در بدن افرادی که دچار سکته قلبی می شوند از یک ماه قبل نشانه های اولیه برای هشدار حمله قلبی رخ می دهد که با شناخت آن ها می توانید از حملات قلبی جلوگیری کنید.یک ماه قبل از یک حمله قلبی، بدن شما با این ۸ سیگنال اخطار خواهد داد، بنابراین پیشگیری بهتر از درمان است، این قاعده ساده برای هر بیماری در نظر گرفته می شود و زمانی که علائم به درستی تایید نشوند بسیار ارزشمند خواهد بود.

۱.خستگی:

خستگی غیر معمول، یکی از علائم اصلی یک حمله قلبی قریب الوقوع است، زنان این نوع علائم را بیشتر از مردان گزارش داده اند.فعالیت بدنی یا فیزیکی دلیل خستگی نیست و ممکن نیست که تا پایان روز افزایش بیابد، این نشانه کاملا مشهود است و از بین نمیرود اما در خستگی های غیر معمول برای انجام وظایف ساده مانند مرتب کردن یک تخت یا حتی دوش گرفتن دچار خستگی مفرد می شوید.

۲.درد شکمی:

درد شکم، حالت تهوع، احساس خالی یا پر بودن شکم یا ناراحتی معده، از شایع ترین علائم هستند، این اتفاق در مردان و زنان به یک اندازه رخ میدهد.

توضیحات: دردهای شکم قبل از حمله قلبی، یک اتفاق طبیعی هستند و سپس بعد از مدت کوتاهی کاهش می یابد، تنش فیزیکی نیز ممکن است باعث تشدید درد شکم شود.

۳. بی خوابی :

بی خوابی نیز با افزایش خطر ابتلا به حمله قلبی و سکته مغزی همراه است که در میان زنان شایع تر است، علائم بی خوابی معمولا شامل بالا رفتن سطح اضطراب و نداشتن تمرکز می شود.

توضیحات: علائم شامل مشکل در شروع خواب ، خوابیدن آرام و صبح زود بیدار شدن است.

۴. تنگی نفس:

تنگی نفس یا نفس نفس زدن، یک احساس قوی است که قادر به نفس عمیق کشیدن نیست، این اغلب در میان مردان و زنان بیش از ۶ ماه قبل از حمله قلبی رخ میدهد و معمولا یک نشانه هشدار دهنده از یک وضعیت پزشکی است.

توضیحات: احساس شما در این موارد سرگیجه و سخت نفس کشیدن است.

۵. ریزش مو:

ریزش مو های شما یک شاخص قابل مشاهده برای خطر بیماری قلبی است، اغلب اوقات مردان بالای ۵۰ سال را تحت تاثیر را قرار میدهد، اما بعضی از زنان نیز ممکن است در این گروه قرار بگیرند. کچلی نیز به دلیل افزایش سطح هورمون کورتیزول است.

توضیحات: به ریزش مو از تاج سر خود توجه بسیار داشته باشید.

۶.ضربان قلب نا منظم:

ضربان قلب شدید یا بی نظمی در ضربان قلب اغلب با حمله قلبی و اضطراب، بویژه در میان زنان همراه است، این اتفاق به طور غیر منتظره و خود به خود رخ می دهد، اما تمرینات جسمانی ممکن است محرک اضافی برای افزایش ضربان قلب، به خصوص در مورد بیماری آترواسکروروز باشد.

توضیحات: ضربان قلب نامنظم به مدت یک تا دو دقیقه طول میکشد، اگر این اتفاق بیش از این طول کشید، ممکن است احساس سرگیجه و خستگی شدید که باید بلافاصله با پزشک تماس بگیرید.

۷. عرق کردن بیش از حد:

عرق کردن غیر عادی و بیش از حد، یکی از نشانه های هشدار اولیه از حمله قلبی است و ممکن است در هر زمان از شبانه روز رخ دهد، این علائم در زنان بیشتر است و اغلب با عرق های شبانه معمول دوران یائسگی اشتباه گرفته میشود و گیج کننده است.

۸. درد قفسه سینه:

زنان و مردان در شدت و اشکال مختلفی دچار درد قفسه سینه می شوند، در مردان این علامت جزو مهمترین نشانه های اولیه قلبی است که نباید نادیده گرفته شود، از سوی دیگر تنها ۳۰ درصد از زنان را تحت تاثیر قرار میدهد.درد قفسه سینه می تواند منجر به احساس ناراحتی و سوزش در یک یا هر دو دست (اغلب اوقات سمت چپ)، پایین فک، گردن، شانه ها یا شکم می شود، که ممکن است دائمی یا موقت باشد.

 گریه کردن در درمان بیماری ها بسیار موثر است زیرا در اشک چشم هورمون اندورفین موجود است که خود موجب تسکین می گردد.

۱. استرس را از بین می‌بردتحقیقات نشان می‌دهد که گریه کردن به کاهش فشار ناشی از احساس ناراحتی کمک می‌کند. در حقیقت، بدن را به حالت تعادل برمی‌گرداند و آن را به آرامش می‌رساند.

۲. روحیه را تقویت می‌کند

اگر گریه کردن بتواند استرس را کاهش دهد، باعث بهبود روحیه می‌شود. نظرسنجی‌ها نشان می‌دهد که حدود دو سوم افراد معمولاً بعد از گریه احساس بهتری دارند. با این حال، نحوه‌ی واکنش دیگران به گریه‌ی ما، از مهم‌ترین عواملی است که روی احساس ما بعد از گریه کردن تأثیر دارد.

اگر اطرافیان ناراحتی شما را درک کرده و به کمک شما بیایند، به احتمال زیاد احسس بهتری خواهید داشت. اما اگر شما را مسخره کنند، از گریه کردن حس خوبی نمی‌گیرید. در بسیاری از موارد، بهبود روحیه‌ای که پس از گریه کردن به وجود می‌آید، نتیجه‌ی کمک و حمایت عاطفی دیگران است.

۳. گاهی اوقات حال‌تان را بدتر می‌کند

گریه کردن در مکان و زمان نامناسب یا در حضور افرادی که نسبت به آن واکنش منفی نشان می‌دهند، قطعاً می‌تواند احساس شما را بدتر کند. گریه کردن در خانه و در کنار افراد حمایتگر مفید است، اما ممکن است در محل کار نامناسب تلقی شود.

علاوه بر این، گریه کردن در درازمدت احساس بهتری در شما ایجاد می‌کند، اما اثرات فوری آن ممکن است باعث بدتر شدن خلق و خو شود. نتایج یک مطالعه نشان داد که مدتی طول می‌کشد تا افراد بعد از تماشای یک فیلم غم‌انگیز و گریه کردن احساس بهتری پیدا کنند. بلافاصله بعد از تماشای فیلم شرکت‌کنندگان حال بدی داشتند، اما ۲۰ و به‌ویژه ۹۰ دقیقه بعد، حال‌شان در مقایسه با قبل از تماشای فیلم بهتر بود.

۴. برقراری ارتباط را بهبود می‌بخشد

بهبود ارتباط از دیگر فواید گریه کردن است. در انسان، گریه کردن در ابتدا برای این شکل گرفت که نوزاد بتواند توجه‌ی مادر خود را جلب کند. نوزاد انسان توانایی‌های حیوانات تازه متولد شده را ندارد. اشک نوزادان و کودکان یک عنصر بصری برای کمک گرفتن اضافه می‌کند و باعث جلب توجه‌ی کسی می‌شود که مراقبت از آن‌ها را بر عهده دارد. در دوران بزرگسالی، انسان این عملکرد بیولوژیکی را به یک عملکرد عاطفی تبدیل می‌کند. وقتی افراد بالغ گریه می‌کنند، عمدتاً این پیام را می‌رسانند که به کمک نیاز دارند.

۵. باعث ایجاد پیوند می‌شود

وقتی از طریق اشک‌هایتان با دیگران ارتباط برقرار می‌کنید، آسیب پذیری خود را نشان می‌دهید. گریه کردن در حضور افراد حمایت‌کننده احساس پیوند و اتصال را افزایش می‌دهد. شما آن‌قدر به شخص مقابل خود اعتماد دارید که در حضور او گریه می‌کنید. بنابراین، گریه کردن نشان می‌دهد که شما با آن شخص احساس نزدیکی می‌کنید و این موضوع می‌تواند واکنش همدلانه و ارتباط عاطفی را تقویت کند.

معمولاً ما دوست نداریم که ضعف خود را به غریبه‌ها نشان دهیم، بنابراین سعی می‌کنیم جلوی آن‌ها گریه نکنیم و در عوض اشک‌هایمان را برای کسانی که به آن‌ها نزدیک‌تر هستیم، نگه داریم.

۶. کمک می‌کند که به خواسته‌هایتان برسید

گریه کردن می‌تواند به واکنش خاصی منجر شود که در جهت منافع ما است. حتی اگر آگاهانه قصد سوء استفاده نداشته باشیم، گریه‌ی ما ممکن است به کاهش خشم و ایجاد احساس گناه در دیگران منجر شود یا تمایل آن‌ها را برای پذیرش خواسته‌ی ما افزایش دهد. گریه کردن مزایای اجتماعی دارد و می‌تواند هنگام درگیری و کشمکش باعث کاهش خشم دیگران شود.

۷. در خلوت باعث تخلیه‌ی فشارها می‌شود

اگر گریه یک ابزار ارتباطی مهم است، پس چرا حتی وقتی تنها هستیم گریه می‌کنیم؟ احتمالاً دلیل آن این است که بعد از سپری کردن یک روز پرمشغله یا پراسترس، بالاخره می‌‌توانید با افکار خود تنها باشید و بدن‌تان را از طریق گریه کردن به حالت آرامش برگردانید.

گریه کردن در تنهایی می‌تواند راهی برای برقراری ارتباط با جهان هستی باشد. در اغلب موارد وقتی مردم در خلوت خود گریه می‌کنند، در حقیقت به دنبال کمک هستند. برای مثال، از خداوند درخواست کمک می‌کنند.

۸. به دفع سموم بدن کمک می‌کند

شیمیدانی به نام ویلیام فری (William Frey) در اواخر دهه‌ی ۱۹۷۰ و اوایل دهه‌ی ۱۹۸۰ تحقیقاتی در مورد فواید گریه کردن انجام داد و به این نتیجه رسید که اشک به خلاص شدن بدن از شر سموم ناخواسته کمک می‌کند.

او اشک‌های حاصل از تحریک چشم‌ها (مانند خرد کردن پیاز) را با اشک‌های احساسی مقایسه کرد و متوجه شد که از نظر شیمیایی با هم متفاوت هستند. به‌عنوان مثال، مقدار بعضی از پروتئین‌ها‌ در اشک‌های احساسی بیشتر است که این موضوع ممکن است به دلیل آزاد شدن محصولات جانبی استرس باشد. با این حال، برای تأیید این نتایج به تحقیقات بیشتری نیاز است.

۹. یک ضدعفونی‌کننده‌ی طبیعی است

از سایر فواید گریه کردن می‌توان به توانایی آن در از بین بردن باکتری‌ها اشاره کرد. اشک حاوی پروتئینی به نام لیزوزیم است که می‌تواند مولکول‌های مضر را از بین ببرد. با این حال، به یاد داشته باشید که دانشمندان هنوز این مورد را به‌طور قطعی ثابت نکرده‌اند و در این زمینه باید تحقیقات بیشتری انجام شود.

۱۰. به سلامت چشم‌ها کمک می‌کند

اشک چشم‌ها را مرطوب می‌کند و آن‌ها را سالم نگه می‌دارد. عملکرد بیولوژیکی اشک مرطوب نگه داشتن چشم‌ها یا محافظت از آن‌ها در برابر دود و گرد و غباری است که وارد چشم‌ها می‌شوند. نبود اشک ممکن است باعث خشکی چشم شود و درنتیجه به احساس درد و حتی از دست دادن بینایی منجر شود. اما گریه کردن بیش هم از حد هم مضر است و چشم‌ها را تحریک می‌کند. به همین دلیل است که پس از گریه کردن چشم‌ها قرمز می‌شوند و پف می‌کنند.

۱۱. با هورمون‌های جنسی ارتباط دارد

هر چقدر میزان هورمون تستوسترون (هورمون مردانه) در مردان بالاتر باشد، احتمال گریه کردن کمتر است. شواهد در مورد افراد تراجنسیتی و مردان مبتلا به سرطان پروستات که داروی ضد‌هورمون مردانه دریافت می‌کنند و همچنین نتایج بعضی مطالعات حیوانی نشان می‌دهد که تستوسترون روی گریه اثر بازدارندگی دارد. در زنان، تغییر سطح استروژن (هورمون زنانه) می‌تواند گریه را قبل از شروع پریود یا پس از زایمان افزایش دهد.

با این حال، اینکه زنان و مردان چقدر گریه کنند، یک مؤلفه‌ی فرهنگی هم دارد. فرآیند گریه کردن از نظر فیزیکی بین زنان و مردان یکسان است، اما زنان بسیار بیشتر از مردان گریه می‌کنند. مردان اغلب از ترس اینکه در جامعه قوی یا قدرتمند به نظر نرسند، تمایلی به گریه کردن ندارند واشک‌هایشان را مخفی می‌کنند. معمولاً جامعه به زنان بیشتر از مردان اجازه‌ی گریه کردن می‌دهد، بنابراین زنان در انجام آن راحت‌تر هستند.

۱۲. اثرات جسمی مهمی دارد

گریه کردن فقط یک عمل احساسی نیست، بلکه یک عمل فیزیکی هم محسوب می‌شود. هق هق، سردرد، آبریزش بینی و لرزش بدن تنها تعدادی از اثرات گریه کردن روی بدن هستند. چرا این موارد اتفاق می‌افتند؟ علت این موضوع به برانگیختگی بالای بدن در هنگام شروع گریه مربوط می‌شود. اگرچه گریه می‌تواند در نهایت بدن شما را به آرامش برساند، اما در چند دقیقه‌ی اول تحریک‌کننده است و برانگیختگی زیادی را ایجاد می‌کند.

افرادی که گریه می‌کنند، ضربان قلب و تعریق بیشتری دارند. از این نظر، گریه یک نوع فعالیت برای بدن محسوب می‌شود. برای اینکه اثرات کوتاه‌مدت و بلندمدت گریه کردن مشخص شود، به مطالعات بیشتری نیاز است.

۱۳. روی سایر هورمون‌ها هم تأثیر می‌گذاردهم در مردان و هم در زنان

به غیر از هورمون‌های جنسی ممکن است سایر هورمون‌ها هم تحت تأثیر گریه قرار بگیرند. اگرچه شواهد کمی در مورد این موضوع وجود دارد، اما به نظر می‌رسد که پرولاکتین گریه را تسهیل می‌کند. این موضوع می‌تواند دلیل اندوه تازه‌مادران و گریه‌ی ناشی از آن را توضیح دهد. چراکه پس از زایمان هورمون پرولاکتین افزایش می‌یابد.

همچنین ما می‌دانیم که گریه باعث افزایش اندورفین می‌شود که یک هورمون شادی‌آور و آرامش‌بخش است. بنابراین، گریه کردن تنش را از بین می‌برد و در‌نتیجه، احساس بهتری ایجاد می‌کند. به همین دلیل است که گاهی اوقات با تماشای یک فیلم غم‌انگیز گریه می‌کنیم.

۱۴. گریه‌ی خوشحالی به آرامش بدن کمک می‌کند

درست مانند احساسات منفی، احساسات مثبت هم می‌توانند باعث گریه کردن شوند‌. گریه‌ی ناشی از احساسات منفی مانند غم، ناامیدی و خشم رایج‌تر است، اما در صورت تجربه‌ی احساسات مثبت شدید هم ممکن است گریه کنید.

به نظر می‌رسد که گریه هم با احساسات مثبت و هم با احساسات منفی مرتبط است و درست پس از به اوج رسیدن تجربه‌ی عاطفی رخ می‌دهد، یعنی زمان که فرد شروع به تخلیه‌ی احساس و هیجان خود می‌کند.

برخی مطالعات نشان می‌دهند که سرکه سیب حاوی اسید استیک با خواص ضد التهابی و ضد چاقی است و این ویژگی می‌تواند به کاهش وزن کمک کند.

ترکیب سرکه سیب در یک رژیم غذایی متعادل با ورزش می‌تواند به اهداف کاهش وزن کمک کند.

آب آلوئه ورا هم به دلیل فعالیت‌های متابولیکی قدرتمندی که به سوزاندن کالری و شکستن چربی‌ها کمک می‌کند و یک درمان طبیعی عالی برای کاهش وزن به شمار می‌رود.

این ماده همچنین به هضم غذا کمک می‌کند، التهاب را کاهش می‌دهد و کاهش وزن آب را تسهیل می‌کند.

علاوه بر این، افزودن لیمو به آب آلوئه ورا طعم بهتری به آن می‌دهد و می‌تواند فواید سلامتی بیشتری مانند افزایش متابولیسم و کمک به هضم غذا را به همراه داشته باشد.

امام علی‌بن‌موسی‌الرضا (علیه‌السلام):

فَعَلی مِثلِ الحُسینِ فَلیَبکِ الباکُونَ فَإنَّ البُکاءَ عَلَیهِ یَحُطُّ الذُّنُوبَ العِظامَ.

گریه‌کنندگان باید برای حسین گریه کنند؛ چراکه گریه بر حسین(ع) گناهان عظیم و بزرگ را پاک و منهدم می‌کند.

بحارالأنوار، ج ٤٤، ص ٢٨٤

امام حسین علیه السلام به عنوان نمونه انسان کامل و مصداق خلیفه الهی که مظهر صفات جلال و جمال الهی است ، نه تنها الگویی برای مسلمانان و شیعیان می باشند که الگوی بشریت و تمامی انسان ها هستند واگر پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله) حسین را مصباح هدایت و کشتی نجات معرفی نموده و فرمودند :« ان الحسین مصباح الهدی و سفینه النجاه »[1] این شعاع هدایت ایشان مخصوص به شیعیان و یا محدوده خاصی از زمان نبوده و امام حسین علیه السلام چراغ هدایتی برای گستره بشریت و تمامی انسانها در عرصه  مادی و معنوی می باشد و بشریت تنها در سایه پناه بردن به این کشتی نجات از گرداب جهل و نادانی ،ظلم و خود خواهی و هواخواهی و هوا پرستی و... نجات پیدا می کند و همانگونه که تعالیم نورانی دین اسلام هماهنگ با فطرت پاک انسان ها می باشد وهمه انسان های برخوردار از فطرت پاک ، پذیرای تعالیم نورانی آن هستند ، نهضت امام حسین علیه السلام نیز تمام انسان های آزاده و خواهان آزادگی را به خود فرا می خواند و یکی از رمز و راز های ماندگاری این نهضت این است که بر اساس فطرت الهی انسان استوار شده و ارزش های مطرح شده در آن زمان را درنوردیده و فرازمانی بوده و پهنه زمان و گستره بشریت و نیازهای مادی و معنوی او را در بر می گیرد «ارزش های مطرح شده در نهضت امام حسین علیه السلام فرازمانی بود یعنی درست است که علیه یزید بود ، اما به قدری این ارزشها کلی و فراگیر بوده و هست که مربوط به هیچ زمانی نبوده و نیست . لذاست که در زیارت وارث امام حسین علیه السلام از زاویه تاریخی و ارزش فراگیر و فرازمانی ، در ادامه مسیر انبیا مطرح می شود و وارث آنان تلقی می گردد.»[2] پیام های مطرح شده از سوی امام حسین علیه السلام در نهضت عاشورا پیام مخصوص به یک زمان یا گروه خاصی از انسان ها نبود بلکه  همه زمان ها و همه انسان ها را فارغ از هر گونه دین و آیینی مخاطب قرار می داد .زیرا «شعاع هر پيامي وابسته به شعاع هستي انشاءكننده آن پيام است. اگر مبدأ پيام در محدوده‏اي خاص حضور وجودي داشت، قلمرو پيام او هم به همان جا محدود خواهد بود و اگر مصدر پيام، منطقه‏اي وسيع را در حيطه هستي خويش داشت، شعاع پيام او نيز به همان اندازه وسيع خواهد بود.اگرحسين بن علي (عليه‏السلام) را فقط امام شيعيان بشناسيم، با چنين معرفت محدودي منطقه پيام او جهان تشيّع خواهد بود و اگر او را فقط والي مسلمانان بدانيم، منطقهٴ نفوذ او قلمرو مسلمان نشين است. نيز اگر حسين بن علي (عليه‏السلام) را به الگوي توحيد بشناسيم، شعاع رسالت و پيام او منطقهٴ موحّدنشين خواهد بود؛ امّا اگر حسين بن علي (عليه‏السلام) را به انسان كامل و خليفهٴ خدا در زمين بشناسيم، منطقهٴ نفوذ پيام او محدود نيست، بلكه تا آن جا كه شعاع انسانيّت هست، پيام حسيني نيز هست؛ خواه در پهنهٴ زمين، خواه در گسترهٴ زمان. يعني در طول تاريخ، هر جا انساني حضور و ظهور دارد، مخاطب كربلاي حسيني است. قلمرو پيام نهضت حسيني محدود نيست؛ بلكه مخاطب اصيل آن، انسان است و مؤيّد آن، سخن وجود مبارك رسول اكرم (صلي الله عليه و آله و سلم) است كه «حسين منّى و أنا من حسين»[3]؛ «حسين (عليه‏السلام) از من است و من از او هستم». درست است كه حسين بن علي (عليه‏السلام) نوهٴ پيامبر (صلي الله عليه و آله و سلم) است، ولي آن حضرت نوه‏هاي ديگري هم داشته‏اند كه دربارهٴ آن‏ها چنين تعبيري نفرمودند. بنابراين، سخن رسول خدا (صلي الله عليه و آله و سلم) به اين معناست كه كيان دين و نبوّت و رسالت من با قيام حسين (عليه‏السلام) زنده است. از اين‏رو، پيام نهضت حسيني تا شعاع رسالت و نبوّت رسول اكرم (صلي الله عليه و آله و سلم) نفوذ دارد.بر پايهٴ قرآن، وجود پربركت رسول اكرم (صلي الله عليه و آله و سلم) براي همهٴ مردم و جوامع بشري (جهانيان) منشأ رحمت است؛ ﴿و ما أرسلناك إلّا رحمة للعالمين﴾[4]و ﴿و ما أرسلناك إلّا كافّة للنّاس﴾[5]. اگر خداوند پيامبر (صلي الله عليه و آله و سلم) را به نام رحمت عوالم ارسال كرده است و اگر همين پيغمبر (صلي الله عليه و آله و سلم) مي‏فرمايدكه من از حسين (عليه‏السلام) هستم، با اين شكل منطقي قلمرو پيام كربلا روشن مي‏شود.

زيرا خدا دربارهٴ پيغمبر(صلي الله عليه و آله و سلم) مي‏فرمايد: بركت وجود او جهاني است و ايشان نيز با چنان شعاع رحمتي فرمودند: كيان من به كربلاي حسين زنده است؛ «و أنا من حسين». از اين رو، پيام نهضت حسيني نيز جهاني است. معناي جهاني بودن يك مكتب، حفظ دو اصل جامع و كلي است: يكي همگاني بودن به لحاظ افراد و ديگري هميشگي بودن به لحاظ ازمان.

بنابراين، پيام نهضت عاشورا براي شيعيان سودمند است؛ چون آنان امّت امام حسين (عليه‏السلام) هستند. نيز براي قاطبهٴ مسلمانان جهان مفيد است؛ زيرا همگي زير ولايت اويند؛ گرچه برخي به ولايت وي معتقد نيستند. همچنين براي همهٴ موحّدان و اهل كتاب عالم سودمند است؛ چون او پيام توحيدي دارد و همهٴ موحّدان مورد عنايت توحيدي آن حضرت (عليه‏السلام) هستند و سرانجام، براي همهٴ جوامع بشري نفع دارد؛ زيرا كربلا قيام انساني را به همراه دارد. بنابراين، هيچ انساني از پيام نهضت كربلا محروم نيست و شعاع آن همهٴ افراد بشريت را در بر مي‏گيرد.

از نظر كمّي، مخاطبان پيام عاشورا همه ٴ جوامع بشري است و از جهت كيفي، گذشته از تودهٴ مردم، عالمان الهي، حكيمان، متكلّمان و عارفان، مستمعان آن پيام هستند؛ پيامي كه تا روز قيامتْ حضور و ظهور دارد.»[6]

همانگونه که از نظر کمی پیام نهضت امام حسین علیه السلام گستره بشریت را در بر می گیرد ، از جهت کیفی نیز گستره مسائل مادی و معنوی و نیازهای  دنیوی و اخروی او را شامل می شود و نباید نگاه به قیام امام حسین علیه السلام و پیام ها و ارزش های مطرح شده از سوی ایشان را تنها در پیامهای معنوی خلاصه و محدود نمود، بلکه پیام های مطرح شده از سوی ایشان گستره مادی و معنوی زندگی انسان و تمامی نیازهای او را در برگرفته و ظرفیت رشد و تعالی روحی و معنوی انسان و بالندگی فردی و اجتماعی انسان را دارا می باشد . از این رو نگاه معنوی صرف به نهضت امام حسین علیه السلام ، نمی تواند نگاهی جامع و کامل باشد و ترسیم کننده تمامی جوانب آن نمی باشد . اگر امام حسین علیه السلام آمده تا چراغ هدایت برای بشریت باشد و اگر آمده تا نقش اصلاح گری داشته باشد و امنیت را به ستمدیدگان ارزانی کند « و نظهر الاصلاح فی بلادک و یأمن المظلومون من عبادک  »[7]باید تمامی ابعاد زندگی مادی و معنوی او و تمامی زوایای زندگی او را روشن نموده  و مورد توجه قرار دهد .

در اینجا ما به جلوه هایی از پیام ها و ارزش های مطرح شده از سوی امام حسین علیه السلام  در  نهضت کربلا که ظرفیت و زمینه تحقق رشد و تعالی مادی و معنوی افراد و جوامع را دارا بوده و می تواند پیشرفت و توسعه را برای همگان به ارمغان بیاورد ، اشاره می کنیم.

« توجه به ارزش های انسانی »

یکی از پیام های حضرت در صحنه کربلا که پهنه زمان را در نوردیده وگستره بشریت و همه نیازهای مادی و معنوی او را در بر می گیرد توجه به ارزش های انسانی است  حضرت در آن جمله معروف فرمودند: «ویحکم یا شیعه آل ابی سفیان ان لم یکن لکم دین و کنتم لا تخافون المعاد فکونوا احراراً فی دنیاکم هذه »[8]« وای بر شما ای پیروان آل ابوسفیان اگر دین ندارید و شما از قیامت نمی ترسید ، پس در این دنیا آزاد مرد باشید .»

حاکمیت ارزش های انسانی بر انسان که برگرفته از فطرت پاک انسانی است می تواند تکامل مادی و معنوی انسان را به همراه داشته باشد. آزاد منشی از یک سو رعایت ارزش های انسانی را در زندگی فرد و جامعه ایجاب می کند که رشد و تعالی معنوی جامعه را بدنبال خواهد داشت و از بروز خصلت های زشت و نا زیبا در انسان و ملاک قرار دادن آن در رفتار فردی و اجتماعی و مسائل حکومتی جلوگیری می کند و از سوی دیگر لازمه آزاد منشی  و آزاد زیستی این است که انسان زیر بار سلطه دیگران نرود و خود را اسیر دیگران نسازد . «خاصيّت آزاد انديشي و آزادمنشي اين است كه انسان نه سلطه پذير باشد، نه سلطه‏گر ، درس آزادگي نشانهٴ آن است كه جنبهٴ انساني كربلا همچنان محفوظ است و اگر كسي به مبدأ و معاد عالَم معتقد نبود، به اصل حرّيّت بشر اعتقاد دارد و كربلا معلّم حرّيت جوامع بشري است.»[9]

این آزادگی و حرکت بر اساس ارزش های انسانی ایجاب می کند که یک فرد و جامعه در برآوردن نیازهای مادی و اقتصادی خویش دست نیاز به سایر انسان ها و جوامع دراز نکند بلکه خود در راه کسب آزادی گام بر دارد که این مسأله به استقلال و پیشرفت او خواهد انجامید و پویایی و نشاط را در جامعه به ارمغان خواهد آورد و اگر  تنها همین سخن فراروی همه انسان ها قرار می گرفت امروز اثری از استعمار و چپاول و سلطه گری و سلطه پذیری نبود . سلطه گری و استعمار نتیجه بی توجهی به ارزش های انسانی و نادیده گرفتن آن در مناسبات است و سلطه پذیری نیز پیامد  نادیده انگاشتن آزادگی است . در جهان امروز اگر چنین نگاهی بر کشورها حاکم شود که ارزش های انسانی را ملاک

« عزت مداری و نپذیرفتن ذلت »

عزت مداری و نپذیرفتن ذلت از پیام های اساسی امام حسین علیه السلام می باشد که نقش محوری در رشد و تعالی مادی و معنوی جوامع خواهد داشت . این پیام امام حسین علیه السلام به بشریت است که « هیهات منا الذله و ما اخذ الدنیه ، ابی الله ذلک و رسوله و جدود طابت و حجور طهرت و انوف حمیه ونفوس ابیه لا تؤثر طاعه اللئام علی مصارع الکرام »[10]

« دور است که ذلت و خواری را بپذیریم ، خداوند پذیرش ذلت را بر ما و بر پیامبر و مؤمنین روا نداشته است  و دامن های پاک و دارای اصالت و شرف و خاندان دارای همت والا و عزت نفس هرگز اجازه نمی دهند که اطاعت فرومایگان را بر مرگ شرافتمندانه ترجیح دهند .»

یکی از شاخصه های عزت مداری و نپذیرفتن ذلت ، کسب استقلال و قطع وابستگی به دیگران است که نکته ای اساسی در پیشرفت مادی و اقتصادی محسوب می گردد . اگر کشوری فارغ از هر دین و آیینی  در راستای کسب عزت  خویش گام بردارد و ذلت وابستگی را نپذیرد ، بی تردید بدین منظور قله های پیشرفت را طی خواهد نمود و در عرصه علم و آگاهی با جدیت گام برخواهد داشت .

پیام بزرگ امام حسین علیه السلام به تمامی انسان ها نپذیرفتن زندگانی در سایه ذلت و تلاش برای بدست آوردن عزت و ترجیح مرگ در عزت بر زندگانی با ذلت است .« موت فی عز خیر من حیاه فی ذل »[11]« مرگ در عزت بهتر از زندگی در ذلت است .» در اندیشه و نگاه امام حسین علیه السلام مرگ در راه کسب آزادی ، سعادت و زندگانی تحت ظلم ستمگران نابودی است « انی لا اری الموت الا سعاده و الحیاه مع الظالمین الا برماً»[12]«همانا من مرگ را جز سعادت و زندگی با ستمگران را جز نابودی نمی نگرم» و « لیس الموت فی سبیل العز الا حیاه خالده و لیست الحیاه مع الذل الا الموت الذی لا حیاه معه »[13]« مرگ در راه به دست آوردن عزت وزنده کردن حق مرگ در راه عزت چیزی نیست جز زندگی جاویدان و زندگی با ذلت چیزی نیست جز مرگ پایدار .»

براستی اگر تمام جوامع بشری چنین پیامی را با جان و دل می پذیرفتند امروز اثری از ظلم و استعمار و استکبار و سلطه پذیری در عرصه های فرهنگی ، اقتصادی و سیاسی وجود داشت ؟

« ایستادگی ، شجاعت و نهراسیدن از دشمنان »

یکی از پیام های نهضت امام حسین علیه السلام  ایستادگی ، شجاعت و نهراسیدن از روبرو شدن با دشمنان و مشکلات است « لیس شأنی من یخاف الموت »[14] « شأن من این نیست که از مرگ بترسم »

شجاعت و شهامت  در روبرو شدن با دشمنان و مشکلات و نهراسیدن ازآنها از بایسته ها و الزامات پیشرفت یک کشور است اگر کشوری از رویارویی با دشمنان هراس داشته باشد یا قدرت برخورد با مشکلات و موانع را نداشته باشد نمی تواند به پیشرفت و تعالی دست یابد . شجاعت  مقابله با دشمنان و تهدیدهای آنان و وارد شدن در میدان های جدید و نوین علمی زمینه ساز رشد و پیشرفت یک کشور خواهد بود و این درسی است که امام حسن علیه السلام به بشریت داد که در راه دستیابی به اهداف و آرمانهای خویش از هیچ چیز نهراسید . همان مسأله ای که در طول حیات پر برکت نظام جمهوری اسلامی شاهد آن بوده ایم که مردم با الهام از نهضت امام حسین علیه السلام در برابر تمامی مشکلات و دشمنی ها ایستادگی نموده اند و حاضر نشده اند که عزت خود را در این را فدا کنند  در حالی که  امروز متأسفانه شاهدیم که چگونه کشورها به دلیل ترس از روبرو شدن با دشمنان و مشکلات  ، حاضر به پذیرش سلطه آنان شده و از عزت  خویش چشم پوشیده اند .

بنابر این، قیام امام حسین علیه السلام و پیام ها و ارزش های مطرح شده از سوی حضرت زمان و مکان را در نوردیده و گستره تاریخ و بشریت و تمام نیازهای مادی و معنوی او را در برگرفته است و ظرفیت هدایت بشر را در همه عرصه ها دارا می باشد .و اگر جوامع صرف نظر از هر آیین و مذهبی این پیام ها و ارزش ها را فراروی خویش قرار دهند به مسیر سعادت مادی و معنوی خویش رهنمون خواهند شد .

[1] . مجلسی ، محمد باقر ، بحار الأنوار، بیروت ، الوفاء، 1403ق، ج36، ص205

2.جعفریان ، رسول ،تأملی در نهضت عاشورا ، قم ، نشر مورخ، 1386،ص 248-249

3.مجلسی ، محمد باقر ، بحار الأنوار، پشین ، ج 43، ص 261

4.سورهٴ انبياء، آيهٴ 107

5. سورهٴ سبأ، آيهٴ 28

6- جوادی آملی ، عبد الله ، شکوفایی عقل در پرتو نهضت حسینی ، قم، مرکز نشر اسراء،1381،ص83-86

7. مجلسی ، محمد باقر ، بحار الانوار ، پیشین ، ج44، ص 127
8. همان، ج45، ص 51
9. جوادی آملی ، عبد الله ، شکوفایی عقل در پرتو نهضت حسینی ، پیشین ،ص86
10. مجلسی ، محمد باقر ، بحار الانوار ، پیشین ،ج 45، ص 8
11. همان ، ج44، ص 192
12. همان، ج44، ص 381
13. دشتی ، محمد ، فرهنگ سخنان امام حسین (ع) ، قم، مؤسسه تحقیقاتی امیر المؤمنین علیه السلام ، 1377، ص 529
14. همان ، ص 528

قیام و نهضت حسینی و به ویژه ماهیت و اهداف این قیام، همواره یکی از مباحث مطرح میان اندیشمندان رشته های مختلف بوده است و هر کدام از این اندیشمندان از منظری به این حادثه مهم و تاثیر گذار پرداخته اند، در این میان شاید بتوان گفت یکی از موضوعاتی که کمتر در ارتباط با آن اختلاف دیدگاهی وجود داشته و به عنوان یک واقعیت مقبول در میان علاقمندان مطرح بوده است ماهیت ضد ظلم و ستم این نهضت بوده است، با این حال برخی، اخیراً تلاش کرده اند تا این واقعیت را زیر سوال برده و ماهیت ضد ظلم نهضت حسینی را انکار نمایند و یا حداقل چنین عنوان نمایند که ظلمی که در نهضت حسینی با آن مبارزه می شود مفهومی اخص از ظلم است که مبتنی بر ایدئولوژی اسلام و به مفهوم عدم اطاعت از فرامین خدا می باشد که با ظلم به مفهوم مصطلح آن که به مفهوم ستم کردن بر دیگران و دارای جنبه اجتماعی است تفاوت دارد و به همین دلیل، این قیام نمی تواند جنبه الگوبخشی برای بشریت داشته باشد.

برای دانستن واقعیت امر و زدوده شدن شبهه، لازم است ابتدا وجود یا عدم وجود عناصر ظلم ستیزی را در نهضت حسینی مورد مطالعه قرار داده و آنگاه به مفهوم شناسی «ظلم» از منظر دینی بپردازیم تا دریابیم آیا این واژه آنگونه که شبهه گران مدعی هستند معنایی اخص و محدود دارد و یا اینکه معنایی عام دارد.

ظلم ستیزی در نهضت حسینی

همانگونه که گذشت ظلم ستیزی در نهضت حسینی یکی از عناصر مهمی است که فارغ از تردیدهایی که اخیراً صورت گرفته است، در گذشته هیچ شک و تردیدی در آن وجود نداشت، علت این امر نیز این بود که وجود این عنصر در این نهضت، روشن تر از آن بود که نیاز به اثبات و استدلال مفصل داشته باشد، با این حال برای اثبات مطلب می توان ماهیت و هدف قیام ابی عبدالله الحسین ع را بررسی کرد.

قیام ابی عبدالله الحسین علیه السلام دارای اهداف و انگیزه های متعددی بود که یکی از مهم ترین آنها عبارت بود از «مبارزه با ظلم» و حاکم ظالمی همچون یزید، در واقع ایشان به دلیل ظالمانه دانستن حکومت یزید، با وی بیعت نکرد و به همین دلیل اساس قیام حسینی را می توان بر مبنای مبارزه با ظلم و ظالم عنوان کرد، حضرت در سخنان و نامه هایی که از مدینه تا کربلا عنوان نمودند بارها به حاکمیت ظالمانه بنی امیه و لزوم قیام در برابر آن اشاره کرده و آن را فرمانی الهی عنوان می نماید، ایشان در یکی از این سخنان در توجیه قیام خود بر علیه یزید اینگونه می فرماید:

«کسی که سلطان ظالمی را ببیند که حرام الهی را حلال نموده، عهد و پیمان شکسته، ... نسبت به بندگان خدا به گناه و دشمنی می پردازد ولی نسبت به او در عمل و کلام، اظهار مخالفت ننماید، بر خداوند است که وی را در همان جایگاه حاکم ظالم در آتش دوزخ وارد نماید.»[1]

آن حضرت در سخنانی که پس از ورود به کربلا ایراد فرمودند به اهداف قیام و حرکت خود پرداخته و ضمن آن به نکوهش ظلم می پردازد تا جایی که ضمن اعلام اینکه مرگ را بر زندگی با ظالمان ترجیح می دهد فرمود: «انی لا اری الموت الا سعاده و الحیاه مع الظالمین الا برما»[2]

در فرمایشی دیگر، امام حسین عليه السلام در سخنانی که با فرزندق شاعر عنوان می کند، عنوان می دارد که علت قیام وی بر علیه بنی امیه این است که آنان کسانی هستند که «به اطاعت شیطان در آمده و از اطاعت خداوند روی برگردانده اند، در زمین به فساد پرداخته اند و حدود الهی را زیر پا گذاشته اند، و به اموال فقرا و مردم زمین گیر تجاوز نموده اند»[3] و وی برای قیام برای چنین فرد ظالم و ستمکاری اولویت دارد.

حضرت به لحاظ شخصیتی نیز فردی ظلم ستیز است و اعلام می دارد که پذیرش ذلت و خواری که به مفهوم ظلم پذیری است با شخصیت وی هیچ نسبتی ندارد[4].

به همین دلیل است که امام خمینی (ره) هدف حرکت امام حسین عليه السلام را برقراری عدالت در برابر ظلم عنوان کرده و می فرماید: «محرم ماهی است که عدالت در مقابل ظلم و حق در مقابل باطل قیام کرده و به اثبات رسانده است.[5]» و یا در جایی دیگر می فرماید: «در صدر اسلام پس از رحلت پیغمبر ختمی مرتبت، پایه گذار عدالت و آزادی، می رفت که با کج روی های بنی امیه، اسلام در حلقوم ستمکاران فرو رود و عدالت، در زیر پای تبهکاران نابود شود که سید الشهداء عليه السلام نهضت عظیم عاشورا را برپا نمودند.[6]»

چنین هدفی در واقع ریشه در ایدئولوژی و مکتبی دارد که امام حسین عليه السلام از آن برخاسته است و قیام خود را هم در راستای این مکتب عنوان می دارد، از این روی مناسب است دیدگاه اسلام را نسبت به ظلم مورد مطالعه قرار دهیم.

ظلم و ظالم در دیدگاه اسلام

دین مبین اسلام همواره ظلم و ستم را مورد نکوهش قرار می دهد، به عنوان مثال خداوند متعال در قرآن کریم اعلام می دارد که «خداوند ظالمان را دوست ندارد[7]» و «ظالمان رستگار نخواهند شد[8].»، همچنین پروردگار متعال به مومنان فرمان می دهد که از کرنش و اطاعت ظالمان خودداری نمایند و گرنه آتش دوزخ الهی دامنشان را فراخواهد گرفت[9].

در کنار آیات، روایات فراوانی نیز در نکوهش ظلم وجود دارد، به عنوان نمونه پیامبر اسلام صلّی الله علیه و آله، ظلم را باعث ویرانی دل ها[10] می داند و حضرت علی عليه السلام، آن را مادر رذایل[11] معرفی می کند. علاوه بر این دهها روایت در نکوهش ظلم و ظالم و لزوم یاری مظلومان وجود دارد که در مجموع حاکی از این است که اسلام دین ظلم ستیز است. امام حسین عليه السلام نیز برخاسته از چنین مکتبی بود و وصیت پدر بزرگوارش الهام بخش حرکت و قيام او بود که فرمود:  «کونوا للظالم خصماً و للمظلوم عوناً » ، از طرفی هدف آن حضرت احیای مکتبی بود که در آن ستیز با ظلم ظالمان و برقراری عدل و قسط به عنوان یکی از اصلی ترین اهداف انبیاء و اولیاء معرفی شده است: «لقد ارسلنا رسلنا بالبینات و انزلنا معهم الکتاب و المیزان لیقوم الناس بالقسط.[12]»

مفهوم ظلم در فرهنگ اسلامی

پس از اثبات اینکه فرهنگ اسلام، فرهنگ ضد ظلم است و امام حسین عليه السلام  نیز که با هدف احیای اسلام قیام کرده بود در واقع به دنبال مبارزه با ظلم و ستم بود، باید به این سوال نیز پاسخ داد که ظلم از منظر اسلام چه معنایی دارد؟ آیا آنگونه که برخی شبهه افکنان در صدد القاء آن هستند، ظلم از منظر اسلامی، مفهومی خاص دارد که صرفاً به معنای ظلم به خود به دلیل اطاعت نکردن از پروردگار می باشد و یا مفهومی عامتر دارد که شامل  ستم بر دیگر بندگان و پایمال کردن حقوق آنها نیز می باشد که اگر چنین باشد در آن صورت قیام حسینی نیز جنبه عام، اجتماعی، فراگیر و فرامکتبی داشته و قابلیت الگو دهی برای تمام جوامع بشری خواهد داشت.

در پاسخ به این سوال باید به این واقعیت توجه داشت که بی شک در فرهنگ دینی، یکی از معانی ظلم، عبارت است از ظلم به خود که به مفهوم اطاعت از شیطان و عصیان در برابر پروردگار می باشد و جنبه فردی دارد، چنانکه در روایت های متعدد به این موضوع اشاره شده است، به عنوان نمونه در روایتی از امیر المومنان علی عليه السلام اینگونه وارد شده است: «ظلم نفسه من عصی الله و اطاع الشیطان[13]»، این معنا از ظلم، همان است که در قرآن کریم خداوند متعال، به آن اشاره کرده و از زبان مومنان اینگونه می فرماید: «ربنا ظلمنا انفسنا و ان لم تغفر لنا و ترحمنا لنکونن من الخاسرین.[14]»

با این حال، بررسی مجموعه آیات و روایات حاکی از آن است که ظلم، صرفاً اختصاص به این معنا نداشته و شامل ظلم به مفهوم ستم بر دیگران و نادیده گرفتن حقوق آنها نیز می شود، یکی از نشانه های این مطلب این است که در منابع دینی، بسیار از دو طرف تحت عنوان ظالم و مظلوم یاد شده است که باید از عنوان نخست اجتناب کرده و به دومی یاری رسانده شود و اگر عنوان «ظلم» تنها منحصر در معنای پیش گفته بود این دو طرف بی معنا بود، به عنوان نمونه پیامبر اسلام صلّی الله علیه و آله در روایتی اینگونه می فرماید: «کسی که داد ستمدیده ای را از ستمگر بگیرد، در بهشت با من یار و همنشین باشد.[15]» و یا امام علی علیه السلام می فرماید: «هر گاه ستمدیده ای را دیدی او را در برابر ستمگر یاری رسان.[16]»

در برخی روایات نیز به صورت صریح تر به انواع مختلف ظلم از منظر اسلام اشاره شده است که ستم انسان ها به یکدیگر یکی از آنها شمرده شده است، به عنوان مثال امام علی علیه السلام می فرماید: «بدانید و آگاه باشید که ظلم بر سه گونه است: ظلمی که هرگز بخشیده نمی شود، ظلمی که بازخواست می شود و ظلمی که بخشیده می شود و بازخواست نمی شود. اما ظلمی که هرگز بخشیده نمی شود، شرک ورزیدن به خداست ... اما ظلمی که بخشوده می شود ستمی است که بنده با ارتکاب گناهان کوچک خود به خود روا می دارد و اما ظلمی که بازخواست خواهد شد، ستم بندگان به یکدیگر است.[17]»

با توجه به این شواهد و قرائن می توان دریافت که اولاً قیام امام حسین علیه السلام قطعاً جنبه ظلم ستیزانه داشت و ثانیاً ظلم در نگاه دینی مفهومی فراتر از ظلم به معنای عصیان در برابر پروردگار و اموری از این قبیل داشته و شامل ظلم نسبت به دیگران و در واقع پایمال کردن حقوق آنها نیز می شود و از این روی، این قیام و حماسه از قابلیت الگو دهی برای همه بشریت برخوردار است و به همین دلیل اندیشمندان و شخصیت های صاحب نام فراوانی به تجلیل از این حماسه پرداخته اند که برخی از آنها اساساً مسلمان نبودند، همچنانکه چهره های مبارز غیر مسلمان فراوانی نیز امام حسین علیه السلام را به عنوان الگوی خویش برگزیده اند، به عنوان مثال شخصی همچون خسرو گلسرخی که یک مبارز مارکسیست بود به دلیل همین نگاه حاکم بر قیام حسینی، در بیدادگاه رژیم پهلوی، سخن خود را با جمله مشهور منتسب به امام حسین علیه السلام آغاز و اینگونه به تجلیل از این قیام می پردازد: « ان‌الحياة عقيده و جهاد. سخنم را با گفته‌اي از مولاحسين شهيد بزرگ خلق‌هاي خاورميانه آغاز مي‌كنم. من كه يك ماركسيست-لنينيست هستم براي نخستين بار عدالت اجتماعي را در مكتب اسلام جستم  ...  زندگي مولاحسين نمودار زندگي كنوني ماست كه جان بر كف براي خلق‌هاي محروم ميهن خود در اين دادگاه محاكمه مي‌شويم. او در اقليت بود و يزيد، بارگاه، قشون، حكومت و قدرت داشت. او ايستاد و شهيد شد هر چند يزيد گوشه‌اي از تاريخ را اشغال كرد ولي آن‌چه كه در تداوم تاريخ تكرار شد راه مولا حسين و پايداري او بود،‌ نه حكومت يزيد. آن‌چه را خلق‌ها تكرار كردند و مي‌كنند راه مولا حسين است.[18]»

علاوه بر گلسرخی، شخصیت های صاحب نام غیر مسلمان دیگری همچون جواهر لعل نهرو و مهاتما گاندی در سخنان خود، قیام حسینی را به عنوان الگوی فعالیت اجتماعی خود معرفی کرده اند که به جهت پرهیز از اطاله کلام از ذکر آنها خودداری می کنیم [19]و صرفاً به این نکته اشاره می کنیم که اگر قیام حسینی قابلیت الگو گیری نداشت و یا «ظلم» ستیزی در اسلام، مفهوم خاص بود که اختصاص به فرهنگ اسلام داشت، این شخصیت ها هرگز این حادثه را به عنوان الگوی خویش انتخاب نمی کردند.

 نتیجه گیری

حادثه عاشورا و قیام اباعبدالله الحسین علیه السلام ، اهداف متعددی داشت که یکی از اصلی ترین آنها ظلم ستیزی بود که با مراجعه به ادلّه متعدد از جمله سخنان ابی عبدالله الحسین علیه السلام می توان این واقعیت را دریافت، از طرفی قیام امام حسین علیه السلام ریشه در مکتب اسلام داشت که ذاتاً مکتبی ظلم ستیز است و به همین دلیل شخصیتی همچون امام حسین عليه السلام که به دنبال احیای این مکتب است، طبیعتاً این هدف مهم را دنبال می کرد. همچنین با بررسی مفهوم ظلم در اسلام در می یابیم که ظلم در اسلام معانی متعددی دارد که برخی از آنها اختصاص به اسلام دارد و ظلم ستیزی بر مبنای آن، نمی تواند جنبه اجتماعی داشته و در مقابل عدالت اجتماعی مطرح باشد چنانکه قابل الگوگیری برای غیر مسلمانان نیز نخواهد بود، با این حال، ظلم در اسلام علاوه بر مفهوم اخص خود، به مفهوم ستم بر دیگران و پایمال کردن حقوق فردی و اجتماعی آنان نیز به کار می رود و به همین دلیل قیام امام حسین عليه السلام قیام بر علیه بی عدالتی و ستم نیز تلقی می گردد و به دلیل همین ویژگی، قابل الگوگیری برای غیر مسلمانان می باشد، چنانکه تمجیدهای غیر مسلمانان از این قیام شاهدی بر وجود « ظلم ستيزی » و گسترده بودن مفهوم آن در مکتب اسلام می باشد.

[1] تاریخ طبری، ج7، ص 300، نقل از نجمی، محمدصادق، سخنان امام حسین از مدینه تا کربلا، دفتر انتشارات اسلامی، ص 127.

[2] تحف العقول، ص 1174، نقل از نجمی، محمدصادق، همان، ص 155.

[3]  تذکره الخواص، ص 217، نقل از محمد دشتی، فرهنگ سخنان امام حسین ع، مجموعه نهج الحیاه، ج6، انتشارات موسسه فرهنگی تحقیقاتی امیر المومنین، ص 247.

[4]  الان و ان الدعی بن الدعی قد رکزنی بین اثنتین، بین الذله و السله و هیهات منا الذله، تحف العقول، ص 171، نقل از محمدصادق نجمی، همان، ص 199.

[5] کتاب «پیام انقلاب»، ج3، مصاحبه امام با رادیو لوکزامبورگ مورخه 14/9/57، نقل از بخشعلی قنبری، فلسفه عاشورا از دیدگاه اندیشمندان مسلمان جهان، مرکز بررسی های اسلامی، ص 73.

[6] صحیفه نور، ج4، ص 42، وزارت ارشاد اسلامی، تهران، 1361، نقل از فلسفه عاشورا، همان.

[7] آل عمران/57.

[8] انعام/21.

[9] هود/113.

[10] کنزالعمال، 7639، نقل از محمد محمدی ری شهری، میزان الحکمه، موسسه علمی فرهنگی دارالحدیث، ج6، ص 534.

[11] غرر الحکم، 804، نقل از همان، ص 535.

[12] حدید/25.

[13] غرر الحکم، 6057، نقل از میزان الحکمه، همان، ص 562

[14] اعراف/23.

[15] میزان الحکمه، ص 558.

[16] غرر الحکم، 4068، نقل از میزان الحکمه، همان.

[17] نهج البلاغه، خطبه 176.

[18] خبرگزاری فارس، http://www.farsnews.com/newstext.php?nn=8511210385

[19] . مهاتما گاندی می گوید: من برای مردم هند چیز تازه ای نیاورده ام فقط نتیجه ای را که از تحقیقاتم درباره زندگی قهرمان کربلا به دست آورده ام ارمغان ملّت هند کردم، اگر بخواهیم هند را نجات دهیم لازم است همان راهی بپیمايم که حسین بن علی پيمود. آنتوان بارا نويسنده کتاب الحسین فی الفکر المسيحی می گوید: امام حسين خاص شيعه و مسلمانان نیست بلکه گوهر جاودانه همه اديان است، حسين تنها يک مرحله تاريخی نیست بلکه حرکت آزادی انسان است.