تعریف عبادت
عبادت، خضوع ناشی از اعتقاد به الوهیت معبود و ربوبیت و استقلال او در فعلش می باشد. این تعریف یک تعریف وجدانی و فطری است که قرآن و سنت بر آن تاکید دارند. بنابراین اگر کسی نزد دیگران خضوع کند و تواضع نماید نه با این اعتقاد که آنان «اله» یا «رب» هستند، بلکه بدین خاطر که چون بندگانی کرامت یافته نزد پروردگارند که در گفتار بر او سبقت نمی گیرند و مطیع اوامر او هستند، « عباد مکرمون، لا یسبقونه بالقول و هم بامره یعملون» (1) لذا شایسته تكريم هستند ، این خضوع و تکریم قطعا شرک و عبادت نخواهد بود، لذا بوسیدن دست پیامبر یا امام یا معلم یا پدر یا مادر یا قرآن یا ضریح اولیاء خدا و آثار ایشان جز تعظیم و تکریم ایشان نیست.
اینک، پس از این مقدمه، که در آن ملاک صحیح را در عبادت شناختیم به بررسی بعضی از اعمال که در بین مسلمانان رایج است و اختصاصی هم به امامان شیعه اماميه ندارد، می پردازیم و آنها را با معیار عبادت و شرک مقایسه می کنیم تا روشن شود آیا با توحید تزاحم و با شرک تشابه دارد؟
در اينجا به بررسي بعضي از مسائل اكتفا مي كنيم و بحث را به مسائل زير منحصر مي سازيم :
آیا طلب شفاعت از اولیاء خدا شرک است؟
شفاعت اعانت و نصرتی است از جانب خدا و به اذن او برای کسانی که روابط خود را خدا و اولیاء او قطع نکرده اند، اگر چه گناهکار باشند.
دلایل جواز شفاعت
الف: طلب شفاعت همان طلب دعاست و طلب دعا از صالحین امری مستحب است.
ب: قرآن شهادت می دهد که درخواست آمرزش از خدا برای بندگان توسط پیامبر مفید و نافع است. خدای متعال می فرماید: ‹‹ و لو انهم اذا ظلموا انفسهم جاءوك فاستغروالله واستغفرلهم الرسول لوجدوا الله تواباً رحيما ›› (2) اگر ایشان آنگاه که بر خود ستم می کنند ( دچار گناه می شوند) نزد تو آیند و از خدا طلب آمرزش کنند و تو بر ایشان طلب آمرزش کنی خدا را توبه پذیر و مهربان می یابند.
این امر اختصاصی به دوران حیات پیامبر (ص) ندارد چنانکه احادیث و سیره اصحاب بر آن دلالت دارد.
ج: احادیث پیامبر و سیره اصحاب: ترمذی در صحیص خود از انس روایت می کند : از پیامبر (ص) تقاضا کردم روز قیامت برای من شفاعت کند. فرمود: خواهم کرد. گفتم: کجا ترا بجویم؟ فرمود: بر صراط. (3)
همه اینها مورد اتفاق مسلمانان بوده، صحبت در این است که آیا طلب شفاعت از کسی که به او حق شفاعت داده شده مثل اینکه بگوئیم: « ای رسول خدا بر ما شفاعت کن» شرک است؟ وهابیون آن را شرک می دانند و مهمترین دلایل ایشان عبارتست از:
1- این کار ، عمل مشرکین است که از بت ها طلب شفاعت می کنند، چنانکه در قرآن نیز آمده است. (4) پاسخ: اینکه قرآن آنها را مشرک می داند به جهت طلب شفاعت نیست بلکه به سبب عبادت بت ها است.
2- شفاعت تنها برای خداست چنانکه قرآن می فرماید: « بگو شفاعت تماماً برای خداست.» (5)
پاسخ: خداوند به گروهي از بندگانش اجازه داده که با شروط خاصی شفاعت کنند، چنانکه قرآن برای پیامبر (ص) مقام محمود (6) را اثبات می کند و همه مفسرین آن را به شفاعت تفسیر کرده اند.
3- طلب شفاعت از مرده لغو است، قرآن می فرماید: « ان الله یسمع من یشاء و ما انت بسمع من فی القبور». (7) خداوند هر کس را بخواهد می شنوایاند و تو آنکه را در قبر هست نمی شنوایانی ( سخن تو را نمی شنود)
پاسخ: ما با اجساد سخن نمی گوئیم، بلکه با ارواح پاک و زنده ای که در برزخ زندگی می کنند سخن می گوئیم و درود و زیارت برای آن ارواح نورانی جاودانه که طلب شفاعت نیز از آنهاست.
صحابه پس از وفات رسول خدا (ص) از ایشان شفاعت می طلبیدند و روایت شده وقتی آن حضرت وفات یافت، خليفه اول ابابکر پوشش از چهره حضرت کنار زد و آن را بوسید و گفت: پدر و مادرم فدای تو. در مرگ و زندگی ات پاک بودی. ما را نزد پروردگارت یاد آور. (8)
1- انبياء : 26 و 27
2- نساء : 64
3- سنن ترمذي ، 4 : 42
4- يونس : 18
5- زمر : 43 و 44
6- اسراء : 79
7- فاطر : 22
8- كشف الارتياب ، ص 65 (به نقل از خلاصه الكلام)
