رهبر معظم انقلاب اسلامی صبح امروز در دیدار شرکت‌کنندگان در بیست‌وچهارمین مجمع عالی فرماندهان و مسئولان سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، پیدایش، رشد و بالندگی و بحران‌شکنی، و عملکرد سپاه را در ابعاد نظامی،‌ مردمی، خدماتی و سازندگی، منحصربه‌فرد و افتخارآمیز خواندند و با اشاره به ادامه سیاست دشمن برای بحران‌آفرینی، خدشه به امنیت کشور و ایجاد اختلال در زندگی مردم، تأکید کردند: در پرتو «وحدت ملی»، «مشارکت دادن مردم»، «کمک به مردم بخصوص طبقات ضعیف»، «کار شبانه‌روزی و جهادی مسئولان» و «ادامه حرکت، امید و شوق به تحقق اهداف انقلاب» شکست دشمن و پیروزی ملت قطعی است.

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای،‌ «فراموش شدن واقعیات و حقایق انقلاب در اذهان ملت ایران» را از اهداف شیاطین جهان دانستند و با منحصربه‌فرد خواندن تشکیل مجموعه‌ای با ویژگی‌های سپاه در میان انقلاب‌های بزرگ تاریخ،‌ گفتند: نقص و ضعف در همه مجموعه‌های انسانی وجود دارد اما در تاریخ کشور هیچ مجموعه نظامی با این اندازه از سلامت معنوی، سیاسی، اخلاقی و انسانی وجود نداشته است.

فرمانده کل قوا، رشد و زایش درونی سپاه را هم بی‌نظیر برشمردند و با تشریح گسترش سازمانی این نهاد در فاصله کوتاهی از تشکیل، افزودند: سپاه پاسداران با همراهی و همکاری ارتش فداکار، حدود دو سال بعد از شکل‌گیری، در چند عملیات بزرگ از جمله فتح‌المبین و آزادی خرمشهر، نقش تعیین‌کننده‌ای ایفا کرد و توانست قدرت عظیم دفاع نظامی انقلاب را به رخ دشمن بکشد.

ایشان با اشاره به استمرار رشد و زایش و استحکام درونی سپاه، گفتند: این مجموعه اکنون به کانونی عظیم و کاملاً مجهز و بزرگ‌ترین سازمان ضدتروریستی جهان تبدیل شده که بسیاری از ارتش‌های بزرگ جهان از انجام دادن اقداماتی شبیه فعالیت‌های آن، ناتوان هستند.

رهبر انقلاب، عملکرد سپاه را هم جذاب و چندوجهی خواندند و مواجهه پیروز با بحران‌ها را یکی از وجوه مستمر عملکردی این نهاد دانستند.

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای با اشاره به تشکیل کنفرانس سران آمریکا، انگلیس، فرانسه و آلمان در آستانه پیروزی انقلاب اسلامی در جزیزه گوادلوپ فرانسه، افزودند: آنها نجات رژیم دست نشانده را ناممکن دانستند اما با طراحی‌ راهبرد «بحران‌های پیاپی»، امیدوار بودند که این بحران‌ها، هر دولتی را در حکومت جدید ایران از پای دربیاورد.
رهبر انقلاب با یادآوری بحران‌ها، اغتشاشات، ناامنی‌ها و فعالیت‌های گسترده گروه‌های تروریستی در مناطق مختلف کشور در اوایل انقلاب، افزودند: اسناد لانه جاسوسی امریکا در ایران هم نشان داد که این حوادث در چارچوب همان راهبرد غرب مبنی بر بحران‌‌سازی پیاپی در ایران رخ داده است.

ایشان،‌ سپاه پاسداران را عامل شکست آن بحران‌ها و نجات مردم استان‌های درگیر خواندند و تأکید کردند: دشمنان درصدد بودند با ایجاد بحران‌های مستمر، انقلاب را زمین‌گیر و بی‌رمق کنند و بعد با یک اقدامی شبیه کودتای ۲۸ مرداد، کار انقلاب را تمام کنند اما سپاه جلوی تکرار کودتای ۲۸ مرداد را گرفت و نگذاشت ایران از مسیر صحیح آغازشده منحرف شود و به همین علت است که دشمنان تا این حد به سپاه بغض و کینه دارند.

فرمانده کل قوا عملکرد سپاه در دفاع مقدس را فصلی درخشان و بسیار مهم خواندند و افزودند: افزایش روزافزون توانایی‌ها، بُعد دیگری از عملکرد سپاه پاسداران است که برای ایران، امنیت و بازدارندگی ایجاد کرده است.

رهبر انقلاب، کاهش و عدم تکرار جمله «گزینه نظامی روی میز است» را ناشی از قدرت بازدارندگی و توانمندی‌های سپاه دانستند و گفتند: همه می‌دانند این جمله، دیگر سبک، بی‌معنا و بی‌ارزش شده است.
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای عملکرد سپاه در مسئله سازندگی و امورزیربنایی را هم افتخارآفرین، درخشان و در ابعادی بی‌نظیر ارزیابی کردند و افزودند: پاسداران انقلاب در خدمات عمومی، رفع محرومیت‌ها، بلایای طبیعی و حوادثی نظیر کرونا با همه توان در خدمت مردم بوده‌اند.

اثرگذاری سپاه در فضای عمومی کشور و جذب جوانان، بُعد دیگری از عملکرد سپاه بود که رهبر انقلاب دراین‌باره گفتند: عنصر جوان وقتی علم و عمل، آرمانگرایی و واقع‌بینی و قدرت سخت و تجهیزاتی با قدرت نرم یعنی ارتباط با مردم را، در سپاه درهم‌تنیده می‌بیند، الگو می‌گیرد و جذب می‌شود که جوانان و شهیدان سرافراز دفاع از حرم و امنیت، نتیجه اینگونه جذابیت‌های سپاه و عناصر سربلند سپاهی نظیر حاج قاسم، حججی و ابراهیم هادی به‌شمار می‌روند.

ایشان تأثیرات فرا مرزی سپاه پاسداران را هم عمیق و بسیار مهم دانستند و گفتند: عملکردها و جذابیت‌های سپاه در ابعاد مختلف، دشمن را نگران و ناچار کرده است با دروغ و شایعه و هیاهوی پوچ به تخریب سپاه بپردازد.

سرفصل بعدی که فرمانده کل قوا در این دیدار به پاسداران انقلاب اسلامی گوشزد کردند، لزوم پاسداری از خود بود.

ایشان با اشاره به لغزش‌هایی همچون غفلت از یاد خدا، غرور، گمراهی، بی‌توجهی به نعمت‌ها و کمک‌های پروردگار و ناامیدی و تردید، پاسداری از خویش یعنی تقوای الهی را وظیفه همه مجموعه‌ها و یکایک افراد خواندند و گفتند: ضعف‌های شخصیتی موجب زمین خوردن انسان در بزنگاه‌های حساس می‌شود؛ بنابراین پیش از پاسداری از انقلاب، باید دائماً از خود مراقبت و پاسداری کنیم.

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، مسئولان سپاه را به حساسیت و مراقبت از حفظ ارزشها و برجستگی‌های مهم سپاه توصیه کردند و با اشاره به آیه شریفه‌ای از قرآن که عذاب و پاداش زنان والامقام و محترم پیامبر اکرم را دو برابر می‌خواند، گفتند: ما مُعمّمین و شما سپاهیان نیز اینگونه هستیم؛ چرا که کار خوب یا خطای ما آثار بیرونی مضاعفی دارد و اهمیت مراقبت از خود را دو چندان می‌کند.

رهبر انقلاب با اشاره به فداکاری نسل‌های قبلی سپاه، به نسل جوان و افتخارآفرین امروز سپاه توصیه کردند: سعی کنید آراستگی علمی، عملی و معنوی خود را حتی از آن نسل‌های خوب گذشته بالاتر ببرید.

سرفصل بعدی سخنان حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در این دیدار پاسخ به این سؤال مهم بود که انقلاب اسلامی چه خصوصیتی دارد که موجب برانگیختن دشمنی‌ها می‌شود و در مقابل آنها پاسداری از انقلاب، ضرورت پیدا می‌کند؟
ایشان «حاکمیت سیاسی اسلام» در ایران را پاسخی روشن به این سؤال خواندند و در تشریح خصوصیات و ویژگی‌های اسلام سیاسی گفتند: «مخالفت با ظلم و ظالم و یاری مظلوم» خصوصیت برجسته  و حساسیت‌برانگیز اسلام سیاسی است که قهراً رژیمی همچون رژیم صهیونیستی را که بنا و اساسش آن بر اشغال و ظلم و زور و شکنجه است با نظامی همچون جمهوری اسلامی به عناد و دشمنی وامی‌دارد.

مخالفت نظام اسلامی با دست‌درازی به منافع و منابع ملتها، خصوصیت دیگری بود که رهبر انقلاب آن را موجب معارضه استعمارگران با نظام اسلامی دانستند و افزودند: در مقابل رویکرد استعماری، قرآن به ما دستور داده که در مواجهه با ملتها حتی با ملتهای دارای عقیده و رفتار ناهمسان، با دادگری و عدالت رفتار کنیم.
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، ثروت‌اندوزی و پیشرفت کشورهایی همچون انگلیس و فرانسه را در طول قرنها حاصل اشغال، استعمار و استثمار سایر کشورها خواندند و گفتند: فلان تحلیلگر سیاسی سؤال می‌کند جمهوری اسلامی چه کرده که فلان کشور با آن مخالف است، در حالی که پاسخ این سؤال روشن است و دستگاه اهریمنی استعمار با آن سابقه اساساً نمی‌تواند با نظام اسلامی خوب باشد.

«اعتقاد به کرامت همه انسان‌ها فارغ از رنگ، نژاد و منطقه» دستور دیگر قرآنی بود که رهبر انقلاب با اشاره به آن خاطرنشان کردند: انسان سیاه‌پوست هم طبق منطق قرآن هیچ فرقی با دیگر انسانها ندارد. بنابراین غربی‌ها که منطق تبعیض نژادی را به شکل فضاحت‌باری گسترش داده و می‌دهند، آیا می‌توانند با نظام اسلامی مهربان باشند؟

ایشان با برشمردن عامل دیگر کینه‌توزی بدخواهان به اسلام سیاسی، به دستور قرآن مبنی بر صلح و رفتار مسالمت‌آمیز با هر کشور و دولتی که بنای مخاصمه ندارد، اشاره کردند و افزودند: نظام اسلامی حرف هر کشوری ولو غیرهمفکر را که بگوید قصد معارضه ندارد، قبول می‌کند اما اگر متوجه حیله‌گری و دروغ‌گویی و آمادگی طرف مقابل برای خنجر از پشت زدن شد، هرگز قبول نمی‌کند و در مقابل پیمان‌شکنی نیز مقابله به مثل می‌کند.

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای یک علت مهم دیگر خصومت‌ها با نظام اسلامی را الگو شدن و پیشگامی و پیشرانی جمهوری اسلامی برای حرکت‌های مقاومتی در منطقه حساس غرب آسیا خواندند و گفتند: اگر جمهوری اسلامی الگو نمی‌شد، این دشمنی‌ها کمتر بود.

ایشان با مقایسه زمین‌گیر شدن ارتش‌های مجهز سه کشور عربی در مقابل رژیم حقیر صهیونیستی در سال‌های قبل از پیروزی انقلاب یعنی در جنگ شش روزه سال ۱۹۶۷ و همچنین جنگ ۱۹۷۳، خاطرنشان کردند: بعد از انقلاب اسلامی کار به جایی رسید که همین رژیم، ۳۳ روز تلاش کرد حزب‌الله لبنان را شکست دهد اما نتوانست و با فضاحت مجبور به فرار شد.

رهبر انقلاب با تأکید بر اینکه فاصله‌ی انقلاب و قبل از انقلاب، فاصله‌ی جنگ ۶ روزه ۱۹۶۷ و جنگ ۳۳ روزه است، افزودند: امروز کار به جایی رسیده است که در سرزمین‌های اشغالی فلسطین و در منطقه غرب رود اردن، جوانها به‌گونه‌ای حرکت و حمله می‌کنند که رژیم صهیونیستی را عاجز کرده‌اند.

ایشان خصوصیات اسلام سیاسی را در مقابله با اهریمنانِ خبیث، کینه‌ورز، عهدشکن و دروغگو قهراً دشمن‌ساز دانستند و گفتند: با شناخت دشمن، هم انگیزه پاسداری عمیق‌تر می‌شود هم در شناخت طرف مقابل دچار اشتباه نمی‌شویم؛ چرا که یکی از گرفتاری‌هایی که گاهی قبلاً دچار آن شده‌ایم و نباید آن را تکرار کنیم، اشتباه در شناخت دشمن است؛ بنابراین همچنان که امام بزرگوار با آن بصیرت نافذ می‌فرمود، باید هر چه فریاد داریم بر سر آمریکا بزنیم.

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در بخش پایانی سخنانشان به بیان چند توصیه مهم و عمومی پرداختند.

ایشان با اشاره به پیشرفت‌های فراوان و توانایی‌ها و کارهای خوب بعد از انقلاب، تأکید کردند: قدر و اهمیت پیشرفتها را بدانیم اما مغرور نشویم.

ایشان سیاست راهبردی غرب مبنی بر ایجاد بحران‌های در ایران را سیاستی ادامه‌دار خواندند و افزودند: آنها همچنان به دنبال بحران‌سازی دائم در داخل کشور هستند؛ یک روز به بهانه انتخابات، یک روز به بهانه بنزین و یک روز به بهانه زن. البته ابزارهای تولید بحران هم امروز پیشرفته‌تر شده است.

رهبر انقلاب هدف اصلی دشمن از ایجاد بحران را ضربه به امنیت کشور خواندند و گفتند: بدون امنیت، «اقتصاد، اشتغال، کارهای زیربنایی، راه‌اندازی کارخانه‌ها و علم و دانشگاه و مراکز تحقیقاتی» هم وجود ندارد؛ بنابراین هدف اصلی آنها از مخدوش کردن امنیت کشور، ایجاد اختلال در زندگی مردم است.

ایشان عامل اصلی طراحی و بحران‌سازی را دستگاههای جاسوسی سیا، موساد و ام‌آی۶ انگلیس دانستند و افزودند: البته آنها پادوهای داخلی و خارجی و عناصر غربگرا و بی‌توجه را هم بکار می‌گیرند اما اصل و سر قضیه، سرویس‌های جاسوسی است.

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای با تأکید بر اینکه باید وظایف خود را در قبال طراحی‌های دشمن درک کنیم، گفتند: وظیفه امروز ما مراقبت دائم از انقلاب است. وظیفه مهم امروز ما وحدت ملی، مشارکت دادن مردم و کمک به آحاد مردم بخصوص طبقات ضعیف است. وظیفه امروز، کار جهادی شبانه‌روزی و خستگی‌ناپذیر مسئولان است.
ایشان با اشاره به عبور کشور از گردنه‌ها و مسیرهای سخت در حرکت به سمت قله‌ها، گفتند: ما از بخش زیادی از مسیر با وجود شیب‌ تند عبور کرده و به قله‌ها نزدیک شده‌ایم بنابراین امروز روز خسته شدن و ناامیدی نیست بلکه روز شوق و امید وحرکت است و مسئولان کشور باید با این روحیه حرکت کنند.

رهبر انقلاب همچنین درباره انتقاد از مسئولان گفتند: نمی‌گوییم انتقاد نباشد اما بیان انتقاد همراه با اعتماد به مسئولان باشد چرا که مسئولان با شوق، توانمندی، توکل به خدا و با همه توان در حال کار هستند.

ایشان در پایان تأکید کردند: راه پیموده شده تا به امروز را اگر با قوت دنبال کنیم، پیروزی بر دشمن قطعی است.

در ابتدای این دیدار، حجت‌الاسلام‌والمسلمین حاج‌صادقی نماینده ولی فقیه در سپاه با بیان اینکه پاسداری، تمام عرصه‌های انقلاب اسلامی را دربرمی‌گیرد، تصریح کرد که این نهاد انقلابی مقابل تمامی توطئه‌ها و هرگونه تهاجم دشمنان علیه ملت ایران، ایستاده و خواهد ایستاد.

فرمانده کل سپاه پاسداران نیز با یادآوری آخرین دیدار فرماندهان با رهبر انقلاب که در سال ۹۸ و با حضور سردار شهید حاج قاسم سلیمانی همراه بود، شکست تمامی راهبردهای دشمنان در جغرافیای جهان اسلام را مدیون مجاهدت‌های این شهید والامقام و یارانش برشمرد و خطاب به دشمنان تأکید کرد: سپاه،‌ انتقام خون شهیدانش را خواهد گرفت و قطعا امریکا را از منطقه اخراج خواهد کرد.

سردار سرلشکر سلامی همچنین به تشریح ابعاد توانمندی‌ها و عملکرد سپاه پاسداران در عرصه‌های نظامی، امنیتی، اطلاعاتی، علمی، اقتصادی، سازندگی، سلامت، خدمت‌رسانی، تبلیغاتی و امید‌آفرینی پرداخت.

«در یک سند دیپلماتیک محرمانه که به تازگی فاش شده مشخص شد آمریکا در سال ۲۰۲۲ به دیپلمات‌های پاکستانی برای یافتن راهی به منظور برکناری و حذف عمران خان، نخست وزیر وقت فشار وارد کرده بود. عمران خان که اواخر همان سال از سمتش برکنار شد حامی ایالات متحده یا دستورکار ژئوپلیتیک این کشور نبود و می‌خواست به چین و روسیه نزدیک‌تر شود».

"به نظر می‌رسد ایالات متحده در یک دوراهی گرفتار شده و سعی می‌کند بین تمایل به حفظ روابط با کشوری که دولت آن از نظر قانونی نمی‌تواند کمک‌های ایالات متحده را دریافت کند، و عواقبی که از قطع روابط واشنگتن و نیجر ناشی می‌شود، یکی را انتخاب کند."

اسد شیدایی، امام‌جمعه منطقه سرو ارومیه در حاشیه سومین اجلاس منطقه‌ای وحدت ضمن محکومیت قرآن‌سوزی در غرب اظهار کرد: مسلمانان برای مقابله با این اقدام دشمنان باید بیش از پیش متحد شده و با قدرت این حادثه را محکوم کنند.

وی افزود: برگزاری سومین اجلاس منطقه‌ای وحدت می‌تواند زمینه لازم را برای تقویت و اتحاد هر چه بیشتر کشورهای اسلامی فراهم کند و برای مقابله با این هتاکی تصمیمات مناسبی را بیاندیشند.

امام‌جمعه منطقه سرو ارومیه ادامه داد: امروزه، آموزه‌های اسلامی و قرآن بیش از پیش در کشورهای غربی شناخته شده و روز به روز به قدرت اسلام در این کشورها افزوده‌ می‌شود‌.

وی گفت: بنابراین کشورهای غربی عجز و ناتوانی خود در برابر قدرت اسلام را با سوزاندن قرآن نشان می‌دهند.

ماموستا شیدایی تصریح کرد: در واقع غربی‌ها به دنبال آن هستند که با این اقدامات مسلمانان را تحقیر کرده و مانع از نفوذ اسلام در این کشورها شوند که در این راه نیز به هدف خود نخواهند رسید.

کلمه «طیّبه» و «خبیثه»

در آیات شریفه (۲۴ و ۲۵ و ۲۶) سوره ابراهیم که بیست و چهارمین و بیست و پنجمین مثل را مورد بررسی قرار می دهد، چنین آمده است:

«اَلَمْ تَرَ کَیْفَ ضَرَبَ اللّهُ مَثَلاً کَلِمَةً طَیِّبَةً کَشَجَرَة طَیِّبَة اَصْلُها ثابِتٌ وَ فَرْعُها فِی السَّماءِ تُؤْتِی اُکُلَها کُلَّ حین بِاِذْنِ رَبِّها وَ یَضْرِبُ اللّهُ الاْمْثالَ لِلنّاسِ لَعَلَّهُمْ یَتَذَکَّرُونَ وَ مَثَلُ کَلِمَة خَبیثَة کَشَجَرَة خَبیثَة اجْتُثَّتْ مِنْ فَوْقِ الاَْرْضِ ما لَها مِنْ قَرر»؛ آیا ندیدی چگونه خداوند «کلمه طیّبه» [و گفتار پاکیزه] را به درخت پاکیزه ای تشبیه کرده که ریشه آن [در زمین] ثابت، و شاخه آن در آسمان است؟! هر زمان میوه خود را به اذن پروردگارش می دهد. و خداوند برای مردم مثلها می زند، شاید متذکّر شوند [و پند گیرند]. [همچنین] کلمه «خبیثه» [و سخن آلوده] را به درخت ناپاکی تشبیه کرده است که از روی زمین برکنده شده، قرار و ثباتی ندارد.

دورنمای بحث

آیات شریفه فوق، از جمله زیباترین آیات و شیواترین مثل های قرآن است. در این سه آیه تمثیلی جالب و رسا برای کلمه طیّبه از یک سو و گفتار و سخن آلوده از سوی دیگر بیان شده است و سپس خداوند فواید و آثار هر یک را برشمرده است.

ارتباط آیات مَثَل با آیات پیشین

شاید ذکر این دو مَثَل به تناسب آیات قبلی است که در آنها کلمه طیّبه ای از خداوند و کلمه خبیثه ای از شیطان نقل شده و مضامین و مفاهیم بلندی در آن مطرح گردیده است؛ چه اینکه خداوند در آیه ۲۲ سوره ابراهیم فرموده است: «وَ قالَ الشَّیْطانُ لَمّا قُضِیَ الاْمْرُ اِنَّ اللّهَ وَعَدَکُمْ وَعَدَ الْحَقِّ وَ وَعَدْتُکُمْ فَاَخْلَفْتُکُمْ وَ ما کانَ لی عَلَیْکُمْ مِنْ سُلْطان اِلاّ اَنْ دَعَوْتُکُمْ فَاسْتَجَبْتُمْ لی فَلا تَلُومُونی وَ لُومُوا اَنْفُسَکُمْ ما أَنَا بِمُصْرِخِکُمْ وَ ما اَنْتُمْ بِمُصْرِخِیّ اِنّی کَفَرْتُ بِما اَشْرَکْتُمُونِ مِنْ قَبْلُ اِنَّ الظّالِمینَ لَهُمْ عَذابٌ اَلیمٌ»؛

و شیطان [در روز قیامت] هنگامی که کار تمام می شود، [و بهشتیان و جهنّمیان مشخّص می شوند] می گوید: «خداوند به شما وعده حق داد؛ و من به شما وعده ]باطل[ دادم و تخلّف کردم. من بر شما تسلّطی نداشتم، جز اینکه دعوتتان کردم و شما دعوت مرا پذیرفتید؛ بنابراین، مرا سرزنش نکنید؛ خود را سرزنش کنید. نه من فریادرس شما هستم و نه شما فریادرس من، من نسبت به شرک شما درباره خود - که از قبل داشتید و اطاعت مرا هم ردیف اطاعت خدا قرار دادید - بیزار و کافرم!» مسلّماً ستمکاران عذابی دردناک دارند!

باید توجّه داشت که در آیه شریفه فوق دو کلام نقل شده است: یکی کلام و گفتار و وعده خداوند که بدان عمل شده است و این نمونه ای از کلمه طیبه است و دیگری وعده باطل شیطان که از آن تخلّف شده و آن کلمه خبیثه است.

بنابر آیه شریفه و به مقتضای عدالت الهی، پیروان شیطان در پذیرش دعوت او مجبور نیستند، بلکه مختارند و با میل و اراده خود در پی شیطان حرکت می کنند. به همین جهت، شیطان خود آنها را سزاوار سرزنش می داند؛ زیرا انسان ها با علم به پلیدی شیطان پیرو او می شوند.

مگر انسان سابقه شیطان را در برخورد با پدر خویش، آدم، نمی دانست که باعث خروج آدم و نسل او از بهشت شده بود؟(۱) مگر انسان نشنیده بود که این شیطان قسم یاد کرده است که تمام سعی خود را در انحراف انسان انجام دهد؟(۲)پس چرا آدمی با شناخت کافی از شیطان همچنان فریب وعده های باطل و دروغین او را خورده، کلام خدا را رها می سازد؟!

شرح و تفسیر

«اَلَمْ تَرَ کَیْفَ ضَرَبَ اللّهُ مَثَلاً کَلِمَةً طَیِّبَةً کَشَجَرَة : ای پیامبر و ای انسانی که این آیات الهی را می شنوی! مگر مشاهده نکردی که خداوند چگونه برای کلمه «طیّبه» به درختی مثال زده است؟ این درخت دارای پنج ویژگی مهم است:

درختی که آیه شریفه به آن مثال زده است از جمله درختان پاک و پاکیزه است.

۲- «اَصْلُها ثابِتٌ» ؛ ویژگی دیگر این درخت این است که ریشه آن در زمین مستحکم است. یکی از قدرت نمایی های پروردگار این است که تناسبی بین شاخه ها و ریشه های هر درختی برقرار کرده است. درخت هر مقدار دارای شاخه های بلندتر و سنگین تر باشد، ریشه های آن فراوان تر و در اعماق زمین بیشتر نفوذ می کند؛ به گونه ای که این ریشه بسان طناب های مختلف آن درخت را در مقابل طوفان حفظ می کند.

۳- «وَ فَرْعُها فِی السَّماءِ»؛ سومین ویژگی این درخت رشد صعودی آن است؛ یعنی شاخه های این درخت به طرف آسمان رشد می کند.

بی شک مأموریّت و نقش ریشه های فرو رفته در زمین استحکام درخت و تغذیه رسانی به تنه و شاخ و برگ آن است؛ امّا آنچه جای پرسش دارد این است که شاخه های سر به فلک کشیده آن چه نقشی دارد؟

وجود شاخه های رو به بالا و سر به آسمان کشیده، آثار و فواید مختلفی دارد که به برخی از آن اشاره می شود:

الف: شاخه های سر به فلک کشیده از هوا بهتر استفاده می کنند و جریان تنفّس را شایسته تر انجام می دهند؛ چه اینکه برگ درختان نیز تنفّس می کنند و عجیب اینکه بازدهی تنفّس درختان درست بر عکس بازدهی تنفّس انسان است؛ یعنی درختان در جریان تنفّس خود، کربُن هوا را می گیرند و اکسیژن موجود در درخت را پس می دهند؛ بر عکس دستگاه تنفّسی انسان که اکسیژن موجود در هوا را می گیرد و کربن موجود در بدن انسان را به هوا انتقال می دهد.

فلسفه این جریان معکوس آن است که اگر جریان تنفّس انسان به عکس تنفّس درختان عمل نکند، در مدّت زمانی کوتاه در سراسر کره زمین زندگی برای نوع بشر غیر ممکن می شود؛ زیرا اکسیژن های موجود در هوا به تدریج مصرف می شود و در هوا جز کربن چیزی برای تنفّس نمی ماند و این امر سبب نابودی انسان می گردد.

به همین جهت در شهرها، مخصوصاً شهرهای بزرگ که به دود ماشین ها و کارخانه ها آلوده هستند، توصیه می شود که درختان و فضاهای سبز بیشتری ایجاد شود تا در رفع آلودگی هوا و تأمین اکسیژن لازم مؤثّر باشد.

یکی از فواید بادها جابه جایی هواهای آلوده و فاقد اکسیژن با هوای سالم است.

خداوند به وسیله بادهای رحمت، هواهای آلوده شهرها را خارج می کند و به جای آن هوای سالم و تمیز می آورد و این امر خود در بهبود هوا تأثیر بسزایی دارد.

ب: شاخه های سر به فلک کشیده از نور خورشید بهتر استفاده می کند. نور آفتاب سبب می شود که عملیّات تنفّس درختان و کربن گیری و آزاد کردن اکسیژن بهتر انجام گردد؛ به همین جهت فضای باغ در روزها فرح بخش و در شبها هوا سنگین و برای مدّت زیاد غیر قابل تحمّل است.

ج: شاخه های رو به بالااز گرد و غبار و آلودگی های زمین - که با عدم رعایت برخی از اصول بهداشتی توسّط انسان ها ایجاد می شود - در امان هستند و این آلودگی ها کمتر به چنین درختانی سرایت می کند.

نکته مهم خداشناسی

یکی از درس های خداشناسی که شاخه های درختان به ما می آموزد این است که: جاذبه زمین آب را در دل زمین فرو می برد و این جذب ادامه دارد تا جایی که قشر زمین نفوذناپذیر می باشد و این یک قانون کلّی است. ولی شگفتی درباره آب مورد نیاز درختان است که از جذب آب به اعماق زمین جلوگیری می کند و آن را از طریق ریشه های درختان به سمت خلاف جاذبه زمین و به سوی شاخه های سر به فلک کشیده هدایت می کند و به آخرین شاخه ها و برگ ها می رساند! این عمل خود، حکایت از قدرت الهی دارد که روزانه در یک جنگل پر از درخت بی آنکه همانند پمپ سر و صدایی ایجاد کند، هزاران تُن آب را در مسیر مخالف قانون جاذبه به سوی آسمان هدایت می کند.

آیا جز قدرت بی پایان خداوندِ عالِم قادر، کسی توانایی چنین کاری را دارد؟!

در نتیجه سومین ویژگی این درخت - که کلمه طیّبه بدان تشبیه شده است - این است که شاخه های آن سر به فلک کشیده است؛ زیرا چنین شاخه هایی هم بهتر تنفّس می کنند و هم از نور خورشید بیشتر و بهتر بهره برداری می نمایند و هم از آلودگی های زمین کمتر رنج می برند.

۴- «تُؤْتی اُکُلَها کُلَّ حین»؛ ویژگی چهارم این درخت دائمی بودن میوه های آن است. «شجره طیّبه» درختی است که در چهار فصل سال میوه دارد و هر زمان انسان دست به سوی آن دراز کند، نا امید و دست خالی باز نمی گردد.

۵- «بِاِذْنِ رَبِّها»؛ آخرین ویژگی درخت «طیّبه» این است که - علی رغم ویژگی ها و میوه چهار فصل آن - به فرمان خداوند بر اساس طبیعت و نظام آفرینش سیر می کند بنابراین، همگی تسلیم فرمان خداوند هستند، نه تنها چنین درختانی، بلکه تمام موجودات جهان آفرینش تسلیم اویند «وَ لَهُ اَسْلَمَ ما فِی السَّماواتِ وَ ما فِی الاَْْرضِ» (۳).

«وَ مَثَلُ کَلِمَة خَبیثَة کَشَجَرَة خَبیثَة»: و امّا مَثَل کلمه «خبیثه» و گفتار بد و آلوده و زشت، همانند درخت خبیث و بدبو و بدطعم و بدمنظره است.

این درخت خبیث دارای دو ویژگی است:

۱- «اُجْتُثَّتْ مِنْ فَوْقِ الاَْرْضِ»؛ نخستین ویژگی این درختِ خبیثِ آلوده کثیف این است که از ریشه درآمده است و بر خلاف درخت طیّبه که ریشه های آن همچون طناب های محکم و متعدّدی آن را در برابر طوفانها و بادهای سهمگین محافظت می کرد، این درخت ریشه هایش قطع گردیده و از لابلای زمین خارج گردیده است.

۲- «ما لَها مِنْ قَرار»؛ چنین درختی که ریشه هایش از زمین درآمده است، هیچ قرار و ثباتی ندارد و با کوچکترین حادثه و با کمترین وزش بادی جابه جا می شود.

چنین درختی، که نه میوه ای دارد، و نه عطر و بوی خوشی، و نه سایه مناسبی ایجاد می کند تنها و تنها بدرد سوختن می خورد.

بسوزند چوب درختان بی بر *** سزا خود همین است مر بی بری را

«کلمه طیّبه» چیست؟

مفسّران در معنا و تفسیر «کلمه طیّبه» بحث و گفتگو دارند که به برخی از نظریّات آنها اشاره می شود:

۱- برخی معتقدند که مراد از «کلمه طیّبه» ، کلمه طیّبه «لا اله الا الله» است.(۴)این کلمه مبارک بسان شجره طیّبه ای است که ریشه هایش مستحکم و استوار، و شاخه هایش سر به آسمان کشیده است، و در واقع درخت سعادت انسان محسوب می گردد. این درخت که همان حقیقت توحید است قلب انسان را زنده می کند و همه بت ها را می شکند. در مقابل بت پول، رشوه، ربا، دزدی و تجاوز سجده نمی کند؛ برای حفظ مقام هزاران دروغ نمی گوید، و برای حفظ مال دنیا دست به جنایت نمی زند؛ زیرا این گونه اعمال شرک و بت پرستی است و بدین جهت است که انسان ریاکار را در آخرت به اسم منافق و فاجر می خوانند.(۵)

وقتی توحید در دل انسان زنده شد، هواپرستی - که عامل اصلی تمام انحرافات است - نابود می شود.

از این رو، در روایت زیبایی آمده است: «اَبْغَضُ اِله عُبِدَ عَلی وَجْهِ الاْرْضِ الْهَوی»؛ بدترین بت ها که در روی زمین همیشه مورد پرستش قرار می گرفته است، بت هوی و هوس است.(۶)

«مادرِ بت ها بت نفس شماست *** زانکه آن بت مار و این بت اژدهاست»

اگر شجره طیّبه توحید در قلب انسان کاشته شد این بت ها کنار می رود.

۲- برخی از مفسّران بر این اعتقادند که مراد از کلمه طیّبه «شخص مؤمن» است. در قرآن مجید، بر موجودات «کلمة الله» اطلاق شده است؛ مؤمن هم کلام الهی است. خورشید، ماه، ستارگان، زمین و آسمان همه کلمة الله هستند؛ یعنی اینها در کتاب آفرینش و تکوین جزء کلمات الله به شمار می آیند؛ همانگونه که در مورد حضرت مسیح (علیه السلام) کلمة الله استعمال شده است.(۷)

درخت وجود مؤمن - مانند شجره طیّبه - دارای میووه های مختلفِ تمام فصل از قبیل سخاوت، شجاعت، جود، مهر، محبّت، احسان، ایمان، و مانند آن است.(۸)

۳- برخی نیز «کلمه طیّبه» را به امامان معصوم (علیهم السلام) تفسیر کرده اند. این بزرگواران شجره طیّبه ای هستند که شاخسار وجودی آنها سرشار از میوه هاست که هر کس به تاریخ زندگی شان، به مزار و حرمشان و به کلمات و سخنانشان، نزدیک شود و دست نیاز بسوی آنها دراز کند، بی بهره نخواهد ماند.(۹)

۴- «علماء» تفسیر دیگری برای کلمه طیبه هستند؛ زیرا مردم از میوه های وجود آنها بهره می برند.

۵- «فکر پاک» پنجمین تفسیری است که برای کلمه طیّبه بیان شده است. افکار پاک، شجره طیّبه ای هستند که در طول تاریخ ثابت و برقرار می مانند.

۶- ششمین تفسیری که برای کلمه طیّبه گفته اند، «سخن خوب» است. گاهی یک سخن خوب ماندگار می شود و افراد زیادی در جامعه از آن استفاده می کنند.(۱۰)

از این رو، از پیامبر گرامی اسلام(صلی الله علیه وآله) در کتاب ارشاد دیلمی روایت معروفی نقل شده است که آن حضرت فرمودند: «ما اَهْدَیَ اَلْمَرْءُ الْمُسْلِمُ عَلی اَخیهِ الْمُسْلِمِ هَدِیَّةً اَفْضَلَ مِنْ کَلِمَةِ حِکْمَة یَزیدُهُ اللّهُ بِها هُدیً وَ یَرُدُّهُ عَنْ رِدیً؛ هیچ مسلمانی برای مسلمان دیگر هدیه ای بهتر از کلمه حکمت آمیزی که نور هدایت را در قلب او زیاد و ظلمت و تاریکی را کم کند، هدیه نکرده است».(۱۱)

در داستان حضرت خضر و موسی (علیهم السلام) آمده است که وقتی آنها به شهر إنطاکیّه رسیدند. و با بی مهری شدید مردم مواجه شدند، به ناچار به سوی خارج شهر حرکت کردند. در خارج از شهر به دیوار خرابه ای برخوردند. حضرت خضر (علیه السلام)به حضرت موسی(علیه السلام) گفت: «این دیوار خراب را باید بسازیم». سخن خضر برای موسی ناخوشایند آمد. حضرت خضر فرمود: «این دیورا از آنِ دو بچّه یتیم است و گنجی در اینجا پنهان گشته، پدر آنها انسان خوبی بوده است، امید می رود بچّه هایش از آن استفاده کنند».

در روایات آمده است که آن گنج پول و طلا نبوده است، بلکه کلمات حکمت آمیزی بوده که پدر برای فرزندان خود به یادگار گذاشته بود.(۱۲) همانگونه که سخنان گهربار امیرالمؤمنین (علیه السلام) ارزشمندتر از هر گنجی است که برای همه عصرها و نسل ها به یادگار مانده است.

کلمه طیّبه ای از امام حسن مجتبی(علیه السلام)

جُنادة بن ابی سفیان، از اصحاب باوفای امام مجتبی(علیه السلام)، در آخرین ساعات عمر با برکت سبط اکبر پیامبر(صلی الله علیه وآله) به خدمت آن حضرت شرفیاب گشت. وی به سوی این درخت پاکیزه دست تمنّا دراز کرد تا میوه ای بچیند. علی رغم اینکه امام بر اثر زهر حال مناسبی نداشت؛ لیکن شروع به موعظه جناده نمود. از جمله مواعظ آن حضرت این جمله بسیار زیبا و پرمعنا است: «اِنْ اَرَدْتَ عِزّاً بِلا عَشیرِة وَ هَیْبَةً بِلا سُلْطان فَاخْرُجْ عَنْ ذُلِّ مَعْصِیَةِ اللّهِ اِلی عِزِّ طاعَةِ اللّهِ عَزَّوَجَلَّ»؛ ای جنادة! اگر می خواهی قوی باشی، بی آنکه قبیله و عشیره ای داشته باشی و اگر می خواهی اُبهت و شکوه و عظمت داشته باشی، بی آنکه تاج و تخت پادشاهی داشته باشی، از سایه شوم معصیت و نافرمانی خداوند خارج شو و در سایه اطاعت و فرمان برداری خداوند قرار گیر».(۱۳)

آری؛ بندگی کن تا که سلطانت کنند، سلطنت در بندگی خداست، عزّت و آبرو و قدرت در بندگی پروردگار عالم است. «فَاِنَّ الْعِزَّةِ لِلّهِ جَمیعاً» (۱۴)

خوی حیوانی سزاوار تو نیست *** ترک این خو کن که انسانت کنند

چون علی در عالم مردانگی *** فرد شو تا شاه مردانت کنند

همچو سلمان در مسلمانی بکوش *** ای مسلمان تا که سلمانت کنند