بدون شک یکی از مهم‌ترین مسائل درونی جامعه اسلامی، مساله «امامت» است، شناخت امام و صفات و ویژگی‌های او چنان مهم و پراهمیت است که در حدیث نبوی معروف می‌خوانیم: «مَنْ مَاتَ وَ لَيْسَ لَهُ إِمَامٌ مَاتَ مِيتَةً جَاهِلِيَّة: کسی که بمیرد و امام زمان خود را نشناسد، به مرگ جاهلیت مرده است».[1] این روایت به روشنی بیان می‌کند که شناخت امام یکی از مهم‌ترین وظایف آدمی است.

این اهمیت در کلام ائمه اطهار(علیهم‌السلام) نیز دیده می‌شود، به طور مثال زراره می‌گوید: امام باقر(علیه‌السلام) فرمود: «اسلام بر پنچ پایه بنا شده است: نماز، زکات، روزه، حج و ولایت» سپس من پرسیدم: كدام‌يك از اين‌ها برتر است؟ حضرت فرمود: ولايت برتر است. زيرا ولايت كليد آن‌هاست و شخص والى دليل و راهنماى آن‌ها(ائمه عليهم السّلام راهنماى نماز و زكاة و حج و روزه مي‌باشند و اين اعمال بدون راهنمایى آن‌ها درست نيست).»[2]

این اهمیت در کلام امام رضا(علیه‌السلام) نیز به زیبایی دیده می‌شود. حضرت در مسیر حرکت به سمت مرو، به نیشابور رسید و مورد استقبال بی‌نظیر مردم آن دیار قرار گرفت و در جمع آن‌ها فرمود پدرم موسی بن جعفر از پدرش و او نیز از پدرش و او نیز از پدرش و... از رسول خدا(صلی‌الله‌علیه‌وآله) نقل کردند که خداوند متعال فرمود: «لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ حِصْنِي فَمَنْ دَخَلَ حِصْنِي أَمِنَ مِنْ عَذَابِي: کلمه «لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ» دژ و قلعه محکم من است، هر کس در آن داخل شود، از عذاب من در امان است» سپس زمانی‌که قافله راه افتاد فرمود: «بِشُرُوطِهَا وَ أَنَا مِنْ شُرُوطِهَا: با شرایطی که من یکی از آن شرایطم».[3] این روایت به علت سند بسیار عالی و بی‌نظیر آن که همگی معصوم هستند، به حدیث سلسله الذهب -سندی از طلا- معروف است. همچنین چون در کتب روایی شیعه واهل سنت با اسناد فراوان نقل شده، مورد اطمینان است.[4]

در این روایت حضرت به زیبایی مساله توحید و ایمان به خداوند متعال و سعادتمند بودن در آخرت را متوقف بر خود و پذیرش مساله امامت می‌کند، یعنی حتی توحید بدون داشتن ولایت و امامت سعادت انسان را تامین نخواهد کرد، چرا که همه چیز از مسیر امام و حجت خدا می‌گذرد. به عبارت دیگر حتی «لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ» گفتن و بندگی خدا نیز بدون داشتن امام و ولی خدا امکان پذیر نیست، این روایت در واقع تفسیر همان روایت نبوی است که در اول بحث اشاره شد، آنجا که پیامبر اکرم(صلی‌الله‌علیه‌وآله) فرمود: هر کس امام خویش را نشناسد، به مرگ جاهلیت مرده است، یعنی مرگ او به مانند مرگ یک مشرک است، یعنی اسلام او برایش سودی ندارد، اینجا نیز امام رضا(علیه‌السلام) می‌فرماید «لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ» زمانی ارزشمند و کارساز است و انسان را از عذاب الهی نجات می‌دهد که همراه با پذیرش ایشان و امامت و ولایت باشد.

خداوند متعال برای امتحان انسان‌ها، برخی انسان‌های برگزیده و حجت‌های خود را بین مردم قرار داده و به بقیه مردم امر می‌کند که از آنان اطاعت کنند. مانند همان دستوری که به ابلیس داد که بر حضرت آدم سجده کند و او به علت غرور و تکبری که داشت از سجده امتناع کرد. اینجا نیز خداوند متعال به دیگر انسان‌ها دستور داده از اولیای او تبعیت کنند و برخی به علت غرور و تکبری که داشتند، این دستور الهی را کنار گذاشتند و در واقع سخن خدا را گوش ندادند.

به همین خاطر است که حضرت می‌فرماید مساله توحید و بندگی خداوند متعال، به پذیرش ولایت بستگی دارد، یعنی خدا نمازی از انسان را می‌پذیرد که از مسیر ولایت گذشته باشد، روزه‌ای از انسان را می‌پذیرد که از مسیر ولایت به ما رسیده باشد، نه از مسیرهای دیگر. انسان‌ها و مسیر‌های دیگر و لو این‌که سخن حق را بگویند قابل قبول نیستند، زیرا آنها راهی نیستند که خدا دستور داده است.

بنابراین اطاعت از خداوند متعال و مساله توحید و بندگی خدا به پذیرش امامت و ولایت اولیای او بستگی دارد. از این روست که شیعه امامت را جزء اصول می‌داند نه فروع، چون اساس توحید و اساس ایمان بر آن متوقف است.

__________________________________
پی‌نوشت:
[1]. ابن بابويه، محمد بن على، كمال الدين و تمام النعمة، اسلاميه، تهران، چاپ دوم، 1395ق، ج‏2، ص 409.
[2]. كلينى، محمد بن يعقوب بن اسحاق، الكافی، دار الكتب الإسلامية، تهران، چاپ: چهارم، 1407 ق، ج‏2، ص 18.
[3]. ابن بابويه، محمد بن على، عيون أخبار الرضا عليه السلام، نشر جهان، تهران، چاپ اول، 1378ق، ج‏2، ص 135.
[4]. برای مطالعه بیشتر به این مطلب مراجعه کنید.

امام رضا علیه السلام هشتمین اختر تابناک آسمان امامت و ولایت، در یازدهم ذی القعده سال 148 هـ.ق، در مدینه منوّره چشم به جهان گشود تا مأواى دل‏شکستگان و تکیه‏‌گاه درماندگان عالم باشد.[1]

پدر بزرگوارش امام کاظم علیه‌السلام و مادر گرامیش نجمه خاتون نام داشت که از زنان متدین، پاک‌دامن و شب زنده‌دار بود.[2]

آن حضرت، ثمره بوستان امامت و تجلّی اسمای حسنای خداوند بر جهان بود و در مدت 20 سال امامت خود، آنچنان برای عالمیان پربرکت جلوه کرد که دوست و دشمن چشم به دست با کرامت او دوخته بودند. کرامت حضرت منحصر در زمان حیات نبوده و اکنون، بارگاه با عظمت او ملجأ و پناهگاه حاجتمندان است.

نه تنها شیعیان و موالیان بلکه منکران امامت آن حضرت نیز با درک قطره‌ای از اقیانوس عظمت وجودیش زبان به تحسین گشوده و مرقد مطهرش را زیارت کرده و حاجت خود را از آن امام همام درخواست می‌کنند. در این نوشته برآنیم تا از کتب اهل تسنن، گوشه‌ای از آن‌همه را بیان کنیم.

ثمره زیارت امام رضا علیه‌السلام

حاکم نیشابوری از اندیشمندان اهل تسنن در کتاب تاریخ خود این روایت شگرف را از امام رضا علیه‌السلام نقل کرده است که آن حضرت فرمود: «مَن زارَنِي عَلَى بُعدِ دارِي، أتَيتُهُ يَومَ القِيامَةِ في ثَلاثِ مَواطِنَ حتّى اُخَلِّصَهُ مِن أهوالِها: إذا تَطايَرَتِ الكُتُبُ يَمينا و شِمالاً، و عِندَ الصِّراطِ و عِندَ المِيزانِ؛[3] هر كه مرا در ديار غربت زيارت كند، روز قيامت در سه جا به داد او مى‌رسم و از هراس‌ها و سختی‌هاى آن‌ها نجاتش مى دهم: وقتى كه نامه‌هاى اعمال از راست و چپ پراكنده شوند و هنگام گذشتن از صراط و موقع سنجيدن ميزان [اعمال].»

نکته قابل توجه در این روایت که اهل تسنن آن را نقل کرده‌اند این است که این بیان امام رضا علیه‌السلام نشان از اتصال وی به منبع وحی و خبر از عالم غیب دارد. کدام یک از صحابه و تابعین به چنین درجه‌ای رسیده‌اند تا شایسته باشد مسلمانان دست از دامان آن امام کشیده و پیرو او بشوند؟

 کرنش بزرگان اهل تسنن

از دیرباز، بزرگان اهل سنت به زیارت امام رضا علیه‌السلام رفته و در مقابل آن حضرت کرنش می‌کردند. محمد بن مومل نقل می‌کند که همراه با ابوبکر بن خزیمه، بزرگ حنابله در قرن سوم و داماد وی و دیگر بزرگان به زیارت امام علی بن موسی الرضا علیه‌السلام رفتیم. وی رفتار بزرگ اهل سنت را این‌گونه توصیف می‌کند: «فَرَأيتُ مِن تَعظيمِه يَعني بن خُزَيمة لِتِلكَ البُقعة وَ تَواضُعه لَها وَ تَضَرُّعه عِندَها ما تَحَيَّرنا؛[4] ابن خزیمه، بقعه امام رضا را آن‌گونه تعظیم کرد و تواضع نمود که ما متحیر ماندیم.»

نکته مهم در این داستان، وجود بقعه برای امام در قرن سوم است که علمای اهل تسنن نه تنها آن را شرک نمی‌دانستند؛ بلکه به زیارت آن می‌شتافتند و این نشان از گمراهی وهابیت است که ساخت بقعه و زیارت را شرک می‌دانند و فتوا به تخریب حرم امامان داده‌اند.

حرم امام رضا علیه‌السلام، دروازه حاجات 

به شهادت تاریخ، حرم امام رضا علیه‌السلام دروازه اجابت حاجات مردم در مشکلات و گرفتاری‌ها بوده است و بزرگان و علمای اهل تسنن نیز حاجات خود را در این مکان مقدس و نورانی به دست می‌آوردند.

ابن حبان نیز که از مشاهیر علمای اهل تسنن است در کتاب «الثقات» خود در مورد زیارت امام رضا علیه‌السلام و گرفتن حاجات خود چنین نگاشته است: «قَد زُرتُه مِرَارًا كَثِيرَة وَمَا حلّت بِي شِدَّة فِي وَقت مَقَامي بِطوس فَزُرت قبر عَليّ بن مُوسَى الرِّضَا صلوَات الله على جده وَعَلِيهِ ودعوت الله إِزَالَتهَا عَنى إِلَّا أستجيب لي وزالت عَنى تِلْكَ الشدَّة وَهَذَا شَيْء جربته مرَارًا فَوَجَدته كَذَلِك أماتنا الله على محبَّة المصطفي وَأهل بَيته صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ الله عَلَيْهِ وَعَلَيْهِم أَجْمَعِينَ؛[5] من بارها مرقدش را زیارت کرده‌ام و در هنگامی که در طوس بودم، هرگاه مسأله مشکل و سختی برایم پیش می‌آمد، به زیارت مرقد علی بن موسی الرضا که صلوات خدا بر جدش و بر او باد می‌رفتم و رفع آن مشکل را از خدا درخواست می‌کردم، قطعاً و صددرصد دعایم مستجاب شده و آن مشکل از من رفع می‌شد و این مسأله را بارها تجربه کردم و مشکلم رفع شد.»

امام رضا علیه‌السلام، عطا کننده حاجات بزرگ و سخت

نگهبان و خدمتکار حمّویة بن علی، فرماندار سنی مذهب خراسان می‌گوید: روزی به همراه حمّویه برای بازدید به بازار بلخ رفته بودیم. مشغول گشت‌زنی بودیم که ناگاه نگاه حمویه به مردی افتاد و دستور بازداشت او را صادر کرد. سپس فرمان خرید یک مرکب و مقداری پنیر و دویست درهم پول را داد. پس از بازگشت به دارالحکومه، آن مردِ بازداشتی را احضار کرده و خطاب به او گفت: تو یک پسِ‌گردنی به من بدهکاری و باید از تو قصاص کنم.

حاکم ماجرای پس‌گردنی را به او یادآوری کرد و گفت: به یاد داری روزی را که با هم به زیارت قبر علی بن موسی الرضا علیه‌السلام رفته بودیم. تو در کنار قبر شریف آن حضرت دعا کردی و گفتی: خدایا! یک مرکب، دویست درهم و مقداری پنیر به من عنایت کن و من نیز دعا کردم و گفتم: خداوندا! فرمانداری خراسان را نصیب من کن. تو در آن لحظه از جا برخاستی و یک پسِ‌گردنی به من زدی و گفتی: چیزی که شدنی نیست، درخواست نکن. ولی می‌بینی خداوند دعایم را مستجاب گردانیده و دعای تو هم مستجاب شده است. ولی حقّ قصاص برای من باقی است.[6] 

آری امام رئوف که کرامتش تا بدان‌جا است که حاجات منکران امامت و ولایتش را عطا می‌کند، ببین چگونه حاجات شیعیان و پیروانش را عطا خواهد کرد.

پی نوشت‌ها:
[1] کافی، ج1، ص468.
[2] احتجاج، ج2، ص374.
[3] تاریخ نیشابور، ص26.
[4] تهذیب التهذیب ج7 ص388.
[5] الثقات، ج8، ص457.
[6] فرائد السمطین، ج۲، ص۱۶۵.

نشاط و شادی، از نیازهای اولیۀ فطری و ضروری انسان به‌شمار می‌آید و می‌توان آن را از مهم‌ترین عوامل سلامت جسم و روح فرد، خانواده و جامعه شمرد.[1] روح امید و تلاش، و پیشرفت و حرکت تنها در پرتو یک زندگی شاد و بانشاط تحقق می‌یابد. ازاین‌رو امیر بیان علی علیه‌السلام می‌فرماید: «شادی، روح را باز می‌کند و نشاط را برمی‌انگیزد».[2] همچنین می‌فرماید: «دل‌ها همانند بدن‌ها خسته و افسرده می‌شوند و نیازمند استراحت‌اند. در این حال نکته‌های زیبا و نشاط‌انگیز برای آن‌ها انتخاب کنید».[3]

این سخنان گهربار نشان می‌دهد دلی که افسرده و خسته است، نشاط کار و تلاش از آن گرفته می‌شود. در چنین حالتی است که روح، افسرده می‌شود، عقل ناتوان می‌گردد و جامعه به سوی رکود فکری می‌رود. ده‌ها آیه و روایت وجود دارد که جامعه ایمانی را به سوی شادی و نشاط و شاد کردن دیگران رهنمون می‌سازد؛ نشاطی که ثمره آن به اندوه‌زدایی از فرد، خانه، خانواده و جامعه ختم می‌شود .

نشاط و شادی نشانه ایمان
در ادبیات قرآنی و روایی، نشاط و شادی از نشانه‌های همیشگی اهل ایمان شمرده شده است: «...هَشّاشاً بَشّاشاً»؛ «[مؤمن] شاد و بانشاط، و خوش و خرم است».[4] امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام در اوصاف مؤمن به همام فرمود: «همام، مؤمن از تنبلی به دور است، فعال و پرنشاط، و کم‌آرزو و زنده‌دل است».[5]

در آینه آیات و روایات، شاد بودن ریشه در فضل پروردگار عالم دارد. اگر انسان فضل و رحمت الهی را ببیند باید شاد باشد: «قُلْ بِفَضْلِ اللَّهِ وَبِرَحْمَتِهِ فَبِذَٰلِكَ فَلْيَفْرَحُوا هُوَ خَيْرٌ مِمَّا يَجْمَعُونَ»؛[6] «بگو: به فضل و رحمت خدا باید خوشحال شوند؛ که این، از تمام آنچه گردآوری کرده‌اند، بهتر است!»

نشاط و شادی که دین، جامعه ایمانی را به آن دعوت می‌کند باید همیشگی باشد. استمرار و پیوستگی شادی است که می‌تواند سلامت جسم و جان، خانه و جامعه را تضمین کند. حضرت علی علیه‌السلام از نشانه‌های اهل تقوا را «شادمانه شب را به صبح رساندن» توصیف نموده است.[7] پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله نیز در این‌باره می‌فرماید: «مؤمن، شوخ و شنگ است و منافق، ترش‌رو و خشمگین».[8]

عوامل نشاط‌ آفرینی
عوامل مختلفی می‌تواند در آفرینش نشاط در محیط خانه و خانواده تأثیرگذار باشد؛ از جمله:

1. یاد خدا
آیات و روایات زیادی آرامش روح و جان را در گرو یاد خدا می‌داند: «الَّذِينَ آمَنُوا وَتَطْمَئِنُّ قُلُوبُهُمْ بِذِكْرِ اللَّهِ أَلَا بِذِكْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ»؛[9] «آنها کسانی هستند که ایمان آورده‌اند و دل‌هایشان به یاد خدا مطمئن [و آرام] است. آگاه باشید، تنها با یاد خدا دل‌ها آرامش می‌یابد!». در روایتی نیز خداوند متعال به داوود وحی کرد: «ای داوود! به یاد من شادمان باش و با یاد من لذت ببر و با مناجات من بهره‌مند شو!».[10]

2. دعا: از مهم‌ترین اسباب تولید شادی و نشاط در زندگی است. دعاهای فراوانی وجود دارد که نشان می‌دهد انسان باید از خداوند بخواهد تا غم و غصه‌ها و مشکلات یإس‌آورِ زندگی او را که مانع بزرگی برای نشاط‌ آفرینی است، برطرف کند. برای نمونه: «یا شَفیقُ یا رَفیقُ، فُکَّنی‏ مِنْ حَلَقِ الْمَضیقِ، وَاصْرِفْ عَنّی‏ کُلَّ هَمٍّ وَغَمٍّ وَضیقٍ»؛[11] «ای مهربان ای رفیق، آزادم کن‏ از حلقه‏‌های تنگ (روزگار) و از من هر غم و اندوه و فشاری را برطرف کن».

3. ولایت اهل بیت‌علیهم‌السلام و اتصال به اولیای الهی: پیوند با اهل‌بیت علیهم‌السلام در قالب زیارت و انس با فرامین آن‌ها غم را می‌زداید و شادی و نشاط را به جان انسان تزریق می‌کند؛ نشاطی که زندگی را معراجی، روح را ملکوتی و انسان را صاحب عزت و آبرو می‌کند؛ برای نمونه پیامبر اکرم درباره زیارت امام رضا علیه‌السلام می‌فرماید: «مَا زَارَهَا مکروب الَّا نَفَّسَ اللَّهُ کربته»؛[12] «هيچ گرفتاری او را زيارت نمی‌کند، جز اينکه خداوند پريشانی را از او می‌‏زدايد».
امام صادق علیه‌السلام نیز درباره زیارت امام حسین علیه‌السلام می‌فرماید: «إِنَّ اَلْحُسَيْنَ عَلَيْهِ‌السَّلاَمُ قُتِلَ مَكْرُوباً وَ حَقِيقٌ عَلَى اَللَّهِ أَنْ لاَ يَأْتِيَهُ مَكْرُوبٌ إِلاَّ رَدَّهُ اَللَّهُ مَسْرُوراً»؛[13] «امام حسین علیه‌السلام با حالی حزین و اندوه کشته شد. بر خداوند سزاوار است که هیچ اندوهگینی به زیارت او نرود، مگر آنکه خداوند او را مسرور و شادمان [به اهلش] برگرداند».

رهیافت: بنابراین شادی و نشاط یک اصل فطری، و پدیده پسندیده و مثبتی است که می‌تواند در سعادت و پیشرفت افراد و جامعه تأثیر بسزایی بگذارد.

پی‌نوشت:
[1]. فرحزاد، نشاط و شادی، ص122.
[2]. تمیمی آمدی، غررالحکم و دررالکلم، ح2023.
[3]. سید رضی، نهج‌البلاغه، حکمت91و197.
[4]. مجلسی، بحارالانوار، ج64، ص311.
[5]. همان، ج75، ص26.
[6]. یونس: 58.
[7]. سید رضی، نهج‌البلاغه، خطبه193.
[8]. حرانی، تحف‌العقول، ص49.
[9]. رعد: 28.
[10]. مجلسی، بحارالانوار، ج14، ص34.
[11]. مفاتیح‌الجنان، دعای مشلول.
[12]. حر عاملی، وسائل الشیعه، ج10 ص437.
[13]. نوری، مستدرک‌الوسائل و مستنبط‌ المسائل، ج10، ص239.

ناراحتی از اتفاقات روزمره و سختی‌های زندگی امری طبیعی است که برای همه انسان‌ها پیش می‌آید. امروزه استرس و نگرانی از رویدادها روزبه‌روز در زندگی‌ مدرن رو به افزایش است. از آنجایی که عواطف و احساسات در زنان قوی‌تر است، میزان این استرس‌ها در خانم‌ها از آقایان بیشتر است.

زمانی که زنان با وقایع ناخوشایند و دردناک  زندگی مواجه می‌شوند، نوع رفتار و واکنششان با مردان کاملاً متفاوت است. آن‌ها زمانی که از کارهای روزمره خسته می‌شوند یا سروصدا و شلوغ‌کاری‌های بچه آن‌ها را کلافه می‌کند یا احساسات منفی به آن‌ها دست می‌دهد به دنبال فردی مورد اطمینان می‌گردند تا بتواند این مسائل را با او در میان بگذارند.

یک زن زمانی که دوست یا همراه بامحبت و صمیمی داشته باشد تا بتواند تمام درد دل‌هایش را بدون پرده و راحت بیان کند احساس خرسندی و نشاط می‌کند. زمانی که او این مشکلات را با شخص مورد علاقه‌اش در میان می‌گذارد نمی‌خواهند از زیر بار این مسئولیت‌ها و مشکلات فرار کند و سختی‌های کار را به دوش فرد دیگری واگذار نماید؛ بلکه با این کار می‌خواهد حال روحی‌اش بهتر شود و انگیزه و انرژی جدید را در خود ایجاد کند.

وقتی ذهن زن درگیر است، آن چیزی که می‌تواند حال او را خوب کند و از آشفتگی ذهنی خارج کند، صحبت کردن درباره مسائل است. در این زمان، او نمی‌تواند مسائل را اولویت‌بندی کند و موردی که از اهمیت و ارزش بیشتری برخوردار است را مطرح نماید. درواقع می‌توان گفت در این زمان مسئله مهم و غیر مهمی وجود ندارد و هر آنچه بر زبان جاری می‌کند برای او مهم است؛ اگرچه بسیار جزئی باشد.

وقتی زن درباره مشکلات  زندگی صحبت می‌کند، مرد به‌ اشتباه تصور می‌کند همسرش می‌خواهد مقصر و مسئول این مشکلات را مشخص کند یا اینکه راه‌حلی اساسی برای برطرف شدن مشکلش می‌خواهد؛ چون خود مرد هر وقت درباره مشکلی صحبت می‌کند یا می‌خواهد دیگری را مقصر بداند یا اینکه می‌خواهد راه‌حلی برای آن پیدا کند. هرچه زن بیشتر مشکلات و ناراحتی‌ها را بیان می‌کند احساس تقصیر و محکوم‌شدگی در مرد بیشتر می‌شود.

در این هنگام هرچه مرد از خود دفاع می‌کند یا مطالب را بیشتر توضیح می‌دهد، حال زن نیز بدتر، و تمایل او برای صحبت کردن بیشتر می‌شود. اگر مرد فقط یک نکته را می‌دانست و آن را رعایت می‌کرد تمام مشکلات و احساسات منفی برطرف می‌شد و حال زن و مرد باهم خوب می‌شد.

 نکته اصلی این است که مرد بداند همسرش فقط می‌خواهد درد دل کند و با این صحبت کردن و بیان احساسات حال دل او کاملاً خوب می‌شود. خوب گوش دادن، سخنرانی نکردن، راه‌حل ندادن، بهترین کاری است که مرد می‌تواند انجام دهد.

در مقابل زن نیز باید به این مطلب توجه داشته باشد که همسرش حوصله کلام طولانی را ندارند و سعی کند اول نتیجه و پایان مطلب را بیان، و بعد شروع به توضیح بیشتر کند. در ضمن زمانی این درد دل‌ها را بیان نماید که خود مرد درگیری و مشکل ذهنی نداشته باشد. در این صورت انگیزه مرد برای گوش کردن به حرف‌های همسرش بیشتر می‌شود. ضمناً زن باید بداند که هرچه بیشتر مشکلات و ناراحتی‌ها را بیان کند، احساس تقصیر و محکوم‌شدگی در مرد بیشتر می‌شود.