ماموستا مصطفی محمودی امام جمعه پیرانشهر ضمن تسلیت به مناسبت فرارسیدن ایام ارتحال بنیانگذار انقلاب اسلامی حضرت امام خمینی(ره) و با اشاره به اندیشه تقریبی ایشان و تأثیرات این نگرش بر جهان اسلام، بیان کرد: ایشان شخصیت بی نظیری در عصر حاضر و علاوه بر آنکه عالم و فیلسوف بودند بر تمام قوانین اسلام  آگاهی داشتند.

وی افزود: امام(ره) یک سیاستمدار شجاع ، قاطع و با جاذبیت بی بدیلی توانستند ملت ایران را حول خود جمع کرده و بر علیه رژیم ظالم شاهنشاهی قیام و او را از درجه اعتبار ساقط کنند.

ماموستا محمودی تصریح کرد: اقدام امام راحل(ره) در توان انسان عادی نبود و یک عمل خارق العاده به حساب می آمد؛ ایشان کسی بودند که مسئله وحدت را بیان کردند و با قدرت وحدت را در میان مسلمانان رونق دادند و تفهیم کردند که تنها راه پیروزی بر ظلم و ستمگری، وحدت و تقریب مسلمانان است.

وی ادامه داد: با وحدت می توان به تمام آرمان های دینی خود رسید؛ از سویی در صورت عدم حفظ وحدت این اهداف متزلزل خواهد شد و به همین دلیل وحدت در نظر امام راحل بسیار با ارزش و با اهمیت بود و در سال هفته ای را به نام "وحدت" نامگذاری کردند.

وی اظهار داشت: وحدت همراه باصداقت و نیت احسن، برکات و آثار مفیدی دارد؛ اشتراکات متعدد در مذاهب اسلامی آنقدر پر رنگ می باشد که اختلافات دیده نخواهد شد.

وی در پایان تاکید کرد: امیدواریم به گفتار ، بیان ، عمل و اندیشه های عالیه امام، عمل کنیم تا به تمام آرزوها واهداف عالیه اسلام و کشور اسلامی در ابعاد فرهنگی ، اقتصادی ،نیروی انسانی و امنیتی  دست یابیم؛ در آستانه انتخابات هستیم که خود نماد وحدت و تقریب است و شرکت پرشور امت اسلامی به نفع ملت خواهد بود.

سید سعید محمد، اندیشمند آفریقای جنوبی با اشاره به اندیشه و ویژگی های شخصیتی امام خمینی(ره) گفت: رهبر و بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران فردی بود که با پیروی از اعتقادات مذهبی خود توانست در مقابل دشمنان و مستبدان تاریخ ایستادگی کند و به تنهایی با هدایت مردم ایران نظام اسلامی مطلوب خود را ایجاد نماید.

سید سعید محمد در ادامه اظهار داشت: هنگامی که امام خمینی برای انقلاب می جنگید، بسیاری تلاش کردند که ایشان از مواضع و دیدگاههای خود عقب نشینی کند اما ایشان هرگز از خواسته های خود که برای مردم ایران و جهان اسلام دنبال می کرد، دست نکشید و کوتاه نیامد. 

او در ادامه افزود: امام خمینی معتقد بود که همه مردم ایران شایسته بهره مندی از نظامی هستند که زیر سیطره جهان غرب و سلطه نباشد و با دین اسلام دشمنی نکند. او برای رسیدن به این هدف، استوار و ثابت قدم بود و تلاش کرد با استفاده از دیدگاههای روشنگرانه اش مردم ایران را در مسیر آزادی خواهی و مبارزه با دشمنان اسلام برای رسیدن به یک حکومت اسلامی ایده آل قرار دهد. امام خمینی در همین راه از رویکردهایی استفاده کرد که در نهایت پیروزی انقلاب اسلامی ایران را رقم زد.

سید سعید محمد افزود: نظام مورد نظر امام خمینی بر پایه ارزش های اصیل اسلامی بود و هیچ تمایلی به اصول جهان غرب نداشت. ایشان در همین مسیر تلاش کرد که انقلاب و برقراری نظام اسلامی را با یک رویکرد مصالحه آمیز و غیر خشونت بار پیش ببرد. از جمله مهمترین دیدگاههای ایشان برهم زدن معادلات جهان و عدم وابستگی ایران به قدرتهای شرق و غرب بود. به باور امام خمینی مردم منبع و الهام بخش قدرت یک کشور هستند و خودشان باید در همه امور خود تصمیم بگیرند.  

او در نهایت تصریح کرد: نظامی که امام خمینی پایه گذاری کرد تاکنون توانسته است در مقابله با آماج حملات دشمنان ایستادگی کند و به عنوان الگوی رهایی بخش جهان اسلام قلمداد شود.

«محمد ابراهیم اشتیه» نخست‌وزیر فلسطین و هیأت همراه او صبح امروز سه‌شنبه با «نواف الأحمد الجابر الصباح» امیر کویت دیدار کرد.

امیر کویت در این دیدار بر موضع ثابت این کشور در حمایت از آرمان فلسطین و ایستادگی در کنار ملت فلسطین برای دستیابی به تشکیل دولت مستقل فلسطین به پایتختی قدس شرقی بر اساس قطعنامه‌های بین‌المللی و طرح صلح عربی تأکید کرد.

خبرگزاری کویت (کونا)، امیر کویت همچنین گفت که مسئله فلسطین، مسئله نخست کویت بوده و هست و این مسئله در اولویت جهان عربی و اسلامی قرار دارد.

در این دیدار تعدادی از مقامات کویت از جمله «علی جراح الصباح» وزیر امور دیوان امیری، «احمد ناصر المحمد الصباح» وزیر خارجه و «مبارک فیصل سعود الصباح» و شماری دیگر از مقامات کویت حضور داشتند.

پس از پیروزی محور مقاومت در جنگ اخیر و شکسته شدن بسیاری از معادله‌ها و بازدارندگی که تل‌آویو در طول دهه‌ها به دنبال تثبیت آن بود، روزنامه لبنانی «الاخبار»، امروز (سه‌شنبه) در گزارشی نوشت پس از چند سال قطع ارتباط میان حماس و دمشق از زمان آغاز بحران سوریه در سال ۲۰۱۱ و خارج شدن حماس از سوریه، دو طرف، به‌رغم انتقادات داخلی در پایگاه‌هایشان خود را برای بازگرداندن روابط آماده می‌کنند.

الاخبار گزارش خود را این‌گونه آغاز می‌کند که محور مقاومت برای قدرتمندسازی جبهه‌های خود به‌منظور رویارویی با اشغالگران اسرائیلی در تلاش برای زمینه‌سازی برای بازگشت روابط دمشق و حماس است که نقش عظیم نوار غزه به عنوان میدان درگیری‌های مستقیم با دشمن این گام را تقویت می‌کند.

این روزنامه لبنانی در ادامه می‌نویسد که پس از گذشت حدود ده سال از زمان قطع ارتباط دمشق و حماس، پیروزی مقاومت در نبرد «شمشیر قدس» دَر را برای بازگشت روابط میان دو طرف به حالت عادی باز کرد.

بر اساس این گزارش، این تحول با درود فرستادن «بشار اسد» رئیس‌جمهور سوریه به حماس و پاسخ مثت جنبش مقاومت اسلامی فلسطین، نمایان شد که با این گام صفحه جدیدی در روابط دو طرف باز شد.

اخیرا منابع خبری گزارش دادند که رئیس‌جمهور سوریه در دیدار با هیأتی از اعضای ارشد گروه‌های فلسطینی از جمله «زیاد النخاله» دبیرکل جنبش جهاد اسلامی، وحدت، انسجام و دلاوری مردم فلسطین را ستود و بر ضرورت اهمیت حمایت مردمی عربی و جهانی از فلسطین تاکید کرد.

وی تأکید کرده بود: «ـسوریه برای هر آن‌چه که همه مبارزان و رزمندگان مقاومت نیاز دارند، آماده است. ما از نظر نظامی و سیاسی بخشی از محور مقاومت هستیم».

الاخبار می‌افزاید که حماس از میزان اهمیت سوریه برای خود آگاه است چراکه سوریه چه از نظر ارسال تسلیحات به غزه یا ایجاد برنامه‌هایی برای توسعه زرادخانه نظامی و به‌ویژه موشک‌ها و پهپادهای حماس که اخیرا جهش کیفی خوبی از خود نشان داده‌اند به مثابه تنها پایگاه توانمندی‌های نظامی این جنبش بود.

در این گزارش همچنین اشاره می‌شود که سوریه برای جنبش مقاومت اسلامی فلسطین پایگاهی برای استفاده از تجربیات عربی-اسلامی نیز بود.

در ادامه آمده است که با توجه به این مسائل، همچنان برخی افراد در جنبش مقاومت اسلامی فلسطین برای ادامه داشتن توسعه توانمندی‌های حماس بر لزوم بازگشت به میدان سوریه تأکید دارند تا این‌گونه ضربات آینده به تل‌آویو دردناک‌تر از قبل باشد.

این روزنامه لبنانی ادامه داد، باآنکه حماس از چهار سال پیش تاکنون و پس از انتخاب اعضای ارشد جدید خود به ریاست «اسماعیل هنیه»، «یحیی السنوار» و «صالح العاروری» خطی عمل‌گرا در پیش گرفته‌ است؛ رهبری جنبش مقاومت اسلامی فلسطین به کمک اعضای محور مقاومت سعی بر ترمیم روابط با این محور از جمله سوریه داشته‌اند؛ اما با این حال، روابط با دمشق همچنان با برخی اعتراضات همراه بوده است.

الاخبار اضافه کرد، اخیرا و پس رأی‌اعتماد مجدد به اعضای ارشد جنبش مقاومت اسلامی فلسطین که دو ماه پیش در جریان انتخابات داخلی حماس صورت گرفت و همچنین در پی پیروزی مقاومت و ابتکار سوریه که پاسخ مثبت حماس را به همراه داشت، آشکار شد که مخالفت‌های دو طرف علیه یکدیگر در حال ذوب شدن است به‌ویژه از طرف سوریه.

در ادامه آورده شده، درست است که دو طرف اختلافاتی بایکدیگر دارند و شاید اعتراض‌هایی در درون آن‌ها در خصوص بازگردانی روابط به حالت عادی وجود داشته باشد؛ اما اعضای ارشد دو طرف به اهمیت عادی‌سازی روابطشان و میزان منافع این رابطه پی برده‌اند که شاید این تفکر، انگیزه بزرگی پر کردن شکاف‌های به‌وجود آمده باشد.

الاخبار گزارش می‌دهد که پس از پاسخ مثبت حماس به درود اسد، مخالفت‌هایی در درون جنبش مقاومت اسلامی فلسطین و همچنین از جانب برخی از طرفداران این جنبش که موضع منفی در قبال دمشق دارند، مطرح شد؛ اما کفه ترازوی حماس به سمت بازگشت روابط با سوری‌ها متمایل شده است چراکه شاخه نظامی این جنبش و بخش بزرگی از اعضای دفتر سیاسی حماس روابط با دمشق را ضروری می‌دانند بر این اساس که خروج از سوریه به منافع این جنبش آسیب‌های زیادی رسانده و عرصه را بر آن‌ها تنگ کرده است به‌طوریکه حماس یک میدان راهبردی بزرگ برای توسعه قدرت نظامی خود را از دست داده است.

پس از اقدام رئیس‌جمهور سوریه، «اسامه حمدان» از اعضای ارشد حماس در گفت‌وگو با شبکه «المیادین» گفته بود: «موضع حمایتی اسد از مقاومت، عجیب و غافلگیرکننده نیست. هرکس به ما سلام کند، ما با سلام بهتری به او پاسخ خواهیم داد...طبیعی است که رابطه با دمشق به وضعیت سابق آن بازگردد و امیدواریم که دمشق پایتخت مقاومت و حامی حق فلسطینی‌ها باقی بماند»

طبق گزارش الاخبار، به محض بروز نشانه‌هایی مبنی بر نزدیک شدن دو طرف به یکدیگر، برخی از شخصیت‌های فلسطینی و عربی طرفدار حماس و مخالف دمشق خواستار رد عادی‌سازی با سوریه شدند؛ که به گفته الاخبار،‌ این صداها همان صداهایی بودند که از سال‌ها پیش خواستار ادامه قطع ارتباط با اعضای محور مقاومت هستند؛ اما به گفته این روزنامه لبنانی، رهبری فعلی جنبش مقاومت اسلامی فلسطین بازگشت آرام روابط را بدون هیچ سروصدایی برای مرحله نخست در حال حاضر بهتر می‌داند تا در ادامه روند اعتمادسازی میان دو طرف تقویت شود و روند بازگشت اعضای حماس چه مقامات ارشد و دیگر اعضا به سوریه صورت گیرد.

این روزنامه لبنانی در ادامه خبر داد به نقل از یکی از اعضای ارشد حماس اطلاع یافته که جنبش مقاومت اسلامی فلسطین به دنبال استفاده از فرصت‌‌های ایجاد شده در پی پیروزی اخیر است تا روابط خود را در درون محور مقاومت تقویت کند از جمله روابط با سوریه.

منبع یادشده در این خصوص گفت: «نشانه‌های مثبت به‌زودی به گام‌های عملی، برقراری تماس و گفت‌و‌گو از راه میانجی‌های محور [مقاومت] تبدیل خواهد شد تا زمینه برای پایان دادن به اختلافات پیشین و آغاز مرحله‌ای جدید فراهم شود».

وی همچنین اشاره کرد که برخی از میانجی‌ها اخیرا  به‌ویژه گروه‌های فلسطینی مستقر در سوریه در این خصوص تحرکاتی داشته‌اند.

این منبع که اشاره‌ای به نام او نیز نشده، در ادامه به ابتکار پیشین جنبش حزب‌الله لبنان اشاره کرد و با بیان اینکه این ابتکار همچنان پابرجاست، در این خصوص گفت که حماس با تمام ابتکارهای مطرح شده تعامل مثبتی خواهد داشت.

منبع مذکور همچنین اضافه کرد که حماس با ایران و حزب‌الله رایزنی‌هایی خواهد داشت و دیدارهایی میان حزب‌الله و مقامات حماس در خصوص گفت‌و‌گو درباره استفاده از نتایج نبرد شمشیر قدس صورت خواهد گرفت و از جمله مسائل مطرح شده در این گفت‌و‌گوها روابط با سوریه خواهد بود.

او همچنین به اظهارات شیخ «نعیم قاسم» معاون دبیرکل حزب‌الله لبنان اشاره کرد که در اظهاراتی گفته بود: «تلاش‌های صورت گرفته برای بازگشت حماس به سوریه مرحله مهمی را پشت‌ سر گذاشته و نبرد فلسطین حکایت از آن دارد که ما در مسیر بازگشت روابط حماس و سوریه قرار گرفته‌ایم».

مقام مذکور به اشاره دارد به اظهارات اخیر معاون دبیرکل جبنش حزب‌الله لبنان که اخیرا در گفت‌و‌گو با رادیو «نور» لبنان گفته بود: «در درون محور مقاومت و میان طرف‌های آن هیچگاه فتنه شیعی-سنی وجود نداشته. حماس در آینده نزدیک به سوریه باز خواهد گشت و تلاش‌های صورت گرفته در این خصوص مرحله مهمی را پشت سر گذاشته. نبرد فلسطین می‌گوید که ما در راه بازگشت روابط میان حماس و سوریه قرار گرفتیم»

دکتر جعفر محمد ، نویسنده و محقق موریتانیایی  با اشاره به اینکه وحدت و تقریب اسلامی از مهمترین شاخصه های امت اسلامی است، گفت: در یک جامعه اسلامی بدون دست یابی به صلح و اتحاد نمی توان مدعی رسیدن به نقطه کمال هویت شد. اسلام برنامه همه جانبه ای برای دستیابی به این وحدت در نظر گرفته که بر اساس توسل به ریسمان محکم الهی و با تأکید بر تسلیم کامل در برابر خدا و وحدت رویه فکری و اجتماعی می باشد.  

وی در ادامه افزود: مواردی که در صحنه های مختلف برای رسیدن به اتحاد مورد توافق است، بسیار زیاد است. همه مذاهب اسلامی، در اصول اعتقادی یا در عرصه های احکام شرعی یا در اصول اخلاقی تقریبا اجماع نظر کامل دارند و همچنین در زمینه مفاهیم و فرهنگ اسلامی و حتی در سیر تاریخ و رویدادهای مهم اصلی، علی رغم وجود برخی اختلاف ها در ارزیابی مواضع مشخص، دارای مواضع مشترک فراوانی هستند. مسلمانان همچنین در مورد مواضع عملی هم همگی هم نظر هستند که این مواضع باید از طریق اتحاد و همگرایی اجتماعی و طی یک تصمیم جمعی هماهنگی که علمای دینی اتخاذ می کنند، از وحدت و یگانگی برخوردار باشد.

او با بیان اینکه شکی در این امر وجود ندارد که همکاری در ابعاد مشترک عقیدتی به معنای تلاش مشترک برای مستحکم کردن آنها در افکار و دوری کردن از هر اقدام متناقض با آنها و در نتیجه، عمیق تر کردن آنها در کل حرکت جامعه اسلامی است، افزود: همگامی و همکاری در زمینه های به هم پیوسته با رفتارهای فردی و اجتماعی اقدام کاملاً روشنی است که این عرصه های مهم گوناگون را در بر می گیرد؛ اجرایی کردن شریعت اسلام، تقدیر شعایر الهی و حمایت از آیین های جمعی همچون چون نمازهای جمعه و حج و تحقق ویژگی هایی چون وحدت در امت اسلامی و .. از جمله این اقدامات است.

دکتر جعفر محمد  در نهایت تصریح کرد که حرکت تقریب باید حداکثر تلاش خود را برای یافتن این عرصه های مشترک و آگاهی دادن به اقشار مختلف مسلمان و حتی به نخبگان به کار گیرد و در جهت گسترش هر چه بیشتر این صحنه ها گام بردارد.

دکتر مصطفی باجلال محقق غنایی  با بیان این که  وجود مذاهب متعدد در دین اسلام از غنای دین اسلام حکایت می کند گفت: این غنای فکری در دین اسلام در حالی است که برخی از گروههای افراطی این پدیده طبیعی یعنی تعدد مذاهب را به یک موضوع منفی در روند تاریخی اسلام تبدیل کردند. به این ترتیب پای تعصب و فرقه گرایی تندروانه در میان مسلمانان باز شد و روحیه ای که قبلا بر اساس منطق مبتنی بر گفت وگوی اسلام وجود داشت از میان رفت و زمینه برای جدال و تنش میان گروهها و فرقه های اسلامی ایجاد شد.  

وی در ادامه افزود: در چنین شرایطی است که مسلمانان باید به طور جدی خواهان بازگشت همه فرقه ها و مذاهب به حالت اولیه و طبیعی خود از طریق گسترش گفت وگوی سازنده اسلامی، هم دلی و هم گرایی و تلاش برای یافتن ارزش های مشترک باشند تا تقریب مذاهب شکل گیرد. 
 
این اندیشمند غنایی در ادامه اظهار داشت: روند تقریب مذاهب در سالهای اخیر آغاز شده است و نیروی حرکت خود را از مقررات الهی می گیرد و ضرورت آن به موازات گسترش و افزایش مسئولیت مسلمانان شفاف تر شده است. چنانکه در چند دهه گذشته بسیاری از اندیشمندان و علمای دین اسلام تلاش برای تقریب مذاهب را آغاز کردند و با اعلام ضرورت شرعی آن بر تلاش های خود افزودند.

به گفته دکتر مصطفی باجلال پیروی کامل و جامع از کتاب الهی و سیره شریف نبوی، دو منبع اصلی شناخت دیدگاههای اسلام در همه مسایل از جمله مفاهیم زندگی انسان در هر دو جهان و مقررات و شریعتی است که زندگی و رفتارهای فردی و اجتماعی انسانها را سامان می بخشد. این در حالی است که اصول و منابع دیگری مانند عقل تنها هنگامی معتبر است که به این دو منبع اصلی وصل و مستند باشد و از آنها نشات گرفته باشد.

مولوي سيد احمد عبداللهي اسكندر خطيب جمعه اهل سنت اسديه خراسان جنوبي  پیروزی ارزشمند نیروهای مقاومت فلسطینی بر رژیم غاصب صهیونیستی را تبریک گفت و بیان نمود: مسئله قدس و موضوع فلسطین از مسائل مهم و لاینفک جهان اسلام است که تمام مسلمانان در آن احساس وظیفه دارند؛ امت اسلامی باید تمام امور خود را  طوری برنامه ریزی کنند که حمایت و پشتیبانی از این مسئله مهم جهان اسلام حفظ گردد.

وی افزود: جنایتی که صهیونیست های غاصب در کشتار ملت مظلوم فلسطین مرتکب شده اند، در حقیقت ضربه و آسیب به پیکره جهان اسلام بوده است.

وی ادامه داد: بعد از جنگ 12 روزه شاهد شکست مفتضحانه رژیم صهیونیستی در مقابل جبهه مقاومت بودیم، این پیروزی نه فقط برای جبهه مقاومت وفلسطین است بلکه متعلق به تمام ملل اسلامی می باشد.

خطيب جمعه اهل سنت اسديه خراسان جنوبي، اظهار داشت: روسای کشورهای اسلامی باید از خواب غفلت بیدار شوند و به فرموده مقام معظم رهبری با تمام امکانات و وجود وارد میدان عمل شوند.

وی اضافه کرد: حکام و متولیان کشورهای اسلامی هستند که اقدام به عادی سازی روابط با این رژیم کودک کش داشته اند در جنایات آنان دخیل هستند و در واقع به آرمان های فلسطین و اسلام خیانت کرده اند.

وی در پایان تاکید کرد: اتحاد و وحدت امت اسلامی موجب خواهد شد پیروزی نهایی و آزادسازی قدس به زودی به وقوع بپیوندد؛ اگر امت اسلامی مجددانه در میدان وارد شوند یقینا به مانند شکست روزهای اخیر صهیونیست ها این شکست پی در پی خواهد بود و شاهد آزادسازی قدس شریف خواهیم بود، امیدواریم کشورهای اسلامی به وظیفه شرعی ، اخلاقی و اسلامی خود عمل کرده و حامی مظلوم بوده و از ظالمان انزجار بطلبند.

ماموستا مصطفی محمودی امام جمعه پیرانشهر  پیروزی ارزشمند نیروهای مقاومت فلسطینی بر رژیم غاصب صهیونیست را تبریک گفت و تاکید کرد: ابتدا باید اشاره کرد به پیام رهبر معظم انقلاب در پی پیروزی مقاومت اسلامی فلسطین  که بسیار قابل تقدیر و مهم بوده است؛ از سویی دیگر این پیام باعث دلگرمی و خوشحالی قلوب فلسطینیان و امت اسلامی گردید، ایشان حامی و پشتیبان واقعی ملت مظلوم فلسطین می باشند.

وی افزود: علما و حکام کشورهای اسلامی باید با استعانت از ایشان در این مسیر مقتدارنه و به طور جدی وارد میدان شوند، قرآن کریم در این ارتباط می فرماید، مسلمانان باید همدیگر را حمایت کرده و در مقابل مشکلات یار و یاور یکدیگر باشند.

ماموستا محمودی ، اظهار داشت: همگان باید از تمام ابعاد مختلف اعم از سیاسی، اجتماعی و نظامی حامی امت های مسلمان و مستضعف باشند؛ در آینده کسانی که از این حمایت دریغ کرده و یا خیانتی در حق ملت مظلوم فلسطین انجام داده اند خوار وذلیل خواهند شد.

وی در پایان تاکید کرد: همگان بدانند بیان رهبر معظم انقلاب باید فصل الخطاب قرار گیرد؛ مسلمانان باید عزت و اقتدار خود را حفظ کرده و در برابر ظلم و جور دشمنان اسلام ایستادگی و با آن مقابله نمایند، برخی از کشورهای عرب خلیج فارس که دست به سازش و دوستی دادند، مخصوصا عربستان سعودی در آینده منفور مسلمانان خواهند شد.

از موضوعات مهم و اساسی كه قرآن كریم به آن توجه فراوان نموده است مسأله توبه و بازگشت به سوی خداست زیرا انسان از آنجا كه موجودی مادی است و در درون او غرائز گوناگونی نهفته است در زندگی دچار لغزشهائی می‌گردد و خداوند كریم برای جبران كج روی‌های انسان دری را به نام توبه باز گذاشته است. بنابراین توبه راهی جبرانی و وسیله‌ای امیدبخش است كه انسانها بی‌شماری را از خطر سقوط در وادی یأس و ناامیدی و هلاكت نگه می‌دارد.

و چه بسا افرادی كه از طریق توبه، گذشته تاریك خویش را به آینده‌ای روشن مبدل نموده‌اند آری توبه نوعی بازگشت از گذشته سیاه و بد و حركت به طرف آینده‌ای روشن و نیك است.

واژه توبه و مشتقات آن حدود ۹۰ بار در قرآن به صورتهای گوناگون به كار رفته است و در هر مورد به جهتی از جهات مختلف بحث توبه پرداخته شده است. آیات قرآن در مورد توبه را در یك نگاه ابتدائی می‌توان به دسته‌های زیر تقسیم نمود:

۱- وجوب توبه

بخشی از آیات قرآن با صراحت به انسان فرمان می‌دهد كه به سوی خدا بازگشت نموده و توبه نماید می‌فرماید: یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا تُوبُوا إِلَى اللَّهِ تَوْبَةً نَصُوحاً، ای كسانی كه ایمان آورده‌اید پس به سوی خدا توبه كنید توبه‌ای خالص(تحریم/۸).

تُوبُوا إِلَى اللَّهِ جَمِیعاً أَیُّهَا الْمُؤْمِنُونَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ، همگی به سوی خدا باز گردید ای مؤمنان تا رستگار شوید(نور/۳۱).

و نیز آیات هود/۵۲،۹۰،۶۱ - مائده/۷۴ - بروج/۱۰ از این قبیل می‌باشد.

۲- توبه پذیری خداوند

دسته‌ای از آیات برای جلب گنه‌كاران و پیشگیری از یأس و ناامیدی آنها،‌خداوند مهربان را توبه پذیر و دوست‌دار توبه كنندگان معرفی می‌نماید تا موجب امیدواری و آرامش روحی گنه‌كاران و راهكاری برای خروج آنها از نافرمانی و عصیان باشد، چنانچه می‌فرماید: إِلاَّ الَّذِینَ تابُوا وَ أَصْلَحُوا وَ بَیَّنُوا فَأُولئِكَ أَتُوبُ عَلَیْهِمْ وَ أَنَا التَّوَّابُ الرَّحِیمُ، مگر آنها كه توبه و بازگشت كردند و (اعمال بد خود را با اعمال نیك) اصلاح نمودند (و آنچه را كتمان كرده بودند آشكار ساختند) من توبه آنها را می‌پذیرم كه من توبه پذیر و مهربانم(بقره/۱۶۰). إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ التَّوَّابِینَ وَ یُحِبُّ الْمُتَطَهِّرِینَ، خداوند توبه كنندگان را دوست دارد و (نیز) پاكان را دوست دارد(بقره/۲۲۲).

و نیز آیات شوری/۲۵، نساء/۱۶، نصر/۳، حجرات/۱۲، نور/۱۰، توبه/۱۱۸، توبه/۱۰۴، بقره/۳۷و۵۴و۱۲۸ و غافر/۳ از این قبیل می‌باشد.

۳- همگانی بودن توبه

آیاتی از قرآن كریم توبه را همگانی دانسته و درهای رحمت الهی را به روی همه مردم باز می‌داند. وَ إِذا جاءَكَ الَّذِینَ یُؤْمِنُونَ بِآیاتِنا فَقُلْ سَلامٌ عَلَیْكُمْ كَتَبَ رَبُّكُمْ عَلى نَفْسِهِ الرَّحْمَةَ أَنَّهُ مَنْ عَمِلَ مِنْكُمْ سُوءاً بِجَهالَةٍ ثُمَّ تابَ مِنْ بَعْدِهِ وَ أَصْلَحَ فَأَنَّهُ غَفُورٌ رَحِیمٌ، هرگاه كسانیكه به آیات ما ایمان دارند نزد تو آیند، به آنها بگو: «سلام بر شما!پروردگارتان، رحمت را بر خود فرض كرده؛ هركس از شما كار بدی از روی نادانی كند؛ سپس توبه و اصلاح (و جبران) نماید، (مشمول رحمت خدا می‌شود چرا كه) آو آمرزندة مهربان است(انعام/۵۴).

آیات مائده/۳۹، آل عمران/۱۳۵، نور/۳۱، زمر/۵۳ نیز همین گونه است.

۴- شرائط عمومی توبه

دسته‌ای از آیات به بیان شرائط عمومی توبه پرداخته به انسان متذكر می‌شود كه توبه در واقع بازگشت درونی و اصلاح همراه با عمل صالح می‌باشد كه به برخی از آنها اشارت می‌رود.

۱-۴- جبران گناهان گذشته

می‌فرماید: إِلاَّ الَّذِینَ تابُوا مِنْ بَعْدِ ذلِكَ وَ أَصْلَحُوا فَإِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِیمٌ، مگر كسانی كه پس از توبه كنندو اصلاح نمایند (و در مقام جبران گناهان گذشته برآیند كه توبه آنها پذیرفته خواهد شد) زیرا خداوند آمرزنده و بخشنده است(آل‌عمران/۸۹). آیات نساء/۱۶و۱۴۶ - بقره/۱۶۰ - انعام/۵۴ - نحل/۱۱۹  و مائده/۳۹ از این قبیل می‌باشد.

۲- ۴- ایمان

می‌فرماید: إِنِّی لَغَفَّارٌ لِمَنْ تابَ وَ آمَنَ وَ عَمِلَ صالِحاً ثُمَّ اهْتَدى، من هركه را توبه كند و ایمان آورد و عمل صالح انجام دهد سپس هدایت شود می‌آمرزم(طه/۸۲).

آیات مریم/۶۰، فرقان/۷۰، قصص/۶۷ از این دسته می‌باشد.

۳-۴- عمل صالح

می‌فرماید: وَ مَنْ تابَ وَ عَمِلَ صالِحاً فَإِنَّهُ یَتُوبُ إِلَى اللَّهِ مَتاباً، و كسی كه توبه كند و عمل صالح انجام دهد به سوی خدا بازگشت می‌كند(و پاداش خود را از او می‌گیرد) (فرقان/۷۱).

۴-۴- قطع امید از دیگران

می‌فرماید: وَ ظَنُّوا أَنْ لا مَلْجَأَ مِنَ اللَّهِ إِلاَّ إِلَیْهِ ثُمَّ تابَ عَلَیْهِمْ لِیَتُوبُوا إِنَّ اللَّهَ هُوَ التَّوَّابُ الرَّحِیمُ، (در آن هنگام) دانستند پناهگاهی از خدا جز به سوی او نیست سپس خدا رحمتش را شامل حال آنها نمود (و به آنان توفیق داد) تا توبه كنند خداوند بسیار توبه پذیر و مهربان است(توبه/۱۱۸).

۵-۴- جهل و نادانی در انجام گناه

إِنَّمَا التَّوْبَةُ عَلَى اللَّهِ لِلَّذِینَ یَعْمَلُونَ السُّوءَ بِجَهالَةٍ، پذیرش توبه از سوی خداوند برای كسانی است كه كار بدی را از روی جهالت و نادانی انجام می‌دهند(نساء/۱۷).

۶-۴- فوریت در توبه

می‌فرماید: ثم یتوبون من قریب، سپس زود توبه می‌كنند(نساء/۱۷).

۷-۴- زمان توبه

توبه‌ای صحیح است كه پیش از مشاهده نشانه‌های مرگ و احتضار باشد، در غیر این صورت توبه پذیرفته نیست. خداوند متعال می‌فرماید: وَ لَیْسَتِ التَّوْبَةُ لِلَّذِینَ یَعْمَلُونَ السَّیِّئاتِ حَتَّى إِذا حَضَرَ أَحَدَهُمُ الْمَوْتُ قالَ إِنِّی تُبْتُ الْآنَ، برای كسانی كه كارهای بد می‌كنند و هنگامی كه مرگ یكی از آنها فرا رسد می‌گوید: «الان توبه كردم» توبه نیست(نساء/۱۸).

۸-۴- استغفار

از شرائط عمومی و مقدمه توبه استغفار است.

قرآن كریم می‌فرماید: وَ أَنِ اسْتَغْفِرُوا رَبَّكُمْ ثُمَّ تُوبُوا إِلَیْهِ، و این‌كه از خداوند خود آمرزش بطلبید سپس به سوی او بازگردید(هود/۳). و نیز آیات هود/۵۲،۶۱،۹۰ - نصر/۳ نیز از این قبیل است.

۹-۴- توسل به پیامبر

وَ لَوْ أَنَّهُمْ إِذْ ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ جاؤُكَ فَاسْتَغْفَرُوا اللَّهَ وَ اسْتَغْفَرَ لَهُمُ الرَّسُولُ لَوَجَدُوا اللَّهَ تَوَّاباً رَحِیماً، اگر این مخالفان هنگامی كه به خود ستم می‌كنند (و فرمانهای خدا را زیر پا می‌گذارند) به نزد می‌آمدند و از خدا طلب آمرزش می‌كردند و پیامبر هم برای آنها استغفار می‌كرد خدا را توبه پذیر و مهربان می‌یافتند(نساء/۶۴).

۱۰-۴- نماز و روزه

فَمَنْ لَمْ یَجِدْ فَصِیامُ شَهْرَیْنِ مُتَتابِعَیْنِ تَوْبَةً مِنَ اللَّهِ، كسی كه دسترسی (به آزاد كردن) برده ندارد دو ماه پی در پی روزه می‌گیرد این (یك نوع تخفیف) و توبه الهی است(نساء/۹۲). آیات توبه/۵،۱۱ - مجادله/۱۳ از این قبیل می‌باشد.

۱۱-۴- دوام توبه

التَّائِبُونَ الْعابِدُونَ الْحامِدُونَ السَّائِحُونَ الرَّاكِعُونَ السَّاجِدُونَ الْآمِرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ النَّاهُونَ عَنِ الْمُنْكَرِ وَ الْحافِظُونَ لِحُدُودِ اللَّهِ وَ بَشِّرِ الْمُؤْمِنِینَ، توبه كنندگان، عبادت كاران، سپاسگویان، سیاحت كنندگان، ركوع كنندگان، سجده آوران، آمران به معروف، نهی كنندگان از منكر و حافظان حدود (و مرزهای) الهی (مؤمنان حقیقی‌اند) و بشارت ده به (اینچنین) مؤمنان(توبه/۱۱۲).

۱۲-۴- امید به رحمت

قُلْ یا عِبادِیَ الَّذِینَ أَسْرَفُوا عَلى أَنْفُسِهِمْ لا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ یَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِیعاً إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِیمُ، بگو ای بندگان من كه بر خود اسراف و ستم كرده‌اید! از رحمت خداوند نومید نشوید كه خدا همة گناهان را می‌آمرزد، زیرا او بسیار آمرزنده و مهربان است(زمر/۲۳).

۵- آثار توبه

بخشی از آیات به بیان آثار و نتایج دنیوی و اخروی توبه پرداخته است كه به بعضی اشارت می‌رود.

۵-۱- بخشیده شدن گناهان و داخل شدن بهشت

یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا تُوبُوا إِلَى اللَّهِ تَوْبَةً نَصُوحاً عَسى رَبُّكُمْ أَنْ یُكَفِّرَ عَنْكُمْ سَیِّئاتِكُمْ وَ یُدْخِلَكُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِی مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ، ای كسانی كه ایمان آورده‌اید! بسوی خدا توبه كنید، توبه‌ای خالص؛ امید است (با این كار) پروردگارتان گناهانتان را ببخشد و شما را در باغهایی از بهشت كه نهرها از زیر درختانش جاری است وارد كند(تحریم/۸).

۲-۵- تبدیل گناهان به حسنات

إِلاَّ مَنْ تابَ وَ آمَنَ وَ عَمِلَ عَمَلاً صالِحاً فَأُوْلئِكَ یُبَدِّلُ اللَّهُ سَیِّئاتِهِمْ حَسَناتٍ وَ كانَ اللَّهُ غَفُوراً رَحِیماً، مگر كسانی كه توبه كنند و ایمان آورند و عمل صالح انجام دهند، كه خداوند گناهان آنان را به حسنات مبدل می‌كند؛ و خداوند همواره آمرزنده و مهربان بوده است(فرقان/۷۰).

۳-۵- نعمتهای دنیوی

فَقُلْتُ اسْتَغْفِرُوا رَبَّكُمْ إِنَّهُ كانَ غَفَّاراً * یُرْسِلِ السَّماءَ عَلَیْكُمْ مِدْراراً * وَ یُمْدِدْكُمْ بِأَمْوالٍ وَ بَنِینَ وَ یَجْعَلْ لَكُمْ جَنَّاتٍ وَ یَجْعَلْ لَكُمْ أَنْهاراً، به آنها گفتم: «از پروردگار خویش آمرزش بطلبید كه او بسیار آمرزده است تا بارانهای پر بركت آسمان را پی در پی بر شما فرستد، و شما را با اموال و فرزندان فراوان كمك كند و باغهای سرسبز و نهرهای جاری در اختیارتان قرار دهد»(نوح/۱۰-۱۲). آیه ۳ سوره هود نیز در این باره است.

۴-۵- بخشش برخی مجازات دنیوی

خداوند در آیة ۳۳ سورة مباركه مائده می‌فرماید: «كیفر آنها كه با خدا و پیامبرش به جنگ برمی‌خیزند، و اقدام به فساد در روی زمین می‌كنند، (و با تهدید اسلحه، به جان و مال و ناموس مردم حمله می‌برند) فقط این است كه اعدام شوند؛ یا به دار آویخته شوند... بعد در آیه بعدش می‌فرماید: إِلاَّ الَّذِینَ تابُوا مِنْ قَبْلِ أَنْ تَقْدِرُوا عَلَیْهِمْ فَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِیمٌ، مگر آنها كه پیش از دست یافتن شما بر آنان توبه كنند، پس بدانید (خدا توبة آنها را می‌پذیرد) خداوند آمرزنده و مهربان است(مائده/۳۳). نساء/۱۶ نیز از این قبیل است.