اولین خودروی تمام بومی پاکستانی با نام «پرنس» طی روزهای آتی رونمایی خواهد شد.

این خودرو که با توجه به شرایط داخلی پاکستان مصرف سوخت بسیار پایینی دارد از ابتدای سال آتی میلادی به تولید انبوه خواهد رسید.

شرکت «ریگل موتورز» که سازنده پرنس است ابراز امیداوری کرده که محصول تولید شده توسط آنها رقیبی جدی برای تولیدات کشورهای شرقی مانند ژاپن باشد.

این خوردو مصرف سوخت پایینی دارد و تقریبا به ازای هر 100 کیلومتر در رانندگی داخل شهر حدود 5.5 لیتر بنزین مصرف می کند.

قیمت احتمالی این خودرو در تولید انبوه حدود یک میلیون روپیه( 6 هزار دلار) برآورده شده و پیش بینی می شود به عنوان یک خودروی ارزان قیمت مشتریان زیادی داشته باشد.

شرکت ریگل موتورز که در شهر لاهور فعالیت دارد سومین کارخانه بزرگ تولید خودرو در پاکستان است.

انتهای پیام/

شرکت های چینی،کره ای و ژاپنی از جمله سوزوکی، تویوتا، هیوندای و... در پاکستان دارای خط تولید جداگانه هستند و قرار است تا سال 2021 برخی دیگر از شرکت های چینی ضمن سرمایه گذاری در پاکستان خط تولید خودرو راه اندازی کنند.

نشست استیضاح دونالد ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا ظهر روز چهارشنبه به‌وقت محلی با سخنرانی «نانسی پلوسی» رئیس‌ مجلس نمایندگان آمریکا رسماً آغاز شد و پس از پایان بحث‌های نمایندگان درباره این استیضاح، رأی‌گیری نهایی انجام شد که در نهایت این استیضاح رأی آورد.

اعضای مجلس نمایندگان آمریکا بامداد پنجشنبه با 230 رأی موافق مقابل 197 رأی مخالف بند اول قطعنامه استیضاح ترامپ مبنی بر اتهام «سوءاستفاده از قدرت» و با 229 رأی موافق مقابل 198 رأی مخالف بند دوم این قطعنامه مبنی بر اتهام «کارشکنی در تحقیقات کنگره» را تصویب کردند.

دونالد ترامپ چهل و پنجمین رئیس جمهوری ایالات متحده، سومین رئیس قوه مجریه این کشور است که به‌صورت رسمی مورد استیضاح قرار می‌گیرد. تاکنون هیچ یک از رییسان جمهوری آمریکا از طریق استیضاح از مقام خود برکنار نشده‌اند.

اعضای کمیته قضایی مجلس نمایندگان آمریکا در نخستین ساعات کاری صبح روز جمعه هفته گذشته به‌وقت محلی طرح استیضاح دونالد ترامپ رئیس‌جمهور این کشور را تصویب کرده بودند.

هر دو بند مطرح‌شده برای استیضاح ترامپ یعنی «سوءاستفاده از قدرت» و «ممانعت از تحقیقات کنگره» با 27 رأی مثبت در برابر 17 رأی منفی در کمیته قضایی مجلس نمایندگان آمریکا به‌تصویب رسیده بود. اعضای دموکرات مجلس نمایندگان می‌گویند ترامپ با تحت فشار قرار دادن رئیس‌جمهور اوکراین برای تحقیقات فساد از کسب‌وکار رقیب انتخاباتی‌اش «جو بایدن»، از قدرت سوءاستفاده کرده؛ ضمن آنکه او با مانع‌تراشی در حضور مقام‌های کاخ سفید و خودداری از ارائه اسناد مرتبط، در مسیر تحقیقات کنگره در این ارتباط مانع‌تراشی کرده است.

بدین ترتیب طرح استیضاح دونالد ترامپ روز چهارشنبه به‌وقت محلی در صحن مجلس نمایندگان آمریکا به رأی عمومی گذاشته تصویب شده و به مجلس سنا ارسال می‌شود و در آنجا دادگاه استیضاح علیه رئیس‌جمهور آمریکا تشکیل خواهد شد. در صورت تأیید استیضاح در مجلس سنا توسط دست‌کم 67 سناتور از مجموع 100 سناتور مجلس سنا رئیس‌جمهور از مقام خود عزل خواهد شد.

اتهامات علیه ترامپ چیست؟

محور اصلی پرونده‌ای که دموکرات‌ها علیه ترامپ تشکیل داده‌اند این است که ترامپ در یک گفت‌وگوی تلفنی با رئیس‌جمهور اوکراین تلاش کرده از کمک نظامی آمریکا به این کشور به‌عنوان اهرم فشار برای آغاز تحقیقات قضایی از کسب‌وکار رقیب انتخاباتی‌اش، «جو بایدن» در اوکراین استفاده کند.

ترامپ مدعی است دموکرات‌ها بازی استیضاح را به‌قصد شکست دادن او در انتخابات به‌راه انداخته‌اند، به همین جهت در یک سخنرانی روز سه‌شنبه گفت: «می‌دانید چرا این کار را می‌کنند؟ چون می‌خواهند در انتخابات برنده شوند و این تنها کاری است که می‌توانند آن را انجام دهند.»

اگر استیضاح راهبرد انتخاباتی دموکرات‌ها باشد، دست‌کم به‌استناد نظرسنجی‌ها می‌توان این راهبرد را شکست‌خورده دانست. نظرسنجی روزنامه واشنگتن‌پست نشان می‌دهد در بازه زمانی ژوئن تا سپتامبر که تحقیقات استیضاح علیه ترامپ آغاز شده تغییری در میزان محبوبیت او صورت نگرفته است.

چه شواهدی علیه ترامپ وجود دارد؟

یک مقام اطلاعاتی ناشناس فردی بود که نخستین بار حقایق مربوط به تماس تلفنی ترامپ با رئیس‌جمهور اوکراین را افشا و از ترامپ بابت آن شکایت کرد. بعد از آشکار شدن این‌که روایت این مقام اطلاعاتی کاملاً منطبق با واقعیت است، «نانسی پلوسی» آغاز تحقیقات استیضاح علیه ترامپ را کلید زد.

متن منتشرشده سخنان ترامپ روایت افشاگر را تأیید کرد، هرچند که رئیس‌جمهور آمریکا بارها به او حمله کرد و روایت او را نادرست و غلط دانست. یک مقام ارشد آمریکایی هم اندکی بعد با حضور در جلسه استماع مجلس نمایندگان گفت که ترامپ اعطای کمک نظامی به اوکراین را به پیشبرد تحقیقات فساد از کسب‌وکار خانوادگی بایدن مشروط کرده است.

ترامپ در چه مرحله‌ای از استیضاح قرار دارد؟

تحقیقات استیضاح که از کمیته اطلاعاتی مجلس نمایندگان آغاز شد، ابتدا به‌صورت غیرعلنی برگزار می‌شد. مدتی بعد، مجلس نمایندگان آمریکا رأی داد که جلسات استماع به‌صورت علنی برگزار شوند. تصویب این قطعنامه، تازه به پیشبرد مراحل استیضاح ترامپ رسمیت بخشید.

در پایان این تحقیقات، کمیته امور قضایی مجلس نمایندگان درباره تصمیم به استیضاح ترامپ تصمیم گرفت که این تصمیم در جلسه جمعه پیش این کمیته به‌تصویب رسید. در مرحله بعد، نتیجه تحقیقات این کمیته به مجلس نمایندگان آمریکا ارسال شد.

با رأی مجلس نمایندگان به استیضاح، در مرحله بعدی، استیضاح به مجلس سنا می‌رود و باید در آنجا هم بر سر آن رأی‌گیری شود. در این مجلس عزل رئیس‌جمهور منوط به موافقت دست‌کم دوسوم سناتورها (67 نفر) با استیضاح است.

جلسات علنی استماع برای پیشبرد تحقیقات استیضاح ترامپ از روز 15 نوامبر آغاز شد و 10 روز بعد، این کمیته گزارش نهایی خودش را تقدیم کمیته قضایی مجلس کرد. این کمیته به‌نوبه خود، تحقیقات خودش درباره استیضاح ترامپ را آغاز کرد. تحقیقات این کمیته روز 10 دسامبر به پایان رسید و اکنون همین کمیته است که اعلام کرده قصد دارد استیضاح علیه ترامپ را بر اساس دو ماده «سوءاستفاده از قدرت» و «کارشکنی در تحقیقات کنگره» آغاز کند.

امکان عزل قدرت از ترامپ وجود دارد؟

تا به حال تمامی رأی‌گیری‌های مقدماتی که در موضوعات مربوط به استیضاح ترامپ برگزار شده‌اند با آرای حزبی به‌تصویب رسیده‌اند، به این صورت که دموکرات‌ها موافق استیضاح او و جمهوری‌خواهان به‌صورت کاملاً متحد مخالف آن بوده‌اند.

در رأی‌گیری روز جمعه هم اعضای کمیته قضایی مجلس نمایندگان بر اساس وابستگی‌های حزبی به تصویب بندهای استیضاح ترامپ رأی دادند. از میان 24 نماینده دموکرات 23 نماینده به این بندها رأی موافق دادند و تمامی 17 نماینده جمهوری‌خواه با آن مخالفت کردند.

این وضعیت، حاوی تلویحات مهمی درباره آینده استیضاح است و بر اساس آن می‌توان پیش‌بینی کرد طرح استیضاح ترامپ پس از رأی آوردن در مجلس نمایندگان با اکثریت دموکرات اما در مجلس سنا که اکثریت آن در اختیار جمهوری‌خواهان است به درب بسته خواهد خورد.

در مجلس سنا در حال حاضر 53 کرسی در اختیار نماینده‌های جمهوری‌خواه، 45 کرسی در اختیار دموکرات‌ها و 2 کرسی در اختیار مستقل‌ها است، بنابراین، موفق شدن استیضاح ترامپ به‌معنی آن است که اگر فرضاً همه 45 دموکرات مجلس سنا هم به عزل ترامپ رأی بدهند 22 نماینده جمهوری‌خواه هم باید عصیان کرده و با آنها همراه شوند؛ اتفاقی که احتمال آن در شرایط فعلی نزدیک به صفر به‌نظر می‌رسد.

البته باید این را در نظر گرفت که جمهوری‌خواهان در شرایط فعلی با استیضاح ترامپ مخالف هستند و اصلاً بعید نیست ناگهان از ترامپ رفتاری سر بزند که باعث شود آنها هم از استیضاح او حمایت کنند.

انگیزه دموکرات‌ها از بازی استیضاح چیست؟

در شرایطی که نمایندگان دموکرات می‌دانند که جمهوری‌خواهان در مجلس سنا جلوی تلاش احتمالی آنها برای عزل ترامپ از قدرت را خواهند گرفت، بازی آنها با استیضاح چه فایده‌ای می‌تواند برای آنها داشته باشد؟  عده‌ای می‌گویند نمایندگان دموکرات در واقع قصد دارند از مسئله استیضاح به‌عنوان یک کارت انتخاباتی علیه ترامپ در آستانه انتخابات ریاست‌جمهوری 2020 استفاده کنند. البته، در این میان از نقش نظرسنجی‌ها در سوق دادن دموکرات‌ها به‌سمت این تصمیم نباید غافل ماند.

در هفته‌های بعد از اوکراین‌گیت، نظرسنجی‌های متعددی در آمریکا از افزایش حمایت از استیضاح حکایت داشت و این برای نانسی پلوسی به‌معنی آن بود که کلید زدن مراحل اولیه استیضاح برای دموکرات‌ها هزینه‌ای از لحاظ انتخاباتی در بر نخواهد داشت، بنابراین، او روز سوم مهرماه اعلام کرد که سه کمیته مجلس نمایندگان قصد دارند «تحقیقات استیضاح» را از ترامپ درباره ماجرای «اوکراین‌گیت» آغاز کنند.

برگزاری این تحقیقات به‌صورت غیرعلنی و پشت درهای بسته آماج حملات نماینده‌های جمهوری‌خواه، مقام‌های کاخ سفید و ترامپ قرار گرفت، بنابراین، دموکرات‌ها در مرحله بعد در سایه این نگرانی که روند غیرعلنی تحقیقات ممکن است روند صعودی حمایت‌ افکار عمومی از استیضاح را با تهدید مواجه کند تصمیم به برگزاری رأی در مجلس نمایندگان و علنی کردن روند تحقیقات گرفتند. آنها امیدوارند از طریق علنی کردن این تحقیقات و اتهاماتی که علیه ترامپ مطرح می‌کنند جمهوری‌خواهان را در وضعیت دشوار قرار دهد و افکار عمومی را با خودشان همراه کند.

البته هیچ تضمینی وجود ندارد که دموکرات‌ها در همه ارزیابی‌هایشان درست عمل کرده باشند. نانسی پلوسی در مصاحبه‌ای چند هفته پیش با بلومبرگ  به یکی از بزرگترین نگرانی‌های حزبش درباره تصمیمی که گرفته شده اشاره کرد. او یادآوری کرد برگزاری تحقیقات به‌صورت علنی ممکن است این ریسک را به‌همراه داشته باشد که عموم جامعه را درگیر جزئیاتی ریز و نامفهوم کند به همین دلیل در نهایت به‌نفع ترامپ تمام شود.

سی‌ان‌ان این خطر از نگاه پلوسی را این‌طور توضیح داده است: «به‌کلام ساده، خطری که وجود دارد این است؛ هرچه تحقیقات بیشتر طول بکشد و هرچه آدم‌ها، اتهامات و مسائل بیشتری وارد پرونده شوند، پیگیری و فهم آن برای عموم جامعه دشوارتر خواهد بود. هرچه آدم‌های کمتری از این روال و دلایل دموکرات‌ها برای آغاز تحقیقات استیضاح سر در بیاورند به‌نفع ترامپ خواهد بود.»

مسئله محوری قابل فهم برای عموم در حال حاضر این است که ترامپ با زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین تماس گرفته و به او گفته اگر اوکراین تداوم کمک امنیتی آمریکا را می‌خواهد باید با آغاز تحقیقات قضایی از کسب‌وکار خانوادگی «جو بایدن» در اوکراین به کارزار انتخاباتی او کمک کند. بمباران ذهن عموم جامعه با مسائل ریزتر و جزئی‌تر از این مسئله محوری، هم به‌جهت نامفهوم بودنشان و هم به‌جهت حساسیت‌زدایی تدریجی از ماجرا در ذهن آنها ممکن است به نتیجه‌ای کاملاً عکس آنچه دموکرات‌ها می‌خواهند ختم شود.

واقعیت‌هایی از این دست، رأی‌گیری جدید نمایندگان دموکرات در مجلس نمایندگان را به قماری بزرگ تبدیل می‌کند که ممکن است به عزل ترامپ از قدرت در انتخابات 2020 منجر شود و یا به‌عکس، پیروزی او در آن انتخابات را تضمین کند. برای درک اینکه کدام نتیجه حاصل خواهد شد باید منتظر گذشت زمان ماند.

علیرضا رشیدیان رئیس سازمان حج و زیارت در بازگشت از سفر خود به عربستان در فرودگاه امام خمینی (ره) با اشاره به اینکه این سفر به دعوت وزیر حج و عمره عربستان برای مذاکره و امضای تفاهم نامه حج ۱۳۹۹( برابر با ۱۴۴۱ه.ق) انجام شد،گفت: سفر به عربستان دستاوردهای خوبی در برداشت و اصلی‌ترین محور تیم مذاکره کننده ما پیگیری اصل عزت، کرامت، آرامش و امنیت حجاج ایرانی بود که به عنوان اولین اصل تفاهم‌نامه مطرح شد و طرف عربستانی هم بر پایبندی و رعایت به آن تأکید داشت.

افزایش ۱۰۰۰ نفری زائران حج تمتع ۹۹

وی افزود: بر اساس این تفاهم‌نامه، جمعیت حجاج ما نسبت به سال قبل بیش از یک هزار نفر افزایش یافته است و طبق مصوبه سازمان همکاری‌های کشورهای اسلامی که سهمیه حج کشورها به ازای هر یک میلیون جمعیت آن‌ها یک هزار نفر است، امسال ۸۵ هزار زائرایرانی به این سفر معنوی اعزام می‌شوند که با ۲ هزار و۵۵۰ نفر هم عوامل اجرای حج این تعداد به ۸۷ هزار و۵۵۰ نفر می‌رسد.

رئیس سازمان حج و زیارت بیان داشت: در این میان با توجه به صف طولانی منتظران حج و سال‌هایی که اعزام حجاج ایرانی انجام نشده، درخواست سهمیه مازاد به تعداد ۲۰ هزار حاجی در تفاهم‌نامه آمد و نامه آن به صورت رسمی و به طرف عربستانی ارائه شد و وزیر حج عربستان هم در این زمینه قول مساعد داد. پارسال سهمیه مازادی که به جمهوری اسلامی ایران اختصاص یافت دو هزار زائر بود.

وی با بیان اینکه با توجه به اینکه یکی از مشکلات هر ساله عدم امکان ثبت‌نام از زائران ایرانی خارج از کشور بود، امسال در مذاکره رسمی موضوع اختصاص سهمیه مازاد برای حجاج ایرانی خارج از کشور طرح شد، ادامه داد: طی نامه رسمی درخواست سهمیه مازاد ۲ هزار نفری برای این گروه از هموطنانمان به طرف عربستانی ارائه شد.

حضور ۲ شرکت هواپیمایی ایرانی در کنار هما برای انتقال حجاج

رشیدیان اظهار داشت: همچنین در راستای افزایش رفاه حال زائران ایرانی در جریان عملیات انتقال به عربستان ومدیریت و کاهش زمان اقامت آن‌ها؛ برنامه زمانبندی مورد درخواست خود را طی همین مذاکرات تحویل وزارت حج عربستان دادیم.

وی با بیان اینکه موضوع به کارگیری ظرفیت دو شرکت هواپیمایی دیگر ایرانی یعنی ماهان و قشم ایر در کنار هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران (هما)در عملیات انتقال حجاج نیز محور گفت‌وگوها قرار گرفت و درخواست مربوطه طی نامه رسمی تحویل طرف عربستانی شد، افزود: با توجه به تراکم ترددها و ترافیک سنگین پروازهای حجاج در دو فرودگاه جده و مدینه موضوع بهره‌گیری از ظرفیت فرودگاه طائف در کنار فرودگاه‌های جده و مدینه هم پیگیری شد.

رئیس سازمان حج و زیارت از دیگر محورهای این مذاکرات را مباحث مربوط به ایام تشریق و خدمات‌رسانی به زائران در منا دانست و گفت: بحث ۲ طبقه کردن چادرهای اقامتی و سرویس‌های بهداشتی زائران ایرانی از دیگر مباحثی بود که در این رابطه هم وزیر حج عربستان اعلام کرد که آن‌ها هم به این ضرورت رسیده‌اند و قول مساعد داد انجام این پروژه با اولویت قطعه چادرهای زائران ایرانی انجام شود تا فضای بیشتر و بهتری برای اسکان زائران فراهم شود.

وی ادامه داد: در موضوع تأمین سرویس‌های اتوبوسرانی برای انتقال منظم حجاج ایرانی از همان شب اول از منا به مکه بعد از وقوف واجب با وزیر حج عربستان و نیز شرکت‌ها و مؤسسات مربوطه مذاکره شد. ضمن آنکه اصلاح زمان و مسیرهای حرکت حجاج ایرانی برای رمی جمرات و بهبود شرایط از جمله نصب سایبان و استقرار پنکه و آبپاش‌ها و غیره مورد تأکید قرار گرفت.

رشیدیان اظهار داشت: از سویی با توجه به تعطیلی سفارت دو کشور، مذاکره پیرامون موضوع صدور ویزای زائران هم انجام و مقرر شد ویزای زائران ایرانی مشابه سال قبل به صورت الکترونیکی صادر شود.

امضای ۱۰ تفاهم‌نامه کلی با مؤسسات خدماتی عربستانی

وی گفت: در این سفر در زمینه مسائل اجرایی حج ۹۹ با توجه به آسیب‌شناسی‌های انجام شده در کمیته‌های تخصصی۲۰ گانه؛ با مؤسسات زیرمجموعه وزارت حج عربستان مذاکره شد و حدود ۱۰ تفاهم نامه کلی در راستای خدمات رسانی مطلوب به حجاج کشورمان و ارتقا رفاه و آسایش آنان امضا شد.

رئیس سازمان حج و زیارت ابراز داشت: در مباحث درمانی همچون سال‌های گذشته در بحث تسهیل انتقال دارو و تجهیزات پزشکی، استقرار تیم های پزشکی در مدینه، مکه و عرفات و منا و نیز استفاده از ظرفیت مراکز درمانی عربستانی مذاکره شد و بحث استقرار رابطین مسلط به زبان به منظور تسهیل خدمات درمانی به حجاج ایرانی در مراکز درمانی عربستان هم مورد تأکید قرار گرفت.

وی درباره انتقال برخی اقلام تدارکاتی به تناسب سلیقه و ذائقه ایرانی‌ها گفت: باید بخشی از این اقلام از کشورمان منتقل شود که با مذاکره انجام شده امید است سهم بیشتری از اقلام تدارکاتی حجاج ایرانی را از کشورمان تامین کنیم.

رشیدیان از دیگر مباحث مورد مذاکره را موضوع اسکان در مکه و مدینه با توجه به تغییرو تحولات سال‌های اخیر و تخریب بخشی از هتل‌های مدینه و کمبود فضای اسکان در هسته مرکزی عنوان و اظهار داشت: این موضوع مشکلاتی را به ویژه در بحث اقامت در مدینه برای ما ایجاد کرده بود که با بررسی وضعیت هتل‌های خارج از محدوده مرکزی، امید است از این امکان برای اسکان طولانی‌تر زائرانمان در مدینه استفاده کنیم. ضمن آنکه موضوع فراهم شدن امکان اسکان خانوادگی در مکه هم مورد بررسی قرار گرفت و با توجه به افزایش هزینه در صورت تمایل حجاج ایرانی بتوانند از این امکان استفاده کنند.

وی با بیان اینکه یکی از مباحث مهم در کنگره حج اهداف فرهنگی است،گفت: سال گذشته در رابطه با کتاب‌های ادعیه و نیز تبلت‌ها و گوشی‌های همراه هوشمند مشکلاتی وجود داشت، افزود : این مباحث به طرف عربستانی اعلام و مقرر شد آنان در جهت تسهیل پیگیری کنند و برای همراه بردن کتاب‌های مناسک و ادعیه چاپ حوزه نمایندگی ولی فقیه هم هماهنگی‌های لازم انجام گرفت.

رئیس سازمان حج و زیارت در حوزه فرهنگی حج  ۹۹ ، برگزاری مراسم و دعاها را از دیگر مباحث مهم خواند و خاطرنشان کرد: طی این هماهنگی‌ها برنامه‌ها و مراسم فرهنگی و عبادی حجاج ما مطابق سال گذشته در محل‌های اقامت در مدینه، مکه، عرفات و منا به صورت منسجم برگزار می‌شود.

وی با اشاره به قول طرف عربستانی برای صدور ویزای دست‌اندرکاران حج طی یکی، دو هفته آتی ادامه داد: به منظور پیگیری سازوکارهای اجرایی امور حج ۹۹ با صدور ویزای عوامل اجرایی ظرف هفته‌های آینده تیم دفتر نمایندگی حج و زیارت جمهوری اسلامی ایران و کمیته‌های اجرایی تخصصی به عربستان اعزام و فعالیت خود را برای انجام مقدمات کار آغاز می‌کنند.

راه‌اندازی عمره منوط به حمایت‌های کنسولی از عمره‌گزاران ایرانی است

رشیدیان بیان داشت: راه‌اندازی عمره منوط به حل مسائل و حمایت‌های کنسولی از عمره‌گزاران ایرانی است که از اصول جدی حفظ عزت، کرامت و امنیت زائران کشورمان است. در موضوع برقراری عمره طی مذاکراتی که با وزیر حج و عمره عربستان در دو مرحله انجام شد. طرف عربستانی در خصوص مسائل اجرایی اعلام آمادگی کرد و خواستار شروع فعالیت بخش های اجرایی اعم از مسکن ، حمل و نقل، تغذیه و تدارکات و غیره شد.

وی افزود: بر این مبنا طرف عربستانی اعلام کرد که امکان صدور ویزای زائران عمره‌گزار ایرانی به صورت الکترونیکی وجود دارد و اقدامات اجرایی اعم از حمل و نقل و مسکن و غیره هم طبق سنوات گذشته قابل اجراست. اما با توجه به حساسیت ما در موضوع حفظ عزت، کرامت، امنیت زائران ایرانی و حمایت‌های کنسولی لازم، موضوع استقرار کنسولگری جمهوری اسلامی و یا راه‌اندازی دفتر حافظ منافع جمهوری اسلامی برای حمایت‌های مربوطه از اتباع عمره‌گزار ایرانی که شرط اولیه و اساسی ما برای راه‌اندازی مجدد عمره است؛ پیگیری شد.

رئیس سازمان حج و زیارت تصریح کرد: طرف عربستانی به دلیل آنکه این بحث مرتبط با حوزه وزارت خارجه این کشور است، طرف عربستانی هنوز پاسخ قطعی در این رابطه نداده است.بر این مبنا باید نخست این موضوع در مسئولان سیاسی دو کشور حل شود که در این صورت مشکلی برای شروع عملیات اعزام عمره‌گزاران وجود نخواهد داشت.

پیگیری موضوع شهدای منا و حقوق شهدا و مصدومان حادثه مسجدالحرام

وی با بیان اینکه از جمله مباحثی که به صورت مستمر بعد از فاجعه منا محور مذاکرات ما بوده و هست، پیگیری موضوع شهدای منا است، ادامه داد: در مذاکرات پیگیری موضوع شهدای منا از طرف عربستانی انجام شد و همچنین پیگیری حقوق باقیمانده شهدا و مصدومان حادثه مسجدالحرام هم دنبال شد.

رئیس سازمان حج و زیارت و هیات همراه همچنین در این سفر بر مزار شهدای منا مدفون در مکه مکرمه حاضر شده و ضمن قرائت قرآن و نثار فاتحه یاد و خاطره آنان را گرامی داشتند.

معماری اسلامی هند از دوران سلاطین قرون ۶ تا ۱۰ هجری قمری آغاز می‌شود. معماران آن دوران از شیوه‌ای خاص به نام «هندو اسلامی» كه تلفیقی از معماری هندی و معماری اسلامی ایرانی است، بهره برده‌اند.  
با توجه به اینكه معماری اسلامی با مسجد آغاز می‌شود و از طرفی كشور هند از جمله كشورهایی است كه مساجد قدیمی باشكوه و برگرفته از معماری اسلامی دارد؛ در نوشتار حاضر به معرفی ۱۰ مسجد معروف هند كه به بهترین شكل ممكن معماری اسلامی را به نمایش گذاشته‌اند، می‌پردازیم.  
بیشتر مساجد معروف هند در دوره شاه جهان مغول ساخته شده است، چراكه وی درصدد بود احیاكننده اسلام در هند باشد، از این روی مساجد بزرگی در این كشور بنا كرد كه دارای شبستان‌های بزرگ با طاق‌های سه گنبدی یا پنج گنبدی بود.  

مسجد جامع دهلی نو  

مسجد جامع دهلی نو، بزرگ‌ترین مسجد کشور هند است که در سال ۱۶۴۴ میلادی توسط شاه جهان (امپراطور مغول) ساخته شد. محوطه این مسجد زیبایی منحصر به فردی دارد و جمعیتی در حدود ۲۵ هزار نمازگزار و بازدیدکننده را در زمان برپایی نمازهای جماعت و مراسم مذهبی در خود جای می‌دهد.
این محوطه از شرق، شمال و جنوب به سه ردیف پله منتهی می‌شود که همگی با ماسه سنگ‌های قرمز ساخته شده‌اند. درب شمالی مسجد ۳۹ پله، درب جنوبی ۳۳ پله و درب شرقی ۳۵ پله کشیده دارد. شهرت این مسجد به سبب وجود سه دروازه عظیم، چهار برج بزرگ و دکور سنگ مرمر در فضای داخلی مسجد است.

ساختمان اصلی مسجد جامع دهلی ۸۰ متر طول و ۲۷ متر عرض دارد. سقف آن از سه گنبد تشکیل شده است. جنس گنبدها سنگ مرمر راه راه سفید و ارغوانی است که در زیر آنها شبستانی با هفت ورودی قوسی‌شکل وجود دارد. دیوارهای مسجد تا ارتفاع بیش از یک متر با سنگ مرمر پوشیده شده است. در دو طرف گنبدها دو مناره سر به فلک کشیده با ارتفاع ۴۰ متر و ۱۳۰ پله قرار گرفته که از سنگ مرمر سفید و قرمز ساخته شده و به صورت طولی جاگذاری شده‌اند.
صحن داخلی مسجد با سنگ مرمر سیاه و سفید فرش شده و قسمتی که قرار است سجاده هر نمازگزار باشد با سنگ‌های مرمر مشخص شده است. ساخت مسجد شش سال به طول انجامید. هزینه ساخت آن، در آن زمان بالغ بر یک میلیون روپیه بود.  
مسجد جامع دهلی نو یکی از بهترین نمونه‌های معماری مغول است که باید مرمت و بازسازی شود.  
مکه مسجد یا مسجد مکه ـ حیدرآباد  
مسجد مکه یکی از قدیمی‌ترین مساجد هند است که در نزدیکی قصر چهار منار واقع شده است. بنای این مسجد در سال ۱۰۲۷ هجری قمری (۱۶۱۷میلادی) به دستور سلطان محمد قطب شاه آغاز و در زمان ابوالحسن قطب شاه پایان یافت. صحن این مسجد حدود ۷۵۰۰ متر مربع است که در ابتدای درب ورودی آن حوض بزرگی قرار دارد. نمای بیرونی مسجد از پنج قوس محرابی‌شکل و نمای داخلی آن از ۱۵ قوس تشکیل شده است. دو مناره بلند در دو گوشه جلوی بنا و یک ساعت آفتابی از دیگر مشخصه‌های آن است. سلطان محمد این مسجد را «بیت العتیق» نامید و هنگامی که حیدرآباد به دست اورنگ زیب (پادشاه گورکانی) سقوط کرد، وی نام آن را به «مسجد مکه» تغییر داد. علت این تغییر نام آن است که در هنگام ساخت مسجد آجر و خاک استفاده شده در بنای مسجد از شهر مکه به حیدرآباد انتقال یافت.

معروف است برای قرار‌دادن سنگ بنای این مسجد، سلطان محمد دستور داد تنها آن دسته از نوجوانانی که نمازهای یومیه‌شان ترک نشده، برای کلنگ زدن مسجد حاضر شوند. جز خود سلطان محمد دو نفر دیگر هم قسم یاد کردند که نماز قضا ندارند. بدین ترتیب بنای اولیه این مسجد توسط این مسلمانان شکل گرفت. بازسازی مسجد مکه در سال ۱۶۹۴ توسط اورنگ زیب به پایان رسید.

مسجد بارا امامبارا ـ لكهنو

این مسجد توسط نواب آصف الدوله در سال ۱۷۸۴ میلادی ساخته شد که از جمله معروف‌ترین و باشکوه‌ترین مساجد هند است.

مسجد بارا امامبارا یکی از بزرگ‌ترین بناهای ساخته‌شده از آجرهای کوچک و گچ آهکی است که در نوع خود بی‌نظیر و فوق‌العاده زیباست. نکته قابل توجه این است که در ساخت این بنا از هیچ گونه چوب یا فلزی استفاده نشده است. چشم‌نوازترین بخش مسجد، سقف قوسی شبستان مرکزی مسجد است که بدون استفاده از تیرآهن یا ستون احداث شده است.

مسجد جمالی کمالی ـ دهلی نو

این مسجد باستانی در نزدیک منطقه قطب منار در دهلی نو واقع شده است و در حال حاضر نیاز به بازسازی و مرمت اساسی دارد. مسجد و دو مقبره مجاورش (جمالی و کمالی) با ماسه سنگ‌های قرمز و سنگ مرمر قرمز ساخته شده است. طراحی مقبره‌ها، شبستان، طاق مرکزی و حیاط مسجد با شکوه و زیبا به نظر می‌رسد.

درحال حاضر این بنا در منطقه مهرولی ـ یکی از مناطق خالی از سکنه دهلی ـ قرار دارد و در واقع آرامگاه شیخ فضل الله مشهور به جلال خان یا شیخ جمالی کومب است. این شاعر و صوفی سنی‌مذهب مشهور در اواخر سلطنت سلسله لودی و اوایل دوره سلطنت گورکانیان هند زندگی می کرده است. این مقبره و مسجد دارای باغی زیباست که در سال ۲۹-۱۵۲۸ میلادی بنا شده است. شیخ جمالی در سال ۱۵۳۵ میلادی از دنیا رفت.  

مسجد جامع سرینگر ـ كشمیر

این مسجد قدیمی بزرگ‌ترین مسجد کشمیر است و در محله نواتا قرار دارد. مسجد جامع سرینگر در سال ۱۳۹۴ میلادی توسط سلطان اسکندر شاه کشمیری شاهمیری به سفارش میر محمد همدانی(پسر میر سید علی همدانی) ساخته شده است. پسر سلطان اسکندر؛ زین العابدین، مسجد جامع را با افزودن مناره‌های کوچک گسترش داده است.

معماری این مسجد برگرفته از معماری ایرانی است. یاسین احمد شاه، از چهره‌های شناخته شده کشمیری ۶۵ سال مؤذن این مسجد بوده است. مسجد جامع در منطقه‌ای تاریخی واقع شده که به عنوان منطقه مرکزی فعالیت‌های سیاسی ـ مذهبی مردم سرینگر شناخته شده است. مسجد جامع در زمره یکی از محبوب‌ترین و مقدس‌ترین مساجد جهان اسلام به حساب می‌آید. این بنا با استفاده از ۳۷۰ ستون چوبی ساخته شده که در نوع خود منحصر به فرد است.  
در ماه مبارک رمضان نمازگزاران از سراسر کشمیر برای اقامه نماز و انجام مناسک دینی در مسجد جامع حضور پیدا می‌کنند. اقامه نماز تراویح و برپایی سفره‌های افطار از جمله برنامه‌های روزانه مسجد در ماه مبارک رمضان است.  
محوطه زیبا، ستون‌های چوبی و باغ های زیبا و سرسبز اطراف مسجد توجه هر بیننده‌ای را به خود جلب می‌کند.

مسجد نگینا یا مسجد جواهر ـ آگرا  

مسجد نگینا در زمان شاه جهان در سال ۱۶۳۵ میلادی با استفاده از سنگ مرمر سفید برای استفاده بانوان دربار از محوطه داخلی و خارجی مسجد، ساخته شد. این مسجد دارای دو راهروی عمیق با نمایی متشكل از سه قوس است.

سه گنبد پیازی شكل بنای مسجد را تشكیل داده كه ارتفاع گنبد مركزی بلندتر از گنبدهای جانبی است. در مسجد جواهر بازار بزرگی به نام «مینا بازار» قرار دارد كه شاه جهان برای استفاده بانوان دربار آن را ساخته بود.  

مسجد ارهای الدین كاجونپرا ـ اجمیر

این مسجد در شهرستان مذهبی اجمیر از توابع راجستان قرار دارد و یكی از قدیمی‌ترین مساجد هند است كه در سال ۱۱۹۹ میلادی ساخته شده و در زمره قدیمی‌ترین بنای تاریخی در اجمیر محسوب می‌شود. معنای نام این مسجد، آن است كه مدت احداث آن تنها دو نیم روز به طول انجامیده است. مسجد ارهای الدین توسط قطب‌الدین ایبك و به دستور محمد غوری احداث شد. این مسجد نمونه‌ای از معماری هندی-اسلامی است كه یكی از جاذبه‌های بزرگ گردشگری راجستان به شمار آمده و مدیریت و حفاظت آن توسط سازمان باستان‌شناسی هند انجام می‌شود.

از جمله ویژگی‌های مسجد یاد شده داشتن ۱۰ گنبد و ۱۲۴ ستون كنده‌كاری است كه از میان ۳۴۴ ستون آن تنها ۷۰ ستون در شرایط خوب بوده و باقی ستون‌ها در حال نابودی و تخریب است. طاق اصلی مسجد در حدود ۶۰ فوت ارتفاع داشته و در كناره‌های آن شش طاق كوچكتر قرار دارد. مسجد ارهای الدین با استفاده از سنگ آهك زرد ساخته شده و در معماری آن كتیبه‌های قرآنی و طرح‌های گلدار به چشم می‌خورد كه تداعی كننده سبك معماری عربی برای بازدیدكنندگان و بینندگان است.  

مسجد جامع آگرا  

بنای مسجد جامع آگرا یكی از بناهای مربوط به دوره گوركانیان است كه در سال ۱۶۴۸ به دستور شاه جهان ساخته شد. در بنای مسجد از ماسه سنگ‌های قرمز و سنگ‌های مرمر استفاده شده است. مسجد جامع آگرا عناوین دیگری نظیر مسجد محبوب جامی و مسجد جمعه نیز دارد و از نظر مساحت جزء بزرگ‌ترین مساجد كشور هند محسوب می‌شود. ورود به مسجد جامع از طریق راه پله‌های یكی از پنج دروازه قوسی‌شكل ورودی انجام می‌شود.

ورودی اصلی در ضلع شرقی مسجد قرار داشته و با طاق‌ها و ستون‌های حكاكی شده، آراسته شده است. این ورودی به محوطه وسیعی كه جمعیتی بالغ بر ۱۰ هزار نفر را در خود جای می‌دهد، منتهی می‌شود. در محوطه غربی مسجد نمازخانه‌ای با سه گنبد به چشم می‌خورد كه گنبدها با گل‌های نیلوفر آبی وارونه و طراحی زیگزاگ‌وار سنگ‌های مرمر سفید تزئین شده‌اند. نقاشی دیوار طاق‌های مسجد به سبك نقاشی‌های دوران مغول انجام شده، كتیبه‌ها و كاشی‌های رنگارنگ به كار رفته در آن توجه هر بیننده‌ای را به خود جلب می‌کند.  

مسجد «حضرت بال» كشمیر؛ مدینة الثانی

این مسجد در ساحل غربی دریاچه دل در سرینگر كشمیر واقع شده است. حضرت بال مسجدی قدیمی در هند بوده كه دارای یك گنبد و یك مناره است. سنگ مرمر به كار رفته در نمای بیرونی مسجد جلوه‌ای بی‌نظیر به آن بخشیده است. این مسجد منتسب به رسول خدا(ص) است؛ چراكه تار مویی منسوب به آن حضرت، در این مكان نگهداری می‌شود و چون ساختمان مسجد به مسجد النبی(ص) شباهت دارد، لقب «مدینة الثانی» به مسجد حضرت بال اختصاص یافته است.

«بال» در زبان اردو به معنای «مو» است و به جهت نگهداری تار موی پیامبر اسلام در این زیارتگاه، به حرم حضرت بال معروف شده است. زمان ساخت این بنا به سفر شاه جهان به كشمیر در سال ۱۶۳۴ میلادی بازمی‌گردد كه دستور داد این زیارتگاه بازسازی و نمازخانه‌ای در آن احداث شود. این مسجد نزد مسلمانان شیعه و اهل سنت جایگاه ویژه‌ای دارد.  

تاج المسجد ـ بوپال  

تاج المسجد در شهر بوپال هند واقع شده و یكی از بزرگترین مساجد قاره آسیاست كه به عنوان مدرسه اسلامی نیز از آن استفاده می‌شود. تاج المسجد به دستور شاه جهان ساخته شد اما به دلیل كمبود بودجه، ساخت آن متوقف گردید تا اینكه در سال ۱۹۷۱ میلادی احداث آن از سر گرفته شد.
معنای تاج المسجد، ترجمه شده معادل لاتین آن یعنی «Crown of Mosque» است و معماری با شكوه مسجد این حقیقت را تأیید می‌كند. بنای مسجد با استفاده از سنگ قرمز ساخته شده و در نزدیكی تالاب مویتا قرار دارد.

تاج المسجد دارای سه گنبد و دو مناره است. نكته قابل توجه این است كه غیر مسلمانان در روزهای جمعه اجازه ورود به مسجد را ندارند.

امیرالمومنان، علی بن ابی طالب (علیه السلام) آیت کبرای خداوند، اسم اعظم و کارشناس اعلای آدم و عالم و دین خداست؛ همو با هندسه تفصیلی عالَم، آدم و دین آشناست و منبع معصوم و کامل شناسایی حقایق جهان، انسان و معارف دینی است. از این رو برای آگاهی از اسرار و معارف حج، به بررسی سخنان ایشان در نهج البلاغه پرداخته می شود. در ذیل برخی از نکاتی که در زمینه حج قابل تأمل است بیان خواهد شد.

فریضه جهت بخش و جامع

امام (علیه السلام) در خطبه نخست نهج البلاغه که سخن از خلقت آسمان و زمین، آدم و اهمیت قرآن است، در فرازی به حج می پردازند که پیام ویژه آن می تواند این باشد که حج بیت الله الحرام عصاره اسلام و دربرگیرنده مسائل مهم فردی، اجتماعی، تربیتی، اخلاقی و سیاسی این دینِ خاتم است. از همین رو حضرت در آغازین خطبه خود سخن از وجوب حج به میان آورده و با تعابیر گویا و دقیق، مسلمانان جهان را به انجام این فریضه بزرگ تشویق می کنند:وَ فَرَضَ عَلَیْکُمْ حَجَّ بَیْتِهِ الْحَرَامِ الَّذِی جَعَلَهُ قِبْلَةً لِلْأَنَامِ ... .

و خداوند حج خانه محترمش را بر شما واجب کرد، همان خانه ای که آن را برای مردم قبله قرار داد.

فروتنی در برابر عظمت خداوند

انسان به دلیل بهره مندی از مواهب فراوان زندگی و سرگرمی با زن و فرزند، اموال و مقامات مناصبِ دنیایی، از هویتِ واقعی خود غافل شده و ابراز استغنا و استکبار می کند. خداوند متعال با تشریع بسیاری از عبادات و مناسک، به ویژه فریضه بزرگ حج، به تربیت انسان می پردازد و او را با مناسک و عباداتی که حاوی نشانه های تواضع و فروتنی است، پرورش می دهد.

اعمالی مانند احرام و کندن تمام لباس و زر و زیور و قناعت کردن به دو تکه پارچه احرام، طواف خانه خدا، سعی و صفا و مروه و وقوف در بیابان عرفات، مشعر و منا و تراشیدن موی سر و ذبح قربانی و ... همه و همه آموزنده تواضع و فروتنی در برابر عظمت پروردگارند و به راستی بت های غرور و تکبر و نخوت را در درون کعبه جان انسان در هم می شکند. به همین دلیل امام علی (علیه السلام) می فرمایند: ... وَ جَعَلَهُ سُبْحَانَهُ عَلَامَةً لِتَوَاضُعِهِمْ لِعَظَمَتِهِ وَ إِذْعَانِهِمْ لِعِزَّتِهِ ... .1 ... خداوند سبحان، حج را علامت فروتنی آن ها در برابر عظمتش و نشانه ای از اعترافشان برای عزتش قرار داد ... .

فلسفه وجود سختی در حج

خداوند حج را با انواع سختی ها قرین نموده است. دوری راه، نامناسب بودن جو و مکان، طولانی بودن فرائض، وجوب اعمالی خاص با شرایطی ویژه و... از دشواری هایی هستند که آدمی با آن در ایام حج روبه روست. اما این همه، نه تنها شوق مسلمین به انجام این فریضه را کم نمی کند بلکه روز به روز بر مشتاقان آن افزوده خواهد شد.امام علی (علیه السلام) در بیانی بسیار زیبا و دلنشین فلسفه وجوب این دشواری ها را این گونه بیان می دارند:آیا مشاهده نمی کنید که همانا خداوند سبحان، انسان های پیشین از آدم (علیه السّلام) تا آیندگان این جهان را با سنگ هایی در مکّه آزمایش کرد که نه زیان می رسانند و نه نفعی دارند، نه می بینند و نه می شنوند؟ این سنگ ها را خانه محترم خود قرار داده و آن را عامل پایداری مردم گردانید. سپس کعبه را در سنگلاخ ترین مکان ها، بی گیاه ترین زمین ها و کم فاصله ترین درّه ها، در میان کوه های خشن، سنگریزه های فراوان و چشمه های کم آب و آبادی های از هم دور قرار داد.

سپس آدم (علیه السلام) و فرزندانش را فرمان داد که به سوی کعبه برگردند و آن را مرکز اجتماع و سر منزل مقصود و باراندازشان گردانند، تا مردم با عشق قلب ها، به سرعت از میان فلات و دشت های دور و از درون شهرها، روستاها، درّه های عمیق و جزایر از هم پراکنده دریاها به مکّه روی آورند، شانه های خود را بجنبانند و گرداگرد کعبه لا اله الا اللّه بر زبان جاری سازند و در اطراف خانه طواف کنند و با موهای آشفته و بدن های پر گرد و غبار در حرکت باشند. لباس های خود را که نشانه شخصیّت هر فرد است درآورند و با اصلاح کردن موهای سر، قیافه خود را تغییر دهند که آزمونی بزرگ و امتحانی سخت و آزمایشی آشکار است برای پاکسازی و خالص شدن، که خداوند آن را سبب رحمت و رسیدن به بهشت قرار داد.

اگر خداوند خانه محترمش و مکان های انجام مراسم حج را، در میان باغ ها و نهرها و سرزمین های سبز و هموار و پردرخت و میوه، مناطقی آباد و دارای خانه ها و کاخ های بسیار و آبادی های به هم پیوسته، در میان گندمزارها و باغات خرّم و پر از گل و گیاه، دارای مناظری زیبا و پر آب، در وسط باغستانی شادی آفرین و جادّه های آباد قرار می داد، به همان اندازه که آزمایش ساده بود، پاداش نیز سبک تر می شد. اگر پایه ها و بنیان کعبه و سنگ هایی که در ساختمان آن به کار رفته از زمرّد سبز و یاقوت سرخ و دارای نور و روشنایی بود، دل ها دیرتر به شک و تردید می رسیدند و تلاش شیطان بر قلب ها کمتر اثر می گذاشت و وسوسه های پنهانی او در مردم کارگر نبود.

در صورتی که خداوند بندگان خود را با انواع سختی ها می آزماید و با مشکلات زیاد به عبادت می خواند و به اقسام گرفتاری ها مبتلا می سازد، تا کبر و خودپسندی را از دل هایشان خارج کند و به جای آن فروتنی آورد و درهای فضل و رحمتش را به رویشان بگشاید و وسایل عفو و بخشش را به آسانی در اختیارشان گذارد.شیطان همواره سعی در تشکیک در قلوب اهل ایمان دارد؛ از آنجا که خانه خدا نیز برای امتحان و آزمایش بندگان بنا شده است، این وسیله امتحان می بایست هر چه ممکن است موثر و فعالیت در اطراف خانه توحید بیش از سایر نقاط باشد، تا آنان که ایمانشان ضعیف و دنباله رو شیطان هستند و خدا را فراموش می کنند، از اهل ایمان راستین جدا گردند. اما در این حرم امن، چنان روح توحید حاکم می گردد و لطف و رحمت خداوند متبلور می شود که شیطان را عاجز می کند. به گونه ای که از نبی مکرم اسلام (صلی الله علیه و آله) منقول است که: هیچ روزی شیطان کوچک تر، خردتر، زبون تر و خشمگین تر از روز عرفه دیده نشده است.

و این نیست مگر به این جهت که مهربانی و گذشت و آمرزش خدا، گناهان بزرگ را مورد عفو و غفران قرار می دهد.از این روست که امام علی (علیه السلام) در مضرات ترک حج می فرمایند: وَالله الله فِی بَیْتِ رَبِّکُمْ، لاَ تُخَلُّوهُ مَا بَقِیتُمْ، فَإنَّهُ إنْ تُرِکَ لَمْ تُنَاظَرُوا.2خدا را، خدا را، درباره خانه پروردگارتان، تا هستید آن را خالی مگذارید؛ زیرا اگر کعبه خلوت شود، مهلت داده نمی شوید. نامه 47 نهج البلاغه وصیّتنامه بسیار مهمّ حضرت است که ایشان پس از ضربت خوردن از شقی ترین مردم، در ماه رمضان سال 40 هـ.ق در بستر شهادت به امام حسن و امام حسین (علیهماالسلام) بیان فرمودند. در جمله فوق که قسمتی از وصیتنامه و سفارش به خانه خدا و حج می باشد، امام (علیه السلام) از آثار مهمّ ترک حج و تضعیف این مراسم را، از میان رفتن پشتیبان و غلبه دشمن درونی و بیرونی می داند.

نتیجه

حج از مهم ترین فرائضی است که بر مسلمین قرار داده شده است. ائمه(علیهم السلام) به طرق گوناگون بر اهمیت و جایگاه آن تأکید داشته اند و در این میان نهج البلاغه مستثنا نیست. کلمات و سخنان فراوانی از مولا علی(علیه السلام) در نهج البلاغه گزارش شده است که اهمیت و ضرورت این فریضه را در اسلام بیان می دارد. ایشان حج را وسیله ای برای آزمون بندگی و عبودیت دانسته تا مردم فروتنی و تواضع خویش را بر خداوند سبحان به اثبات رسانند.اکنون که در هنگامه ایام حج قرار گرفته ایم امید حاجیان محترم قدر لحظه لحظه این سفر معنوی را دانسته و ره توشه ای نیکو برای خود و هم وطنانشان به ارمغان آوردند. حجکم مقبول، سعیکم مشکور.

پی نوشتها: [1]. نهج البلاغه (للصبحی صالح)، ص 45. 2. نهج البلاغه (للصبحی صالح)، ص 421.

مطالعه روایات حج، انسان را به حیرت و اعجاب وامى‏ دارد. این مراسم به قدرى مهم است که از ماه‏ها قبل، امام سجاد علیه السلام در هر شبانه‏ روز ماه رمضان، بعد از هر نماز، از خداوند توفیق زیارت حج را مى‏ خواهد و گاهى در یک دعا، چند مرتبه از خداوند حج درخواست مى ‏کند.

 امام صادق علیه السلام مى‏ فرمایند: «اگر مى ‏توانى نان و نمک بخورى و پول خود را براى حج ذخیره کنى، چنین کن» (وافى، ج 2، ص 50)

در حدیث دیگرى از امام صادق آمده است: «سعى کنید، مخارج حج سبک باشد تا نشاط براى حج در شما زنده بماند. کسى که با مخارج سنگین به حج مى‏ رود و کمرش زیر بار خرج خم مى‏ شود، خاطره خوشى از حج ندارد و نشاط رفتن مکرر در او از بین مى‏ رود». (فروع کافى، ج 4، ص 280)

البته این حدیث، مربوط به افراد عادى است وگرنه اولیاى خدا که سفر حج را، رفتن به سراى معشوق مى‏ دانند، هرچه خرج کنند و هرچه بروند و هرچه به سختى افتند، کمترین رنج و خستگى در خود احساس نمى‏ کنند و این امام سجاد علیه السلام است که بارها، بیست روز پیاده روى مى‏ کردند تا از مدینه به مکه مى ‏رسیدند. (وسائل الشیعه، ج 8، ص 56)

و امام حسن مجتبی علیه السلام بیست مرتبه پیاده به حج رفتند. (تهذیب الاحکام، ج 5، ص 12. وسائل الشیعه، ج 8، ص 55)

آرى، آنجا مکانى است که نهصد نفر از انبیاى الهى در آن نماز خوانده ‏اند، (مستدرک الوسائل، ج 2، ص 145)

جایى است که قرن‏ها، میلیون‏ها انسان آمده، دور آن طواف کرده ‏اند تا آنجا که نامش سرزمین «بکّه» شده است. «بکّه» یعنى محل ازدحام، محلى که گردن‏ کشان تاریخ را سرکوب مى‏کند. (اقرب الموارد)

و سرانجام در عظمت حج، همین بس که از امام صادق علیه السلام نقل شده: بدترین انسان‏ها، کسى است که در عرفات و مشعر توقف کرده، میان صفا و مروه سعى نموده، طواف کعبه و نماز آن را انجام داده باشد ولى خیال کند که هنوز آمرزیده نشده است. آرى، او بدترین ‏انسان‏ها است

در روایت دیگرى از امام صادق علیه السلام مى ‏خوانیم:

کسى که به حج رود، در قیامت مى‏ تواند نسبت به همسر و همسایه و فرزندانش شفاعت کند. (مستدرک الوسائل، ج 2، ص 10)

در حدیث دیگر مى‏ خوانیم: کسى که با نیت صادق و مال حلال، به حج رود، در قیامت کنار انبیاء و صدیقین و شهداء و صالحان خواهد بود. (وسائل الشیعه، ج 8، ص 102)

همچنین در روایتى آمده:  خداوند، به خاطر حج رفتن گروهى از شیعه، قهر خود را از دیگران باز مى ‏دارد. (وسائل الشیعه، ج 1، ص 18)

 در جاى دیگر آمده است:  هریک از نماز و حج و صدقه و آزاد کردن بردگان، در چهره زیبایى، مونس انسان در قبر او مى‏شود. (وسائل الشیعه، ج 8، ص 139)

و نیز در روایتی از امام باقر علیه السلام  آمده است: هرگاه انسان به خیال زود رسیدن به حوائج دنیا حج را رها کند، خداوند چنان در کارش گره قرار مى‏ دهد که حجاج بیشتر مراسم حج را انجام داده ولى او هنور مشکل خود را حل نکرده است.(من لا یحضره الفقیه، ج 2، ص 220)

خداوند به زائران خانه خود لطف بسیار دارد. در حدیث مى‏ خوانیم: «لا یزال العبد فى جد الطواف بالکعبة مادام حلق الراس علیه». (فروع کافى، ج 4، ص 547)

مرحوم مجلسى؛ قدس سره در کتاب «مرآة العقول» مى‏گوید: معناى حدیث آن است که بعد از سر تراشیدن در مکه، مادامى که موها نروییده است، گویا انسان در حال طواف است.

نشانه لطف دیگر خداوند به حاجى آن است که هرگاه زائر خانه خدا در مکه یا مدینه از دنیا برود، در قیامت بدون حساب وارد بهشت مى‏ شود. (فروع کافى، ج 4، ص 548)  و اگر در راه مکه، هنگام رفت و یا بازگشت، از دنیا برود در قیامت، از آن همه ناراحتى ‏ها در امان است. (تهذیب‏الاحکام، ج 5، ص 23)

امام صادق علیه السلام مى‏ فرمایند: «اگر مى‏توانى نان و نمک بخورى و پول خود را براى حج ذخیره کنى، چنین کن»

در روایات مى‏ خوانیم که شب و روزى بهتر از دهه ذى‏ الحجّه که حجاج سرگرم انجام مراسم حج هستند، وجود ندارد. (مستدرک الوسائل، ج 2، ص 9)  حتى کسى که خود را آماده حج کند، از گناهان پاک مى‏ شود، گویى تازه از مادر متولد شده است. (فروع کافى، ج 4، ص 252)

در حدیث دیگرى از پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله نقل شده: «من اراد الدنیا والاخرة فلیام هذا البیت» (من لا یحضره الفقیه، ج 2، ص 219) ، هرکه دنیا و آخرت مى‏ خواهد به فکر مکه باشد.

از امیرالمۆمنین علیه السلام نقل شده: «الحج تقویة للدین» (غررالحکم‏) ، حج، سبب قدرت و تقویت دین است.

امام صادق علیه السلام حج و عمره را دو بازار آخرت دانسته که همه ‏اش سود است؛ اگر زنده بماند، بیمه خداوند است و اگر در مسیر راه از دنیا برود، اهل بهشت است. (تهذیب الاحکام، ج 5، ص 22)

نه تنها خود مراسم حج، بلکه تلاش هایى که انسان براى حج انجام مى‏ دهد، براى هر گامى، ده پاداش اضافه و ده گناه کم مى‏ شود و ده درجه ارتقا مى‏ یابد. (وافى، ج 2، ص 41)

و سرانجام در عظمت حج، همین بس که از امام صادق علیه السلام نقل شده: بدترین انسان‏ها، کسى است که در عرفات و مشعر توقف کرده، میان صفا و مروه سعى نموده، طواف کعبه و نماز آن را انجام داده باشد ولى خیال کند که هنوز آمرزیده نشده است. (وافى، ج 2) آرى، او بدترین‏ انسان‏ها است.

برای درمان چین و چروک های صورت سرم و کرم‌های مختلفی می‌خریم. اما مخلص کلام این است که همه‌ی ما نهایتا چندتایی خط و خطوط روی چهره‌مان نقش خواهد بست. و این مشکلی ندارد – حتی شاید موهبتی باشد. بالاخره، چین و چروک هم می‌توانند به زیبایی طراوت روزگار جوانی باشند. یک چیزی درباره‌ی خط لبخند هست که آن را دلپذیر و عزیز می‌کند و چیزی هم درباره‌ی خطوط کنار چشم که ناب و اصیل است.

برای‌تان توضیحاتی درباره‌ی انواع چین و چروک، آنچه باعث آن‌ها می‌شود، نحوه‌ی کند کردن روند پیدایش‌شان، و اینکه چرا باید به آن چند موردی که نهایتا در چهره‌تان ظاهر خواهند شد به دید هنر بنگرید نه نقص، فراهم آورده‌ایم.

خطوط زندگی

بعضی از ما «خطوط پیشانی» را تجربه خواهیم کرد، همان خطوط افقی که می‌توانند القا کنند ما همیشه در بحر تفکر بوده‌ایم – حتی درباره‌ی جزئی‌ترین مسائل زندگی. بعضی‌های‌مان به چشم‌آژنگ دچار می‌شویم، که به ما ظاهر آدم‌های سرشار از شور و شعف‌ فراوان – به ویژه شادمانی – را می‌بخشد.

چروک‌هایی که ممکن است ظاهر شوند

– خطوط پیشانی: به صورت افقی در عرض پیشانی پیدا می‌شوند

– خط اخم: که دو خط شبیه ۱۱ بین ابروها ایجاد می‌کند

– خط خرگوشی (روی پل بینی): روی پل بینی به صورت افقی بین دو چشم ظاهر می‌شود

– چشم آژنگ: از گوشه‌های بیرونی چشم منتشر می‌شود

– خط لبخند: اطراف لب بالایی دو پرانتز ایجاد می‌کند

– خط لب: اطراف محیط دهان چاله‌های افقی تشکیل می‌دهد.

– خطوط گوشه دهان: به صورت افقی چانه را در بر می‌گیرند، و با افتادن گونه‌ها، چروک غبغب به وجود می‌آید.

چین و شکن‌هایی که ممکن است چهره‌ی ما را بیارایند به دو دسته تقسیم می‌شوند: پویا و ایستا.

چروک پویا: این‌ها به خاطر حرکات مکرر صورت ایجاد می‌شوند. مثلا اگر مکررا لب‌های‌تان را دور یک نی جمع کنید و در هم بکشید، ممکن است دچار خطوط لب بشوید.

چروک ایستا: این‌ها نتیجه از دست رفتن ارتجاع‌پذیری و غلبه‌ی گرانش است. خطوطی که از فک‌ها می‌آیند ایستا هستند.

ممکن است چروک پویا در گذر زمان به چروک ایستا تبدیل شوند. وقتی گونه‌های‌مان طراوت‌شان را از دست می‌دهند و به عنوان مثال در میانسالی چهره‌مان کمی شکسته می‌شود، خطوط لبخند عمیق و عمیق‌تر می‌شوند.

چین و چروک چه چیزهایی را درباره‌ی شما آشکار می‌سازند

همچنین می‌توانیم نقشه‌ی اینکه چه چین و چروکی ممکن است ظاهر شوند را بکشیم، همه‌ی ما داستان چین و چروک را کمی متفاوت از هم بازآفرینی می‌کنیم. مجموعه‌ی منحصر به فرد خطوط چهره‌ی ما چیزی برای گفتن به باقی مردم جهان دارد. پس به جای از بین بردن خطوط داستان زندگی مان، باید در درجه‌ی اول به آنچه برای گفتن دارند فکر کنیم.

پژوهشگران به مطالعه‌ی نحوه‌ی تاثیر چروک‌های صورت بر نحوه‌ی درک آدم‌ها از ما مشغول بوده‌اند. بسته به چروکی که ابتدا در چهره‌تان شروع می‌شوند، ممکن است آن‌ها چهره‌ی بی‌حالت (پوکر فیس) شما را تضعیف یا تقویت کنند. یا اگر هرگز کسی نبوده‌اید که نحوه‌ی احساس‌اش را پنهان کند، شاید خطوط چهره‌تان روشی را که عواطف‌تان را در چهره نمایان می‌کنید تقویت کنند.

آن‌ها آینه‌ی حالت کلی ما هستند

حتی وقتی چهره‌مان در حال استراحت یا خنثی است، باز هم سرنخ‌هایی از عواطف‌مان به دست می‌دهد، و چروکی که ایجاد می‌شوند بخشی از آن چیزی است که بروز می‌دهید. این را یک مطالعه‌ی جدید به اثبات رسانده است.

این امر به ویژه درباره‌ی آدم‌های دارای حالت مثبت درست است. اگر طبق عادت بشاش هستید و در نتیجه‌ی آن خطوط لبخند پیدا می‌کنید، یا چشم‌آژنگ‌ از لبخندتان به چشم‌های‌تان می‌رسد، احتمالا در بین مردم به عنوان فردی شاد یا خوشحال شناخته می‌شوید.

چین و چروک می‌توانند صداقت را برجسته و نمایان سازند

خطوط گوشه‌ی چشم اصلا چیز مهمی نیست که برایش داد و فریاد راه بیندازیم. مطالعه‌ای جدید می‌گوید این خطوط می‌توانند به دیگران نشان بدهند چقدر مهربان و صادق هستید.

چروک چشم که ما گاهی موقع ابراز احساسات مثبت و منفی ایجاد می‌کنیم با نحوه‌ و شدت درک سایرین از عواطف و احساسات ما در ارتباط هستند.

و چون چین و چروک می‌توانند نشانه‌ی ابراز احساساتی باشند که در طول زندگی‌تان انجام داده‌اید، یک جفت چروک گوشه‌ی چشم می‌تواند باعث واقعی‌تر به نظر رسیدن‌تان شود. همین مورد درباره‌ی خط خرگوشی هم صدق می‌کند چون ما اغلب در حین لبخندهای شدید و بزرگ یا وقتی از خشم لبریز هستیم بینی‌مان را چروک می‌اندازیم.

درمان چین و چروک

۱. محافظت و ترمیم

آن پرتوهای روشن نور که هر روز در آسمان ظاهر می‌شوند یکی از ویرانگران اصلی پوست هستند، اما ما که نمی‌توانیم تمام زندگی‌مان را درون یک اتاق بسته سر کنیم. خودتان را به کرم‌های ضد آفتاب با SPF دست کم ۳۵ یا بالاتر مسلح کنید، کلاه گذاشتن را به بخشی از پوشش روزانه‌تان تبدیل کنید و عینک آفتابی‌هایی بزنید که از شما در برابر پرتوهای ماوراء بنفش محافظت می‌کنند.

یادتان باشد قرار گرفتن عارضی در معرض نور خورشید شدیدا مشکل ساز است و بیشتر می‌شود. پس هنگامی که در حال قدم زدن هستید ، درست مثل وقتی کنار استخر دراز کشیده‌اید، به فکر مراقبت از پوست‌تان باشید.

پرتوهای ماوراء بنفش و سایر رادیکال‌های آزاد مانند آلودگی هوا باعث استرس اکسیداتیو در بدن‌مان می‌شوند، که می‌توانند به نوبه‌ی خود، باعث پیدایش چین و چروک‌ها بشوند. ما می‌توانیم از طریق استفاده‌ی سرم‌های آنتی اکسیدان مانند ویتامین C با آسیب‌های پوستی روزانه مبارزه و حتی آن‌ها را ترمیم کنیم.

۲. در صورت امکان، انتخاب‌های سبک زندگی سالمی داشته باشید

نه، مجبور نیستید ۱۲ ساعت خواب شب داشته باشید و روی پلک‌های‌تان خیار بگذارید تا به پوست‌تان خدمت کرده باشید. اما ممکن است به آدم‌هایی بر بخورید که می‌گویند شما از سن و سال تان جوانتر به نظر می‌رسید اگر که به صورت طبیعی انتخاب‌های مناسب‌ خودتان را برای طول روز انجام داده باشید.

راه‌های چین و چروک زدای زندگی روزمره

– داشتن رژیم غذایی سالم

– کاهش مصرف قند

– هیدراته نگه داشتن بدن

– مصرف کمتر الکل

– سیگار نکشیدن

– ورزش کردن

– استراحت کافی

– کاهش استرس

۳. محصولات را بر اساس وضعیت پوست‌تان انتخاب کنید

زندگی ممکن است بعضی وقت‌ها شلوغ و پر تب و تاب شود، که داشتن خواب کافی و کاهش استرس را عملا دشوار می‌سازد. و بیماری شدید و مزمن و سایر شرایط می‌توانند مانع توانایی ورزش کردن بشوند.

به علاوه، یک رژیم مملو از ابرخوراکی‌ها همیشه ساده‌ترین یا مقرون‌به‌صرفه‌ترین چیزی نیست که می‌توان به آن دست یافت. به همین خاطر است که روی آوردن به یک سری محصولات مغذی و پر نیرو می‌تواند کمک کننده باشد.

– هنوز هیچ نشانه‌ای از شکل‌گیری چروک‌ها نیست؟

اگر مایل هستید، زرادخانه‌ی محصولاتی را که استفاده می‌کنید ساده نگه دارید. روغن گل سرخ می‌تواند یک ماده‌ی چند منظوره برای برنامه‌ی روتین مراقبت از پوست‌تان باشد، به عنوان یک مرطوب کننده، روشن کننده، آنتی اکسیدان، تقویت کننده‌ی کلاژن و… عمل کند.

– با افزایش سن کمی احساس خشکی می‌کنید؟

از ویژگی تقویت خاصیت ارتجاعی و مرطوب‌سازی پوست اسید هیالورونیک استفاده کنید. این محصول به یکی از بهترین‌های شما تبدیل می‌شود، که پوست‌تان را مرطوب و شاداب نگه می دارد.

– احساس می‌کنید پف زیر چشم‌تان زیاد می‌شود؟

رتینوئید ها و سرم ویتامین c ضد چروک‌های بی‌نظیری هستند. این‌ها با پف چشم پیش از شکل گرفتن مبارزه می‌کنند و خطوط چروک سیاهی‌های دور چشم را کاهش می‌دهند. به دنبال محصولی باشید که هر دوی این ماده‌ها را با هم داشته باشد.

– مرطوب سازی را فراموش نکنید

محصولاتی که حاوی کره‌ی شیا هستند سلاحی چروک کش و قوی به حساب می‌آیند. خاصیت تسکین دهنده و آرام کننده‌ی آن‌ها آسیب ناشی از استرس اکسیداتیو را ترمیم می‌کند تا از چین و چروک بیشتر پیشگیری کند. و خطوط موجود را نرم و لطیف می‌سازد.

۴. عادات چین و چروک‌زا را تغییر دهید

به فکر راهکاری برای حرکات چروک‌زا بودن و ایجاد تغییرات می‌تواند به شما کمک کند پوست نرم‌تری داشته باشید.

به عنوان مثال دراز کشیدن به پشت می‌تواند مانع چروک پوست شود. این ترفند را استفاده کنید. و وقتی روی میز کارتان خم می‌شوید یا روی شکم دراز می‌کشید دست‌های‌تان را جلوی صورت‌تان حائل کنید. این حالت‌ها می‌توانند باعث افزایش چروک پوست شوند.

موقع مطالعه، کتاب خواندن یا کار کردن به پیشانی و ابروهای‌تان آرامش و استراحت بدهید. ممکن است شل‌سازی این عضلات سردردها را نیز متوقف کند.

اگر چشم‌های‌تان به خاطر آلرژی یا مشکلات دیگری می‌خارند، برای پی بردن به بهترین راه‌حل‌ها به پزشک مراجعه کنید تا نکند ناخواسته باعث در هم کشیدن چشم و ابروهای‌تان بشوید. برای روزهای آفتابی شدید سایه‌بان همراه داشته باشید، و اگر برای داشتن دیدی بهتر چشم‌های‌تان را چین می‌اندازید، در صورت نیاز به عینک، لنزهای تماسی، یا بروزرسانی هر تجویزی مدام شماره‌ی آن‌ها را چک کنید.

چروک‌ها نقشه‌ی زندگیتان هستند

جلوی ابراز شادمانی یا سایر عواطف خود را نگیرید. خطوط چهره‌ی ما می‌توانند نمایانگر لحظات ارزنده‌ی زندگی باشند مانند خنده‌ها و نیشخندهایی که بی‌پروا به چهره‌مان نشسته‌اند و سرتاسر آن را پوشانده‌اند. از چین و چروک ها همان طور که هستند استقبال کنید – نشانه‌ی سال‌های عمرتان؛ سال‌هایی که به بهترین نحو و بدون هیچ پشیمانی زیسته‌اید. از این زیباتر چیست؟ پس بخندید و شاد باشید.

بسیاری از آدم‌ها میوه‌ی تازه را به میوه‌ خشک ترجیح می‌دهند زیرا معتقدند در فرایند خشک کردن و جهت افزایش زمان نگهداری این محصولات، به میوه‌های خشک نمک و قند اضافه می‌شود؛ و به این دلیل، این خوراکی‌ها سالم نیستند. ولی، در این مقاله قصد داریم فهرست شگفت‌انگیزی از انواع میوه‌ خشک و فوایدشان را ارائه دهیم که نشان می‌دهد فرایند خشک کردن و نگهداری این میوه‌ها، نه فقط کمک می‌کند این خوراکی‌های خوشمزه مدت زمان بیش‌تری سالم و قابل خوردن بمانند، بلکه مواد مغذی این میوه‌ها را به طور کامل حفظ می‌کند و باعث می‌شود بتوانید از فوایدشان برای سلامتی‌تان به طور کامل بهره‌مند شوید.

۱. برگه هلو، منبعی عالی برای فیبر

فیبر از آن دست ترکیباتی است که به آسانی در هر کدام از میوه‌‌های خشک، از جمله هلو خشک یافت می‌شود. هر وعده‌ی مصرف به اندازه‌ی نصف فنجان میوه‌ خشک هلو حاوی حدود ۷ گرم فیبر، تقریبا ۳۰ درصد از نیاز روزانه به ویتامین A، و مقدار اندکی مواد معدنی نظیر مس و پتاسیم است.

اگر از فواید فیبر برای سلامتی آگاه باشید، حتما می‌دانید چرا هلو خشک بهترین میوه‌ی خشک برای کمک به سلامتی دستگاه گوارش و درمان یبوست است. اگرچه هلو شاید آن‌چنان محبوب نباشد، ولی آن‌هایی که عاشق مخلوطی از طعم‌های ترشی و شیرینی هستند، حتما هلو را خیلی دوست دارند.

۲. سیب خشک، میان‌وعده‌ای کم کالری

یکی از دلایلی که آدم‌ها عاشق سیب هستند این است که خوردن این میوه هنگام صبحانه برای سلامتی انسان بسیار مفید است. ولی، سیب خشک (یا برگه سیب) چه‌طور؟ آیا می‌دانید حتی سیب خشک نیز به عنوان میان‌وعده‌ای سالم شناخته می‌شود؟ دلیل این مسئله نیز کم کالری بودن میوه‌ خشک سیب است.

به عبارت دیگر، هر وقت هوس خوردن تنقلات کردید، ولی در عین حال، نمی‌خواهید وزن‌تان زیاد شود یا کربوهیدرات بیش‌تری به رژیم غذایی‌تان اضافه شود، شاید افزودن مقداری سیب خشک به فهرست خریدتان فکر بسیار خوبی باشد.

۳. سُرخالو خشک، برای تامین نیاز روزانه‌ به ویتامین C

در میان میوه‌های خشک، شاید سرخالو آن‌چنان محبوب نباشد و هم‌چنین فواید آن برای سلامتی آن‌چنان شناخته شده نیز نباشند، ولی آیا می‌دانید یک وعده‌ی مصرف سرخالو، به اندازه‌ی نصف فنجان می‌تواند نیاز روزانه‌تان را به ویتامین C تا بیش از ۲۴۴ درصد تامین کند؟

ویتامین C نقش بسیار مهمی در سلامت انسان دارد، زیرا مسئول کنترل دستگاه ایمنی بدن است؛ هم‌چنین، باعث می‌شود کلاژن به اندازه‌ی کافی به پوست برسد، و در نهایت، باعث بهبود جذب آهن و تولید گلبول‌های قرمز خون می‌شود. بنابراین، مصرف سرخالو خشک در طول دوره‌ی نقاهت از بیماری بسیار توصیه می‌شود.

۴. برگه‌ زردآلو، منبعی عالی برای پتاسیم

وقتی صحبت از میوه‌ خشک به میان می‌آید، شاید بتواند گفت برگه زردآلو یکی از محبوب‌ترین میوه‌های خشک باشد؛ زیرا علاوه بر مزه‌ی دلپذیرش، فواید آن برای سلامتی نیز از هیچ کس پنهان نیست. یکی از فواید زردآلو برای سلامتی، غنی بودن این میوه از پتاسیم است؛ حتی میوه‌ خشک شده‌ی آن نیز سرشار از این ماده‌ی مفید است.

فایده‌ی عمده‌ی پتاسیم برای سلامتی بدن جلوگیری از افزایش بیش از اندازه‌ی سدیم در جریان خون است؛ به این ترتیب می‌توان گفت با مصرف برگه زردآلو می‌توانید از بیماری فشار خون بالا، و افزایش ناگهانی فشار خون، کلسترول و حتی قند خون به خوبی پیشگیری کنید.

۵. آلو خشک، سرشار از آهن

یکی از فواید شناخته شده‌ی میوه‌ی آلو برای سلامتی، غنی بودن آن از آهن است. آهن یکی از مواد معدنی ضروری است که بدن جهت کمک به بهبود فرایند متابولیسم (سوخت و ساز) به شدت به آن نیاز دارد، زیرا فایده‌ی اصلی و کلیدی آهن در بدن عبارت است از افزایش تولید گلبول‌های قرمز خون.

کمبود آهن به بروز علائم اولیه‌ی کم‌خونی منجر می‌شود، زیرا میزان گلبول‌های قرمز خون و هم‌چنین اکسیژنی که توسط هموگلوبین در گلبول‌های قرمز خون جا به جا می‌شود، کاهش می‌یابد. بنابراین، مصرف آلو خشک به عنوان میان‌وعده ممکن است به تامین آهن ضروری بدن کمک کند.

۶. انجیر خشک، مفید برای زنان باردار

فواید انجیر خشک برای زنان باردار از جانب دانشمندان به اثبات رسیده‌اند. از این رو، انجیر به دلیل دارا بودن مقدار بالایی از اسید فولیک، و کمک به پیشگیری از تولد نوزادان با نقص مادرزادی، از آن دست میوه‌هایی است که مصرف‌شان در طول دوران بارداری به شدت به زنان باردار توصیه می‌شود.

به علاوه، اسید فولیک (یا همان فولات، یا ویتامین B9) نیز به بهبود رشد مغز و دستگاه عصبی کودک در سه ماهه‌ی اول کمک می‌کند. متاسفانه، انجیر جزء میوه‌های فصلی است و در تمام سال در دسترس قرار ندارد. با این حال، از آن‌جا که انجیر خشک حاوی اسید فولیک زیادی است؛ از این رو، برای بهره‌مند از خواص این میوه در طور دوره‌ی بارداری نیازی ندارد منتظر فصل انجیر باشید.

۷. کرنبری خشک، منبع عالی برای مواد مغذی گیاهی

رنگ تیره‌ی کرنبری نشانه‌ی غنی بودن این میوه از مواد مغذی گیاهی است. مواد مغذی گیاهی، در مقایسه با سایر مواد مغذی نظیر ویتامین‌ها و مواد معدنی، جزء مواد مغذی ضروری برای بدن نیستند؛ ولی مصرف خوراکی‌های حاوی این ترکیبات می‌توانند به عملکرد مناسب بدن کمک کند؛ این ترکیبات حتی قادر هستند لایه‌ی محافظتی دیگری در برابر بیماری‌های متعددی نظیر سرطان و بیماری‌های ناشی از تباهی لکه‌ی زرد (دژنراسیون ماکولا) – که می‌توانند در سنین بالا به نابینایی منجر شوند – فراهم کنند. بنابراین، با این‌که فقدان مواد مغذی گیاهی در بدن به سلامتی عمومی‌مان آسیب نمی‌رساند، ولی فواید آن‌ها برای بدن بسیار با اهمیت است.

۸. کشمش، منبع طبیعی برای مواد معدنی

کشمش‌هایی که از انگورهای سیاهِ فوق‌العاده مغذی درست می‌شوند، به عنوان منبع بسیار خوبی برای مواد معدنی نظیر پتاسیم و منگنز شناخته می‌شوند.

فواید انگورهای سیاه برای سلامتی در سرتاسر جهان شناخته شده هستند، و از آن‌جا که مصرف آب انواع انگور برای بدن بسیار سودمند است، بدون شک باید نتیجه گرفت کشمش نیز می‌تواند فواید خارق‌العاده‌ای برای سلامتی به همراه داشته باشد. هر گاه احساس کردید بدن‌تان به مواد معدنی بیش‌تری نیاز دارد، کشمش به عنوان میان‌وعده‌ای بسیار پر خاصیت می‌تواند نیاز بدن‌تان را بر طرف کند.

۹. گلابی خشک، تامین نیاز روزانه‌ی بدن به ویتامین K

وقتی صحبت از فواید گلابی برای سلامتی به میان می‌آید، می‌توانیم فهرست بلند بالایی از فواید آن را برشماریم، ولی فهرست حاوی فواید میوه‌ خشک گلابی برای سلامتی نیز، چیزی از فهرست فواید گلابی تازه کم ندارد. درست است که گلابی خشک جزء خشکبارهای رایج و محبوب به حساب نمی‌آید، ولی از شنیدن این حقیقت که گلابی خشک سرشار از ویتامین K است، حتما شگفت‌زده خواهید شد.

ویتامین K به همراه کلسیم برای سلامتی استخوان‌ها ضروری است؛ از آن‌جا که بدن، به علت برخی عوامل نظیر کهولت سن، همیشه نمی‌تواند کلسیم مورد نیاز را جذب کند، مجبور می‌شود از ذخیره‌ی موجود در استخوان‌ها استفاده کند؛ ولی در این میان، ویتامین K همیشه می‌تواند در دسترس بدن باشد و به این ترتیب، به حفظ استحکام استخوان‌ها کمک کند.

۱۰. گوجه فرنگی خشک، چیزی فراتر از تزیین پیتزا

گوجه فرنگی از آن دسته خوراکی‌های گیاهی است که همیشه در سالادهای سبزیجات و روی پیتزا حضور دارد، ولی فواید گوجه فرنگی برای سلامتی، بسیار فراتر از این‌ها است.

رنگ قرمز زیبای گوجه فرنگی منبعی عالی برای بتا کاروتن محسوب می‌شود؛ بتا کاروتن فواید زیادی برای سلامتی دارد از جمله، ماده‌ی مغذی عالی برای سلامت مغز، آنتی‌اکسیدان طبیعی، مهار سلول‌های سرطانی، و کاهش علائم بیماری آسم و غیره. به علاوه، فواید گوجه فرنگی برای پوست و زیبایی نیز از لحاظ علمی به اثبات رسیده است.

۱۱. خرما خشک، مفید برای سلامت قلب

آیا می‌دانید سکته‌ی قلبی یکی از آن دسته قاتلین خاموشی است که روز به روز قربانیان بیش‌تری را هدف قرار می‌دهد؟ مطمئنا شما نمی‌خواهید یکی از این قربانیان باشید؛ مصرف خوراکی‌هایی که از لحاظ علمی برای قلب مفید شناخته شده‌اند، یکی از بهترین راه‌هایی است که می‌توانید برای حفظ سلامت دستگاه قلبی و عروقی‌تان انجام دهید.

یکی از مهم‌ترین فواید خرما برای سلامتی،‌ محافظت از سلامت قلب است؛ این خاصیت خرما که صحت آن از طریق مطالعات بسیاری ثابت شده است،‌ با کاهش کلسترول، کنترل فشار خون، و حتی تنظیم وزن بدن می‌تواند به حفظ سلامت قلب کمک کند.

۱۲. جوجوبا خشک، منبعی غنی از آنتی‌اکسیدان

چینی‌ها به خوبی از فواید جوجوبا برای سلامتی آگاه هستند، و قرن‌ها است جوجوبای خشک شده را به عنوان تنقلات و میان‌وعده مصرف می‌کنند.

این میوه سرشار از ویتامین C، ریبوفلاوین، و سایر آنتی‌اکسیدان‌های قدرتمندی است که از بدن در برابر آسیب‌های رادیکال‌های آزاد محافظت می‌کنند. به علاوه، این میوه که غنی از آهن نیز هست، برای حفظ سلامتی قلب و گردش خون بسیار مفید است و می‌تواند از بروز سکته‌ی قلبی و سکته‌ی مغزی پیشگیری کند.

۱۳. انبه خشک، مفید برای سلامت و زیبایی پوست

دلایل زیادی وجود دارد که چرا باید انبه را به صورت خشک شده میل کرد؛ انبه‌ی خشک یکی از بهترین و سالم‌ترین میان‌وعده‌ها به شمار می‌رود. یکی از فواید انبه برای سلامتی غنی بودن این میوه از ویتامین C است؛ ویتامین C جزء ویتامین‌های ضروری جهت تولید کلاژن است؛ کلاژن نیز مسئول زیبایی و سفتی پوست است.

به علاوه، ویتامین C آنتی‌اکسیدان فوق‌العاده‌ای است که به بهبود بازسازی سلول‌های پوستی کمک می‌کند؛ به این ترتیب، این ویتامین به حفظ زیبایی و جوانی‌تان کمک می‌کند.

۱۴. گیلاس خشک، منبع طبیعی برای بتا کاروتن

انواع مختلفی از این خانواده در سراسر جهان وجود دارند، ولی صرف‌نظر از نوع آن، گیلاس به خاطر رنگ متمایز و پرخاصیت‌اش که منبعی غنی از بتا کاروتن است، شناخته می‌شود.

این ترکیب برای سلامت بینایی بسیار مهم است، زیرا در واقع، یکی از اشکال ویتامین A است که می‌تواند از بروز تباهی سلول‌ها (دژنراسیون)، و متعاقبا، بروز نابینایی در سنین بالا پیشگیری کند.

برخی دیگر از میوه‌های خشک و فوایدشان برای سلامتی

وقتی در مورد میوه‌ خشک صحبت می‌کنیم، اولین چیزی که به ذهن افراد می‌رسد، خوراکی‌هایی با پوست چروکیده با طعم‌های شیرین یا شور هستند؛ ولی میوه‌های خشک، در حقیقت، تنها شامل میوه‌های تازه‌ای نمی‌شوند که در فرایند خشک شدن قرار گرفته‌اند، بلکه مجموعه‌ی آجیل‌ها را نیز شامل می‌شوند. بله! آجیل‌ها نیز بخشی از میوه های خشک هستند و به عنوان میان‌وعده و تنقلاتی بسیار سالم شناخته می‌شوند.

۱۵. بادام هندی مناسب برای دیابتی‌ها

بادام هندی به عنوان یک میان‌وعده‌ی سالم و مغذی، فواید بسیاری برای بیماران مبتلا به دیابت به همراه دارد.

۱۶. فندق برای مبارزه با سرطان

فندق از آن دسته آجیل‌هایی است که حاوی آنتی‌اکسیدان‌های قدرتمندی هستند که می‌توانند با سرطان مبارزه کنند.

۱۷. پسته برای کاهش وزن

از فواید پسته برای سلامتی به طور کامل بهره‌مند شوید و وزن‌تان را نیز کاهش دهید.

۱۸. ماکادمیا برای کاهش کلسترول

کنترل سطح کلسترول و کاهش خطر ابتلا به سکته‌ی قلبی یکی از فواید عمده‌ی ماکادمیا (فندق استرالیایی) است.

۱۹. بادام برای کاهش وزن

بادام به عنوان یک میان‌وعده‌ی سالم و مغذی شناخته می‌شود، زیرا دارای فواید بی‌نظیری از جمله کمک به کاهش وزن است.

۲۰. گردو برای زنان باردار

گردو یکی دیگر از میان‌وعده‌های سالمی است که مصرف آن به زنان باردار توصیه می‌شود، زیرا گردو در دوره‌ی بارداری دارای فوایدی برای سلامتی زنان باردار و جنین است؛ از جمله پیشگیری از تولد نوزاد با نقض مادرزادی و بهبود وضعیت رشد مغز جنین.

۲۱. بادام زمینی برای زنان باردار

علاوه بر گردو، بادام زمینی نیز برای زنان باردار بسیار مفید و پرخاصیت است.

دوره‌های زندگی بشر در دنیا شامل کودکی، نوجوانی، جوانی، میانسالی و کهنسالی است؛ شاید مهم‌ترین دوران زندگی انسان به دوره نخست و بهترین آنها دوران جوانی باشد که عقل و جسم در آن به کمال می‌رسد و استوار می‌شود. نویسنده در مطلب حاضر اهمیت این دوران را در کمال آدمی بر اساس آموزه‌های اسلامی بررسی کرده است.

جوانی، اوج توانایی عقلی و جسمی بشر

در زبان عربی به جوان، «غلام و فتی» گفته می‌شود. البته «غلام» به کسی اطلاق می‌شود که در دوران نخستین جوانی است. از همین‌رو به نوجوان نیز غلام گفته می‌شود که جوانی نورسیده و تازه به دوران رسیده است و واژه «فتی» به کسی گفته می‌شود که در اوج جوانی است. به همین دلیل، به کسانی که دارای روحیه جوانمردی هستند، «فتی» و دارندگان آن را اهل فتوت دانسته‌اند؛ زیرا چنانکه گفته خواهد شد، جوانی خصوصیات و ویژگی‌هایی دارد که براساس آن فتوت و جوانمردی به آن نسبت داده می‌شود. از مهم‌ترین ویژگی‌های جوانی آزادمنشی، تغییرپذیری، حق‌طلبی، عقلانیت‌گرایی همراه با قدرت و توانایی بر انجام اعمال است. چنین روحیه‌ای در جوان موجب شده تا هر کسی که دارای چنین روحیه‌ای باشد به فتوت و جوانمردی منسوب شود حتی اگر پیر باشد؛ چنانکه می‌گویند اصحاب کهف که در قرآن به عنوان فتی و جوان معرفی شده‌اند، انسان‌های میانسال و حتی برخی کهنسال بودند، ولی به سبب روحیه جوانمردی و فتوت به عنوان فتی معرفی شده‌اند.(کهف، آیه 10؛ روایات تفسیری)

در ادبیات قرآنی به خدمتکاران و خدمتگزاران پیامبران(ع) نیز عنوان «فتی و فتوت» داده شده است؛ زیرا رابطه‌ای که میان پیامبران و آنان بوده فراتر از یک رابطه کارگزاری بوده است. از همین‌رو کارگزاران حضرت یوسف(ع) به عنوان فتی معرفی می‌شوند (یوسف، آیه62) و همراه و خدمتکار حضرت موسی(ع) به همین عنوان از وی یاد می‌شود. (کهف، آیات 60 و 62)

صفات جوانی و جوانان عبارت است از:

1- قوت جسمی: دوران جوانی دوران قوت جسمی انسان است؛ به طوری که جوان برروی پای خود می‌ایستد و هیچ نیازی به کمک دیگران ندارد. همین قوت و توانمندی به جوان قدرت عمل می‌بخشد تا هر آنچه را بخواهد انجام دهد یا ترک کند و مخالفت ورزد. (کهف، آیه82؛ حج، آیه5؛ قصص، آیه 14 و 15؛ روم، آیه54؛ غافر، آیه67)

2- قوت عقلی: همان‌طوری که جسم در این دوران به سمت کمال می‌رود و به اوج خود می‌رسد؛ همچنین عقل انسانی از مرتبه حس و خیال و وهم به عقل می‌رسد و شخص مسائل را در چارچوب ضوابط عقلی و عقلانی تحلیل و تفسیر و توصیه می‌کند. (حج، آیه5؛ غافر، آیه67)

3- تیزهوشی و تیزحدسی: امام علی(ع) درباره این ویژگی جوانان می‌فرماید: هرگاه به مشورت نیازمند شدی، نخست به جوانان مراجعه کن، زیرا آنان ذهنی تیزتر و حدسی سریع‌تر دارند. سپس (نتیجه) آن را به نظر میانسالان و پیران برسان تا پیگیری نموده، عاقبت آن را بسنجند و راه بهتر را انتخاب کنند، چرا که تجربه آنان بیشتر است. (شرح نهج‌البلاغه ابن‌ابی الحدید، ج20، ص337، ح866)

4- زیبایی و زیباطلبی و زینت‌گرایی: جوانی اوج زیبایی انسان است. چنانکه جوانی مقتضی کمالخواهی و کمال‌جویی انسان است. از همین‌روست که جوان طالب زیبایی است و به هر شکلی شده درصدد است تا بر زیبایی‌های خود بیفزاید. البته همین روحیه موجب می‌شود تا به دنبال زیبایی‌های ظاهری و آرایه‌ها نیز برود تا خود را به هر آنچه زیبا و یا موجب افزایش زیبایی است، بیاراید. بر این اساس جوان در اندیشه و عمل دنبال جامه‌های زیبا و خودآرایی در لباس و شکل و شمایل ظاهری می‌رود و برای تحقق آن تلاش می‌کند. از آیه 20 سوره حدید این معنا را می‌توان به دست آورد؛ زیرا خداوند در این آیه می‌فرماید: بدانید که زندگی دنیا، در حقیقت، بازی و سرگرمی و آرایش و فخرفروشی شما به یکدیگر و فزون‌خواهی در اموال و فرزندان است. مثل آنها چون مثل بارانی است که کشاورزان را رستنی آن باران به شگفتی اندازد، سپس آن کشت خشک شود و آن را زرد بینی، آنگاه خاشاک شود و در آخرت دنیاپرستان را عذابی سخت است و مؤمنان را از جانب خدا آمرزش و خشنودی است و زندگانی دنیا جز کالای فریبنده نیست.

ویژگی‌های پنج‌گانه لعب، لهو، زینت، تفاخر در میان خود و تکاثر در اموال و اولاد در آیه مطابق مراحل سن انسان از کودکی تا پیری می‌باشد و دوران جوانی دوران لهو و سرگرمی است. (المیزان، ج19، ص164)

پس جوان به اقتضای دوران جوانی مانند آن گیاهی است که در اوج زیبایی قرار می‌گیرد و موجب شگفتی بینندگان می‌شود. از همین‌رو دنبال اموری می‌رود که موجب زینت و تفاخر او شود. لذا دوره جوانی را دوران غرور نیز دانسته‌اند که موجب فریبایی است.

5- لهوگرایی: چنانکه از آیه 20 به دست می‌آید کودکی و نوجوانی زمانی لعب و بازی است و دوران نوجوانی و جوانی دوره لهوگرایی و سرگرمی‌های بیهوده، چون بزم‌گرایی و شب‌نشینی و خوش‌نشینی است.

6- تفاخرگرایی: همچنین از همین آیه به دست می‌آید که جوانی دوران تفاخرگرایی و تفاخرفروشی است؛ زیرا پس از آنکه انسان پیر و مانند گیاهی پژمرده شد، دیگر جایی برای تفاخر نیست.

7- تکاثرگرایی در مال و فرزند: این دو نیز در زمان جوانی رخ می‌دهد؛ زیرا در زمان پیری و پژمردگی جایی برای افزایش مال و فرزند نیست و بیشتر مردم این تکاثرگرایی را در جوانی دارا هستند. پس می‌توان براساس آیه 20 سوره حدید گفت جز لعب و بازی گرایی که مختص کودکی و نوجوانی است، چهار ویژگی دیگر مختص دوران جوانی است.

8- تهور و شجاعت: بی‌باکی از یک‌سو و شجاعت از سوی دیگر دو ویژگی دیگر جوانی است. پس جوانی، زمان تهور و شجاعت و زیر پا افکندن مصلحت‌سنجی‌هاست. (یونس، آیه83؛ قصص، آیات 14 و 15) البته کسانی که روحیه فتوت و جوانی را در خود حفظ کرده باشند نیز همچنان اهل شجاعت و تغییر بوده و مصلحت‌ها را کنار می‌نهند؛ چنانکه اصحاب کهف چنین بودند. (کهف، آیات 10 و 16)

9- حق‌گرایی و حمایت از مظلوم: از همین آیات پیش گفته این معنا به دست می‌آید که جوانی دوران حق‌گرایی و حمایت از مظلوم است.

10- نوگرایی: پیامبر(ص) در این‌باره می‌فرماید: اوسعوا للشباب فی المجلس و افهموهم الحدیث فانهم الخلوف و اهل الحدیث؛ برای جوانان در مجالس جای باز کنید و امور نو را به آنان تفهیم کنید، چرا که این گروه جایگزین شما و درگیر مسائل جدید خواهند شد. (الفردوس، ج1، ص98، ح320)

11- تغییرگرایی: جوانی دوران تغییرخواهی است و جوان اصولاً دوست دارد تا در زندگی خود و محیط پیرامونی تغییر ایجاد کند. (قصص، آیات14 و 15؛ کهف، آیات 10 و 16؛ انبیاء، آیات56 تا 61)

12- اسرع در خیر: امام صادق(ع) در این‌باره می‌فرماید: علیک بالأحداث فانهم أسرع الی کل خیر؛ جوانان را دریاب، زیرا که آنان سریع تر به کارهای خیر روی می‌آورند. (کافی، ج8، ص93، ح66)

13- تغییرپذیری: همان طوری که جوانی زمان تغییرگرایی است و جوان دوستدار تغییرات است؛ همچنین از نظر انفعالی بسیار مناسب است؛ زیرا جوان تغییرپذیر است و هنوز چیزی در آن شکل نگرفته تا تثبیت شده باشد. البته در عنفوان جوانی این تغییرپذیری قوی‌تر است و هر چه در اوج جوانی نزدیک می‌شود تغییرپذیری همانند تغییرگرایی در وی کاهش می‌یابد. از همین‌رو امام علی(ع) به تربیت فرزند در عنفوان جوانی اشاره می‌کند و به فرزندش امام حسن(ع) می‌فرماید: دل جوان، مانند زمین کشت ناشده است. آنچه در آن افکنده شود، می‌پذیرد. از این‌رو، پیش از آنکه دلت سخت گردد و عقل و خردت سرگرم شود، به تربیت تو همت گماشتم. (نهج‌البلاغه، از نامه31)

پیامبر (ص) نیز در تحلیل گرایش جوانان به اسلام نسبت به پیران می‌فرماید: شما را به نیکی با جوانان سفارش می‌کنم، چرا که آنان، دل‌های رقیق‌تری دارند، به راستی که خداوند، مرا بشارت دهنده و هشدار دهنده برانگیخت، جوانان با من همپیمان شدند و پیران با من به مخالفت برخاستند. آنگاه این آیه 16 سوره حدید را خواندند: «و عمر آنان به درازا کشید و دل‌هایشان سخت گردید.» (سفینه البحار، ج2، ص176)

باید توجه داشت تغییرگرایی و تغییرپذیری در جوانان امری طبیعی است؛ چرا که جان و جهان در حال تغییر است، پس نیازهای زمان و مکان و مقتضیات آن نیز تغییر می‌کند. از همین‌رو، نمی‌توان در برابر تغییرات مقاومت کرد. البته این تغییرات در همه امور نیست، بلکه برخی از امور جزو ثابتات هستی و انسانی و جامعه است که تغییری در آن رخ نمی‌دهد. به عنوان نمونه، نیاز انسان به غذاهای مادی و معنوی، نیازهای جنسی و مانند آنها تغییرپذیر نیست و این تغییراتی که از آن سخن به میان می‌آید در همه امور نیست تا گفته شود که دیگر نیازی به اسلام و احکام آن نیست؛ زیرا اسلام دارای دو دسته احکام ثابت و متغیر است و آنچه به اجتهاد و استنباط پیوند خورده است همین بخش دوم یعنی احکام متغیر است. پس اینکه امام علی(ع) می‌فرماید: آداب و رسوم خود را به فرزندانتان تحمیل نکنید، زیرا آنان برای زمانی غیر از زمان شما آفریده شده‌اند. (شرح نهج‌البلاغه ابن ابی‌الحدید، ج20، ص267، ح102) ناظر به همین احکام متغیر است که نمی‌بایست بدون ملاحظه آن رفتار کرد. پس توجه به مقتضیات زمان و مکان و شرایط آن امری طبیعی و حکمی ازلی در چارچوب مشیت الهی است.

جوانان باید به اصول ثابت ازلی و ابدی توجه داشته باشند و اصولی چون اخلاق و ادب و علم‌آموزی را همواره مدنظر قرار دهند تا بتوانند در عین توجه به اصولگرایی، اصلاح‌طلبی واقعی داشته باشند و تغییر مثبت را ایجاد کنند که سازنده و مفید به حال خود و جامعه و جهان است. از همین‌رو امام علی(ع) می‌فرماید: یا معشر الفتیان، حصنوا اعراضکم بالادب و دینکم بالعلم؛ ای جوانان! آبرویتان را با ادب و دینتان را با دانش حفظ کنید. (تاریخ یعقوبی، ج2، ص210)

14- ماندگاری آموزش و تربیت: آموزش و پرورش در جوانی و بویژه در عنفوان آن یعنی دوران نوجوانی، بهتر و مفیدتر است؛ زیرا بستر مناسب جوانی موجب می‌شود تا آموزش و پرورش نقش ماندگار باشد. پیامبر(ص) می‌فرماید: هر کس در جوانی‌اش بیاموزد، آموخته‌اش مانند نقش بر سنگ است و هر کس در بزرگسالی بیاموزد، مانند نوشتن بر روی آب است. (نوادر راوندی، ص132، ح169)
امام صادق(ع) نیز می‌فرماید: هر جوان مؤمنی  که در جوانی قرآن تلاوت کند، قرآن با گوشت و خونش می‌آمیزد و خداوند عز و جل او را با فرشتگان بزرگوار و نیک قرار می‌دهد و قرآن نگهبان او در روز قیامت، خواهد بود. (کافی، ج2، ص603، ح4)

15- رهبران آینده: رهبران آینده جامعه همین سوره جوانان امروز هستند. در آیه 62 سوره هود آمده که مردم به حضرت صالح(ع) گفتند که ما به سبب کمالاتی که در جوانی داشتی به تو امید بسته بودیم که رهبری جامعه را به عهده بگیری، ولی الان با ادعای پیامبری و سخنان یاوه و باطل این امید را از دل ما بیرون برده‌ای. از این آیه به دست می‌آید که همه اقوام به جوانان خود به عنوان رهبران آینده جامعه نگاه می‌کنند تا امانت‌های اجتماعی و مسئولیت اداره جامعه را در آینده به دست گیرند.

16- مستی جوانی و افراط‌گرایی: جوانی ویژگی دیگری دارد که باید مراقب آن بود. یعنی جوان همان طوری که بی‌باک و تهور دارد، مستی جوانی هم دارد که باید آن را مراقب بود. امام علی(ع9  درباره این ویژگی جوانی می‌فرماید: سزاوار است که عاقل، از مستی ثروت، قدرت، دانش، ستایش و مستی جوانی بپرهیزد، چرا که هر یک را بادهای پلیدی است که عقل را نابود می‌کند و وقار و هیبت را کم می‌نماید. (غررالحکم، ح10948)

17- جدل و مجادله: جدل به معنای دیالتیک یکی از روش‌های گفت‌وگوی علمی است. جدل بیان دو امر متضاد و متباین است که دو طرف علیه یکدیگر به کار می‌برند و هر یک سخنی در قالب سلب و ایجاب یا متضادان می‌گوید و دقیقاً سخن دیگری را نفی می‌کند. جدل در میان جوانان امری طبیعی است؛ زیرا آنان جست‌وجوگر و طالب حق هستند و همین مسئله آنان را به این سمت می‌کشاند. امام علی(ع) می‌فرماید: مروا الأحداث بالمراء و الجدال و الکهول بالفکر و الشیوخ بالصمت؛ جوانان را به مباحثه و مناظره و میانسالان را به اندیشیدن و پیران را به سکوت، فرمان دهید. (شرح نهج‌البلاغه ابن ابی‌الحدید، ج20، ص285، ح260)

بهره‌گیری از فرصت استثنایی و تکرارناپذیر جوانی

باید به این نکته توجه کرد که جوانی، بخش اعظم دوران زندگی بشر را تشکیل می‌دهد و اموری که در بالا گفته شد در افراد به شکل فرآیندی رخ می‌دهد و این‌گونه نیست که یک مرتبه شخص به همه اینها دست یابد؛ بلکه کمال‌یابی در عقلانیت می‌تواند یک یا دو دهه را در برگیرد؛ به این معنا یک یا دو دهه طول می‌کشد تا شخص به کمال عقلانی دست یابد. از همین رو در دوران معاصر عقلانیت انسانی در دهه سی‌و چهل تحقق می‌یابد و انسان در چهل سالگی به بلوغ کامل عقلانی می‌رسد.خداوند در آیه 15 سوره احقاف بلوغ اشد را در زمان چهل‌سالگی دانسته است. به این معنا که در چهل سالگی انسان به بلوغ اشد دست می‌یابد که جسم و عقل او در اوج کمال است.

از آیات دیگر قرآن چون آیه 5 سوره حج و 67 سوره غافر استفاده می‌شود که پایان اوج جوانی یعنی پس از چهل سالگی، نقطه آغازین منحنی نزول زندگی انسان است. خداوند می‌فرماید: او همان کسی است که شما را از خاکی آفرید، سپس نطفه‌ای، آنگاه از علقه‌ای و بعد شما را به صورت کودکی درمی‌آورد، تا به کمال قوت خود برسید و تا سالمند شوید و از میان شما کسی است که مرگ پیش‌رس می‌یابد، و تا بالاخره به مدتی که مقرر است برسید و امید که در اندیشه فرو روید. (غافر، آیه 67)

پیامبر(ص) نیز بر اساس همین مطلب به امیرمومنان علی(ع) هشدار می‌دهد تا قدر جوانی را بداند و از این دوره و فرصت استثنایی عمر به خوبی بهره برد. آن حضرت(ص) می‌فرماید: یا علی! بادر باربع قبل اربع: شبابک قبل هرمک و صحتک قبل سقمک و غناک قبل فقرک، و حیاتک قبل موتک؛ ای علی! چهار چیز را پیش از چهار چیز دریاب، جوانی‌ات را پیش از پیری، و سلامتی‌ات را پیش از بیماری؛ و ثروتت را پیش از فقر و زندگی‌ات را پیش از مرگ. (من لا یحضره الفقیه، ج 4، ص 357،‌ح 5762)

امام علی(ع) می‌فرماید: اربعه اشیاء لایعرف قدرها الا اربعه: الشباب لا یعرف قدره الا الشیوخ و العافیه لا یعرف قدرها الا اهل البلاء و الصحه لا یعرف قدرها الا المرضی و الحیاه لا یعرف قدرها الا الموتی؛ ارزش چهار چیز را جز چهار گروه نمی‌شناسند: جوانی را جز پیران، آسایش را جز گرفتاران، سلامتی را جز بیماران و زندگی را جز مردگان. (مواعظ العددیه، ص 275)
پیامبر(ص) همچنین می‌فرماید: انسان، در روز قیامت، قدم از قدم برنمی‌دارد، مگر آنکه از چهار چیز پرسیده می‌شود: از عمرش که چگونه گذرانده است، از جوانی‌اش که چگونه سپری کرده، از ثروتش که از کجا به دست آورده و چگونه خرج کرده است و از دوستی ما اهل بیت. (خصال)، ص 253، ح 125)

پیامبر(ص) در جایی دیگر می‌فرماید: انسان باید برای آخرتش از دنیا، برای مرگش از زندگی و برای پیری‌اش از جوانی، توشه برگیرد؛ چرا که دنیا برای شما آفریده شده و شما برای آخرت آفریده شده‌اید. (تنبیه الخواطر، ج 1، ص 131)

همچنین باید توجه داشت که ظرفیت جوانی به همان میزان که می‌توان یک فرصت باشد می‌تواند یک تهدید نیز به حساب آید. به این معنا که نقش‌پذیری، تغییرپذیری، تغییرگرایی و مانند آنها به عنوان یک ظرفیت مناسب اگر به درستی مورد استفاده و برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری دقیق قرار نگیرد، می‌تواند به تهدید جدی تبدیل شود.

از همین رو امام‌صادق(ع) نسبت به توطئه دشمنان و سوءاستفاده دیگران از این ظرفیت جوانی هشدار می‌دهد و می‌فرماید: به آموختن حدیث (معارف دینی) به جوانانتان، پیش از آنکه منحرفین (مرجئه) آنان را گمراه سازند، اقدام نمائید. (تهذیب الاحکام، ج 8، ص 111، ح 381)

مرجئه گروهی از مسلمانان هستند که قضاوت نسبت به مسئله ولایت و امامت و قضیه سقیفه بنی ساعده و محرومیت امیرمومنان علی(ع) از خلافت انتصابی الهی را به آخرت ارجاء و ارجاع داده و تاخیر انداخته نسبت به آن به ظاهر هیچ‌گونه داوری انجام نمی‌دهند، بلکه با سکوت خود، به دشمنان اهل‌بیت(ع) کمک می‌کنند تا به حکومت غاصبانه خود ادامه دهند. چنین نگرشی می‌تواند در امور دیگر نیز رخ دهد و هرگونه قضاوت در مسائل اجتماعی و سیاسی و واکنش را با اخلال مواجه ساخته و مردم را نسبت به مسائل اجتماعی و سیاسی و دخالت در آن بی‌انگیزه سازد. در حقیقت مرجئه بر آن است تا از نقش مردم در قالب ارجاء در امور سیاسی و اجتماعی بکاهد و آنان را از قضاوت در حق و باطل امور اجتماعی و سیاسی محروم سازد.

امام‌صادق(ع) می‌فرماید: بدان که جوان خوش اخلاق، کلید خوبی‌ها و قفل بدی‌هاست و جوان بداخلاق، قفل خوبی‌ها و کلید بدی‌هاست. (امالی طوسی، ص 302، ح 598)

پیامبر(ص) در حدیثی با اشاره به نقش جوانی در کمال‌یابی می‌فرماید: خداوند عزوجل می‌فرماید: جوان معتقد به قضا و قدرم، خشنود به آنچه برایش مقدر کرده‌ام، قانع به روزی‌ام و رها‌کننده هوا و هوس به خاطر من، در نزد من مانند یکی از فرشتگان من است. (کنز العمال، ح 43107)

در جوانی باید تلاش کرد تا کارها را به خوبی انجام داد تا در پیری بهره برد. البته به سبب تغییرگرایی و نوگرایی و حق‌گرایی و حق‌طلبی و مانند آنها جوانان در معرض خطر گناه و خطا و اشتباه هستند. از همین رو باید آنان را عفو کرد. امام‌علی(ع) می فرماید: هرگاه جوان را توبیخ کردی، برخی خطاهای او را نادیده بگیر، تا توبیخ ‌تو، او را به مقابله وادار نسازد. (شرح نهج‌البلاغه ابن ابی الحدید، ج 20، ص 333، ح 819)

پیامبر(ص) می‌فرماید: نابودی جوانانتان را آرزو نکنید، گرچه بدی‌های بسیار در آنان باشد؛ زیرا آنان با آن بدی‌ها چند دسته‌اند: یا توبه می‌کنند و خداوند هم توبه آنان را می‌پذیرد و یا آفت‌ها، آنان را از پای در می‌آورد و یا با دشمنی می‌جنگند، یا آتش‌سوزی را، خاموش می‌نمایند و یا سیلی را سد می‌کنند. (حلیهًْ الاولیا، ج 5، ص 119)

همچنین باید گفت که عفو و توبه جوانان از پیران مقبول‌تر است. پیامبر(ص) می‌فرماید: التوبه حسن و لکن فی الشباب احسن؛ توبه زیباست، ولی از جوان زیباتر. (کنز العمال، ح 43542)
به سخن دیگر:

در جوانی پاک بودن شیوه پیغمبری است                ورنه هر گبری به پیری می‌شود پرهیزکار

جوان اگر بتواند خودش را مهار و مدیریت کند، بهترین ظرفیت و موقعیت را برای رشد و کمال و تعالی خواهد یافت. بهره‌گیری درست از ظرفیت و توان و به کارگیری درست آن می‌تواند زندگی‌اش را متحول سازد. امام‌سجاد(ع) نقل می‌کند: پیامبر(ص) بر گروهی گذشتند که سنگی را بلند می‌کردند. فرمودند: این چه کاری است؟ گفتند: با این کار، نیرومندترین خود را می‌شناسیم. فرمودند: آیا به شما خبر دهم که قوی‌ترین شما کیست؟ گفتند: بلی ای پیامبر خدا! فرمودند: قوی‌ترین شما، کسی است که هرگاه خشنود شود، خشنودی‌اش او را به گناه و باطل نکشاند و هرگاه خشمگین شود، خشمش او را از سخن حق، بیرون نبرد و هرگاه به قدرت رسید، آنچه برایش حق نیست، دست نزند. (معانی الاخبار، ص 366)

برخی از کارها در جوانی آثار و برکاتی در زندگی دنیوی و اخروی دارد که در زمان دیگر نمی‌تواند آن اثر را داشته باشد. به عنوان نمونه ازدواج در جوانی آثاری دارد که شیطان را به فریاد در می‌آورد. پیامبر(ص) می‌فرماید: ما من شاب تزوج فی حداثه سنه الا عج شیطانه: یا ویله، یا ویله! عصم منی ثلثی دینه، فلیتق الله العبد فی الثلث الباقی؛ هر جوانی که در سن کم ازدواج کند، شیطان فریاد بر می‌آورد که: وای بر من، وای بر من! دوسوم دینش را از دستبرد من، مصون نگه داشت! پس بنده باید برای حفظ یک‌سوم باقی مانده دینش، تقوای الهی پیشه کند. (نوادر راوندی، ص 112)
آن حضرت(ص) همچنین می‌فرماید: ای گروه جوانان! ازدواج کنید. اگر نمی‌توانید، روزه بگیرید، که روزه مهار شهوت است. (کافی، ج 4، ص 180، ح2)

تلاش در جوانی بسیار با ارزش و مهم است و نباید آن را دست کم گرفت حتی اگر این کار برای تولید و تغذیه مادی دنیا باشد. در روایت است: روزی پیامبر(ص)، در میان یاران خود نشسته بودند. چشمشان به جوانی چالاک و نیرومند افتاد که از صبحگاهان، تلاش می‌کرد. یاران گفتند، وای بر او! چه می‌شد اگر جوانی و چالاکی‌اش در راه خدا بود؟‌ پیامبر فرمودند: چنین نگویید. اگر او برای خود تلاش می‌کند تا از مردم بی‌نیاز شود و نزد آنان دست دراز نکند، در راه خدا کار می‌کند. اگر برای پدر و مادر ناتوان و یا فرزندان ناتوان خویش تلاش می‌کند، تا آنان را بی‌نیاز و زندگی‌شان را اداره کند، کار او در راه خداست، ولی اگر برای ثروت‌اندوزی و فخر‌فروشی تلاش می‌کند، کار او در راه شیطان است. (المحجهًْ البیضاء، ج 3، ص 140)

یکی از هنجارهای بسیار مهم اجتماعی، احترام به دیگران است که شامل احترام به شخص و شخصیت، عقاید و اندیشه‌ها، رفتار و کردارها، نژاد و فرهنگ‌ها است؛ زیرا با احترام و حرمت نگه داشتن این امور است که انسجام  اجتماعی ایجاد و تقویت می‌شود و جامعه به سمت و سوی کمالی حرکت می‌کند که سعادت و خوشبختی جمعی، نتیجه آن است. اما برخی از افراد بی‌تفاوت در صیانت از این هنجار اجتماعی، اقدام به تمسخر افراد و اقوام و فرهنگ‌ها کرده و زمینه وفاق و وحدت را به شقاق و اختلاف و تفرقه سوق می‌دهند. نویسنده در این مطلب با استفاده از آموزه‌های قرآن به هنجارشکنی تمسخر و آثار آن از منظر اجتماعی پرداخته است.

ناهنجاری تمسخر اقوام و فرهنگ‌ها

واژه‌های تمسخر و سُخریه از واژه «سخر» به معنای چیرگی است. کسی که تمسخر می‌کند و دیگری را به سخریه می‌گیرد، بر این باور است که خود برتر از او و فرهنگش است. در حقیقت تمسخر‌کننده دچار نوعی تخیل تفاخری است و بر این باور است که خودش به نوعی دارای برتری‌هایی است که می‌تواند بر دیگری چیره شود و هر نوع گفتار و رفتاری را داشته باشد. بی‌گمان چنین افرادی دچار توهم خودپسندی، خودبرتربینی، کبر، تکبر، غرور و عُجب هستند. از همین رو، باید آنان را هم‌ردیف و هم‌سطح ابلیس شمرد که دچار توهمات خودبرتربینی نسبت به حضرت آدم(ع) بود و گفتار و رفتاری را در پیش گرفت که بیانگر این روحیه او بوده است.

در فرهنگ قرآنی افزون بر واژه «سخر» واژه استهزاء از ریشه «هزء» به معنای تمسخر کردن به کار رفته است. علامه طباطبایی در تعریف استهزاء می‌نویسد: استهزاء عبارت است از اینکه چیزی بگویی که با آن، کسی را حقیر و خوار بشماری، حال چنین چیزی را به زبان بگویی و یا به این منظور اشاره‌ای کنی، و یا عملا تقلید طرف را در آوری، به طوری که بینندگان و شنوندگان بالطبع از آن سخن و یا اشاره و یا تقلید بخندند.(ترجمه المیزان، ج‏18، ص: 481)
در حقیقت مولفه‌های تمسخر و استهزاء عبارتند از: گفتار یا رفتاری مستقیم یا اشاره‌ای درباره شخصی برای خنده و یا خنداندن دیگری.

در آیات قرآن برای بیان این معنا از واژگان دیگری همچون «ضحك»، «غمز»، «لمز»، «همز» و مانند آنها استفاده شده است.

از نظر قرآن، چنین رفتاری به عنوان یک رفتار ضد ارزشی و نابهنجار شناخته شده و به عنوان عمل حرام با آن مقابله شده است.(بقره، آیات 104 و 231؛ حجرات، آیه 11) به سخن دیگر، تمسخر دیگران به هر شکلی و ابزاری گناه و حرام است و در برخی از موارد به سبب آنکه همراه با اهانت، توهین، تهمت و بهتان است یا موجب تخریب وحدت اجتماعی و انسجام امت می‌شود، دارای مجازات کیفری و قانونی می‌باشد.

خداوند می‌فرماید: ‌ای کسانی که ایمان آورده‌اید! نباید گروهی از مردان شما گروه دیگر را مسخره کنند، شاید آنها از اینها بهتر باشند؛ و نه زنانی زنان دیگر را، شاید آنان بهتر از اینان باشند؛ و یکدیگر را مورد طعن و عیبجویی قرار ندهید.(حجرات، آیه 11)

براساس فقه اسلامی در قانون مجازات اسلامی مصوب مجلس شورای اسلامی نیز آمده است: هرکس با نظم یا نثر یا به صورت کتبی یا شفاهی کسی را هجو کند و یا هجویه را منتشر نماید به حبس از یک تا شش ماه محکوم می‌شود.(قانون مجازات اسلامی، کتاب پنجم‏، تعزیرات و مجازاتهای بازدارنده، فصل 27 ماده 700)

فرق تمسخر و مزاح

برخی‌ها شوخی و مزاح را با تمسخر و استهزاء به افراد و اقوام و فرهنگ‌ها اشتباه گرفته‌اند. از نظر اسلام شوخی اگر با دروغ همراه نباشد و به غیبت منجر نشود مجاز دانسته شده است؛ هر چند که فرهیختگان و خردمندان گرایش به شوخی و مزاح کمتر دارند؛ زیرا آن را جزو لهو و لغو می‌شمارند و اگر سخنی به مطایبه و شوخی می‌گویند با توجه به سطوح متفاوت مخاطبان در راستای بیان حقایق است؛ علامه مجلسی در کتاب جواهر العقول معروف به موش و گربه می‌نویسد: چون اکثر مردم عالم به خوش‌طبعی و مجاز راغبند، بنابراین به لفظ خوش‌طبعان و شمه ظریفان بیان خواهد شد.(موش و گربه، محمدباقر مجلسی، ص 10) خداوند متعال در وصف قرآن کریم می‌فرماید:  «إِنَّهُ لَقَوْلٌ فَصْلٌ وَمَا هُوَ بِالْهَزْلِ، قرآن گفتاری متین و قاطع است و هزل نیست.(طارق، آیات 13 و 14)

با این همه پیامبر(ص) که سنت و سیره عملی‌اش براساس ارزش‌های قرآنی است می‌فرماید: «اِنّی لاَمزح و لا اقولُ الا حقّا، من مزاح می‌کنم، اما از محدوده حق هم خارج نمی‌شوم.(بحارالانوار، ج 76، ص60؛ شرح نهج‌البلاغه، ابن ابی الحدید، ج6، ص330) امام  صادق(ع) نیز می‌فرماید: كانَ رَسولُ الله يُداعِبُ وَ لا يَقولُ اِلاّ حَقّـا؛ رسول اكرم(ص) شوخى مىكردند ولى جز حقّ چيزى نمى‏‌گفتند.  (مستدرك‌الوسائل ج 8، ص 408، ح 9818)

پس براساس این روایات باید گفت: اگر شوخی و مزاح بر محور حق باشد و از آن تجاوز نکند ممدوح است و از مصادیق هزل نیست.

امام صادق(ع) می‌فرماید: اَلمُؤمِنُ دَعِبٌ لَعِبٌ وَ المُنافِقٌ قَطِبٌ غَضِبٌ؛  مؤمن شوخ و شنگ است و منافق اخمو و عصبانى.(تحف العقول، ص 49)

امام صادق(ع) نیز میزان مطلوب در مطایبه و شوخ طبعی را حدی می‌دانند که در آن اهانتی به کسی نشود و خروجی از محور حق انجام نگیرد. ایشان حدود دُعابه را این گونه تعریف می‌کند:«ما مِن مؤمنٍ الا و فیه دعابهٌ. قیل له: و ما الدُّعابه. فقالَ المِزاح، از علامات مؤمن این است که در او دعابه است. عرض شد دعابه چیست؟ فرمودند: مزاح».(بحارالانوار، ج 76، ص 58) از همین رو در اسلام، مطایبه و ممازحه و مداعبه، حد ممدوح و پسندیده مزاح است که از حد معقول خارج نشود و در آن اهانتی به کسی نباشد. دانشوران اسلامی، بویژه آنان که متعبدتر بوده‌اند، همواره همین حدود متعارف یعنی حد مداعبه را در آثار خویش حفظ کرده‌اند.

در سنت و سیره رسول اكرم (ص) آمده است: پيرزنى نزد پيامبر(ص)آمد. حضرت به او فرمودند: پير به بهشت نمى‌رود. پيرزن گريست. حضرت فرمودند: تو در آن روز پير نخواهى بود. خداى متعال مى‌فرمايد: «ما آنان را آفرينش نوينى بخشيديم و همه را دوشيزه قرار داديم».(تنبيه الخواطر ج1، ص112)

امام كاظم (ع) می‌فرماید: باديه‌نشينى بود كه نزد رسول خدا مى‌آمد و براى آن حضرت هديه مى‌آورد و همان جا مى‌گفت: پول هديه ما را بده و رسول خدا مى‌خنديدند. آن حضرت هرگاه اندوهگين مى‌شدند، مى فرمودند: آن باديه‌نشين چه شد؟ كاش نزد ما مى‌آمد.(كافى، الاسلامیه، ج2، ص663، ح1)

امام على (ع) نیز می‌فرماید: هرگاه رسول اكرم يكى از اصحاب خود را غمگين مى‏‌ديدند، با شوخى او را خوشحال مى‏‌كردند و مى‌‏فرمودند: خداوند، كسى را كه با برادران (دينى) اش با ترشرويى و چهره عبوس روبرو شود، دشمن مى‌‏دارد.  (کشف الریبه ص 83)

باید توجه داشت که شوخی کردن بیش از حد و خارج از عرف معقول نیز تبعات منفی دارد که باید آن را مد نظر قرار داد.  امام على (ع) می‌فرماید: كَثرَهًُْ المِزاحِ تَذهَبُ البَهاءَ وَ توجِبُ الشَّحناءَ؛  شوخى زياد، ارج و احترام را مى‌برد و موجب دشمنى مى‌شود.(عیون الحکم و المواعظ، ص 390، ح 6611)

باید متوجه بود که شوخی به جای حساس نیز کشیده می‌شود؛ از این‌رو، آن حضرت(ع) هشدار می‌دهد و می‌فرماید : رُبَّ هَزلٍ عادَ جِدّا؛ چه بسا شوخى‌اى كه جدّى مى‌شود.(تحف‌العقول، ص85)

همچنین امام صادق (ع) هشدار می‌دهد که با هر کسی شوخی و مزاح نباید کرد. آن حضرت می‌فرماید: إِذا أَحبَبتَ رَجُلاً فَلا تُمازِحهُ وَ لا تُمارِهِ؛  هر گاه كسى را دوست داشتى، با او نه شوخى كن نه مجادله. (كافى، الاسلامیه، ج 2، ص 664 ، ح9)

پيامبر (ص) می‌فرماید: من براى كسى كه بگومگو را رها كند، هر چند حق با او باشد و براى كسى كه دروغ گفتن را اگر چه به شوخى باشد، ترك گويد و براى كسى كه اخلاقش را نيكو گرداند، خانه‌اى در حومه بهشت و خانه‌اى در مركز بهشت و خانه اى در بالاى بهشت ضمانت مى‌كنم.(خصال، ص 144، ح170)

امام حسن عسکری(ع) می‌فرماید: لا تُمار فَیذهَبَ بَهاوُک وَ لا تمازح فَیجتَرَاُ عَلَیک؛ جدال مکن که ارزشت می‌رود و شوخی مکن که بر تو دلیر شوند.(کافی، ج 2 ، ص 665 ، ح 17؛ تحف العقول، ص 486)

امیرالمؤمنین علی(ع) می‌فرماید:«مَن کَثُرَ مزاحُهُ، قلَّ وقارُه، هر که مزاحش بسیار شود وقارش کم می‌شود».(میزان الحکمه، ج 4، ص 2898)

در روایات آثاری برای شوخی بیان شده که انسان احساس می‌کند از شوخی پرهیز کند بهتر است؛ زیرا ضررش کمی بیشتر از سودش است.

اگر شوخی و مزاح با همه محدودیت‌های آن جایز و روا دانسته شده باشد؛ اما هیچ شکی نیست که استهزاء و تمسخر این گونه نیست و چنان که گفته شد، با مزاح فرق دارد و باید از آن به عنوان نابهنجار و ضد ارزش و بلکه گناه اجتناب کرد. از این رو امام  هادی (ع) در بیان تفاوت مزاح و استهزاء می‌فرماید: الهُزءُ فُكاهَهًُْ السُّفَهاءِ، و صِناعَهًُْ الجُهّالِ؛ مسخره کردن، شوخى كم‏‌خردان و كار نادانان است.(الدرهًْ الباهرهًْ، ص 43؛ بحارالانوار، بیروت، ج 72، ص 147 ، ح 20)

آثار ناهنجاری استهزاء و تمسخر

ناهنجاری استهزاء آثار و پیامدهای زیانبار فردی و اجتماعی و نیز دنیوی و اخروی دارد که باید به آنها توجه داشت. خداوند در قرآن به این آثار و پیامدها اشاره دارد. از جمله مهم‌ترین آنها عبارتند از:

1. اندوه و دلتنگی: از مهم‌ترین آثار زیانبار تمسخر نسبت به دیگری، آسیب روانی است که بر شخص مسخره‌شونده وارد می‌شود. اصولا وقتی کسی از سوی دیگران مورد استهزا قرار می‌گیرد، از نظر روانی دچار آسیب شدیدی می‌شود که افسردگی و اندوه و احساس دلتنگی از نمونه‌های آن است. تمسخر دیگران احساسی در آدمی ایجاد می‌کند که گویی سینه‌اش در دلش به تنگ آمده است و می‌خواهد تحت فشار سهمگین آن له شود. این گونه است که آثار اندوه بر دل و جان و تن و روان شخص نمایان می‌شود و جهان با همه فراخی‌اش بر او تنگ می‌آید و احساس نگرانی و دلتنگی می‌کند.(حجر، آیات 95 و 97)

2. غفلت از یاد خدا: از آثار روان‌شناسی تمسخر آن است که دل‌های مسخره‌کنندگان گرفتار غفلت از یاد خدا می‌شود(یوسف، آیه 110) و با تداوم در این امر به مشکلاتی دیگر نیز گرفتار می‌شوند.

3. محرومیت از هدایت: کسی که گرفتار استهزا شود، از هدایت خاص الهی نیز محروم می‌شود.(توبه، آیات 79 و 80)

4. محرومیت از آمرزش خدا: استهزاءگران مؤمنان، محروم از آمرزش خدا هستند و باید بدانند که این کارشان، بازتابی از اعمال زشت و نابهنجار آنان است.(همان)

5. ارتداد و خروج از اسلام: استهزاى خدا، آيات و رسول او، سبب ارتداد انسان و خروج از اسلام می‌شود. بنابراین، باید توجه داشت که آثار زیانبار اعتقادی بر این نابهنجاری بار می‌شود. البته بر اساس آموزه‌های اسلام کسانی که واجبات قطعی اسلام را به تمسخر بگیرند و یا در‌باره معصومان(ع) به استهزا بپردازند، از اسلام خارج می‌شوند و احکام ارتداد بر آنان بار می‌شود که از جمله آن قتل در صورت عدم توبه است.(توبه، آیات 65 و 66) بنابراین، نباید به استهزا کردن آغاز یا عادت کرد که گاه به استهزای اموری می‌رسد که قتل و کشته شدن از نتایج زیانبار آن است؛ برخی از مردم عادت کرده‌اند که برای همه چیز جوک و لطیفه بسازند و در این امر چنان افراط می‌کنند که برای امام معصوم(ع) نیز لطیفه و جوک می‌سازند. اگر این عمل از روی عمد و قصد باشد، حکم مرتد بر او بار می‌شود و اگر توبه نکند باید خود را برای قتل آماده کند و اگر کسی اقدام به قتل او نکند و توبه هم نکند باید در قیامت خود را برای آتش دوزخ آماده سازد.

6. ظلم و ستم: تمسخر دیگران در حکم ستم به آنان است و تمسخرکنندگان جزو گروه ظالمان محسوب می‌شوند. خداوند به دلیل آنکه استهزاء مومنان و امت اسلام موجب می‌شود تا انسجام اجتماعی به هم بریزد و حرمت و احترام مومنان حفظ و صیانت نشود، استهزاى مؤمنان را سبب قرار گرفتن در شمار ستمگران و ظالمان دانسته که حکم آن دوزخ است.(حجرات، آیه 11) اصولا تعدی به حقوق دیگران در هر شکل  و شمایلی حرام و گناه است و تمسخر به سبب آنکه ظلم به شخصیت و تعرض به آن است، از ظلم‌های زشت و نابهنجاری است که باید ترک کرد.

7. فسق: فسق، دریدگی است و کسی که دیگران را به تمسخر می‌گیرد، پوشش و آرایه‌های زیبا را کنار می‌زند و زشتی‌ها و عیوب دیگران را آشکار می‌کند. البته ممکن است شخص بگوید من حقیقت و واقعیتی را بیان کرده‌ام؛ ولی باید توجه داشته باشد که غیبت بیان هر حقیقت و واقعیتی است که دیگران از شنیدن آن کراهت دارند و دوست نمی‌دارند کسی درباره آن چیزی بگوید و بشنود. همچنین باید توجه داشت که اگر آن موضوع، واقعیت نداشته باشد که جزو تهمت و بهتان حساب می‌شود و وضعیت بدتری پیدا می‌کند؛ زیرا در این صورت مجازات قانونی و کیفری برای تهمت و بهتان زننده است. به هر حال، از نظر قرآن، کسی که به تمسخر دیگران می‌پردازد خود جزو گروه فاسقانی است که خداوند ایشان را انسان‌های نادرست می‌داند. خداوند می‌فرماید استهزاى مؤمنان، سبب قرار گرفتن استهزاکننده در زمره فاسقان است.(توبه، آیات 79 و 80)

8. تهدید خدا: از آنجا که استهزا، شخصیت اجتماعی افراد را مورد هدف قرار می‌دهد و کرامت و شرافت ایشان را مخدوش می‌سازد، خداوند تمسخرکنندگان را تهدید به عذاب خود می‌کند تا مردمان دست از  این رویه و رفتار بردارند و کارهای نابهنجار و ضد ارزشی را انجام ندهند.(همزه، آیه 1)

9. حسرت در قیامت: کسی که به تمسخر دیگران در دنیا مشغول است باید بداند که در قیامت حسرت می‌خورد که ای کاش به جای این رفتار نابهنجار به کرامت مردم توجه می‌کرد و آنان را تکریم و تعظیم می‌نمود. از نظر قرآن، افسوس خوردن در قيامت، ثمره كوتاهى انسان‌ها در انجام اعمال دینی و تمسخر وعده‌هاى الهى است(زمر، آیه 56).

10. سرزنش‌های الهی: از نظر قرآن استهزای دیگران بویژه خدا و پیامبران کاری بسیار زشت و حرام و گناهی عظیم است و باید ترک شود. از این رو استهزاگران از سوى خداوند سرزنش می‌شوند(یس، آیه 30؛ لمزه، آیه 1) و خداوند وعده دوزخ را به آنان می‌دهد و در آیات 64 و 65 سوره توبه به همین دلیل منافقان از سوى خدا توبیخ و سرزنش می‌شوند. البته این گونه نیست که همواره در بر یک لنگه بچرخد، بلکه استهزا کنندگان باید بدانند که روزی خود ایشان در قیامت مسخره شدن خواهند شد و توبیخ و مسخره شدن در آن روز چیزی جز كيفر استهزاى ارزش‌هاى دينى از سوى آنان در دنیا نیست.(مومنون، آیات 104 تا 109)

روش‌های تمسخر

در تمسخر روش‌هایی به کار گرفته می‌شود که در آیات قرآن به آن توجه داده شده است. از جمله روش‌هاى استهزای دیگران می‌توان به این موارد اشاره کرد:

1. اشاره:  استهزاى افراد از سوى استهزاگران با اشاره چشم به همديگر از جمله روش‌هایی است که در این امور به کار گرفته می‌شود.(مطففین، آیات 29 و 30)

2. تكذيب: تكذيب و دروغ خواندن سخنان دیگری شيوه‌اى براى تمسخر از سوى استهزاگران است که در آیاتی از قرآن بیان شده است.(انعام، آیات 4 و 5؛ شعراء، آیات 5 و6)

3. حركت سر:  تكان دادن سر از شيوه‌هاى استهزاگران براى تمسخر دیگران و افکار و عقاید است که به کار گرفته می‌شود.(اسراء، آیه 51)

4. درخواست نامعقول: درخواست بی‌خردانه همچون نزول فرشته به صورت محسوس از سوى كافران، شيوه استهزاى آنان بوده است که امروز نیز به کار گرفته می‌شود.(انعام، آیات ‌8‌-‌10؛ نحل، آیات ‌33‌و‌34)

5. سوت زدن: استهزاى دیگران، با گذاشتن دست بر دهان و سوت كشيدن که شیوه‌ای بسیار متداول حتی در برخی از مجالس رسمی است.(ابراهیم، آیه 9) البته این رویه نباید در مجالس اسلامی و شوراها به کار گرفته شود که متاسفانه در قالب هو کردن و دو دو کردن خودنمایی و بروز می‌کند.

6‌. عيبجويى: عيبجويى از ديگران، از شيوه‌هاى استهزاگران است. در حقیقت بیان خصوصیات بدنی و رفتاری و گفتاری دیگران که واقعیت است، کاری بسیار نادرست است که از سوی تمسخرکنندگان به کار گرفته می‌شود.(توبه، آیه 79؛ حجرات، آیه 11؛ همزه، آیه 1)

7. كنايه: استفاده از كنايه‌هاى تمسخرآميز، از روش‌هاى استهزاءگران است. باید توجه داشت که کنایات، تاثیر بیشتر از کلام مستقیم دارد.(نساء، آیه 46؛ هود، آیه 38)

8‌. لقب‌گذارى: نام‌گذارى زشت و كفرآلود، از شيوه‌هاى تمسخركنندگان است.(حجرات، آیه 11).