در تحقیقی که روی 100 نمونه اعمال تحریم آمریکا علیه دیگر کشورها انجام شده، این نتیجه به چشم می خورد که تعامل دیپلماتیک، تحریم ها را کارآمد می کند و عدم تعامل نتیجه عکس دارد. زمانی که آمریکا سفارت خود را در یک کشور هدف تحریم ها تعطیل می کند، شانس موثر واقع شدن تحریم ها را از 73 درصد به 42 درصد کاهش می دهد.
در دو هفته گذشته، تحولاتی زیادی در جهت افزایش فشار ایالات متحده بر ایران اعمال شد. پس از تحریم چند شرکت خارجی به دلیل همکاری با ایران و تصویب طرحی که در صورت حمله اسرائیل به ایران، آمریکا نیز باید به یاری تل آویو برود، اوخر هفته گذشته، تحریم های آمریکا علیه ایران سنگین تر شد و اکنون 20 شرکت و مقام دیگر نیز تحریم شده اند. گفته می شود هدف از این تحریم ها و اعمال فشار در زمینه قطع دسترسی ایران به 100 میلیارد دلار دارایی ارزی خارجی، کاستن یک میلیون بشکه از صادرات نفتی ایران است.
به گزارش بلومبرگ، آمریکا می خواهد با این تحریم ها مقامات تهران را به دست کشیدن از برنامه های هسته ای تسلیحاتی ترغیب کند. البته این اتهامی است که تهران آن را رد کرده و همواره بر صلح آمیز بودن اهداف هسته ای خود تاکید دارد. به هر ترتیب باوجود اینکه تحریم های سخت تر، هزینه ها را برای ایران افزایش داده اند، لزوما دستاورد سیاسی مورد نظر را به همراه نداشته اند. تحقیقات نشان می دهد که عوامل متعددی در شکست یا موفقیت تحریم ها دخالت دارد. مهترین نکته برای ثمربخشی تحریم ها این است که روند اعمال فشار با نقشه راه جامع و شفاف در زمینه رایزنی های دیپلماتیک همراه باشد که در مورد ایران ، این نقشه راه وجود ندارد.
کشورهایی که هدف تحریم ها قرار می گیرند، اغلب آماده شکست هستند ، چرا که آنها انتظار آینده ای مملو از درگیری و چالش را می کشند و بنابراین از پیامد های تسلیم شدن، نگران هستند. در نتیجه،نگرانی کنونی از هر گونه عقب نشینی موضع تعاملی در آینده را نیز تضعیف می کند.
بنا بر دلایل متعددی، استراتژی هایی که تنها بر تحریم های اقتصادی متمرکز می شوند، معمولا شکست می خورند. هرچند کشورهایی با اقتصاد تضعیف شده می توانند آسان تر تحت فشار برای تغییر رفتار قرار گیرند اما در عین حال می توانند چالش های منحصر به فردی را نیز ایجاد کنند. دنیل درنزر، استاد دانشگاه تافتس، « پارادوکس تحریم ها» را توضیح می دهد که در مورد ایران مصداق دارد. او می گوید کشورهایی که هدف تحریم ها قرار می گیرند، اغلب آماده شکست هستند ، چرا که آنها انتظار آینده ای مملو از درگیری و چالش را می کشند و بنابراین از پیامد های تسلیم شدن، نگران هستند. در نتیجه،نگرانی کنونی از هر گونه عقب نشینی موضع تعاملی در آینده را نیز تضعیف می کند.
تهدید ها، هزینه ها
کولونل فیل هان، استاد کالج جنگ دریایی ایالات متحده در تحلیل چرایی مقاومت کشورهای ضعیف تر در برابر درخواست های کشورهای قوی تر به رغم افزایش هزینه ها می گوید: یک دلیل می تواند این باشد که مصالحه ، بقای نظام یا کشور را تهدید می کند.
دیگر تحقیقات حاکی از آن است که در مقایسه با کشورهای دمکراتیک، اعمال تحریم ها علیه کشورهایی مانند ایران تاثیر کمتری دارد. در کشورهایی مانند ایران، رابطه ظریفی بین مردم که به طور مستقیم پیامد تحریم ها را لمس می کنند و حکومت وجود دارد که از توانایی تغییر رفتار برخوردار است.
اما آیا چاره ای برای این چالش ها وجود دارد؟
در تحقیقی که روی 100 نمونه اعمال تحریم آمریکا علیه دیگر کشورها انجام شده، این نتیجه به چشم می خورد که تعامل دیپلماتیک، تحریم ها را کارآمد می کند و عدم تعامل نتیجه عکس دارد. برای مثال، زمانی که آمریکا سفارت خود را در یک کشور هدف تحریم ها تعطیل می کند، شانس موثر واقع شدن تحریم ها را از 73 درصد به 42 درصد کاهش می دهد.
در توضیح این روند می توان گفت که در زمان حضور دیپلمات ها در سفارت، آمریکا می تواند اطلاعات جاسوسی بیشتری از کشور تحریم شده به دست آورد. آنها می توانند بر اثر بخشی تحریم ها نظارت داشته باشند و خطاها را اصلاح کنند. دیپلماسی همچنین به سوی روند تصمیم گیری های حکومتی، انگیزه ها و نقاط ضعف آن پنجره ای می گشاید. برای مثال دفتر برآورد خارجی در خزانه داری آمریکا به طور قابل ملاحظه ای به اطلاعاتی وابسته است که از داخل کشورهای تحریم شده به دست می آورد تا سیاست های بعدی خود را تعیین کند.
افزایش فعالیت دیپلماتیک به روشن شدن ماهیت درخواست های کشور تحریم شده و از بین رفتن ابهام ها کمک می کند. در مطالعه ای که در سال 2011، منتشر شد، مشخص شد در 900 مورد تحریم در 3 دهه گذشته، درخواست های مشخص نرخ موفقیتی 53 درصدی داشته اند و این درحالی است که تنها 18 درصد از درخواست های مبهم به سرانجام رسیده اند.
افزایش فعالیت دیپلماتیک به روشن شدن ماهیت درخواست های کشور تحریم شده و از بین رفتن ابهام ها کمک می کند. در مطالعه ای که در سال 2011، منتشر شد، مشخص شد در 900 مورد تحریم در 3 دهه گذشته، درخواست های مشخص نرخ موفقیتی 53 درصدی داشته اند و این درحالی است که تنها 18 درصد از درخواست های مبهم به سرانجام رسیده اند. این مطالعات نشان می دهد که تلاش های دیپلماتیک موازی این توانایی را دارند تا به طور مستقیم مجازات های اقتصادی را تقویت کنند .
داستان موفقیت
تلاش ها در مورد لیبی یک نمونه است. از سال 1980 تا 1989، سیاست آمریکا در قبال لیبی مبتنی بر ایزوله دیپلماتیک در زمان اعمال تحریم های اقتصادی بود. در این زمان، سطح ارتباط های لیبی و آمریکا کاهش یافت و اطلاعات جاسوسی نیز به طور ملموسی محدود شد.
در آن زمان پیشرفت اندکی در مقابله با تروریسم یا حذف معمر قذافی انجام شد. اما در سال های 1999 تا 2006 که تعامل دیپلماتیک از سرگرفته شد، تحریم ها نیز موثر تر بودند. لیبی در آن زمان مسولیت بمب گذاری لاکربی را پذیرفت و غرامت آن را پرداخت کرد. همچنین لیبی با دست کشیدن از برنامه های هسته ای تسلیحاتی و پذیرش بازرسان موافقت کرد.
در ایران، اعمال تحریم های اقتصادی برای تغییر رفتار مقامات جمهوری اسلامی در سیاست هسته ای ، امری ضروری اما ناکافی است .هرچند تا کنون مذاکرات با تعلیق ها و اختلاف نظر ها همراه بوده است، آمریکا و متحدانش همچنان به زنده نگاهداشتن روند دیپلماتیک، علاقمند هستند. ایران و طرف های مذاکره کننده هسته ای اش همچنان باید دیپلماسی را حفظ کرده و ابهام هایی که بر درخواست ها سایه افکنده اند را از بین ببرند. دو طرف باید نقشه راهی برای توافق و حذف تحریم ها طراحی کنند.
این در حالی است که برای ایجاد چنین تعاملی، کمبود ایده وجود ندارد. ایده برقراری روابط ایران و آمریکا و مذاکرات مستقیم می تواند نخستین گام باشد. باید به ایران تضمین های امنیتی داد چشم اندازی برای لغو تحریم ها در نظر گرفت.
عبور از موانع پیش روی تعامل هیچگاه آسان نبوده و گاهی با عدم محبوبیت سیاسی نیز مواجه بوده است. اما تحقق این هدف امکانپذیر است. حتی در دوران جنگ سرد نیز رونالد ریگان، رئیس جمهور وقت به مذاکره مستقیم با جماهیر شوروی تمایل نشان داد. آمریکا باید روی آزمودن تلاش های دیپلماتیک جدید و مبتکرانه متمرکز شود که درک بهتری در مورد نحوه تصمیم گیری سیاسی در ایران ایجاد می کند. انجام این مهم راهی به سوی تغییر پویایی شناسی ها در روابط باز می کند.
