نام سوره: فاتحه

تعداد آیات: 7

تعداد کلمات: 29

تعداد حروف: 142

ترتیب نزول: 5

محل نزول: مکه مکرمه

معانی نام سوره: گشاینده

نامهای دیگر: حمد - شکر - سبع المثانی - ام الکتاب - ام الفرآن - کنز اساس - شفاء - دعا - نور - واقیه - راقیه - رقیه

ویژگیهای سوره: سرآغاز و افتتاحیه قرآن. خواندن این سوره در نمازهای یومیه واجب است. بیشترین القاب را در قرآن دارد. این سوره دو بار نازل شده است.

موضوعات مطرح شده: 1. خداشناسی 2. تبیین مساله هدایت و صراط مستقیم 3. اوصاف و نشانه های بندگان صالح خدا

فضیلت قرائت و خواص سوره فاتحه

من قرأ فاتحه الکتاب أعطاه الله بعدد کل آیة انزلت من السماء فیجزی بها ثوابها

از رسول خدا (ص) روایت شده که فرمود:

هرکس سوره حمد را قرائت کند خداوند به عدد تمام آیاتی که از آسمان نازل شده به او ثواب و پاداش عنایت می فرماید.

قال رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم إن ام الکتاب سوره أنزلها الله فی کتابه و هی شفاء من کل داء إلا السام (یعنی الموت)

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند:

سوره حمد برترین سوره ها در کتاب خداست و شفای هر دردی جز مرگ است.

قال الصادق علیه السلام: لو قرأت الحمد علی میت سبعین مره ثم ردت فیه الروح ما کان عجبا

امام صادق علیه السلام فرمودند: اگر سوره حمد را بر مرده ای هفتاد مرتبه بخوانی و زنده شود تعجب نکن.

عن ابن عباس علیه السلام: إن لکل شیء أساسا و أساس القرآن الفاتحة

از ابن عباس روایت شده:

به درستی که هر چیزی اساس و شالوده ای دارد اساس شالوده قرآن سوره حمد است.

ختم سوره فاتحه

برای رفع درد: عن أبی الحسن العسکری علیه السلام عن آبائه عن الصادق علیه السلام قال:

من نالته علة فلیقرأ فی جیبه الحمد سبع مرات، فإن ذهبت العلة و إلا فلیقرأها سبعین مرة و أنا الضامن له العافیة

امام حسن عسکری علیه السلام از اجداد گرامیش از امام صادق علیه السلام روایت کرده و فرمود: کسی که به او دردی برسد، هفت مرتبه سوره حمد را در گریبان خودش بخواند، اگر درد بر طرف شد که هیچ و اگر نه حمد هفتاد مرتبه بخواند، من ضامن عافیت او هستم.

عمل پیامبر اکرم (ص) برای رفع امراض: عن الصادق علیه السلام کان رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم إذا کسل أو أصابته عین أو صداع، بسط یدیه فقرأ فاتحة الکتاب و المعوذتین، ثم یمسح بها وجهه فیذهب عنه ما کان یجب

از امام صادق علیه السلام روایت شده: هر گاه بر پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم کسالتی عارض می شد و یا دچار چشم و نظر می گشت و یا سردردی می گرفت، دست هایش را باز می کرد به حالت قنوت و سوره حمد و معوذتین (سوره ناس، فلق) را قرائت می کرد و بعد با آب دستش روی مباک را مسح می کرد. پس آنچه که بر وجود مقدسش عارض شده بود رفع می شد.

آثار و برکات تلاوت سوره فاتحه

حفظ از بلایا

ذکر شده که نوشتن هفت مرتبه سوره حمد و به همراه داشتن آن موجب حفظ از بلایا می شود.

شفای بیماران

از امام صادق علیه السلام روایت شده که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند:

هر بیماری که بعد از نماز صبح چهل مرتبه سوره حمده را خوانده و در هر مرتبه بعد از قرائت سوره حمد بگوید:

حسبنا الله و نعم الوکیل تبارک الله أحسن الخالقین و لا حول و لا قوة إلا بالله العلی العظیم و دست بر محل درد و بیماری بمالد، صحت یابد و خداوند او را شفا عنایت فرماید.

ایمنی از درد گوش و دندان

از علی امیر المؤمنان علیه السلام روایت شده:

کسی که عطسه کند و بگوید الحمد لله رب العالمین از درد گوش و دندان ایمن گردد.

برکت و گشایش در روزی

ذکر شده کسی که در شب اول ماه،‌ هزار مرتبه سوره حمد را قرائت کند و بعد این دو آیه شریفه را:

ربنا أنزل علینا مائدة من السماء تکون لنا عیدا لأولنا و آخرنا و آیة منک و ارزقنا و أنت خیر الرازقین و

و من یتق الله یجعل له مخرجا و یرزقه من حیث لا یحتسب و من یتوکل علی الله فهو حسبه إن الله بالغ أمره قد جعل الله لکل شیء قدرآ

را بیست و یک مرتبه بخواند و بعد ده مرتبه بگوید: یا رازق یا فتاح یا غنی یا مغنی یا باسط

خداوند برکت و گشایش در روزی را نصیبش می کند، ان شاء الله.

بر آورده شده حوایج و ادای قرض

به جهت برآورده شدن جمیع حوائج و ادای قرض و وسعت رزق از روز جمعه تا چهل و یک روز، روزی چهل و یک مرتبه در یک محل و یک زمان سوره حمد خوانده شود و پس ازاتمام، هر روز این دعا را سیزده مرتبه بخواند: یا مفتح فتح، ‌یا مفرح فرح، یا مسبب سبب، یا میسر یسر، یا مسهل سهل، یا مدبر دبر، یا متمم تمم، برحمتک یا أرحم راحمین توسل فوق از مجربات است و البته حاجت برآورده می شود ان اشاء الله.

برای برآورده شدن همه حوایج جزئی و کلی، هر روز یک صد مرتبه سوره فاتحه (حمد) را به شیوه ذیل قرائت کنند، إن شاء الله جمیع حوایج به ید قدرت الهی بر آورده می شود.

بعد از نماز صبح بیست و یک مرتبه،‌ بعد از نماز ظهر بیست دو مرتبه،‌ بعد از نماز عصر بیست و سه مرتبه، بعد از نماز مغرب بیست و چهار مرتبه، بعد از نماز عشا ده مرتبه سوره حمد خوانده شود،‌ اگر حاجت در هفته اول بر آورده نشد، این ختم در هفته دوم تکرار شود إن شاء الله بر آورده خواهد شد. (در برخی نسخ آورده شده که بهتر است این ختم از روز پنج شنبه آغاز شود.)

دستور العمل مقدس اردبیلی برای بر آورده شدن حوائج

از مرحوم مقدس اردبیلی منقول است که هر کس سوره حمد را با دو آیه ذیل تا ده روز، هر روز یازده مرتبه بخواند به طوری که مجموع آن صد و ده مرتبه شود،‌ برای هر حاجت و مطلب مهم مجرب می باشد و به اجابت مقرون است

ثم أنزل علیکم من بعد الغم أمنة نعاسا یغشی طائفة منکم و طائفة قد اهمتهم أنفسهم یظنون بالله غیر الحق ظن الجاهلیة یقولون هل لنا من الامر من شیء قل إن الامر کله لله یخفون فی أنفسهم ما لا یبدون لک یقولون لو کان لنا من الامر شیء ما قتلنا ههنا قل لو کنتم فی بیوتکم لبرز الذین کتب علیهم القتل إلی مضاجعهم و لیبتلی الله ما فی صدورکم و لیمحص ما فی قلوبکم و الله علیم بذات الصدور. و محمد رسول الله و الذین معه أشداء علی الکفار رحماء بینهم تراهم رکعآ سجدآ‌ یبتغون فضلآ من الله و رضوانآ سیماهم فی وجوههم من أثر السجود ذلک مثلهم فی التورات و مثلهم فی الأنجیل کزرع أخرج شطئه فازره فاستغلظ فاستوی علی سوقه یعجب الزراع لیغیظ بهم الکفار وعد الله الذین آمنوا و عملوا الصالحات منهم مغفرة و أجرآ عظیما

و در هر روز بعد از قرائت سوره و دو آیه شریفه بگوید: رب سهل و لاتعسر علینا یا رب یا رب یا رب

پروردگارا! بر ما آسان گیر و سخت مگیر، پروردگارا! پروردگارا! پروردگارا!

شأن نزول و محتوای سوره فاتحه

سوره حمد که نام دیگرش فاتحه الکتاب است، هفت آیه دارد و تنها سوره‏اى است که بر هر مسلمانى واجب است حداقل روزانه ده بار آن را در نمازهاى شبانه روزى بخواند وگرنه نماز او باطل است. لا صلاة الّا بفاتحه الکتاب، بنا به روایت جابر بن عبد اللّه انصارى از رسول اکرم صلی الله علیه و آله وسلم: این سوره بهترین سوره‏هاى قرآن است.

آیات سوره‏ مبارکه فاتحه، اشاراتى در باره‏ خداوند و صفات او، مسأله معاد، شناخت و درخواست رهروى در راه حق و قبول حاکمیت و ربوبیت خداوند دارد. همچنین به ادامه‏ راه اولیاى خدا، ابراز علاقه و از گمراهان و غضب ‏شدگان اعلام بیزارى و انزجار شده است. سوره‏ حمد همانند خود قرآن مایه ‏ى شفاست، هم شفاى دردهاى جسمانى و هم شفاى بیمارى ‏هاى روحى.

داستان سوره فاتحه

دست بریده

شخصى از اصحاب حضرت امیرالمؤمنین على علیه السلام که دستش قطع شده بود محضر مقدس آقا امیرالمؤمنین على علیه السلام شرفیاب شد.

حضرت دست بریده او را گرفته و بجاى خودش گذاشتند و آهسته چیزى خواندند، تا شفا یافت.

مرد خوشحال و خشنود شد و رفت.

روز بعد آمد خدمت با سعادت حضرت، و گفت: یا على چه چیزى به دستم خواندى که خوب شد؟

حضرت فرمود: (سوره حمد را خواندم)

آن شخص از روى تحقیر گفت: (سوره حمد) را خواندى؟

تا این حرف را زد؛ فى الحال دستش آویزان شد و تا آخر عمر به همان حالت بى دستى باقى ماند. زیرا (سوره حمد) را کوچک شمرد.

/پاورقی. خذینة الجواهر آخر حدیث 32 ص 567/