند و هم پاداش اعمالشان افزایش می یابد که به مثال‌هایی از آن اشاره شد. در حدیث می خوانیم «اَلنَّظَرُ إِلَى اَلْوَالِدَیْنِ بِرَأْفَةٍ وَ رَحْمَةٍ عِبَادَةٌ وَ اَلنَّظَرُ فِی اَلْمُصْحَفِ یَعْنِی صَحِیفَةَ اَلْقُرْآنِ عِبَادَةٌ»؛ یعنی همین که انسان با رأفت و رحمت به والدین و مصحف قرآن نگاه کند، برایش عبادت محسوب می شود. یا ثوابی که مرد بابت کمک به همسرش در امور خانه نصیبش می شود، در همین دایره می گنجد. بنابراین «یا مَنْ یُعْطِی الْکَثیرَ بِالْقَلیلِ‌» ویژگی خاص خداوند در تمام زمان ها و مکان هاست که در ایامی مثل سه ماه رجب و شعبان و رمضان جلوه ویژه تری به خود می گیرد و به دنبال آن بهره های خاص تری نصیب بندگان خداوند می شود.