امامان معصوم علیهم‌السلام هم خودشان مکتوباتی داشتند و هم اصحابشان را به نوشتن احادیث تشویق می‌کردند.

تاریخ تدوین حدیث

در مورد پیامبر اسلام صلی‌الله‌علیه‌وآله ایشان خط نمی‌نوشتند و آیات قرآن هم که بر ایشان نازل می‌شد کاتب وحی داشتند و آیات را پیامبر املا می‌کردند و کاتبان می‌نوشتند و این از وجوه اعجاز قرآن است که آورنده آن نوشتن نمی‌دانست آیه قرآن هم به این مطلب اشاره دارد ( و لا تخطه بیمینک )(1) و با دست خود کتابی نمی‌نگاشتی؛ بنابراین این‌که چرا پیامبر اسلام احادیث را خودشان کتابت نکردند، روشن است؛ ولی در زمان ایشان احادیث را هم اصحاب کتابت می‌کردند و پیامبر اهتمام ویژه‌ای به امر کتابت داشتند. در جریان جنگ بدر پیامبر آموزش کتابت را فدیه برخی از اسرای جنگی قرار داد، برخی از اصحاب را به تعلیم کتابت به دیگران مأمور ساخت و اهتمام حضرت به این امر چنان بدر که تعلیم کتابت را از حقوق فرزند بر پدر قرار داد.

شهید مطهری پس از نقل‌قول برخی مستشرقان مبنی بر عدم کتابت حدیث در عصر نبوی ضمن رد نظریه آنان می‌گوید: از مطالعه دقیق‌تر در آثار صدر اسلام معلوم می‌شود که کتابت و یادداشت از زمان پیامبر اکرم معمول شد و ادامه یافت ... ایشان سپس به دو تألیف که این مدارک را جمع‌آوری کرده‌اند اشاره می‌کند: یکی کتاب مصنفات الشیعه الامامیه فی العلوم الاسلامیه، تألیف علامه شیخ‌الاسلام زنجانی و تأسیس الشیعه لعلوم الاسلام، تألیف علامه آیت‌الله سید حسن صدر.(2)

همچنین آقای سید محمدرضا جلالی نویسنده کتاب تدوین السنه الشریفه دراین‌باره می‌گوید: کتابت حدیث همگام با روایت آن جریان داشت ازاین‌رو پیش از آنکه پیامبر به جوار رحمت حق انتقال یابد کتابت حدیث بدون هیچ چون‌وچرایی در بین همه امری پذیرفته‌شده و گردآوری و نوشتن دانستنی‌ها امری به واقعیت پیوسته بود...(3)

بعد از رحلت پیامبر اسلام امر کتابت حدیث تداوم یافت و حرکتی که با هدایت رسول خدا آغاز شد و در بین امت پا گرفت ادامه یافت؛ ولی با گذشت مدتی و در زمان خلیفه دوم کتابت حدیث منع شد و در اقدامی رسمی مسلمانان را از کتابت و گردآوری حدیث و سنت بر حذر داشت و این سیاست منع تدوین حدیث تا زمان عمر بن عبدالعزیز رواج داشت. منتهی دراین‌بین امامان معصوم علیهم‌السلام مکتوباتی داشتند که به برخی از آنان اشاره می‌کنیم:

امام علی علیه‌السلام پس از رحلت پیامبر همچنان به ترویج سنت نبوی در قالب نقل و کتابت حدیث پرداخت. مرحوم احمدی میانجی مکتوبات علوی را چنین بیان می‌کند:

1- نوشته‌ای برای امام مجتبی مشتمل بر مکارم اخلاق و توصیه آن جناب به آن‌ها.

2- نوشته‌ای برای امام حسین و محمد بن حنفیه مشتمل بر مستحبات و آداب.

3- نوشته‌ای برای پیروان خویش و توجه دادن آن‌ها به امور مهم.

4- نوشته‌ای برای مالک اشتر مشتمل بر اصول مملکت‌داری.(4)

امام حسن نیز  علاوه بر آنکه خود به کتابت حدیث اقدام نمود اصحاب را به کتابت حدیث و محافظت آن سفارش می‌فرمود. یکی از مکتوبات امام مجتبی نوشته‌ای است در باب امامت که برای جندب بن عبدالله مرقوم فرمود همچنین نوشته‌ای برای اصحاب خودشان در پاسخ به چیزی که ایشان برای حضرت نوشتند و نوشته‌ای به معاویه درباره خلافت نگاشته بودند. امام حسین هم نوشته‌ای در موضوع قدر مکتوب فرمودند.(5)

صحیفه سجادیه از مشهورترین کتاب‌های فراهم آمده است که مطالب این کتاب را امام سجاد در قالب دعا بر امام محمدباقر و فرزند دیگرش زید بن علی املا فرمود.

امام باقر علیه‌السلام در جهت سیره امامان دیگر به نشر و جمع‌آوری حدیث همت گماشت. برخی از مکتوبات ایشان چنین است:

1- کتابی در تفسیر قرآن که ابو الجارود آن را روایت کرده است.

2- نوشته‌ای که حضرت به یکی از خلفای بنی امیه نگاشت که بخشی از آن در کتاب کافی آمده است.(6)

مکتوبات امام صادق علیه‌السلام:

1- کتاب التوحید ، که امام این کتاب را بر مفضل بن عمر املا فرمود.

2- رساله عبدالله بن نجاشی، که امام این رساله را در پاسخ به درخواست او نوشت و حاوی نکات اخلاقی و اجتماعی بسیاری است.

3- رساله‌ای برای پیروانش که امام این کتاب را برای عموم اصحاب خود نگاشت.(7)

همچنین امامان دیگر ما هم دارای مکتوباتی بودند که برای آشنایی بیشتر به کتاب تاریخ حدیث مراجعه نمایید.(8)

بنابراین امامان معصوم علیهم‌السلام هم خودشان مکتوباتی داشتند و هم اصحابشان را به نوشتن احادیث تشویق می‌کردند.

پی‌نوشت‌ها :

1. عنکبوت (29) آیه 24.
2. مرتضی مطهری، خدمات متقاتل اسلام و ایران، در مجموعه آثار،ج14، ص 393.
3. محمدرضا حسینی جلالی، تدوین السنه الشریفه، ص 256.
4. علی احمدی میانجی، مکاتیب الرسول ،ج1، ص423.
5. همان، ص427.
6. اسد الله جمشیدی ،تاریخ حدیث ،انتشارات موسسه امام خمینی ،ص166.
7. همان، ص175.
8. همان.

کم‌فروشی یعنی فروشنده‌ای که جنس را کمتر از وزنی که باید داشته باشد می‌فروشد. سلب اعتماد، فساد اقتصادی و نزول بلایا از جمله پیامدهای مادی و معنوی کم‌فروشی محسوب می‌شود.

از جمله مسائلی که نظم زندگی و معیشت مردم بر آن استوار است، وفای در معاملات است؛ به طور کلی در معالمات و قراردادها باید تعادل منظور و به تعهدات دو طرف معامله جامه عمل پوشیده شود و ضرر و زیان متوجه طرف معامله نشود. آنچه این مسئله را مورد خدشه قرار می‌دهد، مسائلی همچون کم‌فروشی است. بدیهی است کم‌فروشی در حقیقت دو خیانت به خریدار می‌کند: اول اینکه مال از قیمت مورد توافق برای خریدار گران‌تر شده و دیگر اینکه خریدار در مقدار جنس و کالایی که مورد نیاز او بوده کسر خواهد آورد. سلب اعتماد، فساد اقتصادی و نزول بلایا از جمله پیامدهای مادی و معنوی کم‌فروشی محسوب می‌شود.

خداوند در آیات متعددی از قرآن این مسئله را مورد توجه قرار داده است؛ از جمله آنکه در آیات ابتدایی سوره المطففین می‌فرماید: «وَیْلٌ لِلْمُطَفِّفین‏؛ واى بر کم‏ فروشان‏»، «الَّذینَ إِذَا اکْتالُوا عَلَى النَّاسِ یَسْتَوْفُونَ  آنان که چون از مردم کالایى را با پیمانه و وزن می‌گیرند، تمام و کامل دریافت می‌کنند»، «وَ إِذا کالُوهُمْ‏ أَوْ وَزَنُوهُمْ یُخْسِرُونَ؛ و چون براى آنان پیمانه و وزن کنند ، کم مى‏‌دهند»؛ «أَ لا یَظُنُّ أُولئِکَ أَنَّهُمْ مَبْعُوثُون‏؛ آیا اینان یقین ندارند که حتماً بر انگیخته مى‏‌شوند؟»، «لِیَوْمٍ‏ عَظیمٍ؛ براى روزى بزرگ‏».

همچنین خداوند به صورت مصداقی این چالش را در ماجرای شعیب نبی (ع) تبیین کرده است؛‌ آنجا که خداوند از زبان شعیب(ع) فرمود: «یا قَوْمِ اعْبُدُوا اللَّهَ ما لَکُمْ مِنْ إِلهٍ غَیْرُهُ وَ لا تَنْقُصُوا الْمِکْیالَ وَ الْمیزانَ إِنِّی أَراکُمْ بِخَیْرٍ وَ إِنِّی أَخافُ عَلَیْکُمْ عَذابَ یَوْمٍ مُحیط؛ اى قوم من، خدا را بپرستید ، شما را جز او هیچ معبودى نیست ؛ و از پیمانه و ترازو نکاهید ، همانا من شما را در توانگرى و ثروتى ‏[که بى‏نیاز کننده از کم فروشى است ] مى‏‌بینم و بر شما از عذاب روزى فراگیر بیمناکم‏».

در وهله اول این آیه گویای آن است یکى از مفاسد اقتصادى که از روح شرک و بت‌پرستى سرچشمه مى‌‏گیرد، در آن زمان در میان اهل "مدین" سخت رائج بود. اینکه از میان همه گناهان قوم، خصوص کم‌‏فروشى و نقص در مکیال و میزان را نام برده، دلالت دارد بر اینکه این گناه در بین آنان شیوع بیشترى داشته و در آن افراط مى‏‌کرده‌‏اند به حدى که فساد آن چشم‌گیر و آثار سوء آن روشن شده بوده و لازم بود دعوت‌کننده‌ای به سوى حق، قبل از هر دعوتى آنان را به ترک این گناه دعوت کند و از میان همه گناهانى که داشته‌‏اند انگشت روى این یک گناه مى‌‏گذارد. (ترجمه تفسیر المیزان، ج‏10، ص541)‌ رواج این دو کار در میان آنها نشانه‌‏اى بود از نبودن نظم و حساب و میزان و سنجش در کارهایشان، و نمونه‌‏اى بود از غارتگرى و استثمار و ظلم و ستم در جامعه ثروتمند آنها.

اما " مکیال" و" میزان" به معنى پیمانه و ترازوست و کم کردن آنها به معنى کم فروشى و نپرداختن حقوق مردم است. این پیامبر بزرگ پس از این دستور بلافاصله اشاره به دو علت براى آن مى‌‏کند:

نخست مى‏‌گوید:" قبول این اندرز سبب مى‏‌شود که درهاى خیرات به روى شما گشوده شود، پیشرفت امر تجارت، پایین آمدن سطح قیمت‌ها، آرامش جامعه، خلاصه "من خیر خواه شما هستم" و مطمئنم که این اندرز نیز سرچشمه خیر و برکت براى جامعه شما خواهد بود. (إِنِّی أَراکُمْ بِخَیْرٍ). این احتمال نیز در تفسیر این جمله وجود دارد که شعیب می‌گوید:" من شما را داراى نعمت فراوان و خیر کثیرى مى‏‌بینم" بنا بر این دلیلى ندارد که تن به پستى در دهید و حقوق مردم را ضایع کنید و به جاى شکر نعمت کفران کنید. (نمونه) همچنان که علامه در تفسیر خود می‌نویسد " إِنِّی أَراکُمْ بِخَیْرٍ"- یعنى من شما را در خیر مشاهده می‌‏کنم و می‌بینم که خداى تعالى به شما مال بسیار و رزقى وسیع و بازارى رواج داده، بارانهاى به موقع، محصولات زراعى شما را بسیار کرده و با این همه نعمت که خدا به شما ارزانى داشته چه حاجتى به کم‏‌فروشى و نقص در مکیال و میزان دارید؟ و چرا باید از این راه در پى اختلاس مال مردم باشید و به مال اندک مردم طمع ببندید و در صدد به دست آوردن آن از راه نامشروع و به ظلم و طغیان برآیید؟؛ (ترجمه تفسیر المیزان، ج‏10، ص541) نشان به اینکه امام صادق علیه السلام مراد از «إِنِّی أَراکُمْ بِخَیْرٍ» را فراوانى و ارزانى اجناس دانسته‏‌اند. (تفسیر نور، ج‏4، ص105) دیگر اینکه من از آن مى‏‌ترسم که اصرار بر شرک و کفران نعمت و کم‌فروشى، عذاب روز فراگیر، همه شما را فرو گیرد" (وَ إِنِّی أَخافُ عَلَیْکُمْ عَذابَ یَوْمٍ مُحِیطٍ).

منابع:

تفسیر المیزان علامه طباطبایی

تفسیر نور حجت‌الاسلام قرائتی

تفسیر نمونه آیت‌الله مکارم شیرازی

مولوی عبدالصمد کریم‌زایی، امام جمعه اهل سنت ایرانشهر‌، گفت: حج از جمله شعائر دینی بوده که علاوه بر اینکه یک عبادت محسوب می‌شود، دارای آثار اجتماعی و سیاسی نیز بوده و مایه وحدت و همبستگی جهان اسلام است.

وی ادامه داد: حج مایه عظمت و وحدت امت اسلامی بوده و به‌ویژه وقوف در عرفات، مشعر و منا از مصادیق بارز این وحدت به‌شمار می‌رود.

امام جمعه اهل سنت ایرانشهر اظهار کرد: مکه سرزمین امن خداست و افرادی که به این سرزمین می‌روند باید در امان باشند و هچ اهانت و خشونتی علیه آنان نشود، بر این اساس، گفت‌وگوها و تعاملات باید صمیمانه و برای رسیدن به توافق و همبستگی بیشتر میان مسلمانان شکل بگیرد.

کریم‌زایی با بیان اینکه این وحدت باید بر اساس محورهایی مثل قرآن، وجود مقدس پیامبر(ص) و محبت اهل بیت(ع) باشد، افزود: تبادل گفتمان و اندیشه‌ها می‌تواند منجر به افزایش کیفیت و ارتقای تفکر شود که از دستاوردهای حج ابراهیمی به حساب می‌آید.

وی عنوان کرد: مسلمانان از سوی دیگر باید در سایه وحدت گفتمانی در مقابل دشمنان صف واحدی تشکیل دهند و نسبت به کفر و شرک اعلام موضع داشته باشند، قطعاً رسیدن به این اهداف مستلزم آن است که هر اقدامی در این راستا رنگ و بوی اسلامی پیدا کند.

این عالم اهل سنت بیان کرد: حج الگویی از یک اجتماع گفتمان‌محور و فرصتی برای گسترش ارتباطات میان مسلمانان و در نهایت تحقق امت واحده است؛ در این ایام، مسلمانان می‌توانند در سایه گفت‌وگوی منطقی و مهربانانه اختلافات را زدوده و به هم نزدیک شوند.

وی افزود: فارغ از آنکه همه دستگاه‌های تبلیغاتی سعی می‌کنند تا جامعه اسلامی را از درون تهی کنند، مسلمانان باید به صفوف خود استحکام بخشیده و از این هجمه‌های فرهنگی و سیاسی که سعی در تضعیف مسلمانان دارند، دور شوند.

مولوی کریم‌زایی اظهار کرد: زمانی که گفت‌وگو انجام شود و تبادل افکار صورت پذیرد، افکار عمومی شکل می‌گیرد؛ با شکل گرفتن افکار عمومی دولتمردان و سیاست‌مداران هم تشویق شده و گاهی مجبور می‌شوند که در سیاست‌های خودشان تجدیدنظر کرده و برخی سیاست‌های واگرایانه خود را تبدیل به سیاست‌های وحدت‌گرایانه که موجب تقویت صفوف مسلمانان می‌شوند، کنند.

تشکر از دیگری و احسان کننده، در حقیقت بیانگر ارزش و جایگاهی است که شخص برای خویش قائل است و با تشکر، این جایگاه و ارزش را به نمایش می‌گذارد.

خوبی و احسان به دیگران از مرام‌های پسندیده در تعاملات اجتماعی شناخته می‌شود. همچنین این خصلت در حوزه عمل اجتماعی و هنجارهای پسندیده قرار می‌گیرد و یکی از فضیلت‌های اخلاقی نیز به شمار می‌رود. خداوند در قرآن نسبت به احسان به دیگران تأکید دارد و مردم را در انجام این امر مورد تشویق قرار داده است. کمک مالی به خویشان و بستگان یکی از مصادیق آن است؛‌ همچنین یتیمان و بیچارگان و همسایگان دور و نزدیک و نیز دوستان بسیار نزدیک و همنشین و در راه‌ماندگان نیز از جمله کسانی هستند که می‌بایست بی هیچ چشم داشتی به آنان احسان کرد.

قرآن بیان می کند که احسان به دیگران در حقیقت احسان به خویشتن است چنانکه می‌فرماید: إِنْ أَحْسَنتُمْ أَحْسَنتُمْ لِأَنفُسِکُمْ (اسراء آیه7)؛ زیرا شخص با احسان و نیکوکاری، شخصیت خود را کامل می‌کند و موجب تعالی روح خویش می‌شود. اگر انجام اعمال پسندیده و نیک، انسان را از خسران رهایی می‌بخشد و مصداق انسان پیروز و فائز می‌شود به این معناست که انسان در یک فرآیندی خود را از نقص به کمال می‌رساند. در مقابل، هر فردی که از فطرت سالم برخوردار باشد، زبان به ستایش و تحسین اهل احسان و نیکوکاران می‌گشاید و یا به صورت عملی در صدد جبران خوبی بر می‌آید. از نگاه آموزه‌های دین و ارزش‌های انسانی اگر کسی خدمتی به شما کرد، نباید آن را از یاد برد و این خدمت را باید روزی جبران کرد همچنان که امام رضا(ع) در روایتی فرمود: «کسى که شکرگزارى ولی‌ّنعمت خود از خلق خدا نکند، شکرگزارى از خدا نکرده است؛ مَنْ‏ لَمْ‏ یَشْکُرِ الْمُنْعِمَ مِنَ الْمَخْلُوقِینَ لَمْ یَشْکُرِ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ.» (عیون أخبار الرضا علیه السلام، ج‏2، ص24)

امیرالمؤمنین (ع) در دیگر روایت درباره روش پاسخ دادن به ستایش‌ها و نیکى‌ها فرمود: «چون تو را ستودند، بهتر از آنان ستایش کن، و چون به تو احسان کردند، بیشتر از آن ببخش. به هر حال پاداش بیشتر از آن آغاز کننده است؛ إِذَا حُیِّیتَ بِتَحِیَّةٍ فَحَیِّ بِأَحْسَنَ مِنْهَا، وَ إِذَا أُسْدِیَتْ إِلَیْکَ یَدٌ فَکَافِئْهَا بِمَا یُرْبِی عَلَیْهَا، وَ الْفَضْلُ مَعَ ذَلِکَ لِلْبَادِئِ».

این می‌تواند به این معنا باشد که سپاسگزار در حقیقت شخصیت خود را بروز و ظهور داده است؛ و تشکر از دیگری و احسان کننده، در حقیقت بیانگر ارزش و جایگاهی است که شخص برای خویش قائل است و با تشکر، این جایگاه و ارزش را به نمایش می‌گذارد و به دیگران نشان می‌دهد تا چه اندازه برای شخصیت خود ارزش قائل است. گاهی ممکن است افراد در آماج محبت دیگران قرار گیرند، اما به جای جبران خوبی، دچار عُجب و تکبر می‌شوند؛ به این معنا که خود را لایق این مهر و محبت می‌دانند؛‌ این چالش بیشتر در زمانی رخ می‌نماید که فرد به یک موقعیت اجتماعی مناسبی دست یافته باشد و یا از زیبایی ظاهری و یا یک خصلت درونی و ویژگی خاص برخوردار باشد غافل از اینکه مردم چنین تصوری ندارند مگر افراد چاپلوس.

موضوع احترام به پدر و مادر از جمله موضوعاتی است که خداوند در قرآن کریم بار‌ها به آن اشاره کرده و اطاعات از پدر و مادر را هم ردیف اطاعت از خودش قرار داده است.

موضوع احترام به پدر و مادر از جمله موضوعاتی است که خداوند در قرآن کریم بار‌ها به آن اشاره کرده است و این نشانه اهمیت احترام به پدر و مادر و محبت به آنها است. تا جایی که امام علی (ع) در این زمینه می‌فرمایند:

بزرگترین و مهمترین تکلیف الهی نیکی به پدر و مادر است. (میزان الحکمة، ج ۱۰، ص ۷۰۹)

و یا امام صادق (ع) موضوع احترام به پدر و مادر را هم‌طراز جهاد در راه خدا می‌داند و در این زمینه می‌فرماید:

برترین کارها عبارتست از نماز در اول وقت، نیکی به پدر و مادر و جهاد در راه خدا.

به این آیه توجه کنید

وَ اخْفِضْ لَهُمَا جَنَاحَ الذُّلِّ مِنَ الرَّحْمَةِ وَ قُل رَّبِّ ارْحَمْهُمَا کَمَا رَبَّیَانِى صَغِیراً (اِسراء ۲۴)

ترجمه

و همیشه پر و بال تواضع و تکریم را با کمال مهربانی نزدشان بگستران و بگو: پروردگارا ، چنان که پدر و مادر ، مرا از کودکی (به مهربانی ) بپروردند تو در حق آنها رحمت و مهربانی فرما. (اِسراء ۲۴)

یک روز نیکی به پدر و مادر بالاتر از یک سال جهاد در راه خدا

مردی خدمت پیامبر اکرم(ص) آمد و گفت: پدر و مادر پیری دارم که به خاطر انس با من مایل نیستند به جهاد بروم، رسول خدا(ص) فرمود: پیش پدر و مادرت بمان، قسم به آنکه جانم در دست اوست، انس یکروز آنان با تو از جهاد یک سال بهتر است. (البته در صورتی که جهاد واجب عینی نباشد). (بحار الانوار، ج ۷۴، ص ۵۲.)

دعا برای پدر و بهرمندی خود انسان از این دعا

این تعبیر کنایه از مبالغه در تواضع و خضوع زبانی و عملی نسبت به پدر و مادر است همانطور که پرنده برای تحریک عاطفه جوجه‌هایش بال خود را می‌گسترد تا آنها را به آغوش خود دعوت کرده و آنها را تغذیه کند انسان هم باید نهایت تواضع و خضوع را در برابر والدین خود بکار برد و در حق آنها دعا کند و بگوید: خدایا همانطور که آنها را در دوران کودکی نسبت به من مهربان کردی تا با رحمت خود مرا پرورش داده و به سن جوانی رساندند، تو نیز اکنون که آنها در سنین کهولت هستند و نیز بعد از حیاتشان آنها را مورد رحمت خود قرار بده و این آیه دلالت دارد که دعای فرزند در حق پدر و مادر در موضع اجابت است و بواسطه این ادب و تواضع، خود فرزند نیز از این دعا بهره‌مند می‌شود.

راهی برای طولانی شدن عمر و افزایش روزی

در کنار وعده‌های بیشمار خداوند برای کسانی که به پدر و مادر خود نیکی می‌کنند موضوع گشایش در کار‌ها و افزایش رزق و روزی و طول عمر هم از جمله نعمت‌هایی است که از طریق مهربانی و محبت به پدر و مادر حاصل می‌شود تا جایی که پیامبر (ص) می‌فرماید: کسی که دوست دارد عمرش طولانی و روزیش زیاد شود، نسبت به پدر و مادرش نیکی کند و صله رحم بجای آورد. (کنز العمال، ج ۱۶، ص ۴۷۵.)

پیام‌هایی از آیه ۲۴ سوره اسراء

فرزند در هر موقعیّتى که هست، باید متواضع باشد و کمالات خود را به رُخ والدین نکشد. «واخفِض لهما جناح الذّل»

تواضع در برابر والدین، باید از روى مهر و محبت باشد، نه ظاهرى و ساختگى، یا براى گرفتن اموال آنان. «واخفض لهما... من الرّحمة»

فرزند باید نسبت به پدر مادر، هم متواضع باشد، هم برایشان از خداوند رحمت بخواهد. «واخفض... و قل ربّ ارحمهما»

دعاى فرزند در حقّ پدر و مادر مستجاب است، وگرنه خداوند دستور به دعا نمى‏‌داد. «وقل ربّ ارحمهما...»

دعا به پدر و مادر، فرمان خدا و نشانه‏ شکرگزارى از آنان است. «قل ربّ ارحمهما...»

در دعا از کلمه «ربّ» غفلت نکنیم. «قل ربّ ارحمهما»

رحمت الهى، جبران زحمات تربیتى والدین است. «ربّ ارحمهما کما ربّیانى» گویا خداوند به فرزند مى‏‌گوید: تو رحمت خود را دریغ مدار، واز خدا نیز استمداد کن که اداى حقّ آنان از عهده‏ تو خارج است.

گذشته‏ خود، تلخى‏‌ها و مشکلات دوران کودکى و خردسالى را که بر والدین تحمیل شده است از یاد نبرید. «کما ربّیانى صغیراً»

پدر و مادر باید بر اساس محبّت فرزندان را تربیت کنند. «ارحمهما کما ربّیانى»

انسان باید از مربّیان خود تشکّر و قدردانى کند. «ارحمهما کما ربّیانى»

منبع: تفسیر المیزان و نور

وزیر امور خارجه روسیه گفته که ایران باید بخشی از راه‌حل‌ها برای مشکلات منطقه باشد نه اینکه آن را مقصر اتفاقات در منطقه قلمداد کرد.

«سرگئی لاوروف»، وزیر امور خارجه روسیه در مصاحبه‌ای گفته که ایران باید بخشی از راه‌ حل‌ها در منطقه باشد و نباید این کشور را مقصر تمامی مشکلات قلمداد کرد.  

لاوروف در مصاحبه با رسانه‌های آمریکای لاتین و راشاتودی گفت: «من معتقدم ایران کشوری است که باید بخشی از راه‌حل‌ها برای مشکلات منطقه باشد، نه اینکه آن را به عنوان مقصر اصلی اتفاقات در آنجا قلمداد کرد.»

طبق گفته لاوروف، سیاست تبدیل کردن ایران به «بلاگردان» بابت تمامی اتفاقاتی که در سوریه، اراضی فلسطین، یمن و سایر کشورها در جریان است کمکی به حل مشکلات نمی‌کند.

وزیر خارجه روسیه گفت: «این کار کمکی به حل مشکلات نخواهد کرد. باورم این است که ایران باید در گفت‌وگوها شرکت داده شود. ما درباره این موضوع با همکاران اسرائیلی و آمریکایی خودمان گفت‌وگو می‌کنیم.»

وی اضافه کرد: «ما از این موضوع به صورت هر چه کارآمدتر دفاع خواهیم کرد، چون کشورهای بیشتر و بیشتری به این درک رسیده‌اند که سناریوهای نظامی ستیزه‌جویانه و ماجراجویانه فقط به بن‌بست ختم می‌شوند.»

رئیس دستگاه دیپلماسی روسیه هشدار داد هر گونه تلاش از سوی جنگ‌طلبان آمریکایی برای حل و فصل مسائل مربوط به ایران از طریق روش‌های نظامی می‌تواند به تبعات فاجعه‌باری منجر شود.

انسجام صفوف مسلمانان در مقابل دشمنان اسلام، و وحدت مذاهب اسلامی آرزوی دیرینه شخصیت های دلسوز جهان اسلام و یکی از بزرگترین هدف های نظام جمهوری اسلامی ایران بوده است.

البته عده ای نابخردانه گمان کرده اند که هدف از وحدت مذاهب اسلامی، ترویج اباحه گری اعتقادی ، علمی و چشم پوشی از حقایق تاریخی است در حالی که هدف اصلی دعوت تقریب، ایجاد اتحاد بین جوامع و فرق اسلامی است.

این هدف مقدس، متکی به ریشه های استوار در کتاب و سنت است و با ممانعت از ایجاد تفرقه در صفوف مسلمانان، مانع کنار رفتن عنایت الهی وسست شدن ایمان ها و ذلت و شکست مسلمانان و تسلط اجانب بر کشورهای اسلامی می شود.

حضرت آیت الله وحید خراسانی فرمودند:

نباید با اتباع مذاهب دیگر دشمنی کرد، نباید به مقدسات آنها توهین نمود، لعن و سبّ بزرگان آنها جایز نیست، زیرا موجب دور کردن آنها از اهل بیت و معارف آنها می‏شود.

حضرت موسی بن جعفر امام کاظم علیه‌السلام در کلامی ارزشمند فرموده‌اند: کسی که امروزش بدتر از دیروزش باشد از رحمت خدا به دور است.

امام کاظم علیه السلام :

مَن استَوی یَوماهُ فَهُوَ مَغبونٌ و مَن کانَ آخِرُ یَومَیهِ شَرَّهُما فَهُوَ مَلعونٌ و مَن لَم یَعرِفِ الزِّیادَةَ فی نَفسِهِ فَهُوَ فی نُقصانٍ و مَن کانَ إلَی النُّقصانِ فَالمَوتُ خَیرٌ لَهُ مِنَ الحَیاةِ.

امام کاظم علیه السلام:

کسی که دو روزش با هم برابر باشد، زیان کار است. کسی که امروزش بدتر از دیروزش باشد، از رحمت خدا به دور است. کسی که رشد و بالندگی در خود نیابد، به سوی کاستی ها میرود و آن که در راه کاستی و نقصان گام بر می دارد مرگ برایش بهتر از زندگی است.

"بحارالانوار، جلد ۷۸، صفحه ۳۲۷"

شخصی از امام صادق علیه السلام پرسید عقل چیست؟ فرمودند: چیزی است که به وسیله آن خدا پرستش شود و بهشت بدست آید.

آن شخص می‌گوید: پرسیدم پس آنچه معاویه داشت چه بود؟ فرمودند: آن نیرنگ است، آن شیطنت است، آن نمایش عقل را دارد، ولی عقل نیست.

متن حدیث: 

قال رجل له - علیه السلام - ما العقل ؟ قال : ما عبد به الرحمن و اکتسب به الجنان . قال : قلت : فالذی کان فی معاویة ؟ فقال: تلک النکراء ، تلک الشیطنة ، وهی شبیهة بالعقل ، و لیست بالعقل.

"اصول کافی ، جلد ۱، صفحه ۱۱"

عادل عبدالمهدی نخست وزیر عراق عصر روز گذشته در سفری غیر منتظره که تنها چند ساعت به طول انجامید به ایران سفر کرده و با رئیس جمهور و مقام معظم رهبری دیدار و گفتگو کرد.

سفر عادل عبدالمهدی نخست وزیر عراق به تهران از آن جهت اهمیتی بیشتر از یک سفر رسمی مقام عالیرتبه یک کشور همسایه به ایران دارد که در شرایط خاص منطقه ای و داخلی برای عراق و ایران رخ داده است.

دلایل احتمالی این سفر را می توان در چند بعد مورد بررسی قرار داد:

بعد داخلی: مشکلات در ارائه خدمات رسانی اجتماعی مطلوب

شرایط سیاسی برای عبدالمهدی طی ماههای اخیر مطلوب نبوده و دولت عراق اگرچه در بعد سیاست خارجی بسیار موفق و با ابتکار ظاهر شده اما در بعد داخلی با گذشت حدود یکسال از تشکیل کابینه و چند ماه از تکمیل آن و تلاش های دولت برای رفع این مشکلات هنوز شاهد برخی از مشکلات در این زمینه هستیم.

این شرایط تا آنجا نامطلوب است که در این کشور اپوزیسیون رسمی تشکیل شده و مردم نیز بارها به نشانه اعتراض به خیابانها آمده اند و حتی مرجعیت نیز نسبت به ادامه این روند هشدار داده است.

مدتی پیش نیز حیدر العبادی نخست وزیر سابق عراق در مصاحبه ای با خبرگزاری فرانسه ضمن اشاره به وضعیت فعلی عراق، از اعلام آمادگی خود برای بازگشت به قدرت خبر داده و عنوان کرده بود که در این راستا نیت خوبی دارد.

جمهوری اسلامی ایران که همواره در کنار دولت و ملت عراق بوده می تواند در شرایط فعلی نیز کمکهای زیادی به دولت عراق و ملت این کشور داشته باشد. بخصوص در شرایط فعلی که کارشناسان سیاسی از وضعیت بحرانی در سیاست این کشور سخن می رانند.

روابط دو جانبه

عبدالمهدی را در این سفر وزرای نفت، دارایی، حمل و نقل و دفاع و نیز مشاور امنیت ملی همراهی می کردند.

از چینش هیئت مشخص است که مسائل اقتصادی و امنیتی در اولویت برنامه های این سفر قرار دارد و باید در این چارچوب به آن پرداخت.

در بعد اقتصادی موضوع تحریم های ایران و تاثیرات آن بر عراق قابل توجه است. مقامات عراقی بارها عنوان کرده اند که با تحریمهای یکجانبه آمریکا علیه ایران موافق نبوده و برای واردات انرژی از ایران نمی توانند جایگزینی داشته باشند بخصوص در فصول گرم سال که نیاز عراق به گاز و برق بسیار بیشتر از دوران دیگر است به طوریکه تامین انرژی با امنیت ملی عراق ارتباط مستقیمی دارد.

ما هر ساله در فصل تابستان شاهد اعتراضات مردمی هستیم که به دلیل قطع برق و کمبود آب رخ می دهد و سال گذشته بصره هفته های پر التهابی را سپری کرد.

این شرایط به قدری برای بغداد سخت بود که واشنگتن ناچار شد عراق را از تحریمها برای مدتی معاف کند.

از سوی دیگر مبادلات نفتی دو کشور در شرایط فعلی نیز از اهمیت خاصی برخوردار است. روابط دو کشور در این خصوص دنبال می شود و این روابط به اندازه ای است که طرف آمریکایی را عصبانی کرده و گفته می شود وزیر خزانه داری آمریکا مدتی پیش به عراق رفته و درباره این روابط به طرف عراقی هشدار داده است. هشداری که البته مشخص نیست از سوی بغداد چقدرجدی گرفته شده باشد.

مروادت بانکی و مالی نیز بین دو کشور در جریان است و شاید حضور وزیر دارایی عراق برای تسهیل در این امر باشد.

بعد منطقه ای: پلی بین ایران و جهان عرب

برخی کارشناسان سیاسی دلیل سفر عبدالمهدی در شرایط فعلی را مربوط به تحولات منطقه می دانند که در آن عربستان و امارات هر یک به نوعی از سیاست خارجی در پیش گرفته خود طی سالهای اخیر متضرر شده و در حال اصلاح آن هستند.

نمونه آن خروج تدریجی نیروهای اماراتی از یمن و تغییر رویکرد نسبت به جمهوری اسلامی ایران از حالت خصمانه به بیطرف است که در ماجرای حمله به 4 نفتکش در بندر فجیره شاهد بودیم. امارات در گزارش خود به شورای امنیت سازمان ملل نامی از کشوری خاص به میان نیاورده و ترجیح داد در این خصوص سکوت کند.

در این راستا عراق که مانند پلی بین ایران و جهان عرب به شمار می رود می تواند نقش آفرینی کرده و فضا را برای تغییر وضعیت فعلی منطقه ای رقم بزند.

عراق از چنین پتانسیلی برخوردار بوده و می تواند در بغداد نشستهایی در این خصوص ترتیب دهد که البته ایران نیز از آن استقبال خواهد کرد.

بعد بین المللی: برجام و جنگ نفتکش ها

در بعد بین المللی بین ایران و دو کشور آمریکا و انگلیس بر سر برجام و نیز موضوع نفتکشها شاهد افزایش تنشها هستیم.

ترامپ که با خروج از برجام باعث ایجاد بحران جدیدی در سطح جهانی شده هنوز هم حاضر به پذیرش این واقعیت نیست که این موضوع با تحریم و فشار قابل حل نبوده و باید با لغو تحریمها به میز مذاکره بازگردد.

تلاشهای صورت گرفته در این خصوص از سوی برخی کشورها از جمله عراق، ژاپن و عمان نیز تاکنون نتیجه ای نداشته است.

در خصوص انگلیس اما باید گفت شرایط کمی متفاوت است. انگلیس با اقدام خلاف موازین بین المللی خود در توقیف نفت کش ایرانی در تنگه جب الطارق باعث شد تا روابط تهران- لندن وارد فاز جدیدی شود و ایران نیز اقدام به مقابله به مثل کند.

گویا مقامات انگلیسی که با بحران داخلی برگزیت نیز دست به گریبانند، مایل به حل و فصل تنش به وجود آمده با ایران به صورتی آبرومندانه هستند.

مذاکرات تلفنی عادل عبدالمهدی با وزیر دفاع انگلیس درست ساعتی پیش از سفر به ایران را می توان در همین زمینه ارزیابی کرد.

در همین راستا نیز باید به سفر بن علوی وزیر خارجه عمان در هفته آینده اشاره کرد که تلاش می کند بحرانهای شکل گرفته در محیط منطقه ای و بین المللی به صورت دیپلماتیک حل و فصل شود.

می توان گفت که عبدالمهدی با هر پرونده ای که به ایران سفر کرده باشد با استقبال تهران و کمکهای ایران برای حل و فصل آنها روبرو خواهد شد.