بعضی از مسلمانان اعتقاد دارند که خداوند آدم را به صورت و شکل (1) خودش خلق کرده و خداوند دارای انگشتان (2) ، ساق (3) و پا است و در قیامت پای خود را بر آتش دوزخ می گذارد و می گوید : کافی است ، کافی است. (4) و اینکه دارای مکان است و از مکانی به مکانی دیگر منتقل می شود ، چرا که روایت کرده اند که پیامبر (ص) فرمود : خداوند در آخر شب به آسمان دنیا فرود می آید . . . (5) و روایت کرده اند : خدا را خانه ای است که در آن سکنی دارد و محمد (ص) اذن می طلبد که داخل شود. (6) درباره رؤیت خداوند متعال روایت کرده اند : پیامبر در روز قیامت خدایش را می بیند و اینکه رسول خدا فرمود : مسلمانان در روز قیامت پروردگارشان را می بینند ، چنانکه ماه در شب چهارده می بینند (7) و بر آن به این آیه شریفه استدلال می کنند : «وجوه یومئذ ناضره ، الی ربها ناظره» (8)
و اما جواب این روایات و امثال آنها از قرآن کریم : «لیس کمثله شیء» (9)
«لا تدرکه الابصار و هو یدرک الابصار» (10) و کلام خداوند با موسی آنگاه که رؤیت او را طلب کرد : «لن ترانی» (11) و لن برای نفی ابد است.
و اما آیه ای که بدان استدلال کرده اند معنایش این است :
« الی امر ربها منتظره » یعنی آنها منتظر پروردگارشان هستند.
پس از این آیات روشن و صریح چگونه بعضی از مسلمانان به اینگونه احادیث - که تعدادی از آنها را ذکر کردیم – اعتقاد می ورزند؟ ما معتقدیم که امثال این روایات از دسیسه های یهود است که از طریق برخی از تابعین ساده لوح وارد فرهنگ و معارف اسلامی شده است.
در خاتمه این بحث سخنی از حضرت امیر می آوریم که در تنزیه کامل خداوند سبحان از داشتن صورت و جسم و شبیه مخلوقات بودن و حدّ داشتن بیان فرموده اند :
هر کس خداوند سبحان را به صفتی زاید بر ذات وصف کند ، برای او قرین قرار داده است. هر کس برای او قرین قرار دهد ، برای او دوئیّت قائل شده و هر کس چنین کند برای او جزء قائل شده است و هر کس چنین کند نسبت به او جهالت ورزیده و جاهل به او ، به او اشاره می کند و هر کس به او اشاره کند ، برای او حدّ قائل شده و هر کس چنین کند او را شمرده و . . . (12)
منابع :
1- صحیح بخاری ، کتاب استئذان ، باب بدء السلام و مسند احمد ، ج 2 ، ص 244.
2- صحیح بخاری ، 2 : 122 ؛ و 4 : 186.
3- صحیح بخاری ، تفسیر سوره ن والقلم ، آیه 43.
4- صحیح بخاری ، 4 : 191 ، کتاب توحید.
5- صحیح بخاری ،کتاب تهجد ، باب دعا و نماز در آخر شب ؛ و صحیح مسلم ، و کتاب دعا.
6- صحیح بخاری ، 8 : 183 .
7- صحیح بخاری ، 7 : 305 .
8- سوره قیامت : آیه 22 .
9- شوری : آیه 11 «هیچ چیز مثل او نیست»
10- انعام : آیه 103 «و چشم ها او را نمی بینند و او چشم ها را می بیند».
11- اعراف : آیه 143 «ای موسی هرگز مرا نخواهی دید».
12- شرح نهج البلاغه محمد عبده ، خطبه اول : «فمن وصف الله سبحانه فقد قرنه ، و من قرنه فقد ثناه ، و من ثناه فقد جزأه و من جزاه فقد جهله ، و من جهله فقد اشارالیه ، و من اشارالیه فقد حده ، و من حده عده و . . . »
