مکتب جعفری قطعا ویژگی هایی بارزی دارد، همین ویژگی ها سبب شد که این مکتب دارای برجستگی های معنوی و جامعیت علمی و فرهنگی خود را بروز دهد وشکوفه های علمی زیبایی از خود نمایان سازد ،تمدن بزرگ اسلامی نقطه آغاز علمگرایی و علم جویی را مرهون تلاش های علمی حضرت امام باقر وامام صادق (علیهم السلام ) است ؛ اگر چه اساس وبنیان علم جویی و اهمیت دادن به فراگیری علم را در اسلام رسول الله (ص) با فرمایشات و تشویقات ورفتار خود تاسیس نمود ؛ در این نوشته به گوشه ای از ویژگی از مکتب جعفری اشاره می شود :
1- اهمیت تعلیم وتربیت وتوجه به آموزش بانوان در مکتب امام صادق (ع)
تعلیم وتربیت از اساسی ترین عوامل بقا ودوام جوامع بشری است ؛ قرآن کریم تعلیم تربیت را مهمترین وظایف پیامبران خود شمرده است ؛ از اینرو هر جامعه ای برای داشتن زیستی انسانی باید به تعلیم وتربیت اهمیت داده وبه آن بپردازد ؛ مهمترین مولفه بقا واستمرار وشکوفایی تمدن داشتن نیروی علمی است؛ لذا تربیت اندشمند ومتفکر است که می تواند به ماندگاری تمدن بیانجامد وهیچ تمدن وفکری بدون پشتوانه ی نیروی علمی وفکری قابل دوام واستمرار نیست؛ امام صادق علیه السلام به این مولفه ی اساسی توجه داشت وبا همین انگیزه به تعلیم وتربیت نیرو اهمیت فراوان داد و به آن به صورت گسترده و با برنامه پرداخت با توجه به دوران ۳۴ ساله امامت حضرت شمار در تعلیم وتربیت نسل سپری شد ولحظه ای از تربیت و تعلیم غفلت ننمود ؛ شاگردانش باید بیش از این رقمها باشد، شیخ طوسی در کتاب فهرست خود که نام شاگردان حضرت را به ترتیب حروف الفبا نگاشته است، شمار شاگردان حضرت را حدود ۴۹۲۱ نفر فهرست نموده که تعدادی از آنها شاگرد مشترک امام باقر(ع) وامام صادق(ع) می باشند واین تنها مربوط به شاگردانی است که از حضرت حدیث وروایت نقل نموده اند .
از ویژه گی های مهم مکتب جعفری اهمیت دادن به تعلیم وتربیت زنان بود وآن حضرت به این موضوع مهم نیز توجه داشت از اینروی درمیان شاگردان حضرت بیش از دوازده نفر از زنان که از محضر حضرت استفاده یا روایتی گزارش نموده اند وجود دارد؛ قطعا شمار زیادی از شاگردان از زنان که روایت وآثاری از آنان نقل نشده است در جمع یاران حضرت بوده اند؛ از این روی شمار شاگردان بیش از آن است که نام ونشانی از آنها باقی مانده است
2- ابداع ونوآوری امام صادق در تربیت شاگردان امام صادق(ع)
هر چند وسعت علوم امام جعفر صادق قابل شمارش نیست، چنانچه شیخ مفید می‌نویسد: به قدری علوم از آن حضرت نقل شده که زبانزد مردم گشته و آوازة آن همه جا پخش شده است و از هیچ یک از افراد خاندان او، به اندازة او علم و دانش نقل نشده است.
اما امام صادق(ع) بنابر نیاز زمان خویش و توسعه علوم دینی و دفع شبهات از حوزه دین ابداعی در تعلیم وتربیت نمود که بی سابقه بود در تمدنهای دیگر وآن تربیت متخصص در هر کدام از بود که شاگردان خود را در یکی از رشته‌هایی چون: علم قرائت قرآن، علم تفسیر، علم حدیث، علم فقه، علم کلام، علم طب، علوم طبیعی، فلسفه، نجوم، ریاضیات، علم اصول فقه، ادبیات و ... تربیت کرد و هنگام مراجعه بعضی از دانشمندان فرق، مذاهب و ادیان دیگر جهت مناظره و پرسش و پاسخ به یکی از شاگردان خود ارجاع می‌دادند.
روشی که در سیره علمی امام صادق علیه السلام در تمدن اسلامی دیده می شود تفاوتی است که آن حضرت با ابداع ونوآوری براساس نیازها وآینده نگری تاسیس نمود نگاه تخصصی به علوم است؛ آن حضرت دراین ابداع تربیت متخصص در علوم مختلف را ضرورت زمانه وآینده دید ودر گرایش های مختلف به تربیت نیروهای مختلف با تخصصهای گوناگون پرداخت؛ در علوم قرآن، فقه ، حدیث، عام بهداشت وتغذیه، علم رجال، علم کیمیا(شیمی) علم انسان شناسی ومعارف، کلام ودیگر گرایشها؛ لذا شاگردان امام کتابهایی در گرایش های مختلف بات عنواین اصول که به چهارصد کتاب معروف بودند نگاشتند؛ فزونی شمارگردان خود دلیل برگستره حوزه ی علمی امام صادق (ع) می باشد. [1]
3-دانشگاه بزرگ جعفري عليه السلام کانال بر قراری ارتباط گسترده با اهل دانش
امامصادق عليهالسلام با توجه به فرصت مناسب سياسي که به وجود آمده بود و با ملاحظه نياز شديد جامعه به ارتباط علمی و زمينه اجتماعي موجود، نهضت علمي و فرهنگي پدرش امام باقر عليهالسلام را ادامه داد و حوزه وسيع علمي و دانشگاه بزرگي به وجود آورد و در رشتههاي مختلفِ علوم عقلي و نقلي آن روز، شاگردان بزرگ و برجسته اي همچون هشام بن حکم، محمدبن مسلم، اَبانبنتَغْلَب، هشام بن سالم، مؤمن طاق، مُفضّل بن عمر، جابر بن حيان و... تربيت کرد که تعداد آنها را بالغ بر چهار هزار نفر نوشتهاند. گروهي از آنان، داراي آثار علمي و شاگردان متعددي بودند. براي نمونه، هشام بن حکم، 31 جلد کتاب نوشته و جابربن حيان نيز بيش از دويست کتاب در زمينه علوم گوناگون، به ويژه رشته هاي عقلي، طبيعي و شيمي تصنيف کرده که به همين دليل، به عنوان پدر علم شيمي مشهورشده است.
4-وسعت ارتباط و دانشگاه امام صادق عليه السلام
امام صادق عليهالسلام باتمام جريانهاي فکري و عقيدتي آن روز برخورد کرد و موضع اسلام و تشيع را در برابر آنها روشن ساخته، برتري بينش اسلام را ثابت نمود. پيشوايان مشهور اهلسنت، بدون واسطه يا با واسطه، شاگرد امام بودهاند. در رأس اين پيشوايان، ابوحنيفه قرار دارد که دو سال شاگرد امام بوده است. خود او، اين دو سال را پايه علوم و دانش خود معرفي ميکند و ميگويد: «اگر آن دو سال نبود، نُعمان هلاک ميشد».
شاگردان امام از نقاط مختلف همچون کوفه، بصره، واسط، حجاز ومناطق مختلف ایران و.. و نيز از قبايل گوناگون بودند که به مکتب آن حضرت ميپيوستند.وعلم واندیشه امام را در قالب حدیث وجوامع روایی در ممالک اسلامی منتشر نمودند و به غنای فرهنگ تمدن اسلامی افزودند.
در وسعت دانشگاه امام همين قدر بس که حسنبن علي وَشّاء، که از شاگردان امام رضا عليهالسلام و از محدثان بزرگ بود، ميگفت: «در مسجد کوفه، نهصد نفر استاد حديث مشاهده کردم که همگي از جعفر بن محمد عليهالسلام حديث نقل ميکردند».[2]
[1] . اسد حیدر الامام صادق والمذاهب الاربعه ج1 و2 و3
[2] . سیری در سیره معصومان ؛ امیر علی حسنلو
