یک اندیشکده امریکایی در خصوص مذاکرات اخیر بین گروه ۱+۵ و ایران در قزاقستان و نتایج آن بر این باور است که به احتمال زیاد پروسه مذاکرات ادامه خواهد یافت. مذاکرات طبیعتاً به کندی پیش می‌روند، خسته کننده و سرشار از عقب نشینی هستند. ممکن است که به راه حلی نرسیده باشیم ولی این به آن معنا نیست که مذاکرات مأیوس کننده بودند. «گرت نادا» از اندیشکده «صلح آمریکا» با «مایکل آدلر» از مرکز بین‌المللی «وودرو ویلسون» که سابقاً از طرف فرانس پرس در آژانس انرژی اتمی بین‌المللی مشغول به کار بود،مصاحبه‌ای ترتیب داد و در خصوص مذاکرات اخیر ایران با ۵+۱ به گفتگو پرداخت.
■پیشنهادهای گروه ۱+۵ برای پیشبرد مذاکرات■
نتایج مذاکرات قزاقستان چه بود و چرا؟
مذاکرات اساساً با شکست روبرو شد زیرا شش قدرت جهان پاسخ درخواست خود را که در فوریه برای ایران مطرح کرده بودند، دریافت نکردند. در این مذاکرات نیز، که در قزاقستان برگزار شده بود، آمریکا، چین، فرانسه، آلمان، روسیه و انگلیس – گروه ۵+۱ – فرمول توافقی برای پیشبرد مذاکرات تنظیم نموده بودند، که شامل این نکات بود:
• ایران ملزم است که غنی سازی ۲۰ درصدی اورانیوم را (کاملاً متوقف) به حالت تعلیق در آورد، که این شامل تعلیق غنی سازی در فردو در شمال شهر قم نیز می‌شود. فردو سایت غنی سازی بزرگی است که از نظر حمله هوایی نیز رسوخ ناپذیر است.
• مجمع بین‌المللی نیز، تحریم‌ها را حذف کرده و به تهران مجوز خرید و فروش طلا و دیگر ارزها را اعطا می‌نماید، که این امر ایران را قادر به دور زدن تحریم‌های بخش بانکی کشورش می‌سازد.
■طرح‌های پیشنهادی ایران در مذاکرات ■
ولی در مذاکرات پنجم و ششم آوریل، ایران با بیانیه‌ای مخالف، بر اساس طرح ماه ژوئن در مسکو، پا پیش گذاشت. برنامه جدید هنوز منتشر نشده است ولی طرح پیشنهادی تهران در ماه ژوئن شامل این موارد بود:
مرحله ۱: گروه ۵+۱ ملزم است که حق ایران برای غنی سازی اورانیوم را به رسمیت بشناسد. در مقابل، ایران نیز به تعهدات خود مبنی بر پیمان عدم استفاده از تسلیحات هسته‌ای پایبند خواهد ماند.
مرحله ۲: گروه ۵+۱ ملزم است که تحریم‌های یک جانبه و چندجانبه علیه ایران را که خارج از قطعنامه سازمان ملل است، برطرف نماید. در مقابل، ایران نیز با سازمان ملل همکاری خواهد کرد.
مرحله ۳: تحریم‌های سازمان ملل برطرف شود و پرونده هسته‌ای ایران از صورت جلسه شورای امنیت حذف گردد. در مقابل، ایران با گروه ۵+۱ برای فراهم آوردن سوخت غنی شده برای راکتور تحقیقاتی تهران همکاری خواهد کرد.
مرحله ۴: طرفین، در تخصیص دادن و ساخت کارخانجات با سوخت هسته‌ای و رآکتورهای آب سبک در ایران همکاری کنند.
مرحله ۵: طرفین برای حل موضوعات منطقه، اعم از موضوع سوریه شروع به همکاری نمایند.
■ اولین روز مذاکرات در ۵ آوریل یک شکست به تمام معنا بود■
این دوره چه تفاوت‌هایی با دوره‌های قبلی داشت؟
اولین روز مذاکرات در ۵ آوریل یک شکست به تمام معنا بود. ایران به جای پاسخگویی به طرح پیشنهادی ماه فوریه، فقط پیشنهاد خودش را مطرح می‌کرد. ایران اساساً پیشنهاد خود را که در ماه ژوئن در مسکو مطرح کرده بود، دوباره تکرار نمود. ولی گروه ۵+۱ قبلاً طرح پیشنهادی ۲۰۱۲ را رد کرده بود. یک دیپلمات بلندپایه آمریکا گفت: «ایران مطالباتش را گسترش داده و تنها قدم‌های کوچکی از جانب خودش برمی‌داشت.»
دومین روز مذاکرات نیز حاصل چندانی در بر نداشت. سیاستمداران در مورد همان موضوعات به بحث پرداختند، گرچه بعضی معتقد بودند که ایران در مباحث به صورت جدی تر از قبل شرکت می‌کرد. مذاکره کنندگان ایرانی، به جای سخنرانی‌های از پیش تدوین شده، در مورد موضوعات خاص در طول جلسات پرسش و پاسخ به بحث پرداختند. برخی دیپلمات‌ها احساس می‌کنند که در این اشارات مستقیم مواردی جدید موجود است که حتی می‌تواند نشانه‌ای از جدی گرفتن مسئله باشد، گرچه این امکان نیز وجود دارد که ایران برای رسیدن به نتیجه مطلوب به هر دستاویزی متوسل شود.
■ نتیجه مذاکرات بین ایران و ۱+۵ مأیوس کننده نبوده است■
نتایج چطور بود؟
یک مقام رسمی آمریکایی گفت: «برآورد ما این است که به احتمال زیاد پروسه ادامه خواهد یافت. مذاکرات طبیعتاً به کندی پیش می‌روند، خسته کننده و سرشار از عقب نشینی هستند. ممکن است که به راه حلی نرسیده باشیم ولی این به آن معنا نیست که مذاکرات مأیوس کننده بودند.»
در آینده چه رویدادهایی پیش خواهند آمد؟ چشم انداز مذاکرات آینده به چه صورت است؟
اطلاعاتی در مورد دوره‌های بعدی مذاکرات موجود نیست. ولی یک سیاستمدار مطلع از مذاکرات گفت که دوره بعدی ممکن است به زودی برگزار شود. از سوی دیگر، بیشتر تحلیلگران تا قبل از انتخابات ریاست‌جمهوری ایران در ماه ژوئن، انتظار ایجاد پیشرفت در مذاکرات را ندارند.
■ اختلاف اصلی بین دو طرف مذاکره، بر سر غنی سازی اورانیوم در ایران است■
اختلافات اساسی دو طرف بر سر چه مسایلی است؟
اختلافات بسیار اساسی و قابل توجه هستند. اختلاف اصلی بر سر تعلیق غنی سازی اورانیوم است که همیشه مسئله اصلی کشورهای ۵+۱ بوده است. شش قدرت اصلی جهان از ایران خواسته‌اند که غنی سازی اورانیوم بیست در صد را به نشانه آمادگی برای ادامه مذاکرات مهم‌تر بر سر مسایل بلند مدت، همانند غنی‌سازی و ابعاد نظامی برنامه هسته‌ای ایران، متوقف سازد. از ابتدا، ایران خواستار این بود که مجمع عمومی حق این کشور را برای غنی سازی به رسمیت بشناسد، تا بتواند برای راکتور تحقیقاتی تهران سوخت فراهم آورد، ولی این سوخت می‌تواند برای ساخت بمب اتم نیز به کار رود.
همچنین تهران تمایلی ندارد که مورد بازرسی تخصصی از جانب مأموران بخش هسته‌ای شورای امنیت سازمان ملل قرار گیرد. اولویت‌های مجمع بین‌المللی و ایران در دهه گذشته تغییرات چندانی نداشته است. تفاوت مهم در این است که ایران ابتدا اورانیوم ۵/۳ درصد را غنی می‌کرد. ولی از سال ۲۰۱۰ غنی‌سازی اورانیوم به ۲۰ درصد رسید. این عامل باعث ایجاد نگرانی مضاعف شد، زیرا به دست آوردن اورانیوم تسلیحاتی ۹۰ درصدی از اورانیوم ۲۰ درصدی بسیار آسان‌تر از اورانیوم ۵/۳ درصدی است.
