رهبر انقلاب در تبیین ابعادی از حرکت بسیار ارزشمند ملت در ۲۲ بهمن، با اشاره به «تبلیغات پر سر و صدای دشمنان، مشکلاتی که مردم با همه وجود حس می کنند، هوای سرد و دیگر عوامل کاهنده انگیزه‌ها» گفتند: مردم با ایمان و بصیرت، همه اینها را نادیده گرفتند و همه با هم از شرق تا غرب و از شمال تا جنوب ایران عزیز به میدان آمدند و صدای بلند خود را به گوش همه رساندند که فقط خداوند شکور قادر است شکر واقعی این حرکت عظیم ملی را بجا آورد.
ایشان راهپیمایی «شنبه تاریخی ملت» را مصداق استمرار استقامت ملی خواندند و با اشاره به انحرافات تدریجی از خط اصلی حرکت در انقلاب ها گفتند: در انقلاب اسلامی هم برخی ها به دلایل مختلف با صراط مستقیم انقلاب زاویه دار شدند و کارشان به ضدیت با اصل انقلاب و آرمان ها کشیده شد.
حضرت آیت الله خامنه ای افزودند: بر خلاف این عناصر، ملت بدون احساس خستگی و ناامیدی و بدون خوف از ضربات، تهدیدات و عربده های دشمن، راه مستقیم را با حفظ هویت، شخصیت و عظمت خود ادامه داد و در همین مسیر، ۲۲ بهمن امسال به خیابانهای سراسر کشور آمد و با انگیزه های مختلف، استقامت پر معنا و لج کردن با دشمن عنود را نشان داد.
رهبر انقلاب تلاش های دشمن و برخی عناصر در داخل را برای سست کردن عزم راسخ ملت و فراموش شدن راه انقلاب یادآور شدند و افزودند: از اهداف مهم اغتشاشاتِ پاییز این بود که مردم ۲۲ بهمن را از یاد ببرند که در داخل هم برخی با استدلال های سست و سخنان غلط همین خط را در روزنامه ها و فضای مجازی دنبال می کردند که البته مردم آنها را ناکام گذاشتند.
حضور همراه با تحلیل مردم از جمله ویژگی های راهپیمایی پر شکوه ۲۲ بهمن بود که رهبر انقلاب آن را مورد تحسین قرار دادند.
ایشان گفتند: از مصاحبه های مردم آشکار بود که آنها با تحلیل به راهپیمایی آمده اند و چون درک کرده بودند که امریکا از حضور آنها بیمناک است، پرشور و شاد، با روحیه و انگیزه، و با شعارهای مضمون دار، جهت گیری اصلی خود یعنی حمایت کامل از انقلاب اسلامی و نظام جمهوری اسلامی را نشان دادند.
حضرت آیت الله خامنه ای افزودند: امپراتوری رسانه ای امریکا و صیهونیست سعی می کند این صدای رسا به گوش دیگر ملت ها نرسد اما آنها که باید بشنوند یعنی دستگاههای سیاستگذار در امریکا و انگلیس و سرویس های جاسوسی دشمنان حتماً این صدا را شنیده اند.
رهبر انقلاب به غوغای تبلیغاتی در فضای مجازی و رسانه های دشمن در آستانه ۲۲ بهمن اشاره کردند و گفتند: صدای مخالف و معارض هم وجود داشت که این رسانه ها سعی کردند آن را بزرگنمایی کنند اما صدا و فریاد ملت بر همه صداهای دیگر غلبه کرد.
«تبیین دروغ بودن و سست بودن ادعاهای دشمنان درباره جمهوری اسلامی» بخش دیگری از سخنان رهبر انقلاب بود.
ایشان گفتند: گاهی با دروغ اشکار می گویند نظام رو به قهقراست در حالی که کشور با وجود مشکلات، با دو سه دهه قبل کاملاً متفاوت است و خیلی جلو رفته است، گاهی هم می گویند جمهوری اسلامی به بن بست رسیده، اگر این ادعا درست است، کسی که به بن بست رسیده خودش از پا می افتد و به زمین می خورد پس چرا این همه برای به زمین زدن او هزینه می کنید؟
حضرت آیت الله خامنه ای با اشاره به حملات و شبهات مکرر دشمن درباره ضرورتِ نداشتن توان نظامی ایران گفتند:‌ اولاً کشوری که این همه دشمن دارد باید به فکر خودش و ملتش باشد همچنانکه اوایل انقلاب وقتی فهمیدم عده ای می خواهند هواپیماهای اف ۱۴ را بفروشند به سرعت مصاحبه و افشاگری کردم و آن حرکت ناکام ماند.
رهبر انقلاب تأکید کردند: براساس عقل و شرع، جهات دفاعی را کاملاً مورد توجه قرار داده ایم و بر اساس حکم قرآن، در آینده نیز هرچه می توانیم در این عرصه تلاش خواهیم کرد.
ایشان در همین زمینه افزودند: کشور در زمینه های دیگر از جمله صنعت، امور زیربنایی همچون جاده سازی و سد سازی و عرصه های دیگر، چندین برابر امور دفاعی کار و سرمایه گذاری کرده اما دشمن که از تبلیغاتش درباره پهپادهای ایران، ترسش آشکار است، پیشرفت های دیگر را انکار و مسائل دفاعی را برجسته می کند.
رهبر انقلاب در جمع بندی این قسمت از سخنانشان گفتند: به فضل الهی ملت به وسوسه های بدخواهان اعتنا نکرده و نخواهد کرد و می داند که هر پیشرفتی و حرکتی برای قوی شدن ایران، دشمنان را خشمگین می کند که براساس آیه شریفه باید به آنها گفت از این خشم و غیظ بمیرید.
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای پیشرفتهای کشور را یک واقعیت نشاط آفرین و تحسین‌برانگیز خواندند و خاطرنشان کردند: البته ما در تبلیغات و کار رسانه‌ای ضعیف هستیم و به مهارت لازم برای نشان دادن این پیشرفتها دست نیافته‌ایم اما بازدیدکنندگان از نمایشگاهها یا دستاوردهای ایران، از دستیابی به این سطوح پیشرفت آن هم در شرایط تحریم اظهار شگفتی می‌کنند، همچنان‌که آن فرمانده موشکی صهیونیست نیز چند سال قبل گفت من با ایران دشمن هستم اما در مقابل تولید آن موشک پیشرفته به دست دانشمندان ایرانی، کلاه از سر بر می‌دارم.
ایشان تأکید بر پیشرفت‌ها را به معنی انکار ضعف‌ها ندانستند و گفتند: ضعف‌ها و کمبودهای زیادی به دلایل مختلف در کشور وجود دارد که بعضی از آنها مانند گرانی، تورم و کاهش ارزش پول ملی برای مردم محسوس است و در بخش‌های دیگر مانند بخش‌های اداری هم ضعف‌هایی وجود دارد اما در مقابل این ضعفها، دو نوع نگاه می‌توان داشت.
رهبر انقلاب اسلامی افزودند: نگاه و رویکرد اول این است که با نگاه به دستاوردها، بفهمیم این توان وجود دارد که با همان همتی که به این پیشرفت‌ها دست یافته‌ایم، امکان برطرف کردن ضعف‌ها نیز وجود دارد که این نگاه، نگاه انقلابی است.
ایشان در تبیین نگاه دیگر که از آن به «نگاه ارتجاعی» تعبیر کردند، گفتند: با نگاه ارتجاعی به ضعف‌ها، اینگونه نتیجه گرفته می‌شود که فایده‌ای ندارد و نمی‌شود کاری کرد بنابراین باید دست روی دست بگذاریم یا نِق بزنیم و ضعف‌ها را با صدای بلند مطرح کنیم و حتی مثل برخی‌ها اصل انقلاب و جمهوری اسلامی را انکار کنیم.
ایشان با طرح این سؤال که «اگر ملتی ضعفی داشت آیا باید دستاوردهایش را انکار کند؟ و کدام ملتی است که ضعف ندارد؟» به وجود ضعف‌های مهم در کشورهای بزرگ و پیشرفته دنیا مانند آمریکا، انگلیس و فرانسه از جمله در زمینه فقر و بیماری و تبعیض و نبود عدالت اجتماعی، اشاره کردند و افزودند: در این کشورها نیز چندین برابر ایران ضعف وجود دارد اما راه‌حلِ برطرف کردن ضعف‌ها، تخریب اصل و ریشه‌ها نیست بلکه رویکرد درست، رفع ضعفها بر اساس نگاه انقلابی است.
رهبر انقلاب با اشاره به دستیابی کشور به پیشرفت‌های غیرقابل باور، خاطرنشان کردند: در سالهای اول انقلاب دستیابی به پیشرفتهایی مانند تولید چند ده میلیون تن فولاد حتی به ذهن کسی خطور نمی‌کرد اما اینگونه دستاوردها با همت مردم و جوانان و مسئولان خوبی که داشتیم، ایجاد شد و امروز نیز این همت‌ها وجود دارد.
ایشان رشد اقتصادی و مهار تورم را مهمترین کارها خواندند و با تأکید بر اینکه همه بخصوص مسئولان موظف به فعالیت جهادی و کار و پیگیری شبانه‌روزی هستند، گفتند: امور اقتصادی، امروز مهمترین کارهاست زیرا بدون رشد اقتصادی کار کشور پیش نمی‌رود و لازمه رشد اقتصادی هم ثبات و مهار تورم و ثبات قیمت‌ها است. مسئله تورم نیز علاج‌پذیر است و باید مسئولان بخش‌های مختلف آن را علاج کنند.
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، علاوه بر مسئولان، قشرهای مختلف مردم از جمله دانشجو، استاد، عالِم دینی، کارگر، کاسب و دامدار را قادر به نقش‌آفرینی در عرصه‌های گوناگون دانستند و افزودند: فعال سیاسی هم می‌تواند نقش‌آفرین باشد البته فعالیت سیاسی، به نشستن و یافتن نقطه ضعفی در دولت یا دستگاههای دیگر و تمسخر و بزرگ‌نمایی آن در فضای مجازی نیست بلکه فعالیت سیاسی یعنی تشریح فضای سیاسی دنیا و منطقه و تبیین اهداف دشمنان و جهت‌گیری‌های دوستان.
ایشان فعالیت‌های اجتماعی و خدماتی را از دیگر عرصه‌های نقش‌آفرینی مؤثر مردم برشمردند و خاطرنشان کردند: ما بارها توانسته‌ایم به وسیله مردم، ضعف‌های بزرگ را برطرف کنیم که نمونه آن قضیه کرونا و نقش‌آفرینی مردم در کمک های مؤمنانه بود. همچنین شوق و حضور مردم در فعالیت‌های اجتماعی نشاط آفرین موجب پشتیبانی و تأمین پیشرفت کشور است.
رهبر انقلاب، «اتحاد ملی» را عامل مؤثر دیگری در قوت کشور خواندند و تأکید کردند: البته اختلاف نظر وجود دارد اما در مسائل جزیی نباید تنازع صورت بگیرد مناظره و مباحثات حوزوی و دانشگاهی و در رسانه‌های عمومی، همراه با رعایت ادب و حرمت دیگران خوب است اما منازعه و دشمنی کردن و آلوده کردن دهان به حرف‌های ناشایست خوب نیست.
ایشان، گرایش عمومی ملت ایران را گرایشِ انقلاب دانستند و افزودند: عده‌ای در کشور هستند که نظراتشان در برخی مسائل سیاسی مخالف نظرات عموم مردم و مسئولان است اما اینها طرفِ ملت ایران نیستند؛ طرف ملت ایران، استکبار است و همه مراقب باشند که به استکبار کمک نکنند و ابزار آن در مقابل اسلام و ایرانِ عزیز نشوند.
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، آینده را همچون همیشه روشن خواندند و گفتند: هر گاه افق روشنی پیش روی کشور بوده پس از چندی، به آن دست یافته‌ایم چرا که توانایی‌های ملت و ظرفیتهای کشور بسیار بالا است بنابراین این ملت به دستاوردهای بزرگ‌تری نیز خواهد رسید.
حضرت آیت الله خامنه ای در این دیدار همچنین با تجلیل از ایمان و غیرت و صفای مردم تبریز و آذربایجان، قیام ۲۹ بهمن تبریزی ها را «مقطعی تعیین کننده و روز ورق خوردن تاریخ ایران» دانستند و گفتند: اگر مردم تبریز در چهلم قیام مردم قم،‌ بپا نمی خواستند آن قیام مهم فراموش می‌شد اما تبریزی ها با تبدیل حادثه قم به قیام و حرکتی ملی که در کمتر از یک سال بعد به سرنگونی رژیم استبدادی وابسته منجر شد، پرچم آزادی ایران را در دست گرفتند و مقطعی تاریخی بوجود آوردند.
ایشان اقدام حکومت مستبد در آوردن تانک به خیابان های تبریز را برای سرکوب مردم و علما، نشانه دستپاچگی آن رژیم برشمردند و گفتند: مردم غیور تبریز از تانک هم نترسیدند و با ایستادگی و ایثار خون و جان خود، حرکتی عظیم به‌وجود آوردند که البته در تاریخ آذربایجان چندین بار دیگر سابقه دارد.
رهبر انقلاب حرکت آذربایجانی‌ها از جمله مردم تبریز و اردبیل در آغاز دوره صفویه را زمینه‌ساز نجات ایران از تفرقه و ملوک الطوایفی دانستند و افزودند: آن حرکت تاریخی، ایران را متحد و دارای حکومت مستقل و یکپارچه کرد بنابراین پرچم اتحاد ایران هم در دستان آذربایجانی‌ها است.
ایشان روایت درست تاریخ آذربایجان را جزو وظایف اهل فن و روایت بخش مهمی از تاریخ ایران خواندند و گفتند: در قضایای تنباکو و مشروطه هم مردم این منطقه قدرت ایمان و ایستادگی خود را نشان دادند همچنانکه در پیروزی انقلاب، دفاع مقدس، حوادث دهه های بعد و همین قضایای اخیر هم با بصیرت و استقامت در میدان بوده اند.
حضرت آیت الله خامنه ای آذربایجان را از لحاظ فرهنگی، مرکز تمدن و فرهنگی غرب کشور خواندند و با اشاره به مشاهیر فرهنگی این خطه گفتند: خدمات بزرگ این نام آوران به ادبیات و فرهنگ کشور قابل شمارش نیست.
رهبر انقلاب قیام ۲۹ بهمن ۱۳۵۶ مردم تبریز را با توجه به این سوابق، حادثه ای هویت ساز دانستند که باید از آن برای پیمودن راه روشن آینده درس گرفت.
در ابتدای این دیدار، حجت‌الاسلام والمسلمین آل‌هاشم نماینده ولی‌فقیه در استان آذربایجان شرقی، ارتباط مؤثر و مستمر با نخبگان و جوانان، پیگیری حل مسائل فعالان اقتصادی، حضور بی‌واسطه در میان مردم و مقابله فرهنگی و سیاسی با جریان‌های دین‌زدا و تجزیه‌طلب را از جمله اقدامات نمایندگی ولی فقیه در استان بیان کرد.

ماه رجب از ایام مبارکی است که خداوند آن را در کنار ماه شعبان،‌ فرصتی برای تزکیه‌ی بیشتر جهت ورود به ماه مهمانی خود یعنی ماه مبارک رمضان و از آنجا حرکت به‌سمت قله‌ی شب قدر قرار داده است؛ شبی که مقدرات عالم و آدم به اذن الهی، به امضای امام عصر عجل‌الله تعالی فرجه می‌رسد. از این جهت است که خداوند شب و روز این دو ماه را با معنویت زینت بخشید. در این میان هر یک از معصومین علیهم‌السلام جهت بهره‌برداری بیشتر از برکات این ایام، احادیثی صادر فرمودند.

سید بن طاووس در جلد دوم کتاب «اقبال الاعمال» از پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله درباره فضیلت ماه رجب نقل می‌کند:

«إِنَّ اللَّهَ تَعَالَى نَصَبَ فِی السَّمَاءِ السَّابِعَةِ مَلَکاً یُقَالُ لَهُ الدَّاعِی فَإِذَا دَخَلَ شَهْرُ رَجَبٍ یُنَادِی ذَلِکَ الْمَلَکُ کُلَّ لَیْلَةٍ مِنْهُ إِلَى الصَّبَاحِ طُوبَى لِلذَّاکِرِینَ طُوبَى لِلطَّائِعِینَ وَ یَقُولُ اللَّهُ تَعَالَى أَنَا جَلِیسُ مَنْ جَالَسَنِی وَ مُطِیعُ مَنْ أَطَاعَنِی وَ غَافِرُ مَنِ اسْتَغْفَرَنِی.»

«خداوند در آسمان هفتم مَلَکی را قرار داده است که اسمش «داعی» (دعوت‌کننده) است؛ وقتی ماه رجب وارد می‌شود، آن مَلَک هر شب از ماه رجب تا به صبح ندا می‌دهد: «خوشا به حال ذاکرین، خوشا به حال اطاعت‎کنندگان» [این ملک می‌گوید]: خدا دارد می‌گوید من همنشین کسی هستم که با من بنشیند. من اطاعت می‌کنم از کسی که از من اطاعت کند. هر که از من طلب مغفرت کند، او را می‌آمرزم.»

این روایت را هر ساله در ایام ماه رجب می‌خوانیم، اما با تأمل و تدبر در این روایت شریف می‌توانیم بهره‌های متمایزی از این روایت نبوی ببریم.

اولین نکته‌ای که در این روایت شریف وجود دارد، توجه دادن به «آسمان» و اصلِ معنویت با مفاهیمی مثل «آسمان هفتم» و «مجالست» داشتن با خداست. طبق احادیث، عرش خداوند بر فراز آسمان هفتم قرار دارد ¹ و خداوند از یکی از نزدیک‌ترین مکان‌ها به عرش یعنی آسمان هفتم با بندگان خود سخن می‌گوید. 
نکته دوم، مختص بودن «دعوت‌کننده» به ماه رجب است. این امر گویای اهمیت این ماه پر برکت نزد خداست.
نکته سوم، توجه به زمانی است که این «منادی آسمانی» ندا سر می‌دهد که شب تا صبح را در بر می‌گیرد؛ یعنی برکات ماه رجب در این بازه‌ی زمانی پراکنده‌تر است.
چهارمین نکته، مخاطبان این موهبت الهی است که در وهله اول، شامل اهل ذکر و اهل طاعت هستند. این دو گروه بیشترین بهره‌ها را از موهبت‌های خداوند می‌برند.
پنجمین نکته، اذن ورود همگان به بهره از برکات ماه رجب است؛ منتها از بین کسانی که لحظاتی را در پیشگاه خداوند زانو به مناجات زده و یا از اوامر او از احکام شریعت و ... اطاعت می‌کنند و یا قسمتی از شب خود را به استغفار از خطاهای خود و اطرافیان می‌گذرانند. 

در فراز دوم این دعا می‌خوانیم: الشَّهْرُ شَهْرِی وَ الْعَبْدُ عَبْدِی وَ الرَّحْمَةُ رَحْمَتِی فَمَنْ دَعَانِی فِی هَذَا الشَّهْرِ أَجَبْتُهُ وَ مَنْ سَأَلَنِی أَعْطَیْتُهُ وَ مَنِ اسْتَهْدَانِی هَدَیْتُهُ وَ جَعَلْتُ هَذَا الشَّهْرَ حَبْلًا بَیْنِی وَ بَیْنَ عِبَادِی فَمَنِ اعْتَصَمَ بِهِ وَصَلَ إِلَیَّ؛ یعنی «این ماه، ماه من است. بنده هم بنده من است. رحمت هم رحمت من است. هر که در این ماه من را بخواند، من جوابش را می‌دهم. هر که در این ماه از من درخواستی کند به آن عطا می‌کنم. هر که از من طلب هدایت کند، هدایتش می‌کنم. من این ماه را ریسمانی قرار دادم بین خودم و بنده خودم؛ پس اگر کسی به این حَبل و به این ریسمان اعتصام پیدا کند، به من متصل می‌شود.»

-------------------------
<sup>پاورقی:
1. امام رضا علیه‌السلام: « ... وَ عَرْشُ‏ الرَّحْمَنِ‏ فَوْقَ‏ السَّمَاءِ السَّابِعَةِ وَ هُوَ قَوْلُهُ‏ سَبْعَ سَماواتٍ وَ مِنَ الْأَرْضِ مِثْلَهُنَّ یَتَنَزَّلُ الْأَمْرُ بَیْنَهُنَ‏»
و عرش خدای رحمان فوق آسمان هفتم قرار دارد که منطبق بر این قول خداوند است: سَبْعَ سَماواتٍ وَ مِنَ الْأَرْضِ مِثْلَهُنَّ یَتَنَزَّلُ الْأَمْرُ بَیْنَهُنَ؛ هفت آسمان و همانند آنها هفت زمین آفرید. امر [خدا] در میان آنها فرود مى‌‏آید»</sup>

ماه رجب از پر برکت‌ترین ایام سال است که خداوند آن را با معنویت و رحمت زینت بخشیده است. احادیثی که از  جانب معصومین علیهم‌السلام درباره این ماه شریف به یادگار مانده است، گویای منحصر به فرد بودن ماه رجب است؛ از جمله احادیثی که در این باره وجود دارد، حدیثی منتسب به رسول خدا صلی الله علیه و آله مبنی بر ندای فرشته‌ای آسمانی در هر شب ماه رجب است. سید بن طاووس در جلد دوم کتابش به نام «اقبال الاعمال» از آن حضرت درباره فضیلت ماه رجب نقل می‌کند: «خداوند در آسمان هفتم فرشته‌ای را قرار داده است که اسمش داعی است؛ وقتی ماه رجب وارد می‌شود، فرشته‌ای که در آسمان هفتم است هر شب از ماه رجب تا به صبح ندا می‌دهد: «خوشا به حال ذاکرین، خوشا به حال اطاعت‎کنندگان» [این ملک می‌گوید]: خدا دارد می‌گوید؟ من همنشین کسی هستم که با من بنشیند. من اطاعت می‌کنم از کسی که از من اطاعت کند. هر که از من طلب غفران کند، او را می‌آمرزم؛ إِنَّ اللَّهَ تَعَالَى نَصَبَ فِی السَّمَاءِ السَّابِعَةِ مَلَکاً یُقَالُ لَهُ الدَّاعِی فَإِذَا دَخَلَ شَهْرُ رَجَبٍ یُنَادِی ذَلِکَ الْمَلَکُ کُلَّ لَیْلَةٍ مِنْهُ إِلَى الصَّبَاحِ طُوبَى لِلذَّاکِرِینَ طُوبَى لِلطَّائِعِینَ وَ یَقُولُ اللَّهُ تَعَالَى أَنَا جَلِیسُ مَنْ جَالَسَنِی وَ مُطِیعُ مَنْ أَطَاعَنِی وَ غَافِرُ مَنِ اسْتَغْفَرَنِی.»

در فراز دوم این دعا می‌خوانیم: «الشَّهْرُ شَهْرِی وَ الْعَبْدُ عَبْدِی وَ الرَّحْمَةُ رَحْمَتِی فَمَنْ دَعَانِی فِی هَذَا الشَّهْرِ أَجَبْتُهُ وَ مَنْ سَأَلَنِی أَعْطَیْتُهُ وَ مَنِ اسْتَهْدَانِی هَدَیْتُهُ وَ جَعَلْتُ هَذَا الشَّهْرَ حَبْلًا بَیْنِی وَ بَیْنَ عِبَادِی فَمَنِ اعْتَصَمَ بِهِ وَصَلَ إِلَیَّ؛ یعنی این ماه، ماه من است. بنده هم بنده من است. رحمت هم رحمت من است. هر که در این ماه من را بخواند، من جوابش را می‌دهم. هر که در این ماه از من درخواستی کند به آن عطا می‌کنم. هر که از من طلب هدایت کند، هدایتش می‌کنم. من این ماه را ریسمانی قرار دادم بین خودم و بنده خودم؛ پس اگر کسی به این حَبل و به این ریسمان اعتصام پیدا کند، به من متصل می‌شود.»

آنچه در این فراز از حدیث مشهود است، احاطه‌ی رحمت خدا بر ماه رجب است، آنجا که آن مَلَک از جانب خداوند صدا می‌زند «وَ الرَّحْمَةُ رَحْمَتِی»؛ یعنی رحمت،‌ رحمت من است؛ همان مفهومی که خداوند در قرآن آن را محیط بر تمام اشیای عالم معرفی کرده، می‌فرماید «وَ رَحْمَتی‏ وَسِعَتْ كُلَّ شَیْ‏ءٍ»؛ یعنی رحتم همه چیزها را در بر گرفته است. (انبیاء156) و اساس رفتار خداوند هم مبتنی بر دو صفت رحمانیت و رحیمیت است، همان صفاتی که در اولین آیه‌ی قرآن یعنی در بِسْمِ‏ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحیم‏ نهفته است؛ هر دو صفت رحمان و رحیم نیز از کلمه رحمت مشتق شده‌اند. در یک معنای کلی، رحمت یعنی عطای بدون استحقاق؛ یعنی فردی که با رحمت با دیگران برخورد می‌کند،‌ لطف او خارج از استحقاق افراد و یا بیشتر از استحقاق آنهاست. فردی که صفت رحمت در وجود او نشسته باشد، به راحتی عذر خطای اطرافیان را می‌پذیرد و از آنها می‌گذرد و بلکه با لطف و مرحمت با آنها برخورد می‌کند. فرد «رحیم» اهل رحم و مروت است و در هر جایگاه اجتماعی قرار گیرد، دست دیگران را می‌گیرد و آنها را سرکوب نمی‌کند. آراسته شدن به چنین خصلتی، جهادی چندین ساله را می‌طلبد. 

اما انسان در هر نقطه‌ای از رحمت هم برسد و هر بهره‌ای هم از این ویژگی ببرد، باز هم به پای رسول الله صلی الله علیه و آله به عنوان «تجلی رحمت خدا» نمی‌رسد، چرا که خداوند وقتی می‌خواهد آن وجود مقدس را معرفی کند، می‌فرماید «وَ ما أَرْسَلْناكَ إِلاَّ رَحْمَةً لِلْعالَمین‏»؛ یعنی ما تو را رحمتی برای تمام عوالم هستی قرار دادیم و آن رسول بزرگوار هرچه دارد، از منت بی‌نهایت خداست.

حال ماه رجب، از یک سو غوطه خوردن در کلمه رحمت خداست و از دیگر سو تمرینی برای آراسته شدن به ویژگی رحمت. طبق این حدیث، رحمت خداوند در ماه رجب به سه گونه و برای رسیدن به یک نتیجه بروز می‌کند:

1. فَمَنْ دَعَانِی فِی هَذَا الشَّهْرِ أَجَبْتُهُ: یعنی هرکه مرا در این ماه بخواند، او را اجابت می‌کنم.
2. وَ مَنْ سَأَلَنِی أَعْطَیْتُهُ: و هرکه از من درخواست کنم، او او عطا می‌کنم.
3. وَ مَنِ اسْتَهْدَانِی هَدَیْتُهُ: و هرکه از من هدایت بطلبد، او را هدایت می‌کنم.

در نهایت می‌فرماید  وَ جَعَلْتُ هَذَا الشَّهْرَ حَبْلًا بَیْنِی وَ بَیْنَ عِبَادِی فَمَنِ اعْتَصَمَ بِهِ وَصَلَ إِلَیَّ؛ یعنی این ماه را ریسمانی بین خود و بندگانم قرار دادم؛ پس هرکه به آن اعتصام یابد،‌ او را وصل به خود می‌کنم.

از جمله ادعیه‌ی مشهور ماه رجب، دعایی منسوب به امام صادق علیه‌السلام با عنوان «یَا مَنْ‏ أَرْجُوهُ‏» است که صبح و شب و پس از هر کدام از نمازهای یومیه مورد توصیه قرار گرفته است. این دعا را سید بن طاووس در کتاب اقبال‌الاعمال ذکر کرده و علامه مجلسی سند آن را معتبر دانسته است.

در ابتدای این دعا می‌خوانیم «یَا مَنْ‏ أَرْجُوهُ‏ لِکُلِّ خَیْر»؛ یعنی ای آن‌که تمام خیرات را از او امید دارم؛ در فرازهای بعدی دوباره از خداوند اینچنین طلب تمام خیرات را می‌کنیم «أَعْطِنِی بِمَسْأَلَتِی إِیَّاک‏ جَمِیعِ خَیْرِ الدُّنْیَا وَ الْآخِرَة»؛ یعنی با درخواستم از تو، همهٔ خیر دنیا و خیر آخرت را به من عطا کن.

حال سؤال اینجا است که چگونه می‌توان تصور کرد که خداوند تمام خیرات دنیا و خیرات آخرت را یکجا به بنده‌اش عطا کند? انسانی که تحمل و ظرفیت داشتن یک خیر برایش سنگین است و او را مست و مغرور می‌کند، چگونه می‌تواند تحمل بار تمام خیرات را داشته باشد؟ انبیای الهی به عنوان برترین برگزیدگان حریم خداوند با آن تعریفی که از خیرات در ذهن داریم، به تمام خیرات نرسیدند، نشان به اینکه خداوند به ابراهیم علیه‌السلام به عنوان یکی از رسولان اولواالعزم، وعده مقام صالحیت در آخرت یا نشئه‌ی بعدی را داد و فرمود «وَ آتَیْناهُ فِی الدُّنْیا حَسَنَةً وَ إِنَّهُ فِی الْآخِرَةِ لَمِنَ الصَّالِحین‏»؛ یعنی در دنیا به او حسنه دادیم و در آخرت از صالحین شد.

شاید یک پاسخ این باشد: باید دنبال مصداقی از خیر باشیم که تمام خیرات در او جمع شده باشد و هیچ خیری به پای آن نرسد. این خیر،‌ همان وجود مقدس امام معصوم علیه‌السلام است، همچنان که امام صادق علیه‌السلام در حدیثی فرمود «نَحْنُ أَصْلُ کُلِ‏ خَیْر»¹؛ یعنی ما ریشه‌ی تمام خیرات هستیم. (الکافی (ط - الإسلامیة)، ج‏8، ص242) یا در آیه‌ای از قرآن می‌خوانیم «بَقِیَّتُ‏ اللَّهِ خَیْرٌ لَکُمْ إِنْ کُنْتُمْ مُؤْمِنین‏ وَ ما أَنَا عَلَیْکُمْ بِحَفیظٍ» یعنی «اگر مؤمن باشید، بقیت الله براى شما بهتر است و من بر شما نگاهبان نیستم.» طبق احادیث، مصداق بارز بقیت الله، امام مهدی عجل الله تعالی فرجه² است.

بنابراین با اتصال به اهل بیت وحی علیهم‌السلام، گویی انسان به تمام خیر دنیا و آخرت دست یافته است؛ مصداق بارز این انسان‌ها، کاروانیان حسینی و شهدای کربلا هستند که در معیت امام عالم به درجات بالایی نزد خداوند دست یافتند.

----------------------------------------
پاورقی:
^{1.  عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ عَلَیْهِ السَّلَامُ، قَالَ: «نَحْنُ أَصْلُ کُلِّ خَیْرٍ، وَ مِنْ فُرُوعِنَا کُلُّ بِرٍّ، فَمِنَ الْبِرِّ التَّوْحِیدُ وَ الصَّلَاةُ وَ الصِّیَامُ وَ کَظْمُ الْغَیْظِ وَ الْعَفْوُ عَنِ الْمُسِی‏ءِ وَ رَحْمَةُ الْفَقِیرِ وَ تَعَهُّدُ الْجَارِ وَ الْإِقْرَارُ بِالْفَضْلِ لِأَهْلِهِ وَ عَدُوُّنَا أَصْلُ کُلِّ شَرٍّ، وَ مِنْ فُرُوعِهِمْ کُلُّ قَبِیحٍ وَ فَاحِشَةٍ، فَمِنْهُمُ الْکَذِبُ وَ الْبُخْلُ وَ النَّمِیمَةُ وَ الْقَطِیعَةُ وَ أَکْلُ الرِّبى‏ وَ أَکْلُ مَالِ الْیَتِیمِ بِغَیْرِ حَقِّهِ وَ تَعَدِّی الْحُدُودِ الَّتِی أَمَرَ اللَّهُ وَ رُکُوبُ الْفَوَاحِشِ مَا ظَهَرَ مِنْهَا وَ مَا بَطَنَ وَ الزِّنى‏ وَ السَّرِقَةُ وَ کُلُّ مَا وَافَقَ ذلِکَ مِنَ الْقَبِیحِ، فَکَذَبَ مَنْ زَعَمَ أَنَّهُ مَعَنَا وَ هُوَ مُتَعَلِّقٌ بِفُرُوعِ غَیْرِنَا.
ابن مسکان از امام صادق علیه السلام روایت کرده که فرمود: ماییم ریشه هر خیر و خوبى، و همه‏ نیکی‌ها از شاخه‌‏هاى وجود ما است، و از جمله نیکی‌ها است #توحید، نماز و روزه و فرو بردن خشم و گذشت از نافرمان بدکردار، و مهرورزى نسبت به مستمند و تفقد از همسایه و اقرار به فضیلت اهل فضل‏. و از دشمن ما است ریشه و اساس هر شر و بدى، و از شاخه‏‌هاى وجود آنها است هر کار زشت و هرزه‏اى، از آنها است دروغ و بخل و سخن چینى و بریدن از خویشاوندان و رباخوارى و خوردن مال یتیم بناحق و تجاوز به حدودى که خداوند مقرر فرموده و ارتکاب کارهاى هرزه از آشکار و پنهانش، و زنا و دزدى و هر کار زشتى که همانند اینها باشد، و از این رو دروغ گوید هر کس که پندارد با ما است ولى بع شاخه‏‌هاى دیگران غیر از ما چنگ زده است.
_{2. امام حسن عسکری علیه‌السلام ذیل آیه: «فَهُوَ مَهْدِیُّکُمْ الْمُنْتَظَر»؛ پس او مهدی منتظر شماست.}}

امام کاظم علیه‌السلام در روایتی به چهار علمی که یادگیری آنها ضرورت هر انسانی است اشاره کردند. در این روایت می‌خوانیم «وَجَدْتُ عِلْمَ النّاسِ فی أرْبَعٍ: أوَّلُها أنْ تَعْرِفَ رَبَّکَ، وَالثّانِیةُ أنْ تَعْرِفَ ما صَنَعَ بِکَ، وَ الثّالِثَةُ أنْ تَعْرِفَ ما أرادَ مِنْکَ، وَ الرّابِعَةُ أنْ تَعْرِفَ ما یخْرِجُکَ عَنْ دینِکَ.» یعنی تمام علوم مردم را در چهار مورد شناسایی کرده‌ام:
اولین آن‌ها این است که پروردگار خود را بشناسی (و نسبت به او شناخت پیدا کنی) أنْ تَعْرِفَ رَبَّکَ
دوم اینکه بدانی با تو چه کرده (چگونه تو را آفریده است) أنْ تَعْرِفَ ما صَنَعَ بِکَ
سوم اینکه بدانی از تو چه خواسته (برای چه آفریده‌ شده‌ای و منظور چه بوده است؟) أنْ تَعْرِفَ ما أرادَ مِنْکَ
چهارم اینکه معرفت پیدا کنی به آن چیزهایی که سبب می شود از دین و اعتقادات خود منحرف شوی (یعنی راه خوشبختی و بدبختی خود را بشناسی و در جامعه چشم و گوش بسته حرکت نکنی) أنْ تَعْرِفَ ما یخْرِجُکَ عَنْ دینِکَ.

اما موضوع معرفت رب، مسئله‌ای است که در سایر احادیث بر لزوم آن تأکید شده است. امام صادق علیه‌السلام در روایتی به نقل از رسول خدا فرمود: «اطْلُبُوا الْعِلْمَ وَ لَوْ بِالصِّینِ»؛ یعنی علم را بجویید هرچند در چین (نقطه‌ای دوردست) باشد. بعد امام ادامه داد: وَ هُوَ عِلْمُ مَعْرِفَةِ النَّفْسِ وَ فِیهِ مَعْرِفَةُ الرَّبِ‏ عَزَّ وَ جَلَّ؛ یعنی این همان،‌ علم معرفت نفس است که در آن معرفت پروردگار عز و جل است،‌ همچنان که پیامبر فرمود «مَنْ عَرَفَ نَفْسَهُ فَقَدْ عَرَفَ رَبَّه‏»؛ یعنی هرکه نفس خود را علم یافت، پروردگارش را شناخته است. بر این اساس، شناخت ابعاد و جنبه‌های مختلف انسان،‌ مقدمه و لازمه‌ی معرفت پروردگار است.
موضوع دوم، معرفت نسبت به چگونگی آفرینش انسان است، همان موضوعی که در فراز قبلی به آن اشاره و مقدمه‌ی معرفت پروردگار شمرده شد. ساحت‌های وجودی انسان شامل جسم، غرائز، عواطف، احساسات، جسم برزخی و روح است. 
موضوع سوم، شناخت مأموریت انسان در نظام الهی و نظام خلقت است، مأموریتی که عمده‌ی آن را در احادیث عالم ذر مشاهده می‌کنیم.

آیت‌الله رئیسی در دیدار با «شی جین پینگ» رئیس جمهور چین با تأکید بر ضرورت گسترش مناسبات دو کشور در زمینه‌های مختلف اقتصادی، تجاری، علمی، فناوری و فرهنگی، اجرای سند جامع مشارکت راهبردی میان ایران و چین را اقدامی مهم در جهت تثبیت صلح و ثبات در منطقه دانست.

رئیس جمهور سفر هیئت‌های اقتصادی و سیاسی دو کشور به پایتخت‌های یکدیگر و مذاکرات صورت‌گرفته بین طرفین را در گسترش مناسبات مهم و مؤثر توصیف کرد و افزود: با وجود مخالفت دشمنان جمهوری اسلامی ایران و چین با تحکیم و گسترش روابط دو کشور، این روابط با مدیریت مطلوب طرفین گام‌های بلندی را طی کرده است.

آیت‌الله رئیسی در این دیدار همچنین با بیان اینکه ایران و چین دوستان روزهای سخت هستند و دوستی در روزهای سخت، تسریع و تسهیل‌کننده پیوندها در ایام دیگر است، افزود: تحکیم این پیوندها و دوستی‌ها در امنیت منطقه و جهان مؤثر است.

رئیس جمهور در ادامه با استقبال از تأکید رئیس جمهور چین بر احترام به تمامیت ارضی جمهوری اسلامی ایران و همچنین مقابله با یکجانبه‌گرایی در نظام بین‌الملل، بر لزوم مقابله با دخالت بیگانگان در نقاط مختلف جهان تأکید کرد.

رئیسی همچنین با قدردانی از نقش مثبت و سازنده چین در گفتگوهای رفع تحریم، به پیمان‌شکنی آمریکایی‌ها و بدعهدی کشورهای اروپایی در عمل به تعهدات اشاره کرد و گفت: غربی‌ها یک بار دیگر در مورد جمهوری اسلامی ایران گرفتار محاسبه غلط شدند غافل از اینکه ایران اسلامی و ملت رشید آن بالنده‌تر و مطمئن‌تر از هر زمان دیگری در مسیر توسعه و پیشرفت قرار دارند.

رئیس جمهور با اعلام اینکه جمهوری اسلامی ایران مصمم به گسترش روابط دو کشور با رویکرد احترام متقابل است، تصریح کرد: توسعه روابط ایران و چین رو به جلو بوده است، اما آنچه انجام شده است با آنچه باید انجام می‌پذیرفته فاصله دارد و برای جبران این عقب‌ماندگی باید گام‌های بلندتری برداشت.

آیت‌الله رئیسی همچنین ضمن استقبال از ابتکار رئیس جمهور چین در ارائه طرح "کمربند ـ راه" آمادگی جمهوری اسلامی ایران برای اجرایی شدن این طرح را اعلام کرد.

تأکید بر گسترش همکاری‌های دو کشور در حوزه کشاورزی، ‌خودروسازی، معدن، گردشگری و همچنین فعال‌تر شدن کمیسیون‌های مشترک اقتصادی، از دیگر محورهای سخنان رئیس جمهور در دیدار با رئیس جمهور چین بود.

آیت الله رئیسی در پایان ضمن تمجید از همکاری چین در مقابله با همه‌گیری کرونا پیش از تولید واکسن در ایران گفت‌: خوشبختانه امروز جمهوری اسلامی ایران با تولید 6 واکسن کرونا نه‌تنها به خودکفایی در این زمینه رسیده بلکه به یکی از معدود صادرکنندگان آن نیز تبدیل شده است.

در این دیدار «شی جین پینگ» رئیس جمهور چین نیز با یادآوری روند رو به توسعه روابط ایران و چین، اجرای سند جامع مشارکت راهبردی میان دو کشور را در تعمیق و گسترش روابط دو کشور بسیار مؤثر دانست و گفت: چین قاطعانه معتقد به توسعه روابط با ایران است.

رئیس جمهور چین در ادامه با انتقاد از اعمال یکجانبه‌گرایی و رفتارهای زورمدارانه کشورهای غربی در صحنه بین‌الملل افزود: متأسفانه این کشورها همچنان بر رویکرد غلط دوران جنگ سرد اصرار دارند و همین موجب آسیب دیدن هنجارهای بین‌المللی و صلح و امنیت جهانی شده است.

شی جین پینگ ضمن حمایت از تمامیت ارضی جمهوری اسلامی ایران، بر لزوم مقابله با یکجانبه‌گرایی، دخالت بیگانگان و تهدید امنیت و ثبات در منطقه و جهان تأکید کرد.

رئیس جمهور چین در بخش دیگری از سخنان خود در این دیدار از اعلام آمادگی دولت چین برای حمایت از شرکت‌هایی که تمایل به سرمایه‌گذاری در ایران دارند، خبر داد و گفت: دولت چین همچنین برای توسعه همکاری‌ها در زمینه تجارت و ترانزیت و مناسبات فرهنگی با ایران آمادگی کامل دارد.

شی جین پینگ در ادامه با قدردانی از مواضع و اقدامات جمهوری اسلامی ایران در زمینه مبارزه با تروریسم، بر ضرورت اجرایی شدن هرچه سریع‌تر توافق هسته‌ای به‌عنوان یکی از دستاوردهای چندجانبه‌گرایی برای حل‌وفصل اختلافات تأکید کرد.

سیاست احیای روابط و توجه به همسایگان پیش از آغاز بکار دولت سیزدهم و از دوران مناظرات انتخاباتی توسط آقای رئیسی مطرح و اعلام شد. موضوعی که طبق آمار در دولت قبل مغفول واقع شده و به‌گفته‌ی کارشناسان ظرفیت‌های بسیاری برای مراودات در حوزه‌های اقتصادی، انرژی، ترانزیتی، تجاری و مابقی موضوعات وجود داشت که مورد استفاده قرار نمی‌گرفت.

به گفته‌ی ناظران و فعالان سیاسی، مسئولین دولت سیزدهم این مهم را مورد توجه قرار داده و تاکنون که حدود 11 ماه از استقرار قوه مجریه با ترکیب جدید می‌گذرد، دستاوردهای متفاوتی در این زمینه داشته‌اند. مواردی از جمله افزایش روابط 400 درصدی با تاجیکستان، گسترش روابط راهبردی با روسیه، عضویت در سازمان همکاری‌های شانگهای، قرارداد سوآپ گازی از ترکمنستان، ترانزیت بار از قزاقستان در کریدور شمال به جنوب، استقبال و اعلام همکاری با گروه بریکس(رئیس‌جمهور جمعه 3 تیرماه در اجلاس سران بریکس‌پلاس سخنرانی داشت) و اتحادیه اقتصادی اوراسیا و سازمان‌های منطقه‌ای و بین‌المللی.

هم‌چنین تهران طی 30 روز اخیر شاهد نوعی ترافیک دیپلماتیک مقامات کشورهای منطقه‌ای بود و مقامات عالی کشورهای عراق، تاجیکستان و ترکمنستان برای گفت‌وگو و گسترش مناسبات و روابط فی‌مابین با مسئولان کشورمان دیدار کرده‌اند.

البته دولت گفته بود که روابط خارجی را محدود به چند کشور ندیده و عرصه را برای برقراری روابط بر اساس منافع مردم، گسترده می‌بیند؛ از جمله‌ی این اقدامات سفر نیکولاس مادورو رئیس جمهور ونزوئلا به تهران و دیدار با رهبر معظم انقلاب، رئیس‌جمهور و بازدید از نمایشگاه‌ها و بخش‌های تولیدی و دانش بنیان کشورمان بود که حدود 20 روز گذشته انجام گرفت.

با این‌حال روند سفرها و پیگیری توافقات بین ایران و کشورها ادامه دارد و دولت می‌گوید از افزایش روابط با همسایگان حمایت می‌کند.

در این گزارش نگاهی به سفر یک‌روزه‌ی سید ابراهیم رئیسی به ترکمنستان برای شرکت در اجلاس سران کشورهای حاشیه خزر می‌اندازیم:

** توجه دولت به حوزه خزر

آیت‌الله رئیسی رئیس‌جمهور صبح روز گذشته برای حضور و سخنرانی در اجلاس سران کشورهای ساحلی دریای خزر عازم ترکمنستان شد.

پیش از این و در جریان سفر رئیس‌جمهور ترکمنستان سردار بردی محمداف که دو هفته‌ی پیش به تهران آمده بود، در فضای رسانه‌ای از آقای رئیسی برای حضور در این نشست دعوت کرده و رئیس‌جمهور نیز استقبال دولت از این نشست را اظهار داشت.

وی پیش از ترک تهران طی سخنانی دریای خزر را میراث و سرمایه مشترک بین کشورهای ساحلی و بیش از 270 میلیون جمعیت ساکن این منطقه، دانست و گفت: ما روابط خوبی با کشورهای ساحلی دریای خزر داریم.

رئیس دولت سیزدهم گفت که علاوه بر بررسی رژیم حقوقی دریای خزر و استفاده صلح‌‌آمیز با قصد ارتقای امنیت در این دریا، آنچه در این اجلاس مورد بحث قرار می‌گیرد همکاری بین کشورها در حوزه حمل و نقل، ترانزیت، تجارت، مدیریت منابع زنده دریایی، محیط زیست و همچنین  مانع شدن از حضور بیگانگان است.

** گسترش سریع روابط ایران و ترکمنستان بر پایه اعتماد متقابل

آقای رئیسی پس از ورود به عشق‌آباد و قبل از حضور در اجلاس سران، با «قربانقلی بردی محمداف»، رئیس مجلس مصلحت خلق شورای ملی ترکمنستان ملاقات کرد.

در این دیدار دوجانبه یکی از مفاهیم سیاست خارجی دولت سیزدهم مورد تأکید مجدد رئیس جمهور کشورمان قرار گرفت که "در عرصه سیاست خارجی برنامه ویژه‌ای برای توسعه روابط همسایگی داریم و روابط ایران و ترکمنستان در همین راستا بر پایه همکاری‌های گسترده و بر اساس اعتماد متقابل به سرعت در حال گسترش است."

** اعلام آمادگی برای افزایش سوآپ گازی از مسیر ایران

ماجرا این است که آذرماه سال گذشته در جریان سفر رئیسی به ترکمنستان، قرارداد سوآپ گازی به‌میزان سالانه حدود 2 میلیارد متر مکعب از این کشور به جمهوری آذربایجان از مسیر ایران منعقد شد. به‌گفته‌ی کارشناسان این اقدام از جمله دستاوردهای مهم دولت بوده که انتفاع اقتصادی خوبی برای کشور به ارمغان آورد.

حال‌اینکه برخی کارشناسان معتقدند این میزانی که هم‌اکنون در حال انجام است قابلیت افزایش هم دارد؛ موضوعی که آقای رئیسی در دیدار با همتای ترکمنستانی خود این مسئله را گفت.

وی در دیدار با سردار بردی محمداف با تأکید بر لزوم پیگیری و اجرای توافقات بین دو کشور با  اشاره به درخواست اخیر آذربایجان برای افزایش سوآپ گازی، آمادگی ایران برای افزایش این ظرفیت را اعلام کرد.

بردی محمداف که به‌تازگی این مسئولیت را عهده‌دار شده، در این ملاقات از تلاش‌های رئیسی برای ارتقای سطح روابط دو کشور قدردانی و تشکر کرد.

** هشدار ناامنی مناطقی که رژیم صهیونیستی در آن حضور یابد

رئیس‌جمهور در ادامه برنامه‌های سفر خود، با الهام علی‌اف همتای آذربایجانی خود ملاقات کرد و با اشاره به اینکه باید روابط دو کشور را گسترش دهیم، گفت جمهوری اسلامی ایران ثابت کرده که دوست روزهای سخت همسایگان است و هیچگاه در سختی‌ها دوستان خود را تنها نمی‌گذارد.

رئیسی هم‌چنین به علی‌اف با تاکید بر اینکه حضور رژیم اشغالگر قدس در منطقه تنش‌زا بوده و به هیچ وجه به نفع امنیت منطقه نیست، خاطر نشان کرد امنیت در منطقه صرفا با همکاری کشورهای منطقه و همسایگان خزر محقق می‌شود.

** گپ دوستانه رئیسی و پوتین

سید ابراهیم رئیسی و ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه در راهروی منتهی به محل برگزاری نشست سران، گپ و گفت دوستانه‌ای داشتند که مورد توجه رسانه‌های داخلی و خارجی قرار گرفت و در فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی دست‌به‌دست شد.

بسیاری از رسانه‌های خارجی دیدار سال گذشته‌ی دو رئیس‌جمهور در کرملین را برنتابیدند و آن را مورد هجمه قرار دادند تا دستاوردهای آن سفر مهم تحت‌الشعاع قرار بگیرد. سفری که بنابر اعلام مسئولان دولتی زمینه‌ساز ارتقای روابط راهبردی دو کشور شد و توافقات فی‌مابین نیز در حال پیگیری است.

** اعلام راهبرد کلان ایران در اجلاس سران کشورهای ساحلی خزر

به گفته‌ی کارشناسان از جمله مسائل مد نظر در این سفر مسئله‌ی رژیم حقوقی دریای خزر بوده که درباره‌ی آن مذاکرات کارشناسی بین دولت‌های ساحلی انجام گرفته و دنبال می‌شود و دولت هم با تمام توان برای حفظ و حراست از منافع ملی کشورمان پای در عرصه نهاده تا بدون تضییع حقوق همسایگان، از منافع کشور دفاع کند. 

رئیسی در اجلاس سران طی سخنانی اظهار داشت: دریای خزر دریای همکاری است و این همکاری‌ها بخصوص با توجه به تحولات بین­‌المللی اهمیت فزاینده­ای یافته است. تعامل جمهوری اسلامی ایران با دوستان و همسایگان خود اصالت دارد و این تعامل و همکاری نه‌تنها موجب رونق اقتصادی و افزایش رفاه ملت‌های ما می‌شود بلکه به تقویت استقلال کشورها و صلح و ثبات منطقه‌ای و حل مسائل حوزه خزر صرفا از طریق کشورهای ساحلی می‌انجامد. این راهبرد کلان جمهوری اسلامی ایران، فارغ از تحولات بین‌المللی ادامه خواهد یافت.

رئیس‌جمهور هم‌چنین آمادگی ایران برای برگزاری هفتمین اجلاس سران کشورهای خزر را هم اعلام کرد.

** مذاکرات خصوصی سران و تأکید بر عدم حضور نیروهای مسلح بیگانه در دریای خزر

بعد از برگزاری اجلاس نیز آیت‌الله سید ابراهیم رئیسی رئیس جمهوری اسلامی ایران، سردار بردی محمداف رئیس جمهور ترکمنستان، الهام علی‌اف رئیس جمهور آذربایجان، قاسم جو مارت توکایف رئیس جمهور قزاقستان و ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه مشغول مذاکرات خصوصی شدند.

روسای جمهور 5 کشور ساحلی خزر طی بیانیه‌ای که بعد از مذاکرات خصوصی منتشر شد، بر مواردی از جمله «استفاده از دریای خزر برای مقاصد صلح‌آمیز، تبدیل آن به منطقه صلح، حسن همجواری، دوستی و همکاری و حل کلیه مسائل مرتبط با دریای خزر از طرق مسالمت‌آمیز»، «تضمین امنیت و ثبات در منطقه دریای خزر»، «عدم حضور نیروهای مسلح بیگانه در دریای خزر» و «در اختیار قرار ندادن قلمرو خود توسط هریک از کشور ساحلی به سایر دولت‌ها برای ارتکاب تجاوز و انجام سایر اقدامات نظامی علیه هر کدام از کشور ساحلی» تأکید کردند.

** دیدار با پوتین در عشق‌آباد؛ آخرین برنامه سفر یک‌روزه رئیسی

آقای رئیسی در آخرین برنامه‌ی سفر خود، شب گذشته با ولادیمیر پوتین ملاقات کرد و طی سخنانی به راهبرد اقتصادی مهمی اشاره کرد که "تبادلات مالی دو کشور باید در چارچوبی مستقل که سیستم تبادلات مالی غربی گسترش یابد تا هیچ کشوری نتواند بر آن اعمال نفوذ و فشار کند."

پوتین هم با استقبال از پیشنهاد ایران برای گسترش همکاری‌ها در حوزه‌های انرژی و سوآپ اذعان کرد که "در ماه‌های اخیر حجم مبادلات تجاری و روابط اقتصادی دو کشور افزایش خوبی داشته که این مسیر باید ادامه یابد."

مبادله با پول‌های رایج فی‌مابین دو کشور به اعتقاد کارشناسان می‌تواند مراودات تجاری را از سلطه‌ی دلار خارج کرده و باعث ارتقای روابط اقتصادی و شکوفایی آن شود. البته این مسئله درباره روسیه که به‌گفته‌ی ناظران سیاسی روابط عمیق و راهبردی با ایران دارد که قابل افزایش و تعمیم در سایر حوزه‌ها است موجبات تأمین منافع و انتفاع اقتصادی برای هر دو کشور را فراهم می‌کند.

بر اساس این گزارش، رئیسی بامداد امروز (پنج‌شنبه 9 تیرماه) پس از سفر حدود 16 ساعته به ترکمنستان و برنامه‌های فشرده و متعدد به تهران بازگشت.

نورز بای حاجی تاقان مفتی قزاقستان در دومین اجلاس منطقه ای وحدت اسلامی که صبح امروز در سالن دکتر ابراهیمی دانشگاه آزاد اسلامی گرگان برگزار شد، ضمن تقدیر از تلاش‌های مجمع تقریب در برگزاری این کنفرانس منطقه ای اظهار داشت: در واقع دیدار و ارتباط با علمای اسلامی در چنین کنفرانس هایی گامی مهم در جهت تقویت وحدت امت اسلامی است.

وی افزود: شهر گرگان برای ما قزاقستانی ها غریبه نیست، برخی از مردم کشورمان در این منطقه سکونت دارند چراکه از در گذشته اجداد ما به این منطقه مهاجرت کرده اند.

 نورز بای حاجی تاقان خاطر نشان کرد: انقلاب اسلامی ایران تاثیر شگرفی بر جهان اسلام و مسلمانان به خصوص بر ادبیات قزاقستان گذاشته است.

مفتی قزاقستان با بیان اینکه اسلام دین وحدت و بیداری است، تصریح کرد: باید تلاش کنیم تا در کشورهای مسلمان صلح برقرار شود و علما و اندیشمندان اسلامی موظفند تا برای تقویت وحدت هرچه تمام تر میان مسلمانان تلاش کنند. 

وی با تاکید بر اینکه امت اسلامی برای رسیدن به نعمت‌های خداوند، ضروری است که وحدت و انسجام خود را حفظ کنند، گفت: این کنفرانس امت اسلام را به سمت شکوفایی می برد و پیوند میان مسلمانان را محکم می کند.