در مورد طریقه محاسبه ثواب در جهان آخرت باید متذكر شویم كه:

اولاً: وزن(۱) (مقدار) ثواب اعمال در روز قیامت تطبیق براعمال است ، به این معنا كه هر شخصی پاداش نیكش به مقدار حقی است كه عمل او مشتمل بر آن است، در نتیجه اگر اعمال شخصی به هیچ مقداری از حق مشتمل نباشد از عملش جز هلاكت و عقاب بهره و ثمره‌ای عایدش نمی‌شود.

ثانیاً: برای هر انسانی میزان‌های متعددی است كه هر كدام از عمل‌هایش با یكی از آنها سنجیده می‌شود ، و ‌میزان هر عملی همان مقدار حقی است كه عمل مشتمل بر آن است، مثلاً حق در نمازش، نماز واقعی و جامع همه اجزاء و شرایط است، و حق در زكاتش، زكات جامع شرایط است، خلاصه، حق در نماز، غیر حق در روزه و زكات و حج و امثال آن است. (ترجمه تفسیر المیزان، ج ۸، ص ۱۰ الی ۱۵، با تلخیص).

آن چه كه از روایات هم برداشت می‌شود، محاسبه ثواب در جهان آخرت بستگی به عواملی دارد:

۱. كیفیت عمل:یك وقت عمل خیر از شخصی صادر می‌شود كه از نظر ایمان، شناخت، آگاهی و اخلاص در سطح بالایی قرار دارد، بدون شك چنین عملی از ارزش بسیار والایی برخوردار است. و گاه از شخصی كه از نظر علم و آگاهی و اخلاص در سطح پایین تری قرار دارد، عملی سر می‌زند، طبیعی است كه چنین عملی از ارزش و ثواب پایین‌تری برخوردار می‌باشد.

از حضرت رسول ـ صلّی الله علیه و آله ـ نقل می‌كنند: هنگامی كه حج گذار با رحل و توشه پاكیزه از خانه بیرون رود و پا در ركاب نهد، پس اللهم لبیك سر دهد، منادی از آسمان ندا دهد كه لبیك، سعدیك، زاد و توشه تو حلال و مركبت نیز حلال و حجت مقبول است، و وزر و وبالی بر تو نیست. و آن گاه كه با زاد و توشه آلوده به حرام خارج گردد و پای در ركاب گذارد، و ندای لبیك، سر دهد، منادی از آسمان بانگ برآورد كه لا لبیك و لا سعدیك زاد، و توشه‌ات حرام و حجت مایه وزر و وبال است، نه مقبول حق.(۲)

محمد بن حمران از امام صادق ـ علیه السّلام ـ روایت كرده كه فرمود: هر كس با اخلاص بگوید: (لا اله الا الله)، داخل بهشت خواهد شد. و اخلاص در كلمة توحید به این است كه شهادت دادن به یگانگی پروردگار، او را از معاصی باز دارد.(۳)

۲. زمان عملزمان عمل از نظر ارزش دادن به عمل نیز مؤثر است، مثلاً اذكار و اورادی را شخص در شب و روز جمعه یا شب و روز عرفه و نماز اوّل وقت و امثال آن می‌خواند، با همان اذكار در دیگر شبها و ورزها و نماز غیر اول وقت، از نظر ثواب برابری ندارد، زیرا در روایات برای دعا و عبادات زمانهای یاد شده، ثواب های مضاعف ذكر شده است.

امام صادق ـ علیه السّلام ـ می‌فرماید:

برتری نماز در اوّل وقت، مانند برتری آخرت بر دنیاست.(۴)

۳. مكان عمل:مكان عمل نیز به عبادت ارزش مضاعف می‌بخشد.

حضرت رسول اكرم ـ صلّی الله علیه و آله ـ می‌فرماید: ثواب نماز در مسجد من مانند ثواب هزار نماز در غیر این مسجد است، مگر مسجد الحرام، زیرا ثواب نماز در مسجد الحرام معادل ثواب هزار نماز در مسجد من است.(۵)

۴. ولایت:در روایات بسیار ـ در حد تواتر ـ نقل شده كه هر كس ولایت اولیاء خدا و امامت و رهبری حضرت علی ـ علیه السّلام ـ و امامان بر حق را نپذیرد، عبادت او ـ هر چند با تمام شرایط و مستحبات باشد ـ قبول نمی‌گردد.

امام صادق ـ علیه السّلام ـ به یكی از اصحابش به نام میسر فرمود: احترام كدام مكانی از همه بیشتر است؟ میسر: خدا و رسول و فرزندانش بهتر می‌دانند.

امام صادق ـ علیه السّلام ـ : ای میسر! بین حجر الاسود و مقام ابراهیم (در كنار كعبه) باغی از باغ‌های بهشت است، و بین قبر رسول خدا ـ صلّی الله علیه و آله ـ و مقبره باغی از باغ‌های بهشت است، سوگند به خدا اگر خداوند به بنده‌ای از بندگانش هزار سال عمر بدهد و او در این دو مكان مقدس، هزار سال خدا را عبادت كند، آنگاه مظلومانه در بسترش كشته شود، ولی خدا را بدون ولایت ما، قبول امامت ما، ملاقات نماید، بر خدا سزاوار امت كه او را با صورت در آتش دوزخ واژگون سازد.(۶)

۵. كمیت عمل:هر چند میزان اعمال خیر بیشتر باشد اجر و ثواب بیشتری در قیامت برای او محاسبه می‌شود.

امام صادق ـ علیه السّلام ـ می‌فرماید: هر كس دو بار به مكه معظمه مشرف شود و اعمال حج را بجا آورد، تا زنده است در خیر و سعادت می‌باشد.(۷)

لفظ ثواب در قرآندر چند آیه از آیات قرآن مجید لفظ ثواب ذكر شده است:

وَ ما كانَ لِنَفْسٍ أَنْ تَمُوتَ إِلاَّ بِإِذْنِ اللَّهِ كِتاباً مُؤَجَّلاً وَ مَنْ یرِدْ ثَوابَ الدُّنْیا نُؤْتِهِ مِنْها وَ مَنْ یرِدْ ثَوابَ الْآخِرَةِ نُؤْتِهِ مِنْها وَ سَنَجْزِی الشَّاكِرِینَ(۸)

ترجمه: سعی و كوشش انسان هیچ گاه ضایع نمی‌شود، اگر هدف كسی تنها نتیجه‌های مادی و دنیوی باشد و همانند بعضی از رزمندگان احد تنها به خاطر غنیمت تلاش كند، بالاخره‌ بهره‌ای از آن بدست می‌آورد، امّا اگر هدف عالی‌تر بود و كوشش‌ها در مسیر حیات جاویدان و فضایل انسانی به كار افتاد، باز به هدف خواهد رسید. بنابراین حالا كه رسیدن به دنیا یا آخرت هر دو نیازمند به كوشش است، پس چرا انسان سرمایه‌های وجودی خود را در مسیر دوّم كه یك مسیر عالی و پایدار است، به كار نیندازد؟

مَنْ كانَ یرِیدُ ثَوابَ الدُّنْیا فَعِنْدَ اللَّهِ ثَوابُ الدُّنْیا وَ الْآخِرَةِ وَ كانَ اللَّهُ سَمِیعاً بَصِیراً(۹)

كسی كه از زندگی پاداش دنیوی را بخواهد، باید بداند پاداش دنیا و آخرت هر دو نزد خداست، شنوا و بینا بودن صفت خداست. مراد از ثواب دنیا و آخرت، سعادت دنیا و آخرت با هم باشد و آن، هم نزد خداست، پس بندة خدا باید به درگاه او تقرب بجوید، حتی آن هم كه سعادت دنیا و پاداش مادی را در نظر دارد، باید از خدای تعالی بخواهد. چون سعادت دنیا و آخرت از غیر مسیر تقوا برای انسان حاصل نمی‌شود، و تقوی هم جز از طریق عمل به احكام دین برای او حاصل نمی‌گردد، پس این نیست مگر، سعادت حقیقی بشر و با این حال دیگر چگونه تصور دارد كه كسی جز از طریق خداوندی به ثواب و پاداشی برسد؟ با این كه تنها او سمیع و بصیر است، از حاجت خلق با خبر و بینا و دعای آن را شنوا است.(۱۰)

بعضی از ‌آیات كه كلمه ثواب در آنها ذكر شده است:

آل عمران : ۱۴۸ و ۱۴۹. كهف : ۳۱ و ۴۴ و ۴۶. مریم : ۷۶. قصص : ۸۰. مطففین : ۳۶.

پی نوشتها

۱. اعراف:۸: و وزن کردن، در آن روز حق است. کسانی که میزان های آن ها سنگین است، همان رستگارانند.

۲. الحج فی السنة، تحقیق معاونیة شؤون التعلیم و البحوث الاسلامیه فی الحج، نشر اداری، چاپ اول، محرم ۱۴۱۷ هـ .ق، ناشر المشعر، ص ۴۲.

۳. صدوق. ثواب الاعمال و عقاب الاعمال، ترجمه علی اکبر غفاری، تهران، انتشارات صدوق، چاپ دهم، ۱۳۶۷، ص ۱۹.

۴. محمدی اشتهاردی، محمد. نماز از دیدگاه قرآن و عترت، ناشر انتشارات نبوی، چاپ چهارم، چاپ نهضت، تابستان ۱۳۷۵.

۵. حر عاملی، محمد، وسائل الشیعه، قم، آل البیت، ۱۴۰۹ هـ ق، ج۵، ص ۲۸۰، حدیث ۶۵۴۸.

۶. همان، ج۱، ص ۱۲۳، باب ۱۲.

۷. حر عاملی، محمد. وسائل الشیعه، قم، ال البیت، ۱۴۰۹ هـ ق، ج۱۱، ص ۱۲۹.

۸. آل عمران: ۱۴۵.

۹. نساء: ۱۳۴.

۱۰. طباطبائی، سید محمد حسین، المیزان، ترجمه محمد باقر موسوی، قم، جامعه مدرسین، ج۵، ص ۱۶۹.

انسان‌ها موجودی اجتماعی آفریده شده و به یكدیگر محتاجند و نمی‌توانند جدای از دیگران زندگی كنند، قرآن كریم می‌فرماید: «ای مردم ما شما را از یك مرد و زن آفریدیم و شما را گروه گروه و قبیله قبیله قرار دادیم تا بتوانید همدیگر را بشناسید.» (حجرات/۱۳).

پس باید با دیگران در ارتباط بود و بعضی را به عنوان دوست انتخاب نمود، زیرا انسان اگر دوست نداشته باشد غریب است، علی علیه السلام می‌فرماید: «غریب كسی است كه دوستی برای خود نداشته باشد.»[۱] پس غریب آن نیست كه دور از وطن باشد، بلكه اگر كسی در وطن خود باشد اما دوست و همنشین نداشته باشد او غریب است، در جای دیگر باز می‌فرماید: «عاجزترین مردم كسی است كه از بدست آوردن یك دوست عاجز باشد».[۲]

راهنمای دوست یابی

برای به دست آوردن دوست، شیوه‌های اخلاقی وجود دارد كه در قرآن كریم و در روایات به آن اشاره شده است در این بخش ده شیوه از شیوه‌هایی كه باعث جذب دوستان نیك می‌شود بیان خواهد شد، این شیوه‌های اخلاقی باید در خود اشخاص وجود داشته باشد و خود مزین به آنها باشند تا موجب جذب دوستان خوب شوند.

    داشتن ایمان و عمل صالح:

قرآن كریم می‌فرماید: وَ الْعَصْرِ * إِنَّ الْإِنْسانَ لَفِی خُسْرٍ * إِلاَّ الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ، قسم به زمان  كه انسانها در زیان می‌باشند، مگر گروهی كه ایمان داشته باشند و كارهای شایسته انجام دهند.
    احترام متقابل:امام محمد باقر علیه السلام می‌فرمایند: یاران خود را بزرگ بشمارید و به آنها احترام بگذارید.[۳]
    احسان و نیكی:قرآن كریم می‌فرماید: إِنَّ اللَّهَ یَأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَ الْإِحْسانِ، خداوند انسانها را فرمان می‌دهد كه با عدالت و نیكوكاری با یكدیگر برخورد كنند(نحل/۹۰).
    اخلاق خوب و خوش خلقی:این صفت اگر در انسان باشد باعث می‌شود دوستان انسان زیاد شوند، روزی زیادتر گردد و كینه‌ها برطرف شود.

امام باقر علیه السلام فرموده‌اند: «ترش رویی با مردم دشمنی ببار می‌آورد»[۴]

    حس قدر دانی و سپاس:

وجود این حس در انسان جذب محبت و الفت با دیگران را در بر دارد. در روایات وارد شده است: «من لم یشكر المخلوق لم یشكر الخالق» كسی كه زبان تشكر از مخلوق نداشته باشد از خالق خود هم تشكر نخواهد كرد.
    صبر و بردباری:

قرآن كریم در آیات زیادی مسلمانان را دعوت به صبر و بردباری نموده است تا جایی كه درمان بسیاری از دردها را كمك گرفتن از صبر می‌داند: یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اسْتَعِینُوا بِالصَّبْرِ وَ الصَّلاةِ، ای مؤمنان (در مشكلات) از نماز و صبر كمك بجویید(بقره/۱۵۳). علی علیه السلام می‌فرماید: بردباری و استقامت در كارها داشته باشید، كه صبر نسبت به ایمان همچون سر است نسبت به تن، تن بی سر فائده ندارد و ایمانی كه صبر نداشته باشد بی نتیجه است.[۵]
    امانت داری:

در قرآن كریم خداوند می‌فرماید: إِنَّ اللَّهَ یَأْمُرُكُمْ أَنْ تُؤَدُّوا الْأَماناتِ إِلى أَهْلِها، با خداوند متعال فرمان می‌دهد كه امانتها را به صاحبانشان برگردانید(نساء/۵۸).

امام صادق علیه السلام ضمن چند توصیه اخلاقی به اداء امانت اشاره می‌كنند و می‌فرمایند: پیامبر نیز به این توصیه‌ها اشاره كرده است،‌امانت را به صاحبش برگردانید چه صاحبش بد باشد یا خوب، حتی رسول خدا صلی الله علیه وآله دستور می‌دداد كه سوزن نخ را نیز به صاحبش بدهید.[۶]

    خوش بینی:

قرآن كریم می‌فرماید: یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اجْتَنِبُوا كَثِیراً مِنَ الظَّنِّ إِنَّ بَعْضَ الظَّنِّ إِثْمٌ، از گمانهای بد و سوء ظنها در حق یكدیگر دوری كنید كه برخی گمانها (باطل و بی حقیقت) و گناه می‌باشد(حجرات/۱۲).
    پرهیز از سرزنش و ملامت و بد زبانی:

قرآن كریم عیب جویی و بد زبانی را مورد سرزنش قرار داده است و می‌فرماید: وَیْلٌ لِكُلِّ هُمَزَةٍ لُمَزَةٍ، وای بر هر عیبجوی هرزه زبان(همزه/۱).

امام صادق علیه السلام فرموده‌اند: دشنام دادن و بد زبانی و هرزه گویی از نشانه‌های نفاق و دو رویی است.[۷]

ابن نعمان حعفی گوید: امام صادق علیه السلام دوستی داشت كه آن حضرت هركجا می‌رفت او هم همراه امام صادق علیه السلام بود و از حضرت جدا نمی‌شد، روزی در بازار كفاشها می‌رفتند و این مرد غلامی داشت كه پشت سر آن دو حركت می‌كرد، ناگهان آن مرد به پشت سر خودمتوجه شد و غلام را سه بار صدا زد ولی غلام را ندید، چون بار چهام نگاه كرد و او را دید، گفت: ای زنازاده، كجا بودی؟

امام صادق علیه السلام دست خود را بلند كرده و به پیشانی خود زد و فرمود: «سبحان الله آیا به مادرش نسبت ناروا می‌دهی؟ من تصور می‌كردم تو اهل پارسایی و پرهیزگاری می‌باشی و اكنون مشاهده كردم كه پارسایی نداری. گفت: قربانت گردم، مادرش اهل سند[۸] و مشرك می‌باشد.

امام صادق فرمود: ایا نمی‌دانی كه هر ملتی برای خود نكاحی دارند (و قانون ازدواج آنها از نظر اسلام امضاء شده است)؟ از من دور شو.

راوی حدیث گوید: دیگر آن شخص را ندیدم كه با حضرت راه برود تا وقتی كه مرگ میان آنها جدایی انداخت.[۹]

    پرهیز از جدال و كشمكش‌های بی‌نتیجه:

علی علیه السلام فرموده‌اند: «كسیكه به آبروی خود علاقه‌مند است باید بحثهای لجاجت آمیز با مردم را ترك كند.[۱۰]

ویژگی‌های دوست خوب

یكی از زمینه‌های ترقی و پیشرفت انسان همنشین و دوست خوب می‌باشد كه عامل خوبی برای سوق دادن فرد و جامعه به سوی كارهای نیك و سعادت و تكامل است.

«همنشین تو به زتو باید                                   تا تو را عقل و دین بیفزاید»

از نظر علمی و عملی با تجربه‌های فراوان ثابت شده است كه انسان از ناحیه دوست و معاشر تحت تأثیر قرار می‌گیرد.

دوست بد اصالت خانوادگی انسان را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد. نمونه بارز و آشكار آن فرزند حضرت نوح می‌باشد، كه با بدان بنشست و خاندان نبوتش را گم كرد، ولی سگ اصحاب كهف چند روزی با نیكان گشت و آن شد.

در قرآن و روایات به ویژگی‌های یك دوست خود اشاراتی رفته است كه به بیان برخی از آنها می‌پردازیم.

۱- تقوا و پرهیزگاری

در قرآن كریم می‌فرماید: «ان اكرمكم عند الله اتقیكم» گرامی‌ترین شما نزد خداوند پرهیزگارترین شما می‌باشد(حجرات/۱۳). و در جای دیگر قرآن كریم می‌فرماید: الاخلاء یومئذ بعضم ببعض عدو الا المتقین، دوستان در آن روز دشمن یكدیگرند مگر پرهیزگاران(زخرف/۶۷).

۲- علم و دانش

علی علیه السلام می‌فرمایند: «اگر با دانشمندان مجالست داشته باشی به سعادت می‌رسی» قرآن كریم می‌فرماید: لا تقف ما لیس لك به علم، از آنچه به آن آگاهی نداری پیروی نكن(اسراء/۳۶). قرآن پیروی از غیر علم را جایز نمی‌داند. پیروی و دوستی با جاهل نیز پیروی از غیر علم است.

۳- عقل و خرد

علی علیه السلام در این زمینه می‌ فرمایند: «علیك بمقارنه ذی العقل» بر تو باد نزدیك بودن با كسی كه صاحب خرد و عقل می‌باشد.

باز حضرت در این زمینه می‌فرمایند: «آبادانی قلبها در معاشرت كردن با صاحبان خرد می‌باشد.»

۴- راستگوئی و اعتماد

قرآن كریم می‌فرماید: یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَ كُونُوا مَعَ الصَّادِقِینَ، ای كسانی كه ایمان آورده‌اید از (مخالفت فرمان) خدا بپرهیزید و با صادقان باشید(توبه/۱۱۹).

امام كاظم علیه السلام در ضمن حدیثی كه اوقات زندگی را تقسیم می‌نمیند، می‌فرمایند: «یك زمانی هم در زندگی روزمره خود جهت معاشرت كردن با برادر دینی خود قرار ده البته منظور آن كسی است كه مورد اعتماد باشد كه عیوب انسان را به انسان معرفی می‌نماید».

[۱]- نهج البلاغه، صبحی الصالح، نامه ۳۱، بخش ۱۱۱.

[۲]- همان، كلمات قصار، كلمه ۱۲.

[۳]- اصول كافی، ج۴، ترجمه سید جواد مصطفوی، ص۴۵۰ «عظموا اصحابكم و وقّروهم»

[۴]- الانقباض مكسبه للعداوه؛ اصول كافی، ج۲، باب حسن المعاشره، و ج۴، ترجمه سید جواد مصطفوی، ص۴۵۰.

[۵]- نهج البلاغه، كلمات قصار/۸۲.

[۶]- اصول كافی، ج۲، كتاب معاشره، ح۵.

[۷]- «ان الفحش و البذاء و السلاطه من النفاق» اصول كافی، باب البذاء(بدزبانی).

[۸]- «سند» سرزمین هند می‌باشد.

[۹]- اصول كافی، ج۲، باب البذاء (بدزبانی).

[۱۰]- «من ضن بعرضه فلیدع المراء»، نهج البلاغه، كلمات قصار، ۳۶۲.

منبع: دفتر پاسخ به پرسشهای قرآنی مرکز آموزش تخصصی تفسیر و علوم قرآن

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای با تبریک این دو میلاد مسعود به ملت ایران و به همه امت اسلامی و آزادگان جهان، ولادت حضرت ختمی مرتبت را حادثه‌ای بسیار عظیم و سرآغاز دوره‌ای جدید از تفضلات الهی در زندگی بشر خواندند و افزودند: خداوند با ابلاغ برنامه کامل سعادت بشر به پیامبر، او را مأمور به اجرا و مطالبه این برنامه از پیروان خود کرد بنابراین مؤمنین در هر دوره‌ای از زمان باید وظایف خود را بشناسند و به آن عمل کنند.

ایشان، «ادای حق جامعیت اسلام» و «اتحاد مسلمین» را دو مورد از مهمترین وظایف امروز امت اسلامی دانستند و در تبیین مورد اول گفتند: قدرتهای سیاسی و مادی از گذشته اصرار دارند که اسلام را نه یک دین جامع و دارای برنامه برای همه شئون زندگی بشر، بلکه منحصر در عمل فردی و عقیده قلبی معرفی، و با تئوریزه کردن آن از زبان نویسندگان و روشنفکران، اینگونه القاء کنند که اسلام در مسائل مهمی مانند «تمدن‌سازی و مدیریت جامعه»، «اقتصاد و تقسیم قدرت و ثروت»، «جنگ و صلح»، «سیاست داخلی و خارجی»، «اقامه عدل و مقابله با ظلم و اشرار» نه مرجع فکری است و نه راهنمای عملی.

رهبر انقلاب با تأکید بر اینکه متون اسلامی صریحاً چنین برداشتی از اسلام را نفی می‌کند، ادای حق اسلام را در گرو تبیین و ترویج این واقعیت مهم برشمردند و افزودند: عرصه فعالیت و دخالت اسلام، همه گستره و شئون زندگی بشر از اعماق قلب و مسائل عبادی تا مسائل سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، امنیتی و بین‌المللی است و کسی که این معنا را انکار کند، قطعاً به بیّنات و آیات متعدد قرآن کریم توجه نکرده است.

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای تأکید اسلام به مسائل اجتماعی و وظیفه مهم تمدن‌سازی را نشان‌دهنده اهتمام آن به حاکمیت دانستند و گفتند: مطالبه نظم اجتماعی در اسلام بدون توجه به مسئله حاکمیت و تعیین امام ممکن نیست و در قرآن نیز از پیامبران به‌عنوان امام یعنی رهبران و فرماندهان جامعه یاد شده است.
ایشان تبیین جامعیت اسلام در همه شئون را وظیفه علما، روشنفکران، محققان و استادان جهان اسلام خواندند و افزودند: البته جمهوری اسلامی در این زمینه وظیفه سنگین‌تری برعهده دارد و مسئولان کشور بویژه مسئولان فرهنگی باید به وظیفه خود عمل کنند.

رهبر انقلاب در بخش دیگری از سخنانشان با تأکید بر مسئله مهم «اتحاد مسلمین»، از چند چهره پر تلاش در عرصه اتحاد اسلامی همچون مرحوم آقای تسخیری، مرحوم آقای واعظ‌زاده، شهید شیخ محمد رمضان البوطی، شهید سیدمحمد باقر حکیم، مرحوم شیخ احمد الزّین و مرحوم شیخ سعید شعبان تجلیل کردند.

ایشان اتحاد مسلمانان را فریضه‌ای قطعی و دستور قرآنی خواندند و افزودند: وحدت اسلامی یک امر اصولی است نه امر تاکتیکی و مخصوصِ شرایط خاص، و این هم‌افزایی موجب قوی شدن مسلمانان می‌شود تا در ارتباطات با کشورهای غیر اسلامی نیز با دست پُر وارد تعامل شوند.

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، علت تأکیدهای مکرر بر مسئله وحدت را فاصله زیاد بین مذاهب و تلاش‌های جدی دشمنان برای افزایش فاصله‌ها خواندند و گفتند: امروز کلمه شیعه و سنّی در ادبیات سیاسی آمریکایی‌ها هم وارد شده در حالی‌که آنها با اصل اسلام مخالف و دشمن هستند.

رهبر انقلاب با اشاره به تلاش‌های آمریکا و عوامل دست‌آموز آن برای ایجاد فتنه در هر جای دنیای اسلامی، خاطرنشان کردند: انفجارهای تأسف‌بار و گریه‌آور اخیر در مساجد افغانستان علیه مردم مسلمان و نمازگزار از جمله همین حوادث است که به دست داعش انجام شد و آمریکایی‌ها صراحتاً بیان کرده بودند ما داعش را ایجاد کردیم.

ایشان گردهمایی و اجتماعات سالانه در موضوع وحدت را کافی ندانستند و افزودند: در این زمینه باید بحث، تبیین، تشویق، برنامه‌ریزی و تقسیم کار دائمی انجام شود و به‌عنوان نمونه در همین قضیه افغانستان، یکی از راههای جلوگیری از حوادث، حضور مسئولان محترم کنونی این کشور در مراکز و مساجد و یا تشویق برادران اهل سنت به حضور در اجتماعات مشترک است.

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای تأمین هدف مهم ایجاد تمدن نوین اسلامی را جز با اتحاد شیعه و سنّی ممکن ندانستند و گفتند: شاخص اصلی برای اتحاد مسلمانان قضیه فلسطین است و هر چه جدیت بیشتری برای احیاء حقوق فلسطینیان به خرج داده شود، اتحاد اسلامی تقویت می‌شود.
ایشان، اقدام بعضی دولت‌های منطقه برای عادی‌سازی روابط با رژیم غاصب صهیونیستی را گناه و خطایی بزرگ خواندند و افزودند: این دولت‌ها باید از این حرکت و راه ضد وحدت اسلامی برگردند و خطای بزرگ خود را جبران کنند.

رهبر انقلاب در بخش پایانی سخنان‌شان خطاب به ملت ایران، پیروی از پیامبر عظیم‌الشأن اسلام را در گرو تبعیت و الگو قرار دادن از آن حضرت بویژه درسه موضوع «صبر»، «عدل» و «اخلاق» دانستند و گفتند: صبر یعنی پایداری و مقاومت در مقابل گناه و سستی در انجام وظیفه، و همچنین مقاومت در مقابل دشمن و مصائب گوناگون.

ایشان با تأکید بر اینکه امروز بیش از هر چیز به پایداری نیاز داریم، خطاب به مسئولان افزودند: با پایداری و مقاومت، و تحمل فشارها و مشکلات، راه را ادامه دهید و متوقف نشوید.
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، عدل را مهمترین هدف میانی بعثت پیامبران برشمردند و افزودند: قرآن کریم حتی عدالت را درباره دشمنان لازم می‌داند.

ایشان خاطرنشان کردند: در مقوله عدالت نیز مسئولان مخاطب اول هستند. در همه تصمیمات و مقررات باید مسئله عدالت مورد توجه باشد و در مواردی که لازم است پیوست عدالت برای تدوین و اجرای آنها در نظر گرفته شود.

رهبر انقلاب با تأکید بر رفتار عادلانه در همه شئون و محدود نکردن آن به تقسیم اموال و ثروت‌ها، به‌عنوان نمونه به فضای مجازی اشاره و خاطرنشان کردند: گاهی در فضای مجازی با خلاف‌گویی، تهمت و قول بغیر علم، بر خلاف عدالت رفتار می‌شود که هم افرادی که با این فضا سر و کار دارند و هم کسانی که مسئولیت آن را در اختیار دارند باید مراقبت کنند.

ایشان افزودند: باید یاد بگیریم عادلانه رفتار کنیم و حتی در موقعیتی که حرف کسی را قبول نداریم، مخالفت خود را با تهمت، دروغ و اهانت آلوده نکنیم.

«پیروی از اخلاق نبوی» آخرین نکته‌ای که رهبر انقلاب به آن اشاره کردند و گفتند: اخلاق اسلامی یعنی تواضع، گذشت، سهل‌گیری در مسائل شخصی، احسان، و پرهیز از دروغ، تهمت و سوءظن به مؤمنین باید به‌عنوان یک دستورالعمل دائمی مورد توجه قرار داشته باشد.

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای تأکید کردند: اینکه ما ادعا می‌کنیم مسلمان و جمهوری اسلامی هستیم باید با اقدام همراه باشد و در عمل پیرو پیامبر عظیم‌الشأن باشیم.

پیش از سخنان رهبر انقلاب اسلامی، رئیس‌‌جمهور وجود پیامبر اکرم(ص) را بزرگترین نعمت و قله تحول برای بشریت خواند و گفتت: امام تحول‌خواه ما نیز به تبعیت از رسول اکرم(ص) و با توکل به خدا و اتکاء به مردم قیام کرد و امروز نیز سند گام دوم انقلاب راهنمای تحول در همه بخش‌های کشور و پاسخ به نیاز مردم است.

رئیس‌جمهور در بخش دیگری از سخنان خود مسئله کرونا و تأمین کالاهای اساسی را دو دغدغه اصلی در آغاز کار دولت برشمرد و گفت: امروز با واکسیناسیون گسترده گام بزرگی در صیانت از سلامت مردم برداشته شده و با تأمین کالاهای اساسی نگرانی‌ها در این زمینه رفع شده است.

حجت‌الاسلام والمسلمین رئیسی، سیاست خارجی کشور را تعامل گسترده با دنیا به‌ویژه همسایگان بیان کرد و با تأکید بر اینکه اقتصاد کشور را به مذاکره و مانند آن گره نمی‌زنیم، گفت: ما به آنچه تعهد کردیم پایبند هستیم اما آمریکا و اروپایی‌ها دچار بحران در تصمیم‌گیری هستند.

در آستانه میلاد باسعادت حضرت رسول اکرم(ص) و امام جعفر صادق علیه السلام فرازی از فرمایشات آیت الله العظمی جوادی آملی با موضوع عظمت و مقام رسول گرامی اسلام در بیان امام جعفر صادق(ع) را از نظر می گذرانیم:

مرجع تقلید شیعیان اظهار داشت: بعضی از بیانات نورانی از ائمه علیهم السلام درباره پیغمبر(صلّی الله علیه و آله و سلّم) به ما رسیده است، از جمله از وجود مبارک امام صادق(ع) نقل می‌کنند که فرمود «کَانَ رَسُولُ اللَّهِ ص سَیدَ وُلْدِ آدَمَ فَقَالَ کَانَ وَ اللَّهِ سَیدَ مَنْ خَلَقَ اللَّهُ وَ مَا بَرَأَ اللَّهُ بَرِیهً خَیراً مِنْ مُحَمَّدٍ ص»؛ در روایتی دیگر وجود مبارک امام صادق(سلام الله علیه) از وجود مبارک حضرت امیر(ع) نقل می‌کند که امیرالمؤمنین(سلام الله علیه) فرمود: «مَا بَرَأَ اللَّهُ نَسَمَهً خَیراً مِنْ مُحَمَّدٍ ص»؛ هیچ بشری را خدا بهتر از پیغمبر(صلّی الله علیه و آله و سلّم) خلق نکرده است.

ایشان ادامه داد: خود ائمه(ع)، مسئله اینکه اهل بیت(ع) روح قبل از بدن بودند، در کجا بودند، چگونه خلق شدند، را هم ذکر کردند. وجود مبارک امام صادق(ع) نقل می کند که از خود وجود مبارک پیغمبر(صلّی الله علیه و آله و سلّم) سؤال کردند: «بِأَی شَی‏ءٍ سَبَقْتَ الْأَنْبِیاءَ وَ أَنْتَ بُعِثْتَ آخِرَهُمْ وَ خَاتَمَهُمْ»؛ چگونه شد شما با اینکه آخرین پیامبر هستید از همه افضل هستید؟ حضرت فرمود: «إِنِّی کُنْتُ أَوَّلَ مَنْ آمَنَ بِرَبِّی وَ أَوَّلَ مَنْ أَجَابَ حِینَ أَخَذَ اللَّهُ مِیثاقَ النَّبِیینَ وَ أَشْهَدَهُمْ عَلى‏ أَنْفُسِهِمْ ﴿أَ لَسْتُ بِرَبِّکُمْ﴾»؛ چون دو تا میثاق در قرآن مطرح است: یکی ﴿وَ إِذْ أَخَذْنا مِنَ النَّبِیینَ میثاقَهُمْ﴾، یکی هم ﴿وَ إِذْ أَخَذَ رَبُّکَ مِن بَنِی آدَمَ مِن ظُهُورِهِمْ ذُرِّیتَهُمْ وَ أَشْهَدَهُمْ عَلَی أَنْفُسِهِمْ﴾، این یکی که دارد: ﴿وَ إِذْ أَخَذَ رَبُّکَ مِن بَنِی آدَمَ مِن ظُهُورِهِمْ ذُرِّیتَهُمْ﴾، اولین و آخرین را شامل می‌شود و نشأه عمومی است. آنجا که دارد: ﴿وَ إِذْ أَخَذْنا مِنَ النَّبِیینَ میثاقَهُمْ﴾، مخصوص سلسله انبیاست. در هر دو بخش، اول کسی که پاسخ داد وجود مبارک پیغمبر(صلّی الله علیه و آله و سلّم) بود.

آیت الله جوادی آملی ابراز داشت: خداوند در اخذ میثاق عام که در سوره «اعراف» دارد خود را نشان اولین و آخرین داد: ﴿وَ إِذْ أَخَذَ رَبُّکَ مِن بَنِی آدَمَ مِن ظُهُورِهِمْ ذُرِّیتَهُمْ وَ أَشْهَدَهُمْ عَلَی أَنْفُسِهِمْ﴾، معلوم می‌شود اگر کسی اهل نسیان نباشد می‌تواند آن صحنه را به یاد بیاورد وگرنه اگر آن عالم قابل ذکر و تعهد و یادآوری نبود که به او احتجاج نمی‌شد، فرمود ما این کار را کردیم تا اینکه هیچ کس نگوید که ﴿إِنَّا کُنَّا عَنْ هذا غافِلینَ﴾ در این صحنه که ذات اقدس الهی خود را به همه نشان داد، اول کسی که گفت «بلی» وجود مبارک پیغمبر(صلّی الله علیه و آله و سلّم) بود. به حضرت عرض کردند که چرا شما «خیر الناس» هستید؟ فرمود ما اول کسی بودیم که گفتیم «بلی»، لذا فرمود ما چون در آن عالم اولین کسی بودیم که بلی گفت، اینجا هم اولین پیغمبر هستیم و اوّلیت یعنی «اعلی النبیین، اسبق النبیین، اعلم النبیین، اشرف النبیین».

ایشان با اشاره به زیارتنامه حضرت رسول (ص) تصریح کرد: در بعضی از زیارت‌های حضرت هست که «الْخَاتِمِ لِمَا سَبَقَ وَ الْفَاتِحِ لِمَا انْغَلَقَ»؛ یعنی شما خاتَم و مُهر انبیای قبلی هستی، چون وقتی که نامه تمام شد آن را مُهر می‌کنند. اگر جا برای حرف‌های دیگر باشد که خاتَم و مُهر نمی‌آید! این کلمه خاتَم اگر از خاتِم قوی‌تر و اعدل نباشد از آن کمتر نیست؛ از آن پرمحتواتر است که او خاتَم انبیاست، برای اینکه به وسیله حضرت سلسله نبوت مُهر شدند و ایشان خاتَم انبیای قبلی است.

مرجع تقلید شیعیان ادامه داد: «الْفَاتِحِ لِمَا انْغَلَقَ»؛ یعنی هر مطلب پیچیده‌ای که در اسلام اتفاق بیافتد، کلید دست نبوت و قرآن است. پس اگر یک مشکلی در جامعه علمی نسبت به حریم دین پیش بیاید، نبوت و قرآن کلید حل آن است. «الْفَاتِحِ لِمَا انْغَلَقَ»؛ یعنی هر چه که بسته است این کلید آن را باز می‌کند؛ یعنی هم گزارش مقام آن حضرت است، هم جمله خبریه‌ای است که به داعی انشا القا شده است که به حوزه‌ها می‌گوید این کلید را بگیرید و مشکلات علمی خود را باز کنید!

پيامبر اكرم حضرت محمّد ـ صلي الله عليه و آله ـ در هفدهم ربيع الاول[1]  سال عام الفیل (سالي كه اصحاب فيل براي خراب كردن كعبه معظّمه وارد مكّه شدند) در مکه به دنيا آمد[2] و در هنگام ولادت آن حضرت معجزات و اتّفاقاتي به وقوع پيوست كه به آنها اشاره مي شود:

از  امام صادق ـ عليه السلام ـ روايت شده است كه ابليس به هفت آسمان می رفت و خبرهای آسمانی را مي شنيد، وقتي كه حضرت عيسي ـ عليه السلام ـ متولّد شد او را از سه آسمان منع كردند و چون پيامبر اكرم ـ صلي الله عليه و آله ـ متولّد شد او را از همه آسمانها منع كردند و شياطين را با تيرهای شهاب از درهای آسمان راندند، پس قريش گفتند: حتماً وقت تمام شدن دنيا و آمدن قيامت است كه اهل كتاب (يهود و نصاري) ذكر مي كردند و ما شنيديم "عمرو بن اميه" كه داناترين مردمان جاهليّت بود گفت: نگاه كنيد به ستاره های معروف كه مردم با آنها زمانهای زمستان و تابستان را مي شناسند اگر يكي از آنها بيفتد، بدانيد وقت آن است كه همه خلايق هلاك شوند ولی اگر آنها به حال خود باشند و ستاره های ديگر ظاهر شوند پس امر غريبي اتّفاق خواهد افتاد.[3]

وقتي رسول خدا ـ صلي الله عليه و آله ـ متولّد شد، ديوها رانده شدند و مردم را زمين لرزه ای  رفت كه به همه جاي دنيا رسيد تا آنجا كه كليسا ها ويران گشت و هر چيزی جز خدا پرستش می شد از جای خود كنده شد و ستارگانی هويدا گشت كه پيش از آن ديده نمی شد و كاهنان يهود از آن در شگفت ماندند.[4]

ايوان كسری يعنی پادشاه عجم بلرزيد و چهار كنگره آن افتاد و آتشكده فارس كه هزار سال خاموش نشده بود در آن شب خاموش شد و داناترين علمای مجوس در آن شب در خواب ديد كه شتراني عربی، اسبانی سركش را مي كشند و از دجله گذشتند و داخل بلاد ايشان شدند،[5] و طاق كسری از ميانش شكست و دو قسمت شد و آب دجله شكافته شد و در قصر او جاری گرديد و نوری در آن شب از طرف حجاز ظاهر شد و در عالم منتشر گرديد و پرواز كرد تا به مشرق رسيد، هر بتی كه در هر جای عالم بود بر رو افتاد و درياچه ساوه كه سالها آن را می پرستيدند فرو رفت و خشك شد و وادی سماوه كه سال ها بود كسی آب در آن نديده بود، آب در آن جاری شد[6] و تخت هر پادشاهي در آن صبح سرنگون شده بود و جميع پادشاهان در آن روز لال بودند و سخن نمی توانستند بگويند و علم كاهنان برطرف شد و سحر ساحران باطل شد وهر كاهن و پيش گویی كه بود ميان او و همزادی كه داشت و خبر ها را به او مي داد جدايی افتاد و قريش در ميان عرب بزرگ شدند و ايشان را "آل الله" گفتند، چونكه آنان در خانه خدا بودند.[7]

و آمنه مادر پيامبر اكرم ـ صلي الله عليه و آله ـ گفت: كه چون پسرم بر زمين رسيد دست ها را بر زمين گذاشت و سر به سوی آسمان بلند كرد و به اطراف نظر كرد پس از او نوری ساطع شد كه همه چيز را روشن كرد و به سبب آن نور قصرهای شام را ديدم و در ميان آن روشنی صدايی شنيدم كه گوینده ای مي گفت: "زاييدی بهترين مردم را، پس نام او را محمّد بگذار".[8]

از حضرت  علی ـ عليه السلام ـ روايت شده است كه چون آن حضرت متولّد شد بت هایی كه در كعبه گذاشته بودند همه بر رو افتادند و چون شب فرا رسید اين ندا از آسمان رسيد كه: "جاءَ الحق و زهق الباطل إنَّ الباطل كان زهوقا"[9] ؛ حق آمد و باطل نابود شد همانا باطل نابود شدنی است".[10] و جميع دنيا در آن شب روشن شد و هر سنگ و كلوخ و درختی خنديد و آنچه در آسمانها و زمين بود تسبيح خدا گفتند و شيطان گريخت و می گفت: "بهترين امّتها و بهترين خلايق و گرامی ترين بندگان و بزرگ ترين عالميان محمّد ـ صلي الله عليه و آله ـ است".[11]

طبرسی در كتاب الاحتجاج از امام موسی بن جعفر ـ عليه السلام ـ روايت كرده است كه چون پيامبر اكرم ـ صلي الله عليه و آله ـ از شكم مادر به زمين آمد دست چپ را بر زمين گذاشت و دست راست را به سوی آسمان كرد و لبهای خود را به توحيد به حركت آورد و از دهان مباركش نوری ساطع شد كه اهل مكّه قصرهای بصری و اطراف آن را كه در شام است ديدند و قصرهای سرخ يمن و نواحی آن و قصرهای سفيد اصطخر فارس و حوالی آن را ديدند و در شب ولادت آن حضرت دنيا روشن شد تا آن كه جنّ و انس و شياطين ترسيدند و گفتند: در زمين امر غريبي رُخ داده است، ملائكه را ديدند كه فرود مي آمدند و بالا مي رفتند و تسبيح و تقديس خدا مي كردند و ستاره ها به حركت آمدند و در ميان آسمان می ريختند.[12] و در آن وقت شيطان در ميان اولاد خود فرياد كرد تا همه نزد او جمع شدند و گفتند: چه چيز تو را آشفته ساخته است اي سيّد ما، گفت: وای بر شما از اول شب تا حال احوال آسمان و زمين را متغيّر می يابم و بايد كه حادثه عظيمی در زمين واقع شده باشد كه از زمانی که عيسی به آسمان رفته است مثل آن واقع نشده است، پس برويد و جستجو كنيد كه چه امر غريبی  روی داده  است، پس متفرّق شدند و گرديدند و برگشتند و گفتند: چيزي نيافتيم. ابليس بزرگ شيطانها گفت: كه دانستن اين، كار من است، پس در تمام دنيا جستجو كرد تا به حرم رسيد، ديد ملائكه اطراف حرم را فرو گرفته اند، چون خواست كه داخل شود ملائكه بر او بانگ زدند و او برگشت؛ پس كوچك شد مانند گنجشكی و از جانب كوه حرا داخل شد، جبرئيل گفت: برگرد اي ملعون، گفت: ای جبرئيل يك حرف از تو سوال مي كنم، بگو امشب در زمين چه اتّفاقی افتاده است، جبرئيل گفت: محمّد كه بهترين پيغمبران است امشب متولّد شده است، پرسيد كه آيا مرا در او بهره ای هست؟ گفت: نه. پرسيد آيا در امّت او بهره دارم؟ گفت: بلي. ابليس گفت: راضی شدم.[13]

[1] . كليني، محمد بن یعقوب،الكافي، تحقيق: غفاري، علي اكبر، تهران، دارالكتب الاسلاميه، 1389ش،  ج 1،  ص 439؛ مجلسي، محمد باقر، بحار الانوار، بيروت، مؤسسةُ الوفاء، الطبعه الثانية، 1403 ق،  ج 15،  ص 348.

[2] . يعقوبي، احمد بن اسحاق، تاريخ اليعقوبي، ترجمه: محمد آيتي، ابراهيم، تهران، انتشارات علمي و فرهنگي، چاپ نهم،  1382ش،  ج1،  ص358.

[3] . ابن شهرآشوب ، مناقب آل ابی طالب، ، قم، مؤسسه انتشارات علامه، بي تا، جلد 1، صفحه 31؛  مجلسي، پيشين،  ج 15،  ص 257.

[4] . يعقوبي، پيشين،  ج 1،  ص 359.

[5] . ابن كثير، اسماعیل بن عمر، البداية و النهايه، بيروت، مكتبة المعارف،   1410 ق،  ج  2، ص 268؛ مجلسي، پيشين،  ج 15،  ص 257 ؛ يعقوبي، پيشين،  ج 1،  ص359.

[6] . ابن كثير، پيشين،  ج 2، ص 268 - 269؛ مجلسي، پيشين،  ج 15، ص 257 - 258.

[7] . ابن شهرآشوب ، پيشين،  ج 1،  ص 30.

[8] . ابن هشام، عبد الملک، السيره النبويه، بيروت، داراحياء التراث العربي، ،  ج 1،  ص 166.

[9] . سوره اسراء، آيه 81.

[10] . ابن شهرآشوب ، پيشين،  ج 1،  ص 31، مجلسي، پيشين،  ج 15،  ص274.

[11] .  ، ، مجلسی، پيشين،  ج 15،  ص 274؛ همو، حيوة القلوب، تحقيق: اماميان ، سيد علي، چاپ چهارم، قم: انتشارات سرور، 1382، جلد 3، ص 141.

[12] . مجلسي،  بحار الانوار، ج 15،  ص 275 - 274.

[13] . قطب راوندي، سعید بن هبه الله، الخرائج و الجرائح، تحقيق: قم، مؤسسة الامام المهدي،  ج 1،  ص 69-71. مجلسي ،   ج 15،  ص 257.

حقيقت مفهوم وحدت آن است که با حفظ عقايد قطعي و مسلم خود در مقابل دشمن مشترک موضع واحدي داشته و از او غافل نباشيم و اين بدان معنا نيست که از بحث و گفتگوي علمي محض و خالي از تعصبات پرهيز کنيم زيرا همه امور در حقيقت براي حفظ اصول اسلام است.

از طرفي قرآن و سنت پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ مکمل يکديگرند «لقد کان لکم في رسول الله اسوة حسنة» بي شک پيامبر خدا ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ نمونه و الگوي نيکويي براي شماست و کتاب الهي و سنت پيامبر محور وحدت اسلامي است.[1]

اسلام بر وحدت ميان مسلمانان تأکيد فراواني دارد قرآن کريم مي فرمايد: «وَلاَ تَکونُواْ کالَّذِينَ تَفَرَّقُواْ وَاخْتَلَفُواْ مِن بَعْدِ مَا جَاءهُمُ الْبَيِّنَاتُ وَأُوْلَئِک لَهُمْ عَذَابٌ عَظِيمٌ؛» و نعمت خدا را بر خود ياد کنيد آنگاه که دشمنان يکديگر بوديد پس ميان دل هاي شما الفت و مهرباني انداخت تا به لطف او برادران هم شديد.[2]

يا مي فرمايد: «وَلاَ تَکونُواْ کالَّذِينَ تَفَرَّقُواْ وَاخْتَلَفُواْ مِن بَعْدِ مَا جَاءهُمُ الْبَيِّنَاتُ وَأُوْلَئِک لَهُمْ عَذَابٌ عَظِيمٌ» و چون کساني نباشيد که پس از آن دلايل آشکار براي شان آمد پراکنده شدند و با هم اختلاف پيدا کردند و براي آنان عذاب سنگين است.[3]

جاي ديگر مي فرمايد: «...وَلاَ تَنَازَعُواْ فَتَفْشَلُواْ وَتَذْهَبَ رِيحُکمْ...» و با هم نزاع نکنيد که سست شويد و مهابت شما از بين برود».[4]

«إِنَّ هَذِهِ أُمَّتُکمْ أُمَّةً وَاحِدَةً وَأَنَا رَبُّکمْ فَاعْبُدُونِ»و اين امت شما امتي يگانه است و منم پروردگار شما پس مرا بپرستيد.[5]

به فرموده امام خميني وحدت، تکليفي الهي و شرعي است و نقشة قدرت هاي بزرگ و وابستگان آنها در کشورهاي اسلامي اين است که اين قشرهاي مسلم را که خداي تبارک و تعالي بين آنها اخوت ايجاد کرده است و مومنين را بنام اخوت ياد فرموده است، از هم جدا کند و به اسم ملّت ترک، کُرد، ملّت عرب، ملّت فارس از هم جدا کنند بلکه با هم دشمن کنند و اين درست برخلاف مسير اسلام است و مسير قرآن کريم، تمام مسلمين با هم برادرند و برابرند و هيچ يک از آنها از ديگري جدا نيستندو همه آنها زير پرچم اسلام و پرچم توحيد بايد باشند اين ها که با اسم مليّت و گروه گراي و ملي گراي بين مسلمين تفرقه مي اندازند، اين ها لشکرهاي شيطان و کمک کارهاي به قدرت هاي بزرگ و مخالف قرآن کريم هستند.[6]

استاد شهيد مرتضي مطهري که از معدود متفکران و انديشمندان روشن بين و آينده نگر عصر حاضر است، در باره وحدت، بياني دارد که فرموده است:

مقصود از وحدت اسلامي چيست؟ آيا مقصود اين است، از ميان مذاهب اسلامي، يکي انتخاب شود و ساير مذاهب کنار گذاشته شود؟ يا مقصود اين است که مشترکات همه مذاهب گرفته شود و مفترقات همه آنها کنار گذاشته و مذهب جديدي بدين نحو اختراع شود که عين هيچ يک از مذاهب موجود نباشد يا اين که وحدت اسلامي به هيچ وجه ربطي به وحدت مذاهب ندارد و مقصود از اتحاد مسلمين اتحاد پيروان مختلف در عين اختلافات مذهبي در برابر بيگانگان است؟[7]

مخالفين اتحاد مسلمين، براي اينکه از وحدت اسلامي مفهومي غير منطقي و غير عملي بسازند، آن را به نام وحدت مذهبي توجيه مي کنند تا در قدم اول با شکست مواجه گردد. بديهي است که منظور علماي روشن فکر اسلام از وحدت اسلامي، حصر مذاهب به يک مذهب و يا اخذ مشترکات مذاهب و طرد مفترقات آنها، -که نه معقول و منطقي است و نه مطلوب و عملي- نيست، منظور اين دانشمندان، متشکل شدن مسلمين است در يک صف در برابر دشمنان مشترک شان.[8]

رهبر معظم انقلاب اسلامي مي فرمايد: فرق اسلامي، همگي امت اسلامي محسوب و از تمام مزاياي اسلامي برخوردارند و تفرقه بين طوايف مسلمين، علاوه بر آنکه خلاف تعليمات قرآن کريم و سنت رسول گرامي اسلام ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ است، موجب تضعيف مسلمين و سوژه به دست دشمنان اسلام دادن است، فلذا به هيچ وجه جايز نيست.[9]

ايشان در باره نحوه وحدت اسلامي معتقدند : « امروز مسلمانان وحدت اسلامي را جدي بگيرند. وحدت اسلامي هم معنايش معلوم است. مقصود اين نيست كه مذاهب، در يك مذهب حل بشوند، بعضي ها براي اينكه اتحاد مسلمين را تحصيل نمايند، مذاهب را نفي مي كنند، نفي مذاهب، مشكلي را حل نمي كند: اثبات مذاهب، مشكلات را حل مي كند. همين مذاهبي كه هستند، هر كدام در منطقة خودشان، كارهاي معمولي خودشان را انجام بدهند: اما روابطشان را با يكديگر حسنه كنند».[10]

[1]. احزاب / 21؛ عسگري، سيد مرتضي، ولايت علي(ع) در قرآن کريم و سنت پيامبر اکرم(ص)، قم، انتشارات دانشکده اصول الدين، 1383ش، ص37.

[2]. آل عمران / 104.

[3]. آل عمران / 105.

[4]. انفعال / 46.

[5]. انبياء / 92.

[6]. سبزيان، علي اکبر، منشور اتحاد ملي و انسجام اسلامي، انتشارات خادم الرضا(ع)، چاپ اول، 1386ش، ص58.

[7]. منشور اتحاد ملي و انسجام اسلامي، ص59.

[8]. همان، ص59.

[9]. تعدد مذاهب از ديدگاه فقها و انديشمندان مسلمان، نشر مجمع جهاني تقريب مذاهب اسلامي معاونت فرهنگي، 1386ش، ص137.

[10] بيانات مقام معظم رهبري در ديدار با ميهمانان كنفرانس وحدت اسلامي، تاريخ 1/5/1376

ولادت

ششمين اختر فروزنده آسمان ولايت حضرت جعفر بن محمّد الصادق(ع) در روز جمعه هفدهم ماه ربيع الاول سال 83 هجري در مدينه منوره ديده به جهان گشود.

در دامن رسالت

امام صادق(ع) در دامن رسالت و مرکز وحي تولّد يافت و رشد کردند و بخشي از دوران زندگي خود را تحت توجهات و عنايات جدّ بزرگوار خود امام زين العابدين(ع) و پدر عزيز خويش امام باقر(ع) سپري کردند.

ادامه فعاليت علمي و فرهنگي پدر

امام صادق(ع) با توجه به فرصت مناسب سياسي و نياز شديد جامعه، نهضت علمي و فرهنگي پدرشان امام‏باقر(ع) را دنبال کردند و حوزه وسيع علمي و دانشگاه بزرگي را به وجود آوردند و در رشته‏هاي مختلف علوم عقلي و نقلي شاگردان بزرگ و برجسته‏اي همچون هشام بن حکم، محمّد بن مسلم، ابان بن تغلب و هشام بن سالم را تربيت کرد.

الف) گزیده ای از سخنان :

1. ۱. پرهیز از به رخ کشیدن نیکی «اگر به کسي احسان نمودي مبادا آن نيکوکاري را با منّت بسيار و به رخ کشيدن تباه سازي».
2. ۲. وحدت و دوری از کینه وتفرقه «از ستيزه‏جويي بپرهيز، زيرا عملت را از بين مي‏برد.»
3. ۳. دعا و جایگاه آن : بسيار دعا کنيد! چون خداوند، بندگاني را که دست نياز بسوي او برمي‏دارند و بدرگاهش دعا مي‏کنند، دوست دارد.»
4. ۴. اسباب محبت :

«سه چيز محبت آور است: 1 ـ دين‏داري 2 ـ فروتني 3 ـ بخشش.»

«سه چيز کينه‏آور است: 1 ـ نفاق 2 ـ خودبيني.»

5. ۱. آسیبهای شخصیت

«سه خصلت قدر و منزلت فرد را پايين مي‏آورد: 1 ـ حسادت 2 ـ سخن‏چيني 3 ـ سبک مغزي (ناداني).»

6. ۱. آسیبهای تند خوئی وغرور:

«اگر خواهان احترامي نرمخو باش و اگر خواهان اهانتي تندخو باش.» «هيچ جهلي زيانبارتر از خودپسندي نيست.»

7. ۱. پرهیز از عیب جویی:

«سودمندترين چيزها براي آدمي توجه به عيوب خود پيش از پرداختن به عيوب مردم است.»

8. ۱. مومن دزر دنیا:

«فرد مؤمن در سراي دنيا بيگانه و غريب است، نه از خواري آن بيتابي کند و نه در کسب عِزتش با دنياپرستان رقابت نمايد.»

امام صادق(ع) در جواب اين سؤال که راه آسودگي کجاست؟ فرمود: «در مخالفت هوا و هوس».

9. ۱. وقار :

راه رفتن با شتاب و عجله از بين برنده وقار مؤمن است.»

ب) گزیده هایی از سیره

1-کمک به مستمندان

از تعاليم اسلامي و سيره اولياء استفاده مي‏شود که پس از عمل به واجبات، بالاترين وسيله براي تقرب به خداوند متعال کمک به نيازمندان و مستمندان است. امام صادق به سفيان مي‏فرمايند: «بر تو باد که به خاطر خداوند خيرخواه بندگان او باشي و بدان که خدا را با کاري بهتر از اين ديدار نخواهي کرد».

2- سفارش به نماز

معمولاً به هنگام مرگ، انسان مهمترين چيزهايي را که فکر مي‏کند فرزندان و بستگانش و حتي جامعه‏اش نياز دارد مطرح مي‏سازد. شايد براي افراد عادي مهمترين دلمشغولي به هنگام مرگ امور مالي باشد. از اينرو همه يا بخش عمده‏اي از وصيت و سفارش‏هاي خود را به آن اختصاص مي‏دهند. ولي امام صادق(ع) دغدغه‏هاي مهمتري دارند. حضرت در آخرين لحظات عمر خويش فرمودند: خويشاوندان مرا جمع کنيد. پس از آن که جمع شدند حضرت به آنها نگريستند و فرمودند: «شفاعت ما به کسي نمي‏رسد که نماز را سبک بدارد.»

3- منادي صلح و مهرورزی

امام صادق(ع) نسبت به اختلاف و دشمني بين مسلمانان حساس بودند و مؤمنان را دعوت به همدلي، دوستي و محبت نسبت به يکديگر مي‏کردند. تا حدي اين مسئله در نظر ايشان اهميت داشت که بودجه مخصوصي براي اين کار اختصاص داده بودند. مفضل که از ياران امام صادق(ع) است پس از اينکه با پرداخت چهارصد درهم بين دو نفر صلح برقرار کرد مي‏گويد: امام صادق(ع) به من دستور داده است که هرگاه بين دو نفر از شيعيان ما اختلاف و مشاجره‏اي پيش آيد، با پول خود حضرت بين آنها صلح و صفا ايجاد کنم.

4- سیره  هر روزه امام صادق(ع)

عادت هر روزه امام صادق(ع) آن بود که پس از به جا آوردن نماز عشاء و گذشت پاسي از شب، به خانه نيازمندان شهر مدينه مي‏رفتند و بدون آن که آنها ايشان را بشناسند، غذا و پول به ايشان مي‏دادند. تنها هنگامي که امام(ع) از دنيا رفتند، همه دانستند که آن مرد بخشنده امام صادق(ع) بوده است.[1]

5- برآوردن نياز مؤمنان

يکي از ياران امام صادق عليه‏السلام مي‏گويد: در مسجدالحرام، يکي از دوستانم از من دو دينار وام تقاضا کرد. به او وعده دادم که پس از انجام طواف اقدام کنم. هنوز طوافم به پايان نرسيده بود که امام صادق عليه‏السلام وارد طواف شد و دست برشانه‏ام نهاد و هر دو به طواف پرداختيم. طواف من به پايان رسيد، ولي به دليل همراهي با امام، باز هم به طواف ادامه دادم. آن مرد که در کناري نشسته بود و امام صادق عليه‏السلام را نمي‏شناخت، به خيال اينکه من در کار او مسامحه مي‏کنم هر بار که از مقابلش عبور مي‏کردم با دست اشاره و مطلب خود را يادآوري مي‏کرد. حضرت از من پرسيد: چرا اين مرد به تو اشاره مي‏کند؟ ماجرا را گفتم. در اين حال امام بدون لحظه‏اي تأمل دست از شانه‏ام برداشت و فرمود: «برو حاجت او را برآور». روز ديگر که به مجلس امام رفتم، آن حضرت فرمود: «تلاش براي برآوردن نياز مؤمن، نزد من محبوب‏تر از آن است که هزار نفر را در راه خدا بسيج کنم».

6- رساله «توحيد مفضّل»

«توحيد مفضّل» حاوي مطالب سودمندي در مورد خلقت انسان و جهان و اثبات وجود خداي متعال و علم و قدرت و حکمت اوست که امام صادق(ع) براي يکي از شاگردان معروفشان به نام «مفضل بن عمر» بيان فرموده‏اند.

در خصوص وحدت مسلمین به خصوص شیعه و سنی بایدها و نبایدهایی وجود دارد که لازم است چند نکته درباره آن متذکر شويم :

1 – در لزوم و ضرورت وحدت اسلامي به ويژه در مقطع حاضر هيچ شک و شبهه اي وجود ندارد و يکي از ثمرات انقلاب اسلامي بزرگ مردم ايران نيز عنايت ويژه اي بود که پس از پيروزي انقلاب اسلامي نسبت به بحث وحدت صورت گرفت که اوج آن را بايد در نامگذاري هفته منتهي به ميلاد پربرکت پيامبر اسلام (ص) به نام هفته وحدت بود . علت اين امر نيز اين بود که هدف بزرگ انقلاب اسلامي اجراي دين مبين اسلام و آموزه هاي آن بود و از طرفي يکي از مهم ترين آموزه هاي دين اسلام تاکيد بر وحدت اسلامي ميان مسلمانان جهان مي باشد . به عبارت ديگر اسلام بر وحدت ميان مسلمانان تأکيد فراواني دارد قرآن کريم مي فرمايد: «وَلاَ تَکونُواْ کالَّذِينَ تَفَرَّقُواْ وَاخْتَلَفُواْ مِن بَعْدِ مَا جَاءهُمُ الْبَيِّنَاتُ وَأُوْلَئِک لَهُمْ عَذَابٌ عَظِيمٌ؛» و نعمت خدا را بر خود ياد کنيد آنگاه که دشمنان يکديگر بوديد پس ميان دل هاي شما الفت و مهرباني انداخت تا به لطف او برادران هم شديد،^[1] يا مي فرمايد: «وَلاَ تَکونُواْ کالَّذِينَ تَفَرَّقُواْ وَاخْتَلَفُواْ مِن بَعْدِ مَا جَاءهُمُ الْبَيِّنَاتُ وَأُوْلَئِک لَهُمْ عَذَابٌ عَظِيمٌ» و چون کساني نباشيد که پس از آن دلايل آشکار براي شان آمد پراکنده شدند و با هم اختلاف پيدا کردند و براي آنان عذاب سنگين است.^[2]

جاي ديگر مي فرمايد: «...وَلاَ تَنَازَعُواْ فَتَفْشَلُواْ وَتَذْهَبَ رِيحُکمْ...» و با هم نزاع نکنيد که سست شويد و مهابت شما از بين برود».^[3]

«إِنَّ هَذِهِ أُمَّتُکمْ أُمَّةً وَاحِدَةً وَأَنَا رَبُّکمْ فَاعْبُدُونِ» و اين امت شما امتي يگانه است و منم پروردگار شما پس مرا بپرستيد.^[4]

بنابر اين در اصل لزوم وحدت ميان مسلمانان هيچ شک و شبهه اي وجود ندارد و اهميت آن به گونه اي است که بر اساس فتاواي مراجع بزرگوار به منظور حفظ وحدت حتي شيعيان مي توانند پشت سر اهل سنت نماز بخوانند و اين نماز آنها نيازي به اعاده نيز ندارد .

2 – منظور از وحدت ميان شيعه و سني اين نيست که شيعه سني شود و يا سني شيعه شود و يا هر يک از مذاهب عقايد مذهبي خود را مورد بحث و بررسي و تحقيق و نظر نيز قرار ندهد . بلکه از نظر مقام معظم رهبري به عنوان يکي از پيشگامان طرح وحدت ، اين است که شيعه و سني هم نقاط اشتراک و هم نقاط افتراقي دارند که به منظور حفظ وحدت مي توان از نقاط مشترک استفاده کرد . به عنوان مثال مقام معظم رهبري در اين زمينه چنين مي فرمايند :

« ما وقتي‌ به‌ وحدت‌ دعوت‌ مي‌كنيم‌، مقصود ما اين‌ نيست‌ كه‌ فرق‌ مسلمين‌ ـ اعم‌ از شيعه‌ و سني‌ ـ يا فرقي‌ كه‌ داخل‌ تشيع‌ و تسنن‌ هستند، موظف‌ و مجبورند كه‌ از عقيده‌ي‌ خود دست‌ بردارند و به‌ عقيده‌ي‌ سومي‌ يا به‌ عقيده‌ي‌ طرف‌ مقابل‌، گرايش‌ پيدا كنند. اين‌، چيزي‌ است‌ كه‌ به‌ تحقيق‌ و تفحص‌ و مطالعه‌ي‌ هر كسي‌ وابسته‌ است‌ و بينه‌ و بين‌الله‌ تكليف‌ اوست‌. بحث‌ ما اين‌ نيست‌.

بحث‌ ما اين‌ است‌ كه‌ مي‌خواهيم‌ به‌ همه‌ي‌ مسلمانان‌ ـ از شيعه‌ و سني‌ ـ بگوييم‌ و تذكر بدهيم‌ كه‌ شما يك‌ نقاط مشترك‌ و يك‌ نقاط اختلاف‌ و افتراق‌ داريد. در بعضي‌ چيزها، با هم‌ شريكيد و يك‌ طور فكر و عمل‌ مي‌كنيد و در بعضي‌ چيزها، هر فرقه‌ روش‌ خود را دارد.

نكته‌ اين‌ است‌ كه‌ اولاً، آن‌ نقاط اشتراك‌ بيشتر از نقاط افتراق‌ است‌. يعني‌ همه‌ي‌ مسلمين‌، به‌ خداي‌ واحد و قبله‌ي‌ واحد و پيامبر واحد و احكام‌ و نماز و روزه‌ و زكات‌ و حج‌ اعتقاد دارند. ... حرف‌ ما در هفته‌ي‌ وحدت‌ و به‌ عنوان‌ پيام‌ وحدت‌ اين‌ است‌ كه‌ مسلمانان‌ بيايند با هم‌ متحد بشوند و با يكديگر دشمني‌ نكنند. محور هم‌ كتاب‌ خدا و سنت‌ نبي‌اكرم‌ (صلي‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم‌) و شريعت‌ اسلامي‌ باشد.»[5]

3 – يکي از مسائل مهم در هر مذهبي از جمله مذهب تشيع اعتقادات آن مذهب نسبت به مسائل بنيادين مذهبي و ريشه هاي تاريخي اين مسائل است . در دين اسلام نيز يکي از مهمترين موضوعات مهم مورد بحث مساله خلافت و جانشيني پيامبر اسلام (ص) مي باشد که از نظر اهل سنت خلفاي راشدين که از ابوبکر آغاز مي شود جانشينان پيامبر (ص) هستند ولي از نظر شيعيان خليفه و جانشين پيامبر بايد صفات خاصي همچون عصمت را داشته باشد و از جانب خدا به اين سمت منصوب شده باشد و به همين دليل شيعه معتقد است پيامبر اسلام (ص) در دوران حيات مبارک خويش به امر الهي و نصب او خليفه بعد از خود را انتخاب کرده است که همان امام علي (ع ) مي باشد . بنابر اين طرح مسائلي از اين قبيل که در واقع طرح اعتقادات مذهبي مي باشد تا زماني که با مساله مهم وحدت تعارض و تنافي نداشته باشد هيچ ايرادي ندارد . يکي از مهم ترين اموري که باعث بروز تعارض و تنافي طرح اين اعتقادات با وحدت مي شود عبارت  است از اهانت به مقدسات اهل سنت که اين کار از جانب علما و مراجع بزرگواري همچون مقام معظم رهبري حرام شمرده شده است . به عنوان مثال ايشان در فتوايي که با استقبال گسترده اي در جهان اسلام مواجه شد و آبي بر آتش تفرقه افکني هاي برخي عناصر نادان مدعي تشيع شد اعلام کردند:

« اهانت به نمادهای برادران اهل سنت از جمله اتهام زنی به همسر پیامبر اسلام [عایشه] حرام است. این موضوع شامل زنان همه پیامبران و به ویژه سید الانبیاء پیامبر اعظم -حضرت محمد(ص) -می شود ».[6]

ايشان همچنين در باره مباحثه و گفتگو در باره اعتقادات مذهبي و محدوده آن معتقدند:

« اگر كسى براى اثبات مذهب خود تلاش علمى بكند، من آن را رد نمى‌كنم. هم شيعه، هم سنى، هم هر مؤمن به نحله‌يى، به عقيده‌يى و به طريقه‌يى، حق دارد طريقه‌ى خودش را اثبات كند. اين، چيز ديگرى است؛ ما آن را رد نمى‌كنيم. آنچه كه ما رد مى‌كنيم، تلاش براى معارضه، كوبيدن، اهانت كردن و نفى موجوديت طرف مقابل است؛ اين غلط است.

در بحث علمى، طبيعى است كه هر كس عقيده‌يى دارد. اثبات آن عقيده به معناى نفى و رد عقايد ديگرى و استدلال بر عقيده‌ى خود است. همه‌ى اينها مفهوم، قابل درك و قابل تحمل است. همين بحثها هم هميشه دامنه‌ى تفكر را گسترش مى‌دهد، تعميق مى‌كند و پيش‌مى‌برد؛ مانعى ندارد؛ ليكن آن‌جايى كه دو گروه، هر دو منتسب به اسلام، و هر دو معتقد به مبانى اساسى واحد، در مقابل هم صف‌آرايى مى‌كنند، تا يكديگر را محو كنند، يا ضربه بزنند، يا جريحه‌دار كنند، اين فاجعه است؛ ما از اين كار بايستى جلوگيرى كنيم ».[7]

بنابر اين به اعتقاد ما امکان طرح اعتقادات مذهبي ، اثبات حقانيت مذهب تشيع و حتي شخصيت شناسي خلفاي اهل سنت وجود دارد بدون اينکه نيازي به اهانت به مقدسات اهل سنت و يا امور ديگري که منافي وحدت اسلامي هستند باشد و اين نيازمند رعايت ظرافت هايي است که بايد به دقت رعايت شود .

[1]. آل عمران / 104.

[2]. آل عمران / 105.

[3]. انفعال / 46.

[4]. انبياء / 92.

[5] بيانات مقام معظم رهبري در ديدار اقشار مختلف مردم به مناسبت هفته وحدت (۱۳۶۸/۰۷/۱۹)

[6] شيعه نيوز ، http://www.shia-news.com/fa/pages/?cid=19127

[7] بيانات در دیدار اعضای شورای ‌عالی مجمع تقریب مذاهب اسلامی ، ۱۳۷۰/۰۷/۰۱

بطور كلّي در قرآن کریم آیات مربوط به وحدت به چند  دستة تقسيم مي‌شود:

1-دسته ای از آياتي كه مسلمانان را تشويق به وحدت مي‌كند‌؛

2-دستة دیگر آياتي كه نهي از اختلاف و تفرقه مي‌كند.

3-دسته ای دیگر که مصادیق وحدت را ذکر مي‌نماید.

یکی از شرایط اساسی و زیر بنایی پیشرفت جوامع وحدت و همدلی و همکاری است و اساس تشکیل تمدنها وحدت و دوری از خصومت و دشمنی و جنگ و ستیز است‌؛چنانکه قرآن نزاع و تنش را از عومل ضعف وسستی و عامل از بین رفتن اقتدار برمي‌شمارد « وَ أَطِيعُوا اللَّهَ وَ رَسُولَهُ وَ لا تَنازَعُوا فَتَفْشَلُوا وَ تَذْهَبَ رِيحُكُم » علاوه بر این موضوع عقلانی بوده و اجماع عقلا بر این مسئله تاکید مي‌نماید؛ در عالم طبیعت نیز این رخ داد مهم است؛ قطرات آب هرگز قدرت حرکت دادن چرخ آسیاب را ندارد‌؛ اما همین قطرات است که جوی آب را پر نموده و به حرکت چرخ آسیاب و نتیجه آن مي‌انجامد. از اینروی قرآن تاکید دارد به وحدت امت و هرگاه در طول تاریخ این عنصر به دست آمده امت اسلام پیروز بوده است.

اگرچه درقرآن كريم به تصریح واژة «وحدت» بكار نرفته است بلكه از واژه‌هاي «اعتصام» و «امت واحد» استفاده شده است كه درهمه آنها مسلمانان را به داشتن وحدت تشويق ميكند. آن آيات عبارتند از:

1ـ چنگ زدن به ریسمان الهی: «واعتصموا بحبل الله جميعاً و لا تفرّقوا و اذكروا نعمة الله عليكم اذ كنتم اعداء فاَلّف بين قلوبكم فاصبحتم بنعمته اخواناً»و همگي به ريسمان خدا چنگ زنيد، و پراكنده نشويد؛ و نعمت خدا را بر خود ياد كنيد آنگاه كه دشمنان (يكديگر) بوديد، پس ميان دلهاي شما الفت انداخت، تا به لطف او برادران هم شديد.

اگرچه باید گفت که ریسمان الهی همان قرآن وثقلین است کتاب الله وعترتی اهل بیتیتمسک به حبل الله یعنی گرد این ریسمان جمع شدن.

 2ـ عمل به قرآن مایه وحدت: «و لا تكونوا كالذين تفرقوا و اختلفوا من بعد ما جاءهم البيّنات» و چون كساني مباشيد كه پس از آنكه دلايل آشكار برايشان آمد، پراكنده شدند و با هم اختلاف پيدا كردند.

3ـ دنیاگرائی عامل وآسیب وحدت: «حتي اذا فشلتم و تنازعتم في الامر و عصيتم من بعد ما اراكم ما تحبون منكم من يريد الدنيا و منكم من يريد الاخرة» تا آنكه سست شديد و دركار (جنگ و بر سر غنايم) با يكديگر به نزاع پرداختيد؛ و پس از آنكه آنچه را دوست داشتيد (يعني غنايم را) به شما نشان داد، نافرماني نموديد. برخي از شما دنيا را و برخي از شما آخرت را ميخواهد.

 4ـ همدلی و و حدت در همه امور:«يا ايها الذين آمنوا خذوا حذركم فانفروا ثبات اونفروا جميعاً» اي كساني كه ايمان آورده ايد، (در برابردشمن) همگی با همدلی آماده باشيد (= اسلحة خود را برگيريد) و گروه گروه (به جهاد) بيرون رويد يا به طور جمعي روانه شويد.

 5ـ خطر تفرقه در امت اسلام: «ان الذين فرّقوا دينهم و كانوا شيعاً لست منهم في شيء» كساني كه دين خود را پراكنده ساختند و فرقه فرقه شدند، همانند آنان نباشید‌؛ پیروان دین یهود که دچار تفرقه شدند، گرفتار ضعف وسستی گردیدند و دینشان از بین رفت و  گرفتار بلاها شدند.

 6ـ دشمن مغلوب وحدت استن:«و لو أراكم كثيراً و لتنازعتم في الامر» و اگر ايشان را (= سپاه دشمن) به تو بسيار نشان مي‌داد قطعاً سست مي‌شديد و حتماً در كار (جهاد) منازعه مي‌كرديد.اجتماع دشمن وکثرت آنان نیز مایه تفرقه مي‌تواند باشد لذا باید از این خطر هم درس وحدت گرفت و منازعه را ترک نمود‌؛ این آیه مي‌تواند کنایه از فراوانی امکانات وتبلیغ دشمن نیز باشد که مي‌تواند اسباب تفرقه گردد.

 7ـ نزاع عامل شکست و انحطاط: «و لا تنازعوا فتفشلوا  و تذهب ريحكم» هرگز با هم نزاع نكنيد كه سست وضعیف شويد و مهابت و هیبت شما از بين برود. همه اینها رهنمونی برای مسلمانان در حفظ وحدت و همدلی است.

 8ـ وحدت در جبهه نبرد: «و قاتلوا المشركين كافّةً كما يقاتلونكم كافةً» با همدلی و وحدت و همگي در یک صف با مشركان بجنگيد، چنانكه آنان همگي با شما مي‌جنگند. در جنگ و مخاصمه با دشمن در یک سنگر و با همدلی حاضر شوید چنانکه کفار بر علیه شما چنین موضعی دارند.

 9ـ  عبودیت در سایه وحدت: «و انّ هذا امتكم امةً واحدة و انا ربكم فاعبدون» اين است امت شما كه امتي يگانه است، و منم پروردگار شما، پس مرا بپرستيد.اگر امت واحده باشید در مسیر عبودیت هستید وگرنه اساس هدایت از بین خواهد رفت. وحدت در جامعه مي‌تواند پایه‌های ایمان را استوار نماید وگرنه در تفرقه و دشمنی کینه‌های آشکار و دشمنی نهفته است که شما را از بندگی نیز باز مي‌دارد.

 10ـ وحدت راه رسیدن به تقوا: «و انّ امتكم امة واحدة و انا ربكم فاتقون» و در حقيقت، اين امت شماست كه امتي يگانه است، و من پروردگار شمايم؛ پس از من پروا داريد. بقای این امت و شرط امت اسلام تقوا و همدلی و پرهیز از تفرقه و بی راهه رفتن است.

 11ـ تفرقه از بین برنده دین: «ولا تكونوا من المشركين من الذين فرقوا دينهم و كانوا شيعاً» و از مشركان می‌باشيد: از كساني كه دين خود را با پرستش بتها فرقه فرقه نمودند و از خدا پرستی و توحید دور افتادند‌؛ از این آیه برداشت مي‌شود که ترقه مي‌تواند به شرک و بت پرستی و ترک عبودیت منجر شود.

 12ـ وحدت قلعه نفوذ ناپذیر: «انّ الله يحبّ الذين يقاتلون في سبيله صفّاً كانهم بنيان مرصوص» در حقيقت خدا دوست دارد كساني را كه در راه او صف درصف، چنانكه گوئي بنائي ريخته شده از سرباند جهاد ميكند. آيات فوق طبق ترتيب سور شريفه نقل شده است.[1]

دسته ای از آیات که مصادیق رسیدن به وحدت را معرفی مي‌کند که برخی از آنها مانند اعتصام به حبل الهی که اهل بیت وقرآن بود بیان شد.

13- تقرب به اهل بیت (ع)ابزار وحدت: برخی دیگر مانند« وابتغوا الیه الوسیله.. واسئلوا اهل الذکر... » نیز در باطن خود وحدت و مصادیق ومعیارهای وحدت امت را بیان مي‌نمایند.

14- همیاری وهمکاری در خیر عامل وحدت: «تَعاوَنُوا عَلَى الْبِرِّ وَ التَّقْوى» همکاری کنید در نیکی ورسیدن به تقوا وپارسایی ودوری کنید از دشمنی که گناه بزرگ است‌؛ پیام این آیه هم ضمن اینکه تخاصم را گناه مي‌شمارد همکاری و همیاری در نیکی‌ها را برای امت راهی برای رسیدن به وحدت معرفی مي‌نماید.

پي نوشت‌ها:

1 - سورة آل عمران، آية 103. جهت توضيح آيه ر.ك: به آيت الله مكارم شيرازي و همكاران، تفسير نمونه، ج 3، ص 28، (نشر دارالكتب الاسلاميه، چاپ ارديبهشت 1354).

2 - سورة آل عمران، آية 105. فرق بين تفرقه و اختلاف، ر.ك: محمد حسين الطباطباييي، الميزان، ج 3، مترجم عبدالكريم بروجردي، (تهران، منباء علمي، چاپ 1364، شمسي)، ص 602 ـ 610.

3 - سورة آل عمران، آية 152. در بالا جريان احُد، تفسير نمونه، ص 130 همان كتاب.

4 - سورة النساء، آية 71.

5 - سورة انعام،آية 159.

6 - سورة انفال، آية 43.

7 - سورة انفال، آية 46.

8 - سورة توبه، آية 36.

9 - سورة انبياء، 92.

10 - سورة مؤمنون، آية 52.

11 - سورة الروم، آية 31 ـ 32.

12 - سورة الصف، آية 4.