آیت الله لطف الله صافی گلپایگانی در پیامی جنایات وحشتناک تروریستی در افغانستان را محکوم کرد.

متن پیام به این شرح است:

بسم الله الرحمن الرحیم

و َما نَقَموا مِنهُم إِلّا أَن یُؤمِنوا بِاللَّهِ العَزیزِ الحَمیدِ

جنایات وحشیانه روز جمعه در مسجد قندوز افغانستان که منجر به شهادت تعداد زیادی از نمازگزاران و مردم بی گناه شد را به ساحت مقدس حضرت ولی عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف و خانواده‌های داغدار و مصیبت‌زده تسلیت می‌گویم.

آیا دولت‌ها، ندای مظلومیت آوارگان و برادران و خواهران بی‌خانمان افغانستانی را نمی‌شنوند که در این فصل سرما در بیابان‌ها و کوه‌ها با بدترین وضعیت زندگی نموده و از امکانات اولیه محروم هستند!؟

آیا مجامع بین‌المللی که خود را حامی محرومان و مظلومان می‌دانند، غارتگری تروریست‌ها و آتش‌زدن خانه و کاشانه مردم بی‌دفاع را نمی‌بینند!؟

آیا مشاهده نمی‌کنند که هر روز و هر شب تعداد زیادی از انسان‌ها به دست گروهی از خدا بی‌خبر و دور از انسانیت شهید می‌شوند و خانواده‌هایی را داغدار می‌نمایند؟!

چرا سازمان ملل متحد و مجامع بین‌المللی به وظیفه خطیر خود عمل نمی‌کنند!!؟

اگر نمی‌توانند و یا نمی‌خواهند اعمال ننگین و ضدبشری آنها را محکوم کنند و از حربه سکوت به نفع آدم‌کشان استفاده می‌کنند، لااقل از آنان حمایت ننمایند!

اینجانب از دولت‌های مستقل و مردم آزادی‌خواه جهان می‌خواهم که نگذارند این گروه ضد انسانی، بیش از این به جنایات هولناک خود ادامه دهد و از تمام کسانی که وجدان انسانی آنها بیدار است به‌ویژه از برادران و خواهران ایمانی درخواست دارم که در این برهه از زمان، هر اندازه توان دارند به مردم مظلوم و غارت‌زده افغانستان کمک نمایند و به یاری آوارگان و بی پناهان بشتابند و به وظیفه انسانی و دینی خود عمل نمایند.

و السلام علی جمیع عباد الله الاحرار الصالحین

۲ ربیع‌الاول ۱۴۳۳
لطف‌الله صافی

حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران در پایان سفر به مسکو و رایزنی با سرگئی لاوروف همتای روس خود در جمع خبرنگاران در جمع بندی مباحث مورد گفتگو با وزیر خارجه روسیه عنوان کرد: گفتگوهای من با آقای لاوروف چند بعد داشت اولا پرونده های موجود در روابط دو کشور را مرور کردیم و هم نقاط قوت هر موضوع را بررسی و هم ایرادات و اشکالاتی که وجود دارد و باید با کمک هم از آن عبور کنیم، از جمله مسائل بحث توقف ویزای تجار و بازرگانان ایرانی بود که از بدو‌ ورودم آیای جلالی سفیر ایران بر پیگیری آن تاکید کرد.

وزیر خارجه ادامه داد: تمرکز بر موضوع بخش خصوصی و تجارت و شتاب بخشیدن به آن در کنار توافق در موضوعات مختلف فرهنگی، سیاسی، اقتصادی و گردشگری و همه ابعاد متنوع همکاری ها. 

رئیس دستگاه دیپلماسی خاطرنشان کرد: در بخش دوم درباره مسائل منطقه گفتگو کردیم. جمع بندی ما از مناسبات دوجانبه این بود که نتیجه سفر امروز ما و گفتگوهای ما باید برای مردم دو کشور مشاهده جهش در مناسبات و روابط دوجانبه باشد، جهشی که برای مردم ما هم قابل اندازه گیری باشد.  هم آقای رئیسی و هم آقای پوتین هر دو افراد عملگرا و نتیجه گرا هستند و به لاوروف گفتم روسای جمهور خواهان نتیجه ملموس گفتگوها هستند و دو سفارتخانه و سفرای دو‌کشور مسئولیت جدی برای پیگیری و عملیاتی کردن توافقاتی که در گذشته بوده و اکنون باید عملیاتی شود.   

امیرعبداللهیان ادامه داد: در بخش دوجانبه تاکید داشتیم بر این که به اندازه کافی روی کاغذ توافق بین دو کشور وجود دارد و آنچه در یک بخش هایی جایش خالی است اجرای توافقات است که بتوانیم در راستای جهش در مناسبات دو کشور عملی کنیم و ترجمان عملی آن را مردم ملاحظه کنند.

وی خاطرنشان کرد: از تحولات افغانستان، یمن، سوریه، قفقاز جنوبی، تحولات در فلسطین گفتگو کردیم و نگاه ایران و روسیه در موضوعات منطقه ای منطبق و یا نزدیک به هم است.

امیرعبداللهیان خاطرنشان کرد: دو موضوع اساسی که مورد گفتگو قرار گرفت، یکی تحرکات بیگانگان، صهیونیست ها و حضور تروریست ها که در منطقه قفقاز جنوبی برای همسایگان خوب ما جمهوری آذربایجان و ارمنستان دشواری هایی را ایجاد می کند و ادبیاتی در منطقه توسط برخی مقامات رسمی و یا رسانه های این کشور به کار گرفته می شود که سازنده نیست و فقط کمک کننده به اهداف دشمنان منطقه است.

وی ادامه داد: جمهوری اسلامی ایران با سعه صدر و رفتار حکیمانه و مبتنی بر نگاه به همسایگان بر این تاکید دارد که همه اهل منطقه باید از مسیر گفتگو‌ و حکیمانه مشکلات و سوءتفاهمات را حل کنند و همه از این منطقه امن و با ثبات سود ببرند.در منطقه قفقاز نباید به ژئوپلیتیک و جغرافیا تحت تاثیر مداخلات خارجی،  خدشه ای وارد شود. 

وز گفت: در موضوع افغانستان گفتگوهای سازنده و نگاه کاملا منطبقی دو کشور دارند و امیدواریم شاهد تشکیل دولت فراگیر در افغانستان باشیم.

امیرعبداللهیان ادامه داد: در مسائل بین المللی گفتگوهای مفیدی را داشتیم، دوستان روس سوالاتی را درباره نحوه بازگشت ایران به مذاکرات وین و نحوه همکاری ایران با آژانس بین المللی انرژی اتمی داشتند که در این رابطه با هم توافق داشتیم و تاکید کردیم ایران اهل مذاکره و مرد مذاکره و مرد عمل واقعی است و امیدواریم در آینده نزدیک در میز مذاکرات، طرفهای مقابل ما به همه تعهداتشان برگردند و تردید نکنند که چنانچه همه طرفها به تعهداتشان پایبند باشند و این پایبندی به تعهدات قابل راستی آزمایی باشد ایران پایبندی خود را همانطور که در گذشته به تعهدات نشان داده در آینده نیز به تعهدات نشان خواهد داد.  

عشق فراوان امام رضاعلیه السلام به کتاب خدا او را بر آن داشت تا نخست در زندگی فردی‌اش از آن بهره ببرد. نه زمان برای او مطرح بود و نه مکان و نه روز و شب که موارد زیر بهترین گواه این مدعا است:

هر سه روز یک بار ختم قرآن
ابوذکوان عشق زائد الوصف امام رضاعلیه السلام به قرآن کریم را این چنین توصیف کرده است:
حضرت هر سه روز یک بار قرآن را ختم می‌کرد و آنگاه می فرمود: اگر می‌خواستم زودتر از سه روز آن را به پایان برسانم، می‌توانستم «اما نخواستم چنین کنم.» زیرا در موقع تلاوت به هر آیه که می‌رسیدم در آن فکر و اندیشه می‌کردم که درباره چه چیزی و در چه زمانی نازل شده است. بدین جهت در هر سه روز یک بار قرآن را به پایان می رسانم.[1]

قرائت قرآن در بستر خواب

عشق فراوان امام رضاعلیه السلام به این کتاب آسمانی او را بر آن داشت تا علاوه بر روز، در شب نیز قرآن بخواند و حتی آیات زیادی را در آستانة خواب و در رختخواب تلاوت می‌کرد.
رجاء بن أبی الضحّاک که گزارشی از سفر امام داده چنین گوید:
امام به هنگام خواب در رختخواب خویش فراوان قرآن می‌خواند و هرگاه به آیه‌ای می‌رسید که در آن یادی از بهشت یا جهنّم آمده بود، گریه می‌کرد و از خداوند بهشت را درخواست می‌نموده و از آتش جهنم به او پناه می‌برد.[2]

هزار ختم قرآن در یک پیراهن
شیخ طوسی در کتاب امالی به سند خود از علی بن علی فرزند برادر دعبل خزاعی نقل کرده که در سال 198 ق. همراه برادرم دعبل خدمت امام رضاعلیه السلام رسیدیم و تا پایان سال 200 ق. در محضرش اقامت داشتیم و سپس به قم رفتیم. بعد از آن که امام رضاعلیه السلام به برادرم دعبل پیراهن پشمینة سبز رنگی به همراه انگشتری که نگینش عقیق بود، هدیه کرد، همچنین به او درهم‌هایی که نام آن حضرت بر آن نقش بسته بود، مرحمت نمود و به او فرمود: ای دعبل به قم برو که در آنجا سود و بهره خواهی یافت. و به او یادآور شد: از این پیراهن به خوبی محافظت کن که من در این پیراهن هزار شب هزار رکعت نماز خوانده‌ام و هزار مرتبه قرآن را در آن ختم کرده‌ام.[3]

قرائت سُوَر گوناگون در نماز
امام رضاعلیه السلام در نمازهای واجب و مستحب در شب و روز از سوره‌های متنوع و گوناگونی استفاده می‌فرمود و قرائت می‌کرد.
رجاء بن أبی الضحاک که در سفر امام از مدینه تا مرو همراه آن حضرت بوده، در گزارشی مفصل به این مسأله اشاره کرده است:
امام رضاعلیه السلام در اول ظهر شش رکعت نماز مستحبی می‌خواند که پس از سوره حمد سوره‌های یا أیها الکافرون و قل هو الله احد را می‌خواند و در دور رکعتی که پس از نماز جعفر طیّار می‌خواند از سوره‌های ملک و هل أتی استفاده می‌کرد. و همچنین در رکعت وتر سوره‌های قل أعوذ برب الفلق و قل أعوذ برب النّاس را تلاوت می‌کرد.
و در نمازهای واجب خود پس از سوره حمد از سوره‌های انا انزلناه فی لیلة القدر و همچنین در ظهر جمعه سوره جمعه و سوره منافقین و در نماز عشاء در شب جمعه سوره سبّح و در نماز صبح روز دو شنبه و پنج شنبه در رکعت دوم پس از حمد سوره غاشیه را تلاوت می‌فرمود.[4]

2. اذکار امام پس از تلاوت برخی سوره‌ها
محدّثان و راویان حدیث نقل کرده اند که امام رضاعلیه السلام پس از تلاوت برخی آیات قرآنی و یا در پایان برخی از سوره‌های قرآن به طور آهسته یا بلند جملاتی را بر زبان جاری می‌کردند که بخشی از آنها را رجاء بن أبی الضحاک برای ما نقل کرده است.

وی می‌گوید: امام رضاعلیه السلام در تمام نمازهای خود در شبانه روز بسم الله الرحمن الرحیم را بلند می‌گفت و هرگاه آیة قل هو الله أحد را تلاوت می‌کرد، پس از آن آهسته می‌گفت: الله أحد و هر گاه سوره توحید را به پایان می‌رساند سه مرتبه می‌فرمود: کذلک الله ربّنا.
و اگر سوره جحد را می‌خواند آهسته می‌فرمود: یا أیهاالکافرون، و وقتی از تلاوت سوره فارغ می‌شد می‌فرمود: ربی الله و دینی الاسلام.
و هرگاه سوره والتین والزیتون را تلاوت می‌کرد در پایان می‌فرمود: بلی و أنا علی ذلک من الشاهدین. و هرگاه سوره لااقسم بیوم القیامة را تلاوت می‌کرد در پایان می‌فرمود: سبحانک اللهم بلی. و به هنگام تلاوت سوره جمعه می‌فرمود: قل ما عند الله خیر من اللهو و من التجارة للذین اتقوا والله خیر الرّازقین.
و هرگاه از سوره حمد فارغ می‌شد می‌فرمود: الحمد لله ربّ العالمین، و اگر سوره سبّح اسم ربک الأعلی. و نیز اگر به آیه یا ایهاالذین آمنوا می‌رسید، آهسته می‌فرمود: لبیک اللهم.[5]

3. تکیه گاه کلام امام رضاعلیه السلام

امام رضاعلیه السلام در تمام زمینه‌ها و مسائل دینی و علمی و عقیدتی و فقهی از این کتاب آسمانی و این منبع پر فیض الهی کاملاً بهره ‌می‌برد. و در هر سخن یا بیان به کلام الله مجید تکیه کند. صدوق در امالی از ابوذکوان از ابراهیم بن ابی‌العباس نقل کرده که می‌گفت: ندیدم چیزی را از امام رضاعلیه السلام بپرسند که جوابش را نداند؛ بلکه جواب همه چیز را می‌دانست و نیز داناتر از او به زمان خویش را هرگز مشاهده نکردم.
مأمون پیوسته با پرسشهای گوناگون خود امام را می‌آزمود. اما ایشان به همه پرسشهای وی جواب می‌داد. تمام گفته‌های امام رضاعلیه السلام و پاسخ‌های وی برگرفته از قرآن کریم بود.[6]

قرآن در زندگی امام رضاعلیه السلام
قرآن کریم در بین مسلمانان آنقدر رفیع است که هیچ کس نمی‌تواند در برابر آن بی‌اهمیت باشد چه رسد به مقام منیع امامت که خود حافظ دین و حامی کتاب خداست. امام رضاعلیه السلام در ابعاد گوناگون از جمله بعد اجتماعی به رهنمودهای قرآن عنایت داشته‌اند: حضرت از آحاد ملت اسلامی خواسته تا اهمیت بیشتری به قرآن کریم داده و موارد زیر را در زندگی خود اعمال کنند.

اهتمام به قرآن
امام رضاعلیه السلام با سفارش به یاران خود از جمله ریّان به وی فرمود: کلام الله لا تجاوزه و لا تطلبوا الهدی فی‌غیره فتضلّوا؛ قرآن سخن خداست، از مرز او تجاوز نکنید و هدایت را جز در پرتو قرآن نجویید و در غیر این صورت گمراه خواهید شد.[7]

تلاوت کتاب خدا
شیخ صدوق در کتاب عیون اخبار الرضا به سند خود از حضرت امام رضاعلیه السلام از پدران خود از رسول خدا نقل کرده که پیامبر6فرمود: شش چیز از مروّت و جوانمردی است، سه کار در حضر و سه نوع رفتار در سفر. اما در وطن، اوّل، تلاوت کلام الله مجید؛ و دوم، آباد کردن مساجد؛ و سوم، اتحاد برادران در راه خدمت به جامعه. و امّا آن سه امر که در سفر است: اوّل، زاد و توشه را بی‌دریغ در اختیار همسفران گذاشتن؛ و دوم، حُسن خلق؛ و سوم، مزاح و شوخی بدون آمیختن با هیبت.[8]

قرائت قرآن با صوت و ترتیل
قرآن زیبا است و هرچه به زیبایی‌اش کمک کند، بسیار پسندیده است. از جمله این که قرآن را باید با صدای رسا و صوت حسن قرائت نمود.
امام رضاعلیه السلام از پدرانش از رسول خدا6 نقل می‌کند: حسّنوا القرآن بأصواتکم، فانّ الصوت الحسن یزید القرآن حسناً؛ قرآن را با صوت نیکو زینت دهید، زیرا که صدای نیکو بر زیبایی قرآن می‌افزاید.[9]
قرائت قرآن در ماه رمضان
محدث نوری از کتاب فقه الرضا در باب روزه آورده است که امام رضاعلیه السلام فرمود: و أکثر فی هذا الشهر المبارک من قراءة القرآن والصلاة علی رسول الله6؛ در این ماه شریف قرآن زیاد بخوان و فراوان بر رسول خدا صلوات و درود بفرست.[10]

همچنین از پدران خود از علیعلیه السلام از رسول خدا نقل می‌کند که فرمود: من تلافیه (شهر رمضان) آیة من القرآن، کان له مثل أجر من ختم القرآن فی غیره من الشهور؛ کسی که یک آیه از قرآن در ماه رمضان بخواند مانند یک ختم قرآن است در ماه‌های دیگر.[11]

ختم قرآن در مکه مکرّمه
علامه محدّث نوری در کتاب مستدرک آورده که در برخی از نسخه‌های فقه رضوی از امام رضاعلیه السلام آمده است که فرمود: فإن قدرت أن لاتخرج من مکه حتی تختم القرآن فافعل فإنه یستحبّ؛ اگر می‌توانی از مکه خارج نشوی تا قرآن را در آنجا ختم کنی، این کار را انجام بده؛ زیرا بسیار شایسته است. و این کار، یکی از مستحبّات می‌باشد.[12]

2. رهنمودهای اخلاقی
امام رضاعلیه السلام با الهام از کتاب خدا، درسهای اخلاقی خود را برای جامعه اسلام بویژه به منتسبان به اهل بیت بیان می‌فرمود.
امام علیه السلام با بیان آیات مربوطه به دیگران گوش‌زد می‌کرد که هرگز انتساب به پیامبر یا امام بدون توجه به عمل و پیروی از خدا باعث نجات انسان نخواهد بود. فریب برخی از گفتارها را نخورده و راه صلاح را در پیش گیرند.

گفت و گو با زید بن موسی
صدوق در عیون به سند خود از یاسر خادم نقل کرده: در زمانی که امام رضاعلیه السلام در خراسان بود برادرش زید بن موسی در مدینه شورش کرد و دست به آتش‌سوزی و ویرانی و کشتار زد. بدین جهت او را زیدالنّار می‌گفتند.
مأمون عباسی دستور جلب او را صادر کرده بدین جهت زید را اسیر و به سوی مأمون بردند. مأمون گفت: زید را به نزد امام رضا ببرند.
یاسر گوید: وقتی زید را به نزد امام وارد کردند، حضرت به او فرمود: ای زید! آیا گفتار فرومایگان اهل کوفه تو را فریب داده که فاطمه دامان خود را پاک نگه داشت پس خداوند آتش را بر ذرِّیه‌اش حرام کرد.
خیر چنین نیست. این گفتار فقط درباره امام حسن و امام حسینعلیهما السلام است. پس اگر در خود می‌بینی که گناه کنی و به سوی بهشت وارد شوی و (پدرت) موسی بن جعفر خدا را اطاعت کند و داخل بهشت شود، پس تو نزد خداوند عزیزتر هستی، بدان که هیچ کس به آنچه که نزد خداوند است نمی‌رسد، مگر به اطاعت و پیروی از ذات حق. و اگر چنین گمانی کرده‌ای که با گناه و معصیت می‌توانی به آنها برسی زهی خیال باطل و سخت در اشتباه هستی.
زید گفت: من برادر تو و فرزند پدرت هستم؟!
امام رضاعلیه السلام فرمود: تا زمانی برادر من می‌باشی که از خداوند اطاعت و فرمان ببری. بدان که نوح پیامبر فرمود: )رب إن ابنی من أهلی و إنّ وعدک الحق و أنت أحکم الحاکمین، فقال الله عزّوجلّ : یا نوح إنه لیس من اهلک إنه عمل غیر صالح([13] پروردگارا! پسرم از خاندان من است و وعدة تو (در مورد نجات خاندانم) حقّ است و تو از همة حکم کنندگان برتری. خداوند فرمود: ای نوح! او از اهل تو نیست او عمل غیر صالحی است.
پس خداوند فرزند نوح را به دلیل گناه و معصیت از خاندان نوح بیرون شمرد.[14]

دقت در عمل به قرآن
محمد بن یحیی بن أبی عباد از عموی خود نقل کرده که از امام رضاعلیه السلام چند بیت شعری شنیدم با اینکه سروده‌ها بسیار کم بود. آن حضرت فرمود:
کلّنا تأمل مدِّاً فی الأجل
والمنایا هنّ آفات الأجل
لا تغرَّنکَ أباطیل المنی
والزم القصد و دع عنک العلل
إنّما الدنیا کظلٍّ زائلٍ
حلّ فیها راکب ثمّ رجل
همه ما مردم آرزوی طول عمر را داریم، در حالی که مرگ آفت‌های آرزوها می‌باشد. پس آرزوهای باطل تو را فریب ندهند، و مواظب پیمودن راه باش و بهانه جویی‌ها را کنار بگذار؛ بدانکه دنیا همانند سایه از بین رفتنی است، همانند سواری است که برای لحظاتی توقف کند و سپس آنجا را ترک گوید.
گوید: عرض کردم، خداوند شما را عزیز بدارد، این اشعار از کیست؟
امام فرمود: سروده یکی از شما عراقیان است.
عرض کردم: این اشعار را از زبان ابوالعتاهیه[15] شنیدم.
حضرت فرمود: نامش را بگو و این لقب را بر زبان جاری نکن، خداوند می‌فرماید: )ولاتنابزوا بالالقاب([16] ؛ با القاب زشت و ناپسند یکدیگر را یاد نکنید.

شاید این مرد از این لقب خوشش نیاید.[17]
معروف این است که ابوالعتاهیه به مرد کم عقل و گمراه و احمق می‌گویند و مقصود امام این بود که اکتفا به نام شاعر و سراینده کن و هرگز از لقبی که کسی کراهت دارد، استفاده نکن؛ چون مصداق فرمایش خدا که می‌فرماید باالقاب زشت یکدیگر را یاد نکنید، خواهی بود.

منابع:
1. امالی صدوق، ص 660؛ بحارالانوار، ج 49،ص90.
2. عیون اخبار الرضا، ج 2، ص 182؛ بحارالانوار، ج 49، ص 94.
3. امالی شیخ طوسی، ص 359؛ بحارالانوار، ج 49، ص 238.
4. بحارالانوار، ج 49، ص 94.
5. عیون اخبار الرضا، ج 2، ص 180؛ بحارالانوار، ج 49، ص 94.
6. امالی صدوق، ص 660؛ بحارالانوار، ج 49،ص90.
7. همان، ص 326.
8. قرآن در احادیث اسلامی، ص 59.
9. عیون اخبار الرضا، ج 2، ص 69.
10. مستدرک الوسائل، ج 4، ص 267.
11. فضائل الاشهر الثلاثه، ص 77.
12. مستدرک الوسائل، ج 1، ص 294.
13. هود / 44.
14. عیون اخبارالرضا، ج 2، ص 234.
15. نام این سراینده و شاعر اسماعیل بن قاسم، شاعر معروفی است.
16. حجرات / 11.
17. منتهی الامال، ج 2، ص 280؛ بحارالانوار، ج 41، ص 107.

امام حسن مجتبی علیه السلام:

کانَ رَسولُ اللّه صلی الله علیه و آله فَخْما مُفَخَّما ... یَتَکَلَّمُ بِجَوامِعِ الکَلِم فَصْلاً لا فُضولَ فیهِ و لا تَقصیرَ. دمثا، لَیْسَ بِالجافی و لا بِالْمَهینِ تَعظُمُ عِنْدَهُ النِّعْمَةُ و اِنْ دَقَّت لا یَذُمُّ مِنها شَیئا غَیْرَ اَنَّهُ کانَ لا یَذُمُّ ذَواقا و لا یَمدَحُهُ و لا تُغضِبُهُ الدُّنْیا و ما کانَ لَها، فَاِذا تُعوطیَ الحَقّ لَم یَعْرِفهُ اَحَدٌ، و لَم یَقُمْ لِغَضَبِهِ شَی ءٌ حَتّی یَنتَصِرَ لَه ...

رسول اکرم صلی الله علیه و آله (در نظرها) با شکوه و بزرگوار بودند ...

سخنانی کوتاه، جامع و بی چون و چرا می‌گفتند؛ بدون کم و زیاد

نرم خو و مهربان بودند

در حق کسی ظلم نمی‌کردند

کسی را خوار نمی‌شمردند

نعمت را اگرچه کم بود، بزرگ می‌دانستند و چیزی از آن را نکوهش نمی‌کردند

از مزه غذا نه بد می‌گفتند و نه تعریف می‌کردند

دنیا و آنچه به آن مرتبط است ایشان را خشمگین نمی‌ساخت

و هرگاه حقی ضایع می‌شد، احدی را ملاحظه نمی‌کردند و چیزی باعث رفع خشمشان نمی‌شد، تا آن که حق را حاکم سازند.

عیون اخبارالرضا، جلد ۲، صفحه ۲۸۳

بی تردید و با توجه به حقیقت ولایت معصومین از جمله امام رضا(ع) که در تمام جهات اجتماعی، فردی، خانوادگی و سیاسی برای ما الگوی های مناسب و چراغ های هدایت می باشند باید از سیره و رفتار عملی ایشان به بهترین وجه بهره جست، در خصوص حیات سیاسی این بزرگواران که در زیارت جامعه کبیره از آنان به عنوان «ساسة العباد»[۱] و یا همان زمامداران سیاسی جامعه یاد شده، بر پژوهشگران لازم است به بررسی آن پرداخته و نیز سیاستمداران در کنش ها و واکنش های حیات سیاسی خویش آن را به کار ببندند تا موفق عمل نمایند.

باید توجه داشته باشیم که ائمه معصومین(ع) بر اساس رسالتی که از جهت خلافت رسول الله(ص) و امامت امت بر عهده دارند می بایست با توجه به شرائط سیاسی و اجتماعی، به رهبری جامعه اسلامی بپردازند، همان گونه که رسول خدا(ص) در دوران ده ساله حیات خویش در مدینه و نیز امیرالمومنین(ع) پس از بیست و پنج سال خانه نشینی به این امر اقدام فرمودند.

در طول تاریخ به دلائلی گوناگون، همه معصومین(ع) نتوانستند به پی‌ریزی حکومت دینی بپردازند، امّا مشروعیت سیاسی و رهبری ایشان بر شیعیان همچنان وجود داشته است، امام رضا(ع) که در دوران حکومت مأمون (از سلسله بنی عباس) امامت شیعیان را بر عهده داشتند، خود به تشکیل حکومت موفق نشده، بلکه مأمون با حیله ها و شگردهای مختلفی، ایشان را از مدینه به مرو فراخواند تا به اجبار، ولایتعهدی را بر آن حضرت تحمیل و از این طریق در جامعه بتواند نوعی مشروعیت و مقبولیت کسب نماید، امام که از حیله های مأمون آگاه بود، در قبال این عمل واکنش متناسبی داشت که از آن می توان برخی از اصول رفتار سیاسی را دریافت نمود، از این اصول می توان به عنوان یک الگو و سبک سیاسی موفق برای سیاستمداران امروز ما بهره گرفت، ما در این جا به اجمال به بررسی مصداقی برخی از این اصول می پردازیم.

استقلال سیاسی

امام رضا علیه السلام علی‌رغم این که شدیداً تحت نظارت مأمون بودند و در آن شرائطی که خلیفه عباسی چاره ای جز تحمیل ولایتعهدی به ایشان نمی دید، آن حضرت در پاسخ به این خواسته مأمون، بدون توجه به فشارها و برخی فضای های کاذب سیاسی، نسبت به پذیرش جبری ولایتعهدی، شرائطی برای مأمون قرار دادند و خود مستقلاً تصمیم گرفتند.

عدم همکاری با حاکمان ظالم و جائر

یکی از موضوعات مهمی که در مبانی دینی شیعی وجود دارد این است که نمی بایست ولایت حاکمان ظالم و جائر را پذیرفت و در این امر نباید با آنان مشارکت و یا کمک کار آنان بود، حضرت رضا علیه السلام که دستگاه مأمون را ظالم می دانستند، از همکاری و یا هر گونه کمک به گسترش و تحکیم قدرت نامشروع مأمون دوری نموده که البته با تهدید های پیاپی مأمون هم مواجه گردید، ولی این گونه تهدیدات تاثیری بر این موضع قاطع آن حضرت نداشت.

حفظ عزت، کرامت و آزادگی

در دنیای سیاست یکی از اصولی که همواره مورد توجه سیاستمدارن می باشد، این است که کرامت و عزت خویش را در مبادلات و معادلات سیاسی حفظ و آن را گسترش دهند، پس از این که امام رضا(ع) با تهدیدات و فشارهای فراوانی از سوی مأمون مواجه گردیدند، برای مأمون در پذیرش این موضوع شرائطی تعیین نمودند، به این معنا که در دستگاه سیاسی حاکم، آن حضرت کسی را عزل و نصب نکند و عملاً کاری را انجام ندهند و سنّت و شیوه ای را تغییر نداده و تنها به حکومت مشاوره بدهند و درمسیر اثبات حق ولایت خویشبا حفظ آزادگی چنین فرمودند: مأمون چیزی به من نداده است و آن چه را به من پیشنهاد می کند حق من است.[۲]

حضرت با این بیان، با موضوع ولایتعهدی که از سوی مأمون به ایشان پیشنهاد گردید، در حقیقت مخالفت صریح خویش را اعلام کرده و بر این مهم تاکید نمودند که اساساً او حق ندارد به ایشان بگوید؛ این موضوع را بپذیر؛ چرا که خلافت رسول الله(ع) از آنِ اهل بیت(ع) می باشد و این مأمون است که حکومت را غصب و نیازمند اجازه از سوی امام می باشد.

مأمون برای تاثیر گذاری بر امام رضا(ع) و این که بتواند ولایتعهدی را بر عهده ایشان بگزارد و از سوی حضرت با مخالفتی مواجه نگردد، اقدام به پی ریزی شیوه ای حیله گرانه نمود، به این صورت که از ایشان بسیار تعریف و تمجید می کرد، این در حالی است که اگر خلیفه واقعاً به آن چه می گفت؛ اعتقادی داشت ، اساساً نمی باید در جایگاه فعلی خویش قرار می‌داشت، مأمون به آن حضرت می‌گفت: ای فرزند رسول خدا (ص) فضیلت، علم، زهد، پارسایی و عبادت تو را دانسته و تو را در امر خلافت از خود شایسته تر می دانم، امّا آن حضرت بدون اعتنا به این تعاریف از سوی مأمون، تحت ثاثیر آن قرار نگرفته و تنها به اهداف خویش می اندیشدند.

عدم إغواپذیری در مسائل سیاسی

از جمله شگردهایی که احیاناً در مسائل سیاسی وجود دارد این است که یک طرف، جهت فریب طرف مقابل در پذیرش خواسته های خویش از جملات و عباراتی بهره می جوید که نه آن را قصد کرده و نه این که عملاً چنین چیزی، اتفاق خواهد افتاد، بلکه آن عبارات تنها برای فریبکاری بوده و جنبه عملی نخواهد داشت، مأمون که اساساً شخصی فریبکار بود، در برخورد با امام رضا(ع) چنین گفت: می خواهم خود را از خلافت عزل کنم و آن را به تو بسپارم و با تو بیعت نمایم.

همانگونه که از عبارت و رفتار سیاسی مأمون بر می آید، آنچه وی بر زبان رانده است فقط جنبه تبلیغاتی و فریبکاری دارد و حضرت رضا(ع) به دور از این فضای کاذب، به آنچه می باید اقدام نموده و تحت تأثیر این عمل اغواگرانه قرار نگرفتند.

 روشنگری در مسائل

آنچه از ابتدای حرکت امام رضا(ع) تا شهادت ایشان کاملاً مشهود بود و به عبارتی آن حضرت بدان توجه تام داشتند، این است که وی در هر فرصتی به روشنگری در باب مسائل سیاسی و خلافت پرداخته و در وثیقه ولایتعهدی چنین نوشتند: « ان الله یعلم خائنة الاعین و ما تخفی الصدور»،[۳] این اقدام امام رضا (ع )در واقع، حقانیت امامت ائمه (علیهم السلام ) و بطلان خلافت خلفای پیشین را به اثبات رساند که از آن باید به عنوان آخرین روشنگری های سیاسی امام یاد نمود.

 صراحت لهجه

یکی از ویژگی های شخصیتی امام(ع) در مقابله با مأمون این بود که آن حضرت حقایق را به صراحت و بدون در نظر گرفتن برخی فضاها و مصالح کاذب سیاسی بیان می فرمودند، ایشان در بیانی خطاب به مأمون چنین می فرمایند: اگر خلافت را خدا برای تو قرار داد، روا نیست لباسی را که خدا در قامت تو راست کرد، بیرون کنی و به دیگران بدهی و اگر از تو نیست، چگونه آن را به من می سپاری؟ در واقع این سخن حضرت نیز گویای این حقیقت است که مأمون حق خلافت را نداشته و آن را از اهل بیت(ع) غصب نموده است.

 مقاومت در برابر خواسته های نامشروع و عدم سازشکاری با دشمن

اساساً آنچه در مسائل سیاسی رخ می دهد از دو حال خارج نمی باشد یا این که مشروع و قانونی بوده و یا این که این چنین نمی باشد، آنچه که مأمون از امام رضا(ع) مطالبه می نمود در دسته دوم از خواسته ها قرار داشت، برای همین امام علیه السلام با این خواسته به شدت مخالفت نموده و از پذیرش آن دوری نمودند تا این که مأمون از اهرم تهدید به قتل حضرت(ع) بهره جُست و ایشان را به پذیرش ولایتعهدی مجبور نمود، به عبارت دیگر امام رضا(ع) در مسائل سیاسی با مأمون اقدام به سازش و بیعت نفرمودند.

 رعایت اخلاق سیاسی

اخلاق سیاسی که از جمله ضرورت های حیات سیاسی هر سیاستمدار پاک دست می باشد که لازم است همواره مورد توجه قرار گیرد، امام رضا(ع) در تمام مذاکرات و واکنش های سیاسی خویش در قبال مأمون، به اصول اخلاق سیاسی پایبند بوده و از آن تخلف نفرمودند، به دلیل این که هیچ گاه جهت دست یابی به اهداف خویش، به روش های ناصحیح و فریبنده متوسل نگشته و یا این که به مأمون و دستگاه او اهانتی نکردند و این مهم خود درس بزرگی است برای کسانی که می خواهند در این راه اخلاق سیاسی را مد نظر قرار دهند.

پی نوشت ها:

[۱]- مفاتیح الجنان

[۲]- یعقوب کلینی، اصول کافی،  ج ۱، ص ۴۴۸

[۳]- محمد باقر مجلسی، بحارالانوار، ج ۴۹ ، ص ۱۵۵

این شرکت که تردد نفتکش‌ها را در آب‌های جهان رصد می‌کند، بامداد چهارشنبه در صفحه توئیتر خود از پهلو گرفتن فورچون، سومین نفتکش ایرانی، در بندر بانیاس سوریه خبر داده است.

تانکر ترکرز که اخبار مربوط به حمل‌ونقل و ذخیره نفت خام در نقاط مختلف دنیا را دنبال و منتشر می‌کند اعلام کرد علاوه بر نفت خام ایران، بندر بانیاس تحویلی بیشتر از حد معمول سوخت روسیه را دریافت کرده است.

سومین محموله سوخت ایران به سوریه رسید

بنا بر اعلام این موسسه، نفتکش فورچون حامل گازوییل است. نفتکش فورچون جمعه از کانال سوئز عبور کرده بود.

دو هفته پیش نیز دومین محموله سوخت از ایران برای مردم لبنان در بندر بانیاس تخلیه شد. پیشتر از آن و در شهریورماه، نخستین محموله با کامیون از سوریه به شمال لبنان منتقل شد.

فروپاشی مالی در لبنان از سال ۲۰۱۹ آغاز شد و در ماه گذشته میلادی به مرحله بحران رسید و همزمان با آن کمبود شدید سوخت، لبنان را فلج کرد تا آنجا که خدمات عمومی در این کشور از جمله بیمارستان‌ها در اثر بحران سوخت و برق مجبور به تعطیلی و یا کاهش ساعات کاری خود شده‌اند. 

 با جدی‌تر شدن بحران اقتصادی و بویژه سوخت در لبنان، پیشنهاد واردات بنزین از ایران با لیره لبنان از سوی سید حسن نصرالله حزب‌الله لبنان مطرح شد و بدین صورت پس از پیگیری و تلاش حزب‌الله برای واردات سوخت از ایران، تاکنون سه نفتکش حامل سوخت از ایران به بندر بانیاس سوریه رسیده است.

دبیرکل حزب الله پیشتر اعلام کرد : چهارمین نفتکش ایرانی حامل نفت کوره به مناسبت فرارسیدن فصل زمستان اعزام خواهد شد و بر اساس رویکرد دولت جدید و تحولات پیش رو در خصوص سایر نفتکش‌ها تصمیم گیری خواهد کرد. 

ناظران حرکت کشتی‌های حامل سوخت ایران به مقصد لبنان را گشوده شدن افق جدیدی در روابط دو کشور و سرآغاز شکست سلطه آمریکا در منطقه ارزیابی می کنند.

اعزام سوخت از سوی جمهوری اسلامی ایران به لبنان با استقبال مردم و مقامات این کشور روبرو شده است .

مردم در شهرهای محل ورود تانکرهای حامل سوخت ایران ، با برپایی مراسم جشن خودجوش و پخش شیرینی از تلاش های تهران برای در هم شکستن تحریم های این کشور و کمک به مردم لبنان تقدیر و تشکر کردند.

شیخ نعیم قاسم معاون دبیرکل حزب‌الله لبنان هم درباره واردات سوخت از ایران به وسیله حزب‌الله گفت که این اقدام برای نخستین بار مهمترین محاصره علیه لبنان را درهم شکست.

"محمود قماطی" عضو شورای سیاسی حزب‌الله لبنان نیز در واکنش به انتقال سوخت از ایران به لبنان و رفع این مشکل گفت که محاصره لبنان تنها منحصر به سوخت و فرآورده‌های نفتی نیست، بلکه برای کاستن از درد و رنج مردم، محاصره غذا و دارو نیز در هم خواهد شکست.

رئیس بخش رسانه‌ای آستان علوی از موفقیت طرح ویژه مراسم ۲۸ صفر در عراق خبر داد.

فائق الشمری رئیس بخش رسانه‌ای آستان علوی ضمن اعلام برگزاری موفقیت‌آمیز مراسم سالروز رحلت پیامبر اکرم (ص) در مرقد امام علی (ع) تصریح کرد: شمار زائران در این مراسم به ۶ میلیون نفر رسیده است.

الشمری گفت: این آمار مربوط به کسانی است که وارد عتبه علوی و اطراف آن شدند و افرادی که داخل شهر مقدس نجف اشرف بودند، مورد شمارش قرار نگرفته‌اند و در این صورت آمار بیشتر است.

وی به خدمات لجستیک و پزشکی و درمانی ارائه شده به زائران اشاره کرد.

گفتنی است که سازمان حشد شعبی عراق روز سه شنبه از استقرار هفت هزار نیرو در داخل و اطراف نجف اشرف برای تأمین امنیت مراسم عزاداری سالروز رحلت پیامبر اسلام (ص) خبر داده بود.

«حسین العیساوی» معاون رئیس ستاد حشد شعبی گفته بود که این سازمان تمامی امکانات خود را برای تأمین امنیت جاده‌ها و مسیر عزاداران در ماه گذشته، ماه جاری و در خلال زیارت اربعین که ۱۷ میلیون زائر داشت؛ به کار گرفته است.

وی همچنین تاکید کرده بود که فرماندهی بخش «عملیات فرات» در حشد شعبی مسئول تأمین امنیت نجف و محیط اطراف آن شده و تاکنون هیچ مورد امنیتی مشکوکی گزارش نشده است. همزمان زیر مجموعه‌های مختلف حشد شعبی نیز در حالت آماده‌باش به سر می‌برند.

سالروز رحلت پیامبر اعظم (ص) در کشور عراق امروز چهارشنبه برگزار شد.

پاسخ به این سؤال برای بسیاری از ما مهم خواهد بود؛ و به ما کمک خواهد کرد در مسیر اصلاح جامعه و تربیت فرزندان خود توفیقات بیشتری به دست آوریم.

برای جواب می‌توانیم از ظرفیت قرآن و آیاتی که پیرامون پیامبر (ص) نازل شده کمک بگیریم؛ به‌اجمال بعضی سرفصل‌های کلی را مرور کنیم؛ باشد که برای اصحاب فرهنگ و اولیاء تربیت مفید و درس‌آموز باشد:

1. نرم‌خویی و مدارا با مردم:
به‌یقین بدانیم سخت‌گیری بر مخاطب و صفر و یک نگاه کردن به‌مراتب تربیتی او، باعث رمیدن و پرهیز و ستیز می‌شود؛ می‌شود از ارزش‌ها کوتاه نیامد اما همزمان موقعیت و شرایط ویژه مخاطب را به رسمیت شناخت و در مسیر حق، انعطاف لازم را به خرج داد.

فَبِما رَحْمَه مِنَ اللَّهِ لِنْتَ لَهُمْ وَ لَوْ كُنْتَ فَظًّا غَليظَ الْقَلْبِ لاَنْفَضُّوا مِنْ حَوْلِك (آل عمران؛ 159)
[اى پيامبر!] پس به مهر و رحمتى از سوى خدا با آنان نرم‌خوی شدى، و اگر درشت‌خوى و سخت‌دل بودى از پيرامونت پراكنده مى‏شدند.

2. قلب فراخ و ظرفیت بالا برای تحمل سختی‌ها:
در کار هدایت هیچگونه عجله و شتابزدگی مجاز نیست؛ استقامت رکن آغازین تبلیغ است. باید در برابر درشتی‌ها و تندزبانی‌ها، توطئه‌ها و هجمه‌ها، ایستادگی کرد و کم نیاورد.

أَ لَم نَشْرَح لَكَ صَدْرَك (شرح؛ 1)
آيا سينه‏ات را [به نورى از سوى خود] گشاده نكرديم؟

3. از جنس مردم بودن
نمی‌شود بالای قله نشست و از ارتفاع بلند به مردم امر و نهی کرد؛ باید از مردم و میان مردم بود. باید با توده‌ها خندید و چرخید و هدایت کرد. باید تمام فاصله‌های ترس‌آور و دورکننده را از بین برد.

قُلْ إِنَّما أَنَا بَشَرٌ مِثْلُكُمْ يُوحى‏ إِلَيَّ أَنَّما إِلهُكُمْ إِلهٌ واحِدٌ (کهف؛ 110)
بگو: جز اين نيست كه من هم بشرى مانند شمايم كه به من وحى مى‏شود كه معبود شما فقط خداى يكتاست.

4. دلسوزی واقعی و رأفت برای مردم
نباید مردم را برای خود بخواهیم و یا به سمت خود بخوانیم؛ باید از منفعت‌ها عبور کرد و جان مردم را برای رشد و سعادت خواست؛ باید از منیت‌ها عبور کرد و برای روشن کردن زندگی جامعه حریص بود.
لَقَدْ جاءَكُمْ رَسُولٌ مِنْ أَنْفُسِكُمْ عَزيزٌ عَلَيْهِ ما عَنِتُّمْ حَريصٌ عَلَيْكُمْ بِالْمُؤْمِنينَ رَؤُفٌ رَحيمٌ (توبه؛ 128)
يقيناً پيامبرى از جنس خودتان به سويتان آمد كه به رنج و مشقت افتادنتان بر او دشوار است، اشتياق شديدى به [هدايتِ‏] شما دارد، و نسبت به مؤمنان رئوف و مهربان است

5. به مشقت افتادن به خاطر هدایت مردم
در مسیر هدایت باید غصه خورد و درد کشید؛ نمی‌شود با روحیه از سر واکنی و رفع تکلیف با مسئله مردم مواجه شد. باید با هر گرفتاری انسان‌ها پیر شد و آسایش را دور انداخت و خواب از چشم بیرون کرد.

ما أَنْزَلْنا عَلَيْكَ الْقُرْآنَ لِتَشْقى (طه؛ 2)
ما قرآن را بر تو نازل نكرديم تا به مشقت و زحمت افتى!
فَلَعَلَّكَ باخِعٌ نَفْسَكَ عَلى‏ آثارِهِمْ إِنْ لَمْ يُؤْمِنُوا بِهذَا الْحَديثِ أَسَفاً (کهف؛ 6)
شايد تو مى‏خواهى اگر [اين معاندان لجوج‏] به اين سخن [كه قرآن كريم است‏] ايمان نياورند، خود را از شدت اندوه هلاك كنى!

6. خلق عظیم
اخلاق، ریشه در انسانیت دارد. همه فطرت‌های پاک مشتری پروپاقرص اخلاقند؛ برای همین است که اخلاق‌مداران در مسیر هدایت و موعظه موفق‌ترند.

وَ إِنَّكَ لَعَلى‏ خُلُقٍ عَظيمٍ (قلم؛ 4)
و يقيناً تو بر ملكات و سجاياى اخلاقى عظيمى قرار دارى.