مقام و عظمت حضرت فاطمه معصومه سلام الله علیها اینقدر والا است که در بیان نَمی از دریای فضائلش، علمای بزرگ کتاب ها نوشته اند و شعرای به نام، اشعار بلندی را سروده اند. همینکه طبق فرموده چند امام معصوم، بهشت جزای زائرینش است کفایت می کند که بحر وجودش را نتوان فهمید و درک کرد.

زیارت نامه با عظمت حضرت معصومه سلام الله علیها که توسط امام رضا علیه السلام ، انشاء شده است نشان از جلال حضرتش دارد که در بخشی از آن اشاره به مقام شفاعت ایشان دارد که این مقام مخصوص معصومین و آبرومندان درگاه الهی است ولی مقام شفاعت حضرت معصومه سلام الله علیها اینقدر گسترده است که تمام شیعیان از اولین و آخرین از آن بهره مند می شوند که خداوند منان به این بانوی بزرگ عنایت کرده است و مقام ویژه ای است و غیر از شفاعتی است که ممکن است بعضی از مؤمنان راستین دارای شفاعت محدودی باشند.

مرحوم علامه مصباح در سخنانی در باب مقامات حضرت آقا سلام الله علیها می فرمایند: عنایات حضرت معصومه سلام الله علیها اختصاص به اهل قم ندارد. چنین گوهری این جا هست با این فضائلی که همه ما کمابیش اعتقاد داریم، حالا بعضی چیزها را شما می دانید و من نمی‌دانم و چیزهایی را من شنیدم و شما نمی دانید، ولی همه معتقدیم که اینجا جایی است که حاجات مردم روا می‌شود، به برکت توسل به ایشان گناهانشان آمرزیده می شود و بلاها دفع می شود.

این تعبیر را مکرر از مرحوم آیت الله بهجت رضوان الله علیه شنیدم. ایشان می فرمودند سؤال شد که حضرت معصومه سلام الله علیها فقط برای مردم قم شفاعت می کنند یا برای همه مسلمان ها؟ جواب دادند میرزای قمی برای مردم قم کافی است، حضرت معصومه سلام الله علیها برای همه شفاعت می کنند!

و گوینده ای می گفت اگر شیعیان، برکات این قبر مطهر و این مزار شریف را می دانستند و درست درک می‌کردند، از بس خاک این اطراف را برای تبرک برمی داشتند شاید الآن اطراف صحن حضرت معصومه سلام الله علیها یک خندق شده بود! منتها ما آن طور که بایدوشاید معرفت نداریم که در کجا زندگی می کنیم و چه برکاتی «آناً فآناً»(لحظه به لحظه) نازل می شود.

یکی از خصوصیات مهم حضرت معصومه سلام الله علیها که کمتر بدان پرداخته شده، محدثه بودن ایشان است که شاید جالب باشد که بدانید یکی از راویان واقعه غدیر، حضرت معصومه سلام الله علیها است و روایت زیبای دیگری که از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم نقل می کند: ألا من مات علی حُبّ آل محمّد ماتَ شهیداً، کسی که بر محبت آل محمد بمیرد، با مقام شهادت از دنیا رفته است.

و روایات مهم دیگری که حضرتش جزو راویان آن بوده است که در این مقال نمی گنجد.

در کرامات حضرت معصومه سلام الله علیها که فراوان شنیده ایم و دیده ایم که بعضی از آنها به صورت مستند به ثبت رسیده است که به حق لقب کریمه اهل بیت برازنده حضرتش است.

در پایان به نقل کراماتی از حضرت معصومه سلام الله علیها از زبان مرحوم آیت الله العظمی سید شهاب الدین مرعشی نجفی قدّس سرّه، اشاره می کنیم که ایشان نقل می کند:

«وقتی که از نجف اشرف به شهر قم مهاجرت کردیم، منزل محقّری را در پایین شهر اجاره کردیم و با نهایت فقر و قناعت روزگار می گذراندیم.

زن صاحب خانه، بسیار زن بد اخلاق و سخت گیری بود و ایراد فراوانی می گرفت. حتی موقع شستن رخت و لباس با همسر من دعوا می کرد و می گفت: «رخت ها را ببرید در کنار رودخانه بشویید تا چاه منزل پُر نشود».

یک روز بر سر این موضوع با همسرم دعوا و سر و صدای بسیار کرد، من حوصله ام سرآمد و دل تنگ شدم و قلبم پریشان شد.

چاره ای نیافتم جز این که با آن حالت پریشان برخاسته، به حرم حضرت معصومه علیها السلام مشرّف شوم و با آن حضرت راز و نیاز کنم. پس از سلام و زیارت و نماز، متوسّل به آن حضرت شده، آن بزرگوار را به درگاه خداوند شفیع قرار داده، عرض کردم: «بی بی جان! من میهمان تو هستم و به آستان تو پناه آورده ام، از خدا بخواه که مرا از این گرفتاری مستأجری خلاص کند.» دعا و گریه کرده، برگشتم.

چند روزی نگذشته بود که نامه ای از عمویم، از شهر تبریز به دستم رسید؛ نامه را خواندم و دیدم نوشته: من نذر کرده بودم اگر حاجتم روا شود برای یک طلبه ای که در قم درس می‌خواند و خانه ندارد یک باب خانه بخرم، اکنون حاجتم روا شده، خواستم به نذرم وفا کنم و چون دیدم شما نیز خانه ندارید ترجیح دادم که پول خانه را به شما بدهم، لذا مبلغ ششصد تومان حواله دادم که بروید در بازار قم، از حاج محمد حسین یزدی، تحویل بگیرید. بدین وسیله خداوند از برکت حضرت فاطمه معصومه علیها السلام ما را از گرفتاری مستأجری خلاص کرد».

امام باقر علیه السلام:

إنَّ العَبدَ لَیُذْنِبُ الذَّنْبَ فَیُزْوی عَنهُ الرِّزْقُ

گاهی بنده خــدا گناهی مرتکب می شود و بدین وسیله روزی از او دور می شود (و گرفتار تنگی معیشت می شود).

اصول کافی، ج ۳، ص ۳۷۱

عصمت دارای مراتبی است و رسیدن به رتبه و منزلتی از عصمت برای همه باز است و آن گناه نکردن و مطیع خداوند بودن است.

انجام واجبات و پرهیز از محرمات و عمل به مستحبات و دقایق اخلاقی و مراقبتهای ویژه مانند مداومت به نماز شب و دهها عمل مستحبی از جمله نیکوکاری و رسیدن به حال محرومان واعمال نیک و خیر که در سیره اهل بیت وارد شده است هرکس عمل نماید به درجاتی از عصمت راه خواهد یافت.

لقب معصومه (س) را براساس برخی از روایات، امام رضا (ع) به آن حضرت داده است و یقینا وجهی و حکمتی دارد و امام معصوم براساس واقعیت به این خواهرش از میان خواهران و برادران زیاد، این لقب را داده است.

قطعا با اعمالی که انجام داده است و مراتب معنوی و شأنیتی که پیش خداوند دارد به کسب این رتبه از ایمان که عصمت است نائل شده است.

برای رسیدن به رتبه های معنوی راه بسته نیست بلکه راه برای همه انسانها باز است؛ چنانکه معروف است معروف قاضی با تقید و پایبندی به سنت های رسول خدا(ص) به رتبه هایی از معنویت دست یافته بود.

درباره برخی از علما از جمله آیت الله خوانساری و آیت الله سید احمد شبیری زنجانی نیز گفته شده که در مراتبی از عصمت بودند ؛ چنانکه نقل شده از امام خمینی (ره) درباره عدالت حاج سید احمد زنجانی پرسیدند، ایشان فرمود: درباره عصمت ایشان باید تأمل کرد ؛ لذا درباره برخی از علما که مراقبت از گناه و مداومت از اعمال و تکالیف دین داشتند وصول به مراتب معنوی گزارش شده است ؛ لذا رسیدن به مراتبی از عصمت محال و غیر ممکن نیست .

حضرت معصومه (س) که با این لقب معروف است و این لقب به ایشان از سوی امام داده شده است قطعا مراتبی از عصمت برای این بانو حاصل گردیده است؛ لذا از این جهت هم می تواند برای بانوان اسوه باشد.

کرامات معنوی و فیوضات الهی

بدون تردید حرم ایشان و مرقدشان در قم مرکز کرامات بی شمار است که برخی از آنها محسوس و دیده شده است و ضبط ونگاشته شده و بسیاری هم نوشته نشده است.

هیچ تردیدی نیست که مرقدش دارای کرامات بزرگ خواهد بود به جهت این حدیث امام صادق ـ علیه السلام ـ فرمود: «وَ رُوِیَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَهْلِ الرَّیِّ أَنَّهُمْ دَخَلُوا عَلَی أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع وَ قَالُوا نَحْنُ مِنْ أَهْلِ الرَّیِّ فَقَالَ مَرْحَباً بِإِخْوَانِنَا مِنْ أَهْلِ قُمَّ فَقَالُوا نَحْنُ مِنْ أَهْلِ الرَّیِّ فَأَعَادَ الْکَلَامَ قَالُوا ذَلِکَ مِرَاراً وَ أَجَابَهُمْ بِمِثْلِ مَا أَجَابَ بِهِ أَوَّلًا فَقَالَ إِنَّ لِلَّهِ حَرَماً وَ هُوَ مَکَّةُ وَ إِنَّ لِلرَّسُولِ حَرَماً وَ هُوَ الْمَدِینَةُ وَ إِنَّ لِأَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ حَرَماً وَ هُوَ الْکُوفَةُ وَ إِنَّ لَنَا حَرَماً وَ هُوَ بَلْدَةُ قُمَّ وَ سَتُدْفَنُ فِیهَا امْرَأَةٌ مِنْ أَوْلَادِی تُسَمَّی فَاطِمَةَ فَمَنْ زَارَهَا وَجَبَتْ لَهُ الْجَنَّةُ قَالَ الرَّاوِی وَ کَانَ هَذَا الْکَلَامُ مِنْهُ قَبْلَ أَنْ یُولَدَ الْکَاظِمُ عَلَیْهِ السَّلَامُ» جمعی از اهل ری که از شیعیان بودند درمحضر امام صادق مشرف بودند وخود را معرفی کردند که ما از اهل ری هستیم ، امام شروع کرد از تمجید اهل قم وبه آفرین گفتن به آنان وذکر ویژگی های آن وآنرا حرم اهل بیت شمرد وعلت آنرا قبر شریف حضرت معصومه معرفی کرد ؛

در کلام دیگر فرمودند «تدخل بشفاعتها شیعتنا الجنه باجمعهم» با شفاعت او همه شیعیان ما وارد بهشت می‌شوند.

یکی از کرامات روشن حضرت که برای همه محسوس این است که پس از دفن این بانو در قم در پرتو توجهات و فیوضات حضرت فاطمه معصومه ـ علیها السلام ـ علوم اسلامی در این شهر رشد و گسترش بی نظیر در طول تاریخ یافته و عالمان بزرگی در دامن معنویت این بقعه مطهر و آسمانی تربیت شده هر یک از عالمان تربیت شده در فضای معنوی شهر قم در هر نقطه از ایران و جهان استقرار یافته اند. نور علم و معنویت را در آن منتشر کرده و بذر علم و تقوی را در دل شیفتگان علم و تقوی نهاده اند. به نحوی که شعاع نورشان تا قیامت درخشش خواهد داشت.

حضرت فاطمه معصومه ـ علیها السلام ـ با فضایل و کرامات محسوس مشتاقان علم و علمای بزرگ را مورد لطف و توجه قرار داده و هیچ حاجتمندی از لطف آن حضرت محروم نبوده است.

باب کرامت و بخشش امامت از سوی آن بانوی الهی نیز پیوسته در حال تربیت نفوس کریم است. هر یک از ابعاد شخصیتی آن بانوی مقدس برای دانشمندان یک ویژگی و برتری بخشیده است.

درباره کرامات آن بانوی گرامی مراجع عظام و طلاب علوم دینی خاطرات و تجارب ذی قیمتی دارند که اگر تمام آنها به دقت ثبت شود هزاران اوراق را طلایی خواهد کرد.

در خصوص سخن معروف امام کاظم (ع) در مود حضرت معصومه (س) که فرمودند پدرش به فدایش و اینکه پیامبر هم چنین سخنی در مورد حضرت فاطمه(س) بیان کردند چه چیزی باعث شده این تعبیر در مورد حضرت معصومه(س) بیان شود؟

گروهی از مسلمانان از راهی دور به قصد دیدار مولایشان امام کاظم (ع) آمده بودند. وقتی به مدینه رسیدند، خستگی در تن هایشان باقی ماند؛ چون شنیدند که سرورشان موسی‏ بن‏ جعفر علیه‏السلام به سفر رفته است. پرسش‏هایی که داشتند بر کاغذی نوشته به فاطمه معصومه علیهاالسلام دختر گرامی آن مولا سپردند.

فردا روز که به عزم بازگشت به وطن و خداحافظی، باردیگر به منزل امامشان آمدند، آن حضرت هنوز از مسافرت برنگشته بود، اما حضرت معصومه پاسخ سوالات را نوشت و به آنها داد. آنان شادمانْ مدینه را ترک کردند. در اثنای راه، حضرت موسی‏بن‏جعفر علیه‏السلام را دیدند و همه ماجرا را برایشان باز گفتند. حضرت چون پاسخ پرسش‏ها را دید، موجی از شادی در دلش هویدا شد و سه بار فرمود: «پدر به فدای چنین دختری باد».

این شبیه سخنی است که پیامبر(ص) به دخترش فاطمه (س) فرمود ؛ این گزاره ها این پیام را دارد که منزلت علمی ومعنوی حضرت معصومه همانند مادر عزیزش حضرت زهرا (س) است؛ چنانکه او اسوه والگو برای همه است حضرت معصومه نیز الگو وسرمشق است ؛ در عفت و حجاب وعلم و عبادت ؛ چنانکه گفته شده پس از ورود به قم در محلی ساکن شد ودرآنجا به عبادت مشغول شد تا روز رحلت ؛این محل در شهر قم (بیت النور) موجود و مورد احترام است.

زیارت حضرت معصومه (س)

امام رضا ـ علیه السلام ـ که در ایران حضور داشت بر اساس برخی از روایات در قم حضور یافته و قبر خواهر کریمه اش را زیارت و نحوه زیارت وبرخی از آثار و برکات آن را به برخی از اصحاب خاص تبیین فرموده، نظیر روایتی که سعد قمی از امام نقل کرده که هر کس او را (معصومه) با شناخت و معرفت زیارت کند، پاداش معنوی آن معادل بهشت است.

افزون برآن قضیه است که از آیه الله العظمی مرعشی از پدر بزرگوارشان نقل نموده که متوسل شده برای یافتن قبر حضرت فاطمه (س) در مکاشفه ای به ایشان الهام وگفته شده اگر می خواهید قبر فاطمه را زیارت کنید به زیات فاطمه دختر موسی بن جعفر در قم مشرف شوید.

در روایت دیگر نیز گفته شده است هرکس فاطمه معصومه را زیارت کند ثوابش بهشت است.

حقیقت این است که حرم این بانوی بزرگ گوشه ای از بهشت در نقطه ای از زمین است اگر قدر آن شناخته شود .

رابطه حضرت معصومه (س) و امام رضا (ع) چطوری بوده و چقدر میتونه الگوی برای جامعه امروز ما باشه؟

ارتباط معنوی بین این دو خواهر وبرادر وجود دارد ؛ ضمن اینکه هر دو از یک مادر هستند خانم نجمه مادر هردو بزرگوار است؛ ارتباط دیگر اینکه هنوز بیش از ده سال از عمر شریف حضرت معصومه نگذشته بود که پدر بزرگوارش را از دست می‌دهد و تحت تربیت امام رضا ـ علیه السّلام ـ برادر بزرگوارش قرار می‌گیرد که با اقامت اجباری امام رضا ـ علیه السّلام ـ در خراسان، حضرت معصومه ـ سلام الله علیها ـ برای زیارت برادرش از مدینه به مقصد خراسان حرکت می‌کند و وقتی به شهر ساوه می‌رسند بیمار و رنجور شده و به قم منتقل می‌شوند و مدت ۱۷ روز در قم و در سرای موسی بن خزرج به عبادت مشغول شده و بعد رحلت می‌فرمایند.

قدرشناسی وجود مقدس

در مرحله اول مردم ایران به وجود مرقد این بانوی بزرگ افتخار کنند و قدر این مکان معنوی را بشناسد وحرمت نگهدارند وبه زیارت این مرقد و بزرگداشت او بکوشند در مرحله بعدی هم اهل قم باید بدانند که امام صادق (ع) قرنها پیش به آنان آفرین گفته و تشویقشان کرده است؛ باید این رتبه استثنائی را قدر دانست.

نخبگان علمی ساکن قم واهل فرهنگ و فرهنگ مداران قم و علما و طلاب و دانشجویان خارجی وایرانی که افتخار زندگی در جوار مرقد این کریمه اهل بیت را دارند اولین مخاطب این تشویق هستند.

باید پیام امام صادق (ع) را که قرنها پیش داده است درک کنند ومصداق تشویق باشند و در ترویج و تبلیغ پیام اهل بیت(ع) در جهان ونجات مردم دنیا از تاریکی و جهل بکوشند.

در حدیثی دیگر ذکر شده «لولا القمیین لضاع الدین» اگر اهل قم نبودند و زحمات طاقت فرسا و وسیع آنان در راه نشر علوم وفرهنگ اهل بیت نبود، دین خدا از بین می رفت.

این روایت درباره هیچ گروه جمعیتی دیده نشده است ؛ منظور از اهل قم علما و بزرگان ومحدثین و مردم متدین قم هستند که علما با قلم و بیان و عمل و مردم و تجار و بازاریان و کسبه با عمل و اطاعت از فرامین شریعت دین را زنده داشته اند.

بدون شک و تردید همه اینها از برکات و امتیازات وجود با برکت حضرت معصومه (س) هست.

چنانکه در تاریخ بوده اند افرادی که تاجر بودند از قم در ترویج مکتب اهل بیت کوشیده اند و هنوز نیز هستند.

سخن دیگر اینکه بانوان ایرانی برای درک منزلت حضرت معصومه (س) و تقدیر از جایگاه آن بانوی اسلام و تشکر از ساحتش از آن حضرت تأسی و سرمشق بگیرند و از عفت و تهجد (شب زنده داری) وعبادتش الگو گرفته و به آن حضرت اقتدا کنند تا از این بلاها وآسیبهای اجتماعی فرزندان وخانواده خود را نجات دهند .

امر به معروف و نهی از منکر یکی از فریضه‌های مهم ادیان آسمانی است که ادای صحیح آن، سبب  اصلاح و بهبودی وضعیت جامعه می‌شود. جامعه‌ای که در آن گزاره‌های "معروف" به حداقل رسیده باشد و عده‌ای هم نباشند که به امور خیر دعوت کنند، به مرور زمان به سمت "منکرات" و مسائل منفی سوق می‌یابد؛ مانند آب راکدی که پس از مدتی کرم‌زده می‌شود و خاصیت خود را از دست می‌دهد. از این جهت خداوند امر می‌کند «باید از میان شما، گروهى امر به معروف کنند و از زشتى بازدارند؛ و آنان همان رستگارانند.»¹

اما همین عده‌ای از نیکان روزگار که سعی می‌کنند در میان انبوهی از مسائل منفی جامعه، وارد عمل شوند و دست به امر به معروف و نهی از منکر بزنند، باید شرایط و ضوابطی را مدنظر داشته باشند. امام صادق علیه‌السلام در روایتی، این ضوابط را تابع خصلت و یا صفت شخص امرکننده می‌آورند و می‌فرمایند « تنها کسى مى‏‌تواند امربه‌معروف کند یا نهى‌ازمنکر کند که داراى سه صفت باشد:

1. به آنچه امر مى‏‌کند و از آنچه نهى مى‏‌کند عالم است؛ عَالِمٌ بِمَا یَأْمُرُ عَالِمٌ بِمَا یَنْهَى
2. عادل است نسبت به آنچه امر و نهی می‌کند؛‌ عَادِلٌ فِیمَا یَأْمُرُ عَادِلٌ فِیمَا یَنْهَى (از حدود تجاوز نکند)
3. با مهربانى و دوستانه امر و نهى کند؛ رَفِیقٌ بِمَا یَأْمُرُ رَفِیقٌ بِمَا یَنْهَى (تحف‌العقول، ص358)

امام صادق علیه‌السلام اولین شرط آمر به معروف و ناهی از منکر را علم به ماجرا معرفی می‌کنند؛ به این معنا که فرد باید نسبت به آنچه می‌گوید علم کافی و وافی را داشته باشد. فردی که دعوت به نماز می‌کند، باید علم به فوائد و احکام حداقلی آن داشته باشد و بلکه طعم اقامۀ نماز را چشیده باشد، همچنان که وقتی از چیزی نهی می‌کند،  باید نسبت به مضرات آن آگاهی داشته باشد. در صورت کلی، علم موضوعات را می‌داند و با اشراف، وارد عمل می‌شود. وقتی علم نباشد، تعصب جای آن را می‌گیرد و کار را خراب‌تر می‌کند.

دوم اینکه امام در شرط آمر به معروف و ناهی از منکر می‌فرماید باید عادل باشد. منظور از عادل در اصطلاح فقهى این است که خود هرگز مرتکب گناهان بزرگ نمی‌شود و بر ارتکاب گناهان کوچک نیز اصرارى نمی‌‏ورزد و نخست عیب خود را اصلاح می‌‏کند و سپس منصفانه به امر و نهى دیگران می‌پردازد. (اتابکی مترجم تحف‌العقول _⁽رهاورد خرد_⁾) بین افراد فرق نگذارد، به طوری  که اگر شخص بی‌گانهی  کاری  انجام دهد آن را منکر بداند، اما  اگر فرزند خودش انجام دهد، منکر نداند. بالاتر از این، بین خود و دیگران عدالت داشته باشد و اگر دیگران را نهی  از منکر می‌کند، اوّل خودش آن کار را انجام ندهد. بالاتر از این تعابیر، تعبیری  است که امیرالمؤمنین علیه‌السلام می‌فرماید: «إنِّی  وَاللهِ لاَ أحُثُّکُمْ عَلی  طَاعَةِ اللهِ إلاَّ وَ أسْبَقُکُمْ إلَیْهَا وَ لاَ أنْهَاکُمْ مِنْ مَعْصِیَةِ الله إلاَّ أنْتَهِی قَبْلَکُمْ عَنْهَا; یعنی اگر من شما را به چیزی  امر می‌کنم، قبل از شما خودم انجام می دهم و اگر از چیزی  نهی  می‌کنم، اوّل خود آن را ترک می‌کنم.

سومین نکته و بلکه اساس همه اینها، رفق و مهربانی با دیگران است. امام صادق علیه‌السلام می‌فرماید باید با کسی که او را دعوت به خیر می‌کنی و از شرّ بازش می‌داری، با حالت دلسوزانه و مهربانانه برخورد کنی. «رفیق»، صیغه مبالغه به این معناست که همواره باید اینگونه باشی و خیرخواهانه مردم را راهنمایی کنی. نمونۀ عملی آن را سیرۀ رسول گرامی اسلام صلی الله علیه و آله و اهل بیت وحی می‌بینیم. ایشان در نهایت عطوفت و بردباری با اطرافیان برخورد می‌کردند و با روش‌هایی زیبا و دلچسب اطرافیان را دعوت به خیر می‌کردند و از بدی باز می‌داشتند. سوگوارانه این روحیه پدرانه و مهربانانه مدت‌هاست که در روش‌های امر به معروف و نهی از منکر از بین رفته و رفتارهای سلبی و زننده جای آن را گرفته است. بسیارند کسانی  که با خشونت، بی‌ادبی، اهانت، تهمت و... امر به معروف و نهی  از منکر کرده و افراد را به لجبازی  وادار می‌کنند، در حالی  که اگر با ادب، برخورد نیکو و بدون تحقیر و توهین باشد، همه آن را می‌پذیرند. (مشکات هدایت، آیت‌الله مکارم شیرازی) ما نیز از این مسئله مستثنی نیستیم و امید که در راستای جبران اشتباهات گذشته به اخلاق اسلامی روی بیاوریم.

----------------
پاورقی:
«وَ لْتَکُنْ مِنْکُمْ أُمَّةٌ یَدْعُونَ‏ إِلَى الْخَیْرِ وَ یَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ یَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْکَرِ وَ أُولئِکَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ» (آل عمران 104)

شمه اي از فضائل حضرت فاطمه معصومه ـ عليها السلام ـ
حضرت فاطمه معصومه ـ عليها السلام ـ دختر امام موسي بن جعفر الکاظم و خواهر امام علي بن موسي الرضا و عمه امام محمد تقي الجواد ـ عليهم آلاف تحيه و السلام ـ است.
مادر امام رضا ـ عليه السلام ـ و حضرت فاطمه معصومه ـ عليها السلام ـ نجمه خاتون است، اين بانو فقط اين دو فرزند بزرگوار را داشته است و هر دوي آنها با حضور خود در سرزمين اهلبيت (ايران) سبب پيشرفت و تعالي معنوي و فرهنگي شده اند.
فضايل حضرت فاطمه معصومه ـ عليها السلام ـ وقتي روشن مي شود که پيوند آن بزرگوار با علم معلوم گردد. علم و دانش اين بانوي گرامي اسلام بيش از آن است که در معرض شناخت ما قرار گرفته است. جايگاه علم در دين مبين اسلام بسيار خطير است. خداوند متعال علم و دانش را از الطاف خاص و ويژه خود به پيامبران و دانشمندان قرار داده درک و دريافت وحي و ابلاغ آن را با علم عجين کرده است. براي پي بردن به فضيلت و مقام والاي حضرت معصومه ـ عليها السلام ـ و اينکه چرا و چگونه بوده است که آن بانوي کريمه در بين ديگر امامزادگان از برتري و جلالت شأن ويژه برخوردار بوده است در اين خصوص کافي است به فضايل و ويژگي هاي علمي آن بانوي گرامي پي ببريم. پيوند بين علم و معنويت است که به انسان جاودانگي مي بخشد چون علم از صفات الهي است و از تجليات بزرگ خداوند است و همين تجلي بزرگ است که آدم را مسجود ملائکه قرار داده.1
درباره امتيازات و ويژگي هاي همه پيامبران علم برجستگي خاص و يک مأموريت ويژه است، پيامبران به همان ميزان که مأمور به انذار بوده اند، مأمور به تعليم نيز بوده اند، انذار و تزکيه مقدمه علم است. تعليم مردم و علم محوري و حمايت از دانش يکي از ماموريت هاي بزرگ انبياي الهي است. هر جا علم و دانش رونق داشته فرهنگ و تمدن در دامن آن جوانه زده است اگر گذشته تاريخ بشريت و تمدن ها را مورد بازشناسي قرار دهيم. مهد تمدن هاي بزرگ انساني در نقطه اي از جهان قرار دارد که پيامبران بزرگ الهي از آن برخاسته اند. علم و تمدن از محل زيستن انبياء به جاهاي ديگر رسيده است.
در دين اسلام علم و عالم از جايگاه بي نظير برخوردار است. نگاه قرآن و سيره معصومان به علم نيز مؤيد جايگاه رفيع علم است. امتياز و ويژگي بزرگ حضرت معصومه ـ عليها السلام ـ پيوند آن حضرت با علم است. تأکيد ائمه به زيارت و پاداش بزرگ زيارت آن حضرت،2 همه از اين جهت است که مکانت علمي حضرت براي ديگران روشن شود.
پيوند آن بانوي گرامي با علم و فضيلت است که مدفن آن حضرت سبب پيدايش يک شهر بزرگ معنوي در مرکز ايران گرديده و پس از حضور آن حضرت در اين شهر و واقع شدن مزارش، علم اهل بيت در اين شهر جوانه زده و روز به روز رشد يافته است. محدثان بزرگ در اين شهر برخاسته و علوم اهلبيت را رواج داده اند، و آثار علمي بزرگ پديد آورده و تمدن اسلامي را رونق بخشيده اند.
پس از حضور حضرت معصومه ـ عليها السلام ـ در شهر قم به عنوان يک شهر بزرگ علمي مورد توجه قرار گرفت، و به تدريج اين شهر تبديل به مرکزي در علم گرديد که براي خود سبک خاص داشت.
برخورداري حضرت معصومه ـ عليها السلام ـ از برجستگي علمي و نيز با حضورش در قم، روح بزرگ علمي از مدينه به ايران مهاجرت کرد همان سان که با حضور برادرش در خراسان علم از مدينه غروب کرد و در ايران طلوع نموده، امام رضا ـ عليه السلام ـ به منزله خورشيد از مدينه غروب و در شرق ايران طلوع کرد، علم الهي نيز با آن حضرت در خراسان طلوع کرد، که پس از حضور آن حضرت خراسان هم از جهت تمدني روز به روز در پيشرفت بود هم از لحاظ علمي و رويش عالمان کم نظير تاريخ، که در بلاغت و هنر نوشتن سرآمدان تمام روزگار در جهان اسلام شده اند، بسياري از دانشمندان بليغ و زبردست در اين منطقه پرورش يافته اند، نفس قدسي امام و جلسات علمي و مناظرات با دانشمندان فضاي خراسان را علمي کرد و عالمان و فقيهان بزرگ اسلام از اهل سنت و شيعه از اين ديار برخاستند، همين پيوند و قرابت علمي در حضرت معصومه ـ عليها السلام ـ نيز وجود داشت چنان که نقل شده جمعي از شيعيان به مدينه آمدند تا به محضر امام برسند و سئوالات خود را جواب بگيرند، حضرت حضور نداشت، مراجعه کنندگان که سئوال علمي داشتند مي خواستند از در خانه حضرت با يأس و نااميدي و اندوه برگردند اما حضرت معصومه ـ عليها السلام ـ که هنوز به سن بلوغ نرسيده بودند آنها را از اندوه رها کرد و تمام سئوال هاي آنان را پاسخ داد. شيعيان مدينه را ترک و در بيرون شهر با امام روبرو شدند و پاسخ هاي حضرت معصومه ـ عليها السلام ـ را به آن حضرت نشان دادند و امام با ديدن دستخط و پاسخ هاي دخترش اظهار شعف و شادي نمود و فرمود «فداها ابوها» پدرش فداي چنين دختري باد.3
اين پيوند با علم و دانش، با روح ملکوتي حضرت معصومه ـ عليها السلام ـ به شهر قم منتقل شد و فقاهت را در شهر قم به اوج رشد خود رسانيد، حکمت و سرّ برتري حضرت معصومه به ساير امامزادگان را بايد با ادراک شهودي و باطني تفسير کرد. حيات انسانيت با علم است و علم حياتي مرگ ناپذير است، علم هميشه زنده است و مايه حيات جوامع انساني است از اين رو شهرهايي که مدفن و مزار اهلبيت در آن قرار گرفت چون شمع هميشه روشن، مرکزيت علمي را مختص خود کرده اند، در حالي که قبرستان هاي فراواني در دنيا وجود دارد که هرگز بوي علم از آنها به مشام نمي رسد بلکه بوي ويراني و اندوه از آنها مشام انسان را از حيات نااميد مي کند، اما مزار اهلبيت، مرکز نشر علوم شده است، تفاوت قبر آنها با ديگران در اين است چنان که در زيارت جامعه مي خوانيم «قبورکم في القبور» قبرهاي شما در ميان قبرهاست اما با اين تفاوت که از آنها زندگي رضايت و معنويت به جامعه الهام مي شود اين ويژگي از پيوند علم با اين خاندان حکايت دارد. برتري حضرت معصومه ـ عليها السلام ـ از اين قرابت و پيوند حکايت دارد که مدفنش مرکز نشر علوم گرديده و علم از کوفه و نجف و مدينه غروب کرده و در شهر مقدس قم سر برآورده است. اين مرکزيت علمي در اخبار اهلبيت نيز منعکس شده4 که حکمت آن بعدها روشن شده و روند تاريخ علمي به خوبي نشان مي دهد که پس از رحلت حضرت معصومه ـ عليها السلام ـ در قم اين شهر مرکز ثقل علمي شد بي حکمت نيست که بزرگترين فلاسفه و حکماي جهان افرادي چون ملاصدراي شيرازي بهترين آثار علمي خود را در مجاورت و با استعانت از اين بانوي بزرگ مي نويسد.5 حال و هواي شهر قم مملو از رويش علمي است و اين فرصت بي نظير در هيچ نقطه جهان با اين امنيت ميسر نبوده است، چون معصومه بانوي علم و فضايل است.
يکي ديگر از علل برتري بانوي فضيلت و کريمه اهلبيت نسبت به ساير امامزادگان تقوي زهرا گونه آن حضرت است، بانوي فضيلت ها چونان مادرش در تقوي و پاکدامني در عصر خود در ميان بانوان نظير نداشته، اگر چه اطلاعات زيادي از زندگي آن حضرت در مدينه در منابع ديرين وجود ندارد اما با اينکه آن حضرت در جواني در شهر قم رحلت نموده و در مدت کمي که در شهر قم، اقامت کرد محل عبادت مخصوصي داشت، که اکنون مزار عابدان و مؤمنان در شهر قم و محلي است که الهام بخش و منعکس کننده اوصاف و سيره عبادي حضرت معصومه ـ عليها السلام ـ است.
اين دو ويژگي مهم حضرت معصومه از شهر قم يک شهر مهم مذهبي و علمي بي نظير در دنيا ساخته است که مردم از تمام کشورها و ملت هاي جهان براي تحصيل در اين شهر حضور دارند و به کسب علوم آل محمد ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ با عشق وافر و زايد الوصف اشتغال دارند.
در پرتو توجهات و فيوضات حضرت فاطمه معصومه ـ عليها السلام ـ علوم اسلامي در اين شهر رشد و گسترش بي نظير در طول تاريخ يافته و عالمان بزرگي در دامن معنويت اين بقعه مطهر و آسماني تربيت شده6 هر يک از عالمان تربيت شده در فضاي معنوي شهر قم در هر نقطه از ايران و جهان استقرار يافته اند. نور علم و معنويت را در آن منتشر کرده و بذر علم و تقوي را در دل شيفتگان علم و تقوي نهاده اند. به نحوي که شعاع نورشان تا قيامت درخشش خواهد داشت.
حضرت فاطمه معصومه ـ عليها السلام ـ با فضايل و کرامات محسوس مشتاقان علم و علماي بزرگ را مورد لطف و توجه قرار داده و هيچ حاجتمندي از لطف آن حضرت محروم نبوده است. باب کرامت و بخشش امامت از سوي آن بانوي الهي نيز پيوسته در حال تربيت نفوس کريم است. هر يک از ابعاد شخصيتي آن بانوي مقدس براي دانشمندان يک ويژگي و برتري بخشيده است. درباره کرامات آن بانوي گرامي مراجع عظام و طلاب علوم ديني خاطرات و تجارب ذي قيمتي دارند که اگر تمام آنها به دقت ثبت شود هزاران اوراق را طلايي خواهد کرد.
از ديگر علل برتري حضرت فاطمه معصومه ـ عليها السلام ـ و توجه و علاقه عمومي و اقبال مردم به زيارت آن حضرت، که از توجه ائمه ـ عليهم السلام ـ به آن حضرت برآمده به نحوي که رواياتي از امام صادق و ساير ائمه ـ عليهم السلام ـ درباره فضايل و امتيازات شهر قم وارد شده که رويکرد آنها به وجود مرقد حضرت معصومه ـ عليها السلام ـ در شهر قم است،7 اين روايات در بين مردم توسط علما رواج يافته و توجهات عمومي را به اين شهر معطوف داشته است.
امام رضا ـ عليه السلام ـ که در ايران حضور داشت بر اساس برخي از روايات در قم حضور يافته و قبر خواهر کريمه اش را زيارت و نحوه زيارت و آثار و برکات آن را به مردم تبيين فرموده، نظير روايتي که سعد قمي از امام نقل کرده که هر کس او را (معصومه) با شناخت و معرفت زيارت کند، پاداش معنوي آن معادل بهشت است.8 زيارتنامه اي که حضرت معصومه ـ عليها السلام ـ دارد مأثور است، چون امام رضا ـ عليه السلام ـ آن را به مردم تعليم و آموزش داد، که شايد بيشتر امامزادگان چنين متن زيارتي معتبر نداشته باشند. از اين روي شهر قم همواره امتيازات و ويژگي خاص داشته و دارد و تمام امتيازات معنوي و فرهنگي که در اين شهر وجود دارد مرهون وجود اين بانوي بسيار کريم است.
دلايل ديگر:
در ميان امام زادگان ايران و شهرقم وفرزندان حضرت امام موسي (عليه السلام) كه نورافشاني مي‌كنند، ماه تاباني كه همه آنها را تحت‌الشعاع انوار درخشان خود قرار داده ، تربت پاك شفيعه محشر، كريمه اهل بيت پيامبر ـ صلي الله عليه و آله ـ دخت گرامي موسي بن جعفر، حضرت معصومه ـ سلام الله عليها ـ مي‌باشد.
حضرت فاطمه معصومه ـ سلام الله عليها ـ از جهت شخصيت فردي و كمالات روحي در بين فرزندان موسي بن جعفر ـ سلام الله عليها ـ بعد از برادرش، علي بن موسي الرضا ـ عليه السّلام ـ در والاترين رتبه‌ جاي دارد. اين در حالي است كه شيخ مفيد و ديگران فرزندان دختر امام كاظم ـ عليه السّلام ـ حداقل هجده تن بوده‌اند و فاطمه در بين اين همه بانوي مكرمه سرآمد بوده است.9
حاج شيخ عباس قمي درباره دختران موسي بن جعفر مي‌نويسد: «برحسب آنچه به ما رسيده، افضل آنها سيده جليله معظمه، فاطمه بنت امام موسي ـ عليه السّلام ـ معروف به حضرت معصومه است».10
اما شيخ محمد تقي تستري در «قاموسي الرجال» فضيلت وي را نه تنها در بين دختران،‌ بلكه پسران حضرت غير از امام رضا ـ عليه السّلام ـ بي‌نظير مي‌داند و مي‌نويسد: «در ميان فرزندان امام كاظم ـ عليه السّلام ـ با آن همه كثرتشان، بعد از امام رضا ـ عليه السّلام ـ كسي هم‌شأن حضرت معصومه ـ سلام الله عليها ـ نيست.»11
بي‌گمان اين نحوه اظهار نظرها و نگرش به شخصيت فاطمه دختر موسي بن جعفر ـ عليه السّلام ـ بر برداشتهايي استوار است كه از متن روايات وارده از ائمه به دست آمده است. رواياتي كه مقامهايي را براي فاطمه معصومه ـ سلام الله عليها ـ برشمرده‌اند مقامي كه نظير آن را براي ديگر برادران و خواهران وي ذكر نكرده‌اند و به اين ترتيب نام فاطمه معصومه ـ سلام الله عليها ـ را در شمار زنان برتر جهان قرار داده‌اند. حال به طور اختصار به بررسي بعضي از خصوصياتي كه آن حضرت را از ديگر امام‌زادگان جدا مي‌كند مي‌پردازيم.
1 . شرافت خانوادگي: تأثير شخصيت پدر و مادر در روح و جسم فرزندان را نمي‌توان انكار كرد. اين تأثيرپذيري در وجود فاطمه معصومه ـ سلام الله عليها ـ از برجستگي خاصي برخوردار است. اواز هر دو طرف (پدر و مادر) فضايلي را به ارث برد كه تنها برادرش علي بن موسي الرضا ـ عليه السّلام ـ آنها را به صورت كامل در خود جمع كرده بود و به نظر مي‌رسد بتوان سربرتري شخصيت والاي فاطمه معصومه ـ سلام الله عليها ـ بر ديگر فرزندان حضرت موسي بن جعفر ـ عليه السّلام ـ را در همين نكته يافت كه فاطمه معصومه ـ سلام الله عليها ـ مانند برادرش از هر دو طرف پاكيزه‌ترين خصال و ويژگيها را به ارث برد با وجود بانوان ديگري در خاندان امام كاظم ـ عليه السّلام ـ گويي «نجمه» ستاره پر نور بانوان امام كاظم است كه به سان پرفروغ‌ترين ستاره‌ها مي‌درخشد و به راستي كه تمام فروغش را به دو پاكيزه گوهرش، علي بن موسي الرضا ـ عليه السّلام ـ و فاطمه معصومه ـ سلام الله عليها ـ منتقل كرد.12
مطالعه سيره ائمه گواهي مي‌دهد كه طهارت و پاكي مادر شرط اساسي براي گزينش مادران امامان بوده است و سعادتي كه نصيب فاطمه معصومه ـ سلام الله عليها ـ شده اين بود كه مادرش، مادر امام رضا ـ عليه السّلام ـ نيز بود. لذا از هر آلودگي در هر اندازه‌اش به دور ماند.13
2 . شفاعت گسترده: بالاترين جايگاه شفاعت از آن رسول گرامي اسلام است،14 اما دو تن از بانوان خاندان رسول مكرم شفاعت گسترده‌اي دارند كه بسيار وسيع و جهان شمول است و مي‌تواند همه اهالي محشر را فرا گيرد: 1 . خاتون محشر، صديقه اطهر، حضرت زهرا ـ سلام الله عليها ـ 2 . شفيعه روز جزا حضرت فاطمه معصومه ـ سلام الله عليها ـ
در مورد شفاعت گسترده حضرت فاطمه زهرا ـ سلام الله عليها ـ طبق احاديث منقول از اهل سنت و شيعه هيچ شكي نيست. اما در مورد حضرت معصومه ـ سلام الله عليها ـ از جهت گستردگي شفاعت، هيچ‌كس ـ حداقل هيچ بانويي ـ به شفيعه محشر معصومه نمي‌رسد،‌كه امام جعفر صادق ـ عليه السّلام ـ در اين رابطه مي‌فرمايد: «تدخل بشفاعتها شيعتنا الجنه باجمعهم» با شفاعت او همه شيعيان ما وارد بهشت مي‌شوند.15
3 . و ده‌ها ويژگي ديگر: مثل عصمت، محدثه بودن، ورود زيارتنامه مخصوص، و ... باعث شده كه حضرت معصومه ـ سلام الله عليها ـ از ديگر امام‌‌زادگان پيشي گيرد.16 و همچون ستاره‌اي درخشان در اين آسمان بدرخشد و صاحب شأن و مقام خاصي بشود همان‌طوري كه امام رضا ـ عليه السّلام ـ در فقره‌اي از زيارتنامه آن حضرت مي‌فرمايد:‌ «فان للك عند الله شانا من الشان»17 يعني تو در محضر الهي شأن و منزلت وصف‌ناپذيري داري، كه بر خاك‌نشينان اين عالم قابل تصور نيست و تنها خدا و پيامبر و اوصياء طاهرينش بر آن واقفند.

1 . سوره بقره.
2 . شيخ عباس قمي، سفينة البحار، ج2، ص376، ماده قم.
3 . مهدي پور، علي اکبر، زندگاني کريمه اهلبيت، قم، نشر حاذق، چاپ اول، 1380ش، ص135 به نقل از کشف اللئالي.
4 . حسن بن محمد بن حسن قمي، تاريخ قم، قم، آستانه مقدسه، چاپ اول، 1385ش، ص140.
5 . خواجوي، محمد، ترجمه مفاتيح الغيب، تهران، نشر مولي، چاپ اول، 1363ش، ص122.
6 . حکيمي، محمد، حضرت معصومه و شهر قم، قم، نشر دفتر تبليغات، چاپ دوم، 1376ش، ص47.
7 . مجلسي، محمد باقر، بحارالانوار، بيروت، دارالوفاء، 1404ق، ج99، ص267.
8 . حرعاملي، وسائل الشيعه، ج14، ص576؛ بحارالانوار، همان، ج48، ص316 به نقل از شيخ صدوق، عيون اخبار الرضا.
9 . صدوق، عيون‌الاخبار، موسسه الاعلمي للمطبوعات، بيروت، ج 1، ص 14؛ شيخ مفيد، الارشاد، دارالمفيد، ج 2،‌ص 244.
10 . شيخ عباس قمي، منتهي‌الامال، انتشارات هجرت، ج 2، ص 273.
11 . ر.ك: مجله كوثر، شماره 33،‌ شخصيت‌حضرت معصومه.
12 . كليني، اصول كافي، چاپ مكتبة الصدوق، تهران، ج 1، ص 477.
13 . طبرسي، اعلام الوري، دارالكتب الاسلاميه، تهران، ص 302.
14 . سوره بقره، آيه 256.
15 . سفينة البحار، شيخ عباس قمي، كتابخانه سنائي، تهران، ج 2، ص 376.
16 . طبق حديثي از امام رضا ـ عليه السّلام ـ لقب حضرت به حضرت فاطمه دادند و اين دلالت بر عصمت و پاكي آن حضرت دارد. طبق نقل علامه اميني در الغدير، حضرت معصومه ـ سلام الله عليها ـ ناقل حديث از اجداد خود بوده است از اين روي به وي محدثه مي‌گويند. (علامه اميني، الغدير، ج 1، ص 196).
17 . علامه مجلسي، بحارالانوار،‌مؤسسة الوفاء، بيروت، ج 102، ص 266.

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، سیاست خارجی خوب و دستگاه دیپلماسی کارآمد را رکنی اساسی برای اداره موفق کشور برشمردند و با بیان ۶ ضابطه الزامی در سیاست خارجی گفتند: رعایت این شاخص‌ها، نشانه سیاست خارجی موفق است و اگر این ضابطه‌ها مشاهده نشد، یا در نظریه سیاست خارجی و یا در کارکرد و عملیات دیپلماسی دچار مشکل هستیم.
توانایی تبیین اقناع‌کننده منطق رویکردهای کشور در مسائل مختلف، اولین ضابطه یک سیاست خارجی موفق بود که رهبر انقلاب اسلامی بیان کردند.
«حضور اثرگذار و جهت‌بخش در پدیده‌ها، حوادث و جریان‌های مختلف سیاسی-اقتصادی جهان»، «رفع و کاهش سیاست‌ها و تصمیمات تهدیدآمیز علیه ایران»، «تضعیف کانون‌های خطرآفرین»، «تقویت دولت‌ها و مجموعه‌های متحد و همراه با ایران و توسعه عمق راهبردی کشور» و «قدرت تشخیص لایه‌های پنهان در تصمیمات و اقدامات منطقه‌ای و جهانی»، پنج ضابطه دیگری بود که ایشان در تشریح یک سیاست خارجی موفق و افتخارآمیز، بیان کردند.
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای همچنین در پردازش معنای سه کلیدواژه «عزت، حکمت و مصلحت» در مقوله سیاست خارجی، گفتند: «عزت»، نفی «دیپلماسی التماسی چه در کلام و چه در محتوا» و پرهیز از چشم دوختن به حرف و تصمیم مقامات کشورهای دیگر است.
ایشان تکیه نکردن بر اصول در سیاست خارجی را خلاف عزت و باعث تذبذب دانستند و افزودند: در همه مسائل جهانی در «حرف و اقدام و مواجهه با اقدام دیگران»، عزتمندانه و متکی بر اصول حرکت میکنیم.
رهبر انقلاب معنای حقیقی «حکمت» را رفتار و گفتار «خردمندانه، اندیشیده‌شده و محاسبه‌شده» برشمردند و گفتند: هر حرکتی در سیاست خارجی باید عقلانی و فکر‌شده باشد و تصمیمات و اقدامات دفعی و بدون حساب در مقاطعی به کشور ضربه زده است.
ایشان نداشتن اعتماد بی‌جا به طرف‌های مقابل را روی دیگر مفهوم «حکمت» برشمردند و گفتند: البته نباید هر حرفی را در عالم سیاست دروغ دانست؛ چرا که حرف‌های صادقانه و قابل قبول وجود دارد اما نباید به همه حرف‌ها اعتماد کرد.
«مصلحت» به مفهوم داشتن انعطاف در موارد لازم برای دور زدن موانع سخت و صخره‌ای و ادامه دادن مسیر، کلیدواژه مهم دیگری بود که رهبری به تبیین آن پرداختند.
ایشان گفتند: حفظ اصول منافاتی با مصلحت به معنای یاد شده ندارد. البته چند سال قبل که مفهوم «نرمش قهرمانانه» مطرح شد، در خارج و برخی در داخل برداشت غلط کردند؛ چرا که مصلحت یعنی یافتن راهی برای گذشتن از کنار موانع دشوار وادامه دادن راه برای رسیدن به هدف.
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در ادامه سخنانشان در جمع مسئولان وزارت امور خارجه و سفیران کشورمان، ابتکارات شخصی «خوب، به‌موقع و فکرشده» بخصوص در تعاملات سفیران را مهم و ضروری خواندند.
مسئله «کیفیت و کمیّت نیروی انسانی در وزارت امور خارجه و جذب عناصر کارآمد و قابل اعتماد»، نکته دیگری بود که رهبر انقلاب به آن اشاره کردند و گفتند: وزارت امور خارجه باید نیروهایی جذب کند که عمیقاً و از بُن دندان به مبانی فکری و سیاسی انقلاب و جمهوری اسلامی باور داشته باشند، و با انگیزه کافی و اراده‌ای قوی و تحرک و فعالیت در مقابل طوفان‌های فکری و تبلیغاتی بیگانگان بایستند و خم نشوند.
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای با ابراز خرسندی از برنامه وزارت امور خارجه برای جذب نیروهای جوان، تأکید کردند: مراقبت از انگیزه، ایمان و اراده نیروها، وظیفه مهم دستگاه وزارت امور خارجه است.
رهبر انقلاب در جمع‌بندی این بخش از سخنانشان، نمایندگان ایران در خارج از کشور را نماینده مردم و نوع رفتار آنها را نشان‌دهنده هویت و ماهیت ملت ایران خواندند و گفتند: دیپلمات ایرانی باید نماد ایمان، عشق به ایران عزیز، غیرت، عزم و اراده و تحرک و پر کاری باشد و گفتار و رفتارشان برای ملت ایران هم احترام‌برانگیز باشد.
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در بخش دیگری از سخنانشان، با اشاره به مرزهای طولانی ایران با کشورهای متعدد و بعضاً مهم و اثرگذار، سیاست دولت کنونی برای ارتباط با همسایگان را بسیار مهم و درست خواندند و افزودند: دست‌های بیگانه برای ایجاد مشکل بین ایران و همسایگان آن، فعال است که نباید اجازه بدهید این سیاست آنها محقق شود.
ایشان، سیاست ارتباط با کشورهای اسلامی ولو در دوردست و همچنین سیاست ارتباط با کشورهای هم‌جهت و همراه را نیز مهم برشمردند و افزودند: امروز همراهی و هم‌جهتی برخی کشورهای بزرگ و مهم دنیا با جمهوری اسلامی ایران در برخی جریانها و خطوط اساسی سیاست بین‌الملل پدیده‌ای بی‌سابقه است که باید با قدردانستن این فرصت، ارتباطات با آن کشورها را تقویت کنیم.
رهبر انقلاب با اشاره به موضوع اجلاس سفرا مبنی بر تحول در نظم کنونی جهان و پُر تکرار شدن این موضوع در ادبیات جهانی، گفتند: تحول در نظم جهانی یک فرآیند پر فراز و نشیب و بلندمدت و متأثر از حوادث احتمالی پیش‌بینی نشده است و کشورهای مختلف نظرات و رویکردهای متعارض و گوناگونی به آن دارند.
ایشان لازمه جانمایی مناسب ایران در نظم جدید را رصد و ارزیابی تحولات جهانی و شناخت دقیق سمت و سو و پشت پرده حوادث دانستند و گفتند: بر اساس این رصد و ارزیابی باید پیشنهادهای عملی استخراج شود که در این زمینه هم سفرا و رؤسای نمایندگی‌ها بخصوص در کشورهای اثرگذار نقش مهمی دارند.
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در پایان بار دیگر با تأکید بر اهمیت سیاست خارجی و نقش مهم آن در اداره و بهبود کشور، افزودند: با وجود توجه به عوامل اقتصادی و فرهنگی در تحلیل وضع کنونی کشور، غالباً در مباحث از عامل سیاست خارجی غفلت می‌شود در حالی که سیاست خارجی خوب و موفق حتماً موجب بهبود وضع کشور می‌شود و در مقابل، اختلال و اشکال در سیاست خارجی باعث بروز مشکل در وضع عمومی کشور می‌شود که نمونه‌های آن نیز کم نبوده است.
در ابتدای این دیدار وزیر امورخارجه به بیان گزارشی از اقدامات، برنامه‌ها و اولویت های  دستگاه سیاست خارجی در دولت سیزدهم برای ایجاد تحول، پرداخت.
آقای امیرعبداللهیان، خروج از سیاست تک ساحتی برجامی با هدف ایجاد توازن در سیاست خارجی، اولویت دادن به دیپلماسی اقتصادی، تمرکز بر توسعه صادرات غیر نفتی و ظرفیت منحصربه‌فرد ترانزیتی در کشور، نگاه ویژه به آسیا با اولویت همسایگان و کشورهای اسلامی، حمایت از محور مقاومت، کنش‌گری فعال با مشارکت در ائتلاف‌های سودمند منطقه‌ای همچون اتحادیه اقتصادی اوراسیا، شانگهای و بریکس و پیشبرد همزمان استراتژی «بی‌اثرکردن تحریم‌ها» و مذاکره برای «رفع‌ تحریم‌ها» را از مهمترین راهبردهای وزارت امورخارجه در دولت سیزدهم عنوان کرد.
وزیر امور خارجه همچنین با اشاره به ۱۱ سفر خارجی رئیس جمهور و ۱۴ سفر سران دیگر کشورها به ایران طی ۲۰ ماه گذشته، امضای تفاهم‌نامه‌های جامع و بلندمدت با کشورهایی نظیر چین، روسیه و ترکیه را از جمله اقدامات صورت گرفته در جهت افزایش تعاملات جمهوری اسلامی ایران و افزایش تبادلات تجاری کشور برشمرد.
آقای امیرعبداللهیان با اشاره به حضور بیش از ۵ میلیون ایرانی در خارج از کشور، توجه ویژه دولت سیزدهم به ارائه خدمات به این دسته از هموطنان را از دیگر اقدامات وزارت امور خارجه دانست.

سی و دومین نشست سران اتحادیه عرب در جده عربستان سعودی که با حضور بشار اسد، رئیس جمهور سوریه بعد از نزدیک به 12 سال انجام شد، جمعه شب با صدور بیانیه‌ای به کار خود پایان داد و حاضران در این نشست بر مسئله فلسطین، حل بحران‌ها در کشورهای عربی و استقبال از توافق احیای روابط بین ایران و عربستان سعودی تأکید کردند.

مهمترین محورهای متن بیانیه پایانی نشست سران عرب به این شرح است:

ـ تأکید بر اهمیت افزایش تلاش‌ها برای حل عادلانه مسئله فلسطین

ـ تأکید بر توقف دخالتهای خارجی در امور داخلی کشورهای عربی

ـ تمجید از اهتمام عربستان سعودی برای فراهم شدن شرایط مناسب برای رشد اقتصادی در منطقه

ـ تأکید بر احترام به ارزش‌ها و فرهنگ‌های دیگران و احترام به حاکمیت و استقلال و تمامیت ارضی کشورها

ـ استقبال از بازگشت سوریه و ازسرگیری مشارکت هیئت‌های دولت این کشور در نشست‌های شورای اتحادیه عرب و نهادهای وابسته

ـ مخالفت با حمایت از تشکیل گروه‌ها و شبه نظامیان مسلح خارج از چارچوب ساختارهای دولتی

ـ حمایت از شورای ریاست جمهوری یمن (وابسته به ائتلاف سعودی) برای برقراری امنیت و ثبات

ـ حمایت از تلاشهای سازمان ملل و کشورهای منطقه برای دستیابی به راه حل سیاسی فراگیر بحران یمن

ـ افزایش تلاشهای عربی با هدف کمک به سوریه برای اینکه بحران خود را پشت سر بگذارد.

ـ برگزاری نشست‌های گروه‌های سودانی در جده گام سازنده‌ای برای بحران یمن است.

ـ مخالفت با هرگونه دخالت خارجی در مسائل سودان برای اینکه از تشدید درگیری‌ها جلوگیری شود.

ـ تأکید بر ضرورت آتش‌بس در سودان و غلبه زبان گفتگو بر نزاع

ـ محوری بودن مسئله فلسطین برای کشورهای عربی و نیز ابتکار (سازش) عربی به عنوان راهی برای حل آن

ـ محکومیت شدید اقدامات و تجاوزات علیه فلسطینیان و درخواست از جامعه بین‌المللی برای عمل به مسئولیت خود در راستای پایان اشغالگری و توقف تجاوزات مکرر اسرائیل

ـ ضروری بودن تقویت شرایط مناسب برای بازگشت آوارگان سوری به کشورشان و نیز حفظ یکپارچگی و تمامیت ارضی سوریه

ـ درخواست برای انتخاب رئیس جمهور لبنان و تشکیل دولت در اسرع وقت

ـ حمایت از تلاشها برای یکپارچه سازی نیروهای مسلح لیبی و تثبیت آتش‌بس در این کشور

ـ حمایت از تلاشهای هیئت نمایندگی سازمان ملل در لیبی و تأکید بر ضرورت حل سیاسی فراگیر بحران

ـ استقبال از توافق به دست آمده میان عربستان سعودی و ایران برای فعال سازی توافق همکاری امنیتی و اقتصادی فیمابین.

امام جواد علیه السلام:

مَن زارَ قَبرَ عَمَّتی بِقُمَّ ، فَلَهُ الجَنَّةُ

هر کس قبر عمّه‏ ام (حضرت معصومه علیهاالسلام) را در قم زیارت کند، بهشت پاداش اوست.

کامل الزیارات، ص ۵۳۶