تیمی از محققان در حال آزمایش یک درمان نوآورانه برای دیابت نوع ۲ هستند که ممکن است نیاز به تزریق انسولین سنتی را از بین ببرد. این درمان شامل اسپری کردن بخار داغ بر روی پوشش دوازدهه، اولین قسمت روده کوچک، برای بهبود حساسیت بدن به انسولین است.

مطالعات نشان می‌دهد که افراد دیابتی نوع ۲ که رژیم غذایی غنی از کربوهیدرات‌ها، چربی‌ها و قند‌ها را دنبال می‌کنند، اغلب پوشش دوازدهه ضخیم‌تری دارند. محققان معتقدند که سطح بالای قند خون ترشح انسولین را تحریک می‌کند که به بدن سیگنال می‌دهد تا رشد سلولی را در پوشش دوازدهه افزایش دهد و حساسیت بدن به انسولین را کاهش دهد و خطر ابتلا به دیابت را افزایش دهد.

پس از درمان، سطح دوازدهه بازسازی می‌شود، حساسیت به انسولین را بازیابی می‌کند و به کنترل سطح قند خون کمک می‌کند. یک آزمایش اروپایی و برزیلی که در مجله تحقیقات دیابت و عمل بالینی منتشر شده است، پس از دو سال سطح قند خون را به طور قابل توجهی کاهش داد و بیش از نیمی از بیماران توانستند دوز دارو‌های دیابت خود را کاهش دهند یا دوز ثابتی را حفظ کنند.

طبق گزارش GIE (مجله انجمن آمریکایی آندوسکوپی دستگاه گوارش)، در یک آزمایش کوچک‌تر روی ۲۰ بیمار در شیلی که از نسخه جدیدتر این درمان استفاده می‌کردند، همه شرکت‌کنندگان پس از نه ماه تزریق انسولین را متوقف کردند، اگرچه برخی از آنها به مصرف دارو‌های خوراکی ادامه دادند.

این درمان شامل تخریب بخشی از پوشش دوازدهه با استفاده از یک دستگاه بادکنک‌مانند حاوی مایع گرم یا ابلیشن بخار با فرکانس رادیویی است. دستگاه از طریق آندوسکوپ عبور داده می‌شود و هر انفجار بخار حدود سه ثانیه طول می‌کشد. این دستگاه تا ۶۰ سانتی‌متر از پوشش دوازدهه را پوشش می‌دهد و اثر جراحی بای‌پس معده را تقلید می‌کند که بخش بزرگی از دوازدهه را دور می‌زند تا جذب غذا را کاهش داده و کنترل قند خون را بهبود بخشد.

این عمل حدود نیم ساعت طول می‌کشد و بیمار پس از دو ساعت به خانه برمی‌گردد. پوشش داخلی ظرف چهار هفته بهبود می‌یابد. تا به امروز، هیچ عارضه یا ناراحتی در بین شرکت‌کنندگان گزارش نشده است.

نتایج نشان داد که میانگین سطح هموگلوبین گلیکوزیله (HbA۱c) از ۹.۳٪ به ۷.۶٪ با مقدار ایده‌آل کمتر از ۶.۵٪ کاهش یافته است. دکتر ریحان حیدری، سرپرست این آزمایش، امیدوار است سال آینده آزمایش مشابهی را در بریتانیا آغاز کند.

آرین ساها، مشاور جراحی دستگاه گوارش و چاقی اظهار داشت: «اشتیاق زیادی برای این روش جدید درمان دیابت وجود دارد و می‌تواند به ابزاری مهم برای رسیدگی به تعداد رو به رشد افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ تبدیل شود.»

نشریه آمریکایی در مقاله‌ای با عنوان «دروغ‌هایی که آمریکا درباره خاورمیانه به خود می‌گوید» تصویری انتقادی از سیاست ایالات متحده در این منطقه ارائه کرده و یادآور شده که در طول جنگ غزه، مقامات آمریکایی بارها ادعاهایی مطرح کرده‌اند که بر خلاف آن عمل کرده‌آند؛ از جمله اینکه آتش‌بس نزدیک است، ایالات متحده در پی تحقق آن است، به اسرائیلی‌ها و فلسطینی‌ها به یک اندازه اهمیت می‌دهد، و در مسیری بازگشت‌ناپذیر برای تشکیل کشور فلسطین گام بر می‌دارد.

«رابرت مالی» نماینده ویژه سابق آمریکا در امور ایران و «حسین آقا» ستون‌نویس فارن افرز، این مطلب را به رشته تحریر درآورده‌اند.

این دو نفر در این مقاله تأکید کرده‌اند که مذاکرات آتش‌بس بارها شکست خورده و ایالات متحده از انجام تنها اقدام مؤثر، یعنی مشروط کردن یا توقف کمک‌های نظامی به رژیم صهیونیستی، خودداری کرده است. حال‌آنکه این اقدام می‌توانست نشان دهد واشنگتن واقعاً نگران جان غیرنظامیان است.

عادت به فریب

فارن افرز خاطرنشان کرده که این عادت به فریبکاری سابقه‌ای طولانی دارد. ایالات متحده همواره خود را میانجی نشان داده است، حال‌آنکه همیشه طرفدار یکی از طرفین بوده است. همچنین فرایند صلحی که از سوی واشنگتن طراحی‌شده، بیش از آنکه وضع موجود را تغییر دهد، آن را تثبیت کرده است. این نشریه نوشته که آمریکا به نام دموکراسی و حقوق بشر وارد عمل شده، اما نتیجه اقداماتش بحران‌های پی‌درپی بوده است.

به اذعان نشریه آمریکایی، همین تناقض‌ها باعث شده تا نفوذ آمریکا کاهش یابد. بازیگران محلی دیگر به شعارهای تکراری درباره «راه‌حل دو دولتی» یا «میانجی‌گری آمریکا» اعتنایی ندارند و به رفتارهای مستقیم‌تر و خشن‌تر روی آورده‌اند.

بررسی زمینه‌های شکست

این مقاله مراحل شکست سیاست‌های آمریکا را چنین توصیف کرده است: ابتدا رویکرد غلط و خطای محاسباتی؛ سپس تکرار همان خطاها بدون درس گرفتن؛ و در نهایت دروغ. نویسنده یادآور شده که مقامات آمریکایی بارها موقعیت‌ها را اشتباه تحلیل کردند: چه در کمپ‌دیوید ۲۰۰۰ با «یاسر عرفات»، چه در انتخابات فلسطین ۲۰۰۶ که حماس پیروز شد، و چه در خیزش سوریه ۲۰۱۱ یا در ارزیابی درباره ایران و طالبان.

به نوشته فارن افرز، این خطاها ناشی از تحریف عمدی نبود، بلکه نتیجه سوءبرداشت و استفاده از اطلاعات ناقص بود. مشکل اصلی، فقدان پاسخگویی و یادگیری نهادی است؛ به همین دلیل شکست‌های آمریکا نیز تکرار شده‌اند.

رسانه آمریکای در این مقاله تصریح می‌کند که مقامات آمریکا ابتدا خود را متقاعد می‌کنند که توافق نزدیک است، اما با گذشت زمان این توهم به دروغ بدل می‌شود. برای نمونه، تکرار بی‌پایان تعهد به «راه‌حل دو دولتی» در حالی که شرایط تحقق آن از بین رفته بود، نمونه‌ای از این گذار است. این مقاله تأکید کرده که این دروغ‌ها دیگر حتی شنوندگان را فریب هم نمی‌دهد، چراکه خود گویندگان هم می‌دانند در حال طرح ادعاهایی بی‌اساس هستند.

محدودیت قدرت و بهار عربی

فارن افرز همچنین نوشته که تکیه بر خوش‌بینی توخالی، بازتابی از کاهش قدرت واقعی آمریکا در غرب آسیاست. با وجود برتری نظامی و اقتصادی، واشنگتن بارها از سوی متحدان و مخالفان نادیده گرفته شده و فاصله میان توانایی‌ها و دستاوردهایش بسیار عمیق است.

در افغانستان و عراق، جنگ‌های آمریکایی به کشته شدن صدها هزار نفر انجامیده، اما نتیجه‌ای پایدار نداشته‌اند: طالبان در افغانستان به قدرت بازگشته و در عراق نیز دولتی نزدیک به ایران به قدرت رسیده است. این مقاله نتیجه گرفته که آمریکا نشان داد نه توان جنگیدن و پیروز شدن دارد و نه توان مدیریت صلح.

این مقاله در ادامه یادآور شده که خیزش‌های عربی نیز خطاهای واشنگتن را آشکار کردند. «باراک اوباما» رئیس‌جمهور اسبق آمریکا از «ایستادن در سمت درست تاریخ» سخن گفته بود، اما تاریخ راه خود را رفت. در مصر، دولت سرنگون شد، در لیبی مداخله آمریکا باعث هرج‌ومرج و جنگ داخلی شد، در سوریه نیز حمایت آمریکا از مخالفان فقط جنگ را طولانی‌تر کرد و به مداخله دیگر طرفین منجر شد.

همچنین به اذعان این نویسندگان، جنبش‌های مقاومت منطقه که آمریکا قصد تضعیفشان را داشت - مانند حزب‌الله یا حماس - بارها از بحران‌ها جان سالم به در بردند و حتی قدرت بیشتری گرفتند.

فشار بی‌نتیجه تحریم‌ها و خوش‌بینی دروغین

مالی و آقا تاکید کرده‌اند که سیاست فشار بر ایران نیز بارها شکست خورده است، زیرا  هر تحریم تازه، به جای تغییر رفتار، مقاومت بیشتری را به دنبال داشته است؛ چرخه‌ای که فی‌نفسه نشان‌دهنده ناکارآمدی رویکرد ایالات متحده است.

نمونه دیگری از این تناقض، سیاست اوباما در سوریه بود. او درباره «بشار اسد» رئیس‌جمهور وقت سوریه اعلام کرده بود که «این دیکتاتور سقوط خواهد کرد»، اما بعدها اعتراف کرد که چنین تصوری خیال‌پردازانه بوده است. دولت بایدن نیز از خروج ترامپ از توافق هسته‌ای با ایران انتقاد کرد، اما خود بر تحریم‌ها افزود.

فارن افرز در انتها به این نتیجه رسیده است که دیپلماسی آمریکا در غرب آسیا به فرهنگی از خوش‌بینی دروغین و تکرار وعده‌های بی‌پایه و اساس بدل شده است. این عادت، محصول کاهش قدرت واقعی واشنگتن است. شعارهای مکرر درباره صلح، دموکراسی و حقوق بشر، در عمل پوششی برای سیاست‌هایی بوده که جز ویرانی و بی‌ثباتی چیزی به بار نیاورده‌اند.

با وجود شرایط سختی که در خرداد و تیر ماه سال جاری به‌واسطه حمله جنایتکارانه رژیم صهیونیستی بر کشور حاکم شد یکی از حوزه‌هایی که به فعالیت خود ادامه می‌داد ورزش بود. فدراسیون‌ها و رشته‌های مختلف با توجه به رویدادهای پیش‌ِرو برنامه‌های خود را دنبال می‌کردند، بعد از دفاع 12روزه، فعالیت فدراسیون‌ها شدت گرفت و موفقیت‌هایی در زمینه‌های مختلف رقم خورد از جمله قهرمانی تیم والیبال جوانان در جهان و کشتی آزاد در مسابقات قهرمانی جهان.

واقعیت این است که تحت هر شرایطی ورزش می‌تواند حال‌وهوای جامعه را تغییر دهد و فضای مثبتی را به وجود آورد، هیچ پدیده اجتماعی همانند ورزش این قابلیت را ندارد و «کوچکترین» موفقیت‌های ورزش «بزرگترین» شور و نشاط را در جامعه ایجاد می‌کند، این موضوع در چند شب اخیر با تمام وجود احساس شد زمانی که کشتی‌گیران آزادکار کشورمان مقتدرانه قهرمان جهان شدند، امیرحسین زارع تاج سنگین‌وزن جهان را بر سر گذاشت و «رحمان بی‌رحم» در مدت زمانی کوتاه نسخه حریف ژاپنی‌اش را در فینال پیچید.

کنار قهرمانی، ادای احترام کشتی‌گیران و مربیان به‌ویژه امیرحسین زارع، رحمان عموزاد و پژمان درستکار به پرچم مقدس ایران موضوع دیگری بود که توجهات را به خود جلب کرد، احترام به مام میهن تکمیل‌کننده شب رؤیایی کشتی و ورزش ایران بود. بعد از قهرمانی ایران که پس از 12 سال به دست آمد، رهبر معظم انقلاب اسلامی پیامی ویژه صادر کردند که در تک تک جملات آن نکات مهمی نهفته بود؛ «تلاش اعجاب‌انگیز» روی تشک برای قهرمانی، «رفتار تحسین‌آمیز» برای رفتار کشتی‌گیران پس از قهرمانی و «آمیزه‌ی قدرت و معنویت» برای تلاش فدراسیون، مربیان، کشتی‌گیران که «آفریننده‌ی ارزش‌های والا» شدند.

مقام معظم رهبری در بازه‌های زمانی مختلف برای موفقیت‌های ورزش ایران پیام تبریک صادر کرده‌اند اما جنس این پیام تفاوت داشت، این پیام‌ها یعنی اینکه رهبری توجه‌ای ویژه به مقوله ورزش دارند و همین موضوع باعث دلگرمی ورزشکاران و دست‌اندرکاران ورزش می‌شود.

نکته مهم این است که باید به ورزش به‌اندازه تأثیرگذاری‌اش توجه شود، این موضوع می‌طلبد که نهادهای مختلف تمام همّت خود را برای موفقیت ورزش و متعاقب آن شادی جامعه به‌کار گیرند.

وزارت امور خارجه آلمان امروز (چهارشنبه) با انتشار اطلاعیه‌ای از گفت‌وگوی تلفنی وزرای خارجه آلمان، انگلیس و فرانسه و همچنین مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا با «سید عباس عراقچی» وزیران امور خارجه ایران خبر داد.

در این اطلاعیه آمده است: امروز، وزرای امور خارجه سه کشور اروپایی و نماینده عالی اتحادیه اروپا، تماسی تلفنی با همتای ایرانی خود برای ادامه تلاش‌های دیپلماتیک برقرار کردند.

بنابر اعلام وزارت امور خارجه آلمان، آنها در اظهارات خود ادعا کردند که ایران هنوز اقدامات منطقی و دقیقی را که برای دستیابی به تمدید قطعنامه ۲۲۳۱ لازم است، انجام نداده است.

آن‌ها همچنین تاکید کردند که ایران باید مذاکرات را از سر بگیرد، اجازه بازرسی از سایت‌های حساس را بدهد و به ذخایر اورانیوم غنی‌شده با غلظت بالا رسیدگی کند.

علاوه‌براین، سه کشور اروپایی در ادامه رویکرد خصمانه خود درقبال ایران بر فوریت و عزم خود برای پیشبرد اعمال مجدد تحریم‌ها بدون اقدامات مشخص در روزهای آینده تأکید کردند.

یک سخنگوی وزارت خارجه آلمان نیز در گفت‌وگو با خبرگزاری فرانسه، با ادعای اینکه «توپ در زمین ایران است»، گفته پیشنهاد برای تمدید موقت اسنپ‌بک در صورت «انجام تعهدات مشخص از سوی ایران» روی میز است.

او همچنین مدعی شده است: در حال حاضر، گام‌های برداشته‌شده توسط ایران کافی نبود است.

شیخ «نعیم قاسم» دبیرکل حزب‌الله لبنان در پیامی تصویری به مناسبت اولین سالگرد انفجار پیجرها که توسط رژیم اشغالگر صهیونیستی در لبنان صورت گرفت، مجروحان این عملیات را «پیشگامان بصیرت» و «ضربان واقعی مسیر مقاومت» خواند و با ستایش از ایستادگی‌شان، تأکید کرد که تلاش‌هایشان امروز ارزشمندتر از هر زمان دیگر است.

دبیرکل حزب‌الله لبنان در ابتدای سخنرانی خود زخمی‌های عملیات انفجار پیجرها و سایر مجروحان، آن‌ها را نور راهنمای امنیت مسیر و حیات‌بخش استمرار نبرد توصیف کرد

وی با اشاره به سه ویژگی اصلی این مجروحان گفت نخستین ویژگی آنها، «بهبود و تعالی بر جراحات» همانند حضرت ابوالفضل العباس(ع)؛ دوم، «بصیرت و قیام دوباره با امید به آینده» که راه را روشن و بی‌ابهام پیش چشم‌شان نگاه می‌دارد؛ و سوم، «استمرار حضور در میدان» برخلاف هدف دشمن صهیونیستی که می‌خواست توانشان را از کار بیندازد.

دبیرکل حزب‌الله لبنان خطاب به مجروحان این جنایت رژیم صهیونیستی افزود: دشمن می‌خواست توانایی‌های شما را از بین ببرد و شما را از نبرد خارج کند، اما اکنون شما با قدرت و انرژی بیشتری وارد نبرد شده‌اید.

شیخ نعیم قاسم تأکید کرد که این مجروحان حامل «پیام کامل اسلام» و پیروان ولایت و خط امام خمینی(ره) و امام خامنه‌ای و در جستجوی آینده‌ای روشن در پرچم‌داری امام مهدی(عج) هستند.

دبیرکل حزب‌الله گفت: «بدانید اسرائیل سقوط خواهد کرد؛ زیرا مقاومت تا آزادی ادامه خواهد یافت و این پیروزی حتمی است.»

این پیام با سلام و دعا برای همه مجروحان و آرزوی پیروزی مقاومت پایان یافت.

شبکه المیادین به سندی از پیش‌نویس قطعنامه مشترک ایران، روسیه، چین و کشورهای دیگر درباره ممنوعیت هدف قرار دادن تأسیسات هسته‌ای زیر نظارت آژانس دست یافته است.

 بر اساس  پیش‌نویس این قطعنامه، باید هرگونه حمله یا تهدید به حمله علیه سایت‌ها و تأسیسات هسته‌ای تحت نظارت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ممنوع شود.

پیش‌نویس این قطعنامه تاکید دارد حملات به تأسیسات هسته‌ای خطرات جدی برای نظام نظارتی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، صلح و امنیت بین‌المللی و ایمنی و امنیت مواد هسته‌ای ایجاد می‌کند.

در ادامه پیش‌نویس قطعنامه بر حق کامل و تغییرناپذیر در انجام تحقیقات، تولید و بکارگیری انرژی صلح آمیز هسته‌ای تاکید شده است.

همین طور در این سند منتشر شده توسط المیادین تاکید شده است که آژانس انرژی اتمی باید نقش خود را در جلوگیری از هرگونه آسیب به فعالیت‌های صلح آمیز هسته‌ای بر اثر حملات یا تهدیدات تضمین کند.

در پیش‌نویس این قطعنامه همچنین حملات "عمدی و غیرقانونی" انجام‌شده در ژوئن 2025 علیه سایت‌ها و تأسیسات هسته‌ای ایران محکوم شده است.

 میخائیل اولیانوف، نماینده دائم روسیه در سازمان‌های بین‌المللی در وین، اعلام کرد که روسیه به همراه چین، نیکاراگوئه و ونزوئلا در تدوین پیش‌نویس قطعنامه ایران برای ممنوعیت حمله به تأسیسات هسته‌ای مشارکت داشتند.

شبکه المیادین به سندی از پیش‌نویس قطعنامه مشترک ایران، روسیه، چین و کشورهای دیگر درباره ممنوعیت هدف قرار دادن تأسیسات هسته‌ای زیر نظارت آژانس دست یافته است.

 بر اساس  پیش‌نویس این قطعنامه، باید هرگونه حمله یا تهدید به حمله علیه سایت‌ها و تأسیسات هسته‌ای تحت نظارت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ممنوع شود.

پیش‌نویس این قطعنامه تاکید دارد حملات به تأسیسات هسته‌ای خطرات جدی برای نظام نظارتی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، صلح و امنیت بین‌المللی و ایمنی و امنیت مواد هسته‌ای ایجاد می‌کند.

در ادامه پیش‌نویس قطعنامه بر حق کامل و تغییرناپذیر در انجام تحقیقات، تولید و بکارگیری انرژی صلح آمیز هسته‌ای تاکید شده است.

همین طور در این سند منتشر شده توسط المیادین تاکید شده است که آژانس انرژی اتمی باید نقش خود را در جلوگیری از هرگونه آسیب به فعالیت‌های صلح آمیز هسته‌ای بر اثر حملات یا تهدیدات تضمین کند.

در پیش‌نویس این قطعنامه همچنین حملات "عمدی و غیرقانونی" انجام‌شده در ژوئن 2025 علیه سایت‌ها و تأسیسات هسته‌ای ایران محکوم شده است.

 میخائیل اولیانوف، نماینده دائم روسیه در سازمان‌های بین‌المللی در وین، اعلام کرد که روسیه به همراه چین، نیکاراگوئه و ونزوئلا در تدوین پیش‌نویس قطعنامه ایران برای ممنوعیت حمله به تأسیسات هسته‌ای مشارکت داشتند.

عنایات کریمانه حضرت معصومه(س) به مشتاقانش، سابقه‌ای دیرینه دارد. این روایات، گواهی می‌دهند که تقدم در حضور و ابراز ارادت به ساحت مقدس آن حضرت، همواره پاسخ و پاداشی الهی را به همراه داشته است.

راوی می گوید: نزد امام صادق علیه السلام رفتم و دیدم آن بزرگوار با کودکی که در گهواره است سخن می گوید.

با تعجب از آن حضرت پرسیدم: آیا شما با کودکی که در گهواره است سخن می گویید؟

آن حضرت فرمود: آری اگر تو هم مایل هستی نزد او بیا و با او حرف بزن؛ نزدیک رفته به کودک سلام کردم، کودک جواب مرا داد و فرمود:

نامی را که برای دختر خود انتخاب کرده ای عوض کن زیرا خداوند آن نام را دوست ندارد.

خداوند چند روز پیش به من دختری عطا کرده بود که من نام او را حمیرا گذاشته بودم.

سخن گفتن نوزاد اطلاع او از اخبار پنهانی و نهی از منکر او مرا به تعجب واداشته و بهت زده کرده بود، امام صادق علیه السلام به من فرمود: «تعجب نکن زیرا این نوزاد پسرم موسی است؛ خداوند از او دختری به من عنایت خواهد کرد که نامش فاطمه است و در سرزمین قم به خاک سپرده می شود و هر کس او را زیارت کند بهشت بر او واجب می گردد.»

به مناسبت بیست و سوم ربیع الاول، سالروز ورود پرخیر و برکت بانوی کریمه حضرت فاطمه معصومه سلام‌الله‌علیها به شهر قم، به این نکته اشاره می‌کنیم که این حضور کوتاه، تحولی بزرگ در تاریخ ایران رقم زد. قم به برکت مضجع شریف ایشان، به کانون علمی و معنوی اهل‌بیت علیهم‌السلام بدل شد و نقشی بنیادین در گسترش تشیع ایفا کرد.

نقش حضرت معصومه‌ سلام‌الله‌علیها در گسترش تشیع در ایران

هجرت حضرت فاطمه معصومه سلام‌الله‌علیها از مدینه به قم را باید نقطه عطفی بزرگ در تاریخ تشیع ایران دانست. اگرچه ایشان تنها حدود ۱۷ روز در قم اقامت داشتند، اما برکت حضور و سپس دفن این بانوی کریمه، قم را به کانون علمی و معنوی تشیع بدل ساخت؛ شهری که بعدها به «ام‌القرای شیعه» شهرت یافت.

هجرتی تاریخ‌ساز

هجرت حضرت معصومه سلام‌الله‌علیها در میان سلسله هجرت‌های یکصد ساله شیعیان از نیمه قرن دوم تا نیمه قرن سوم هجری جایگاهی ممتاز دارد. این هجرت همانند هجرت امام رضا علیه‌السلام، سبب شد ایران به تدریج چهره‌ای تازه به خود گیرد و مسیر فرهنگی آن به سوی آموزه‌های اهل‌بیت علیهم‌السلام تغییر یابد [۱][۲][۳].

قم؛ قلب تپنده تشیع

قم از همان آغاز به برکت مضجع شریف حضرت معصومه سلام‌الله‌علیها، به پناهگاه مؤمنان و مأمن عالمان و محدثان تبدیل شد. سفارش‌های مکرر ائمه اطهار علیهم‌السلام درباره زیارت ایشان جایگاه این بانوی کریمه را بیش از پیش آشکار می‌سازد. از جمله روایت شده است:

«هرکس دخترم را در شهر قم زیارت کند، بهشت بر او واجب می‌شود.»

«هرکس خواهرم را در شهر قم زیارت کند، بهشت بر او واجب می‌شود.»

«هرکس عمه ما را در شهر قم زیارت کند، بهشت بر او واجب می‌شود.»

این فضیلت‌ها باعث شد شیعیان برای زیارت به قم بیایند و بسیاری همانجا ساکن شوند. بدین ترتیب، قم به‌سرعت به یکی از پرترددترین شهرهای اسلامی و پایگاه اصلی تشیع بدل گشت [۴][۵].

رازی قزوینی در قرن ششم می‌نویسد: «مقبره حضرت معصومه سلام‌الله‌علیها مورد زیارت خاص و عام است، حتی پادشاهان و امرای حنفی و شافعی به زیارت آن تربت تقرب می‌جویند» [۶]. همچنین منابع قرن چهارم از حضور مردم ری و دیگر نواحی در زیارت این بانوی بزرگوار سخن گفته‌اند [۷].

منطقه جبال و تأثیر قم بر شهرهای اطراف

منطقه «جبال» در منابع تاریخی به ناحیه‌ای گسترده گفته می‌شد که شهرهایی چون اصفهان، زنجان، قزوین، همدان، دینور، ری و کرمانشاه را در بر می‌گرفت [۱۱]. قم که در میانه این منطقه قرار داشت، با مرکزیت مرقد حضرت معصومه سلام‌الله‌علیها، به کانونی برای نشر معارف شیعی بدل شد و اندک‌اندک بر همه این شهرها اثر گذاشت.

مورخان گزارش داده‌اند که تشیع در شهرهایی چون ری و کاشان به شدت متأثر از قم و عالمان آن بوده است [۸][۹][۱۰].

رفت‌وآمد بازرگانان، زائران و دانش‌طلبان از این مناطق به قم، کانالی برای انتقال فرهنگ شیعی فراهم آورد. حتی شهرهایی که از نظر جغرافیایی در حوزه نفوذ قم نبودند، مانند برخی مناطق کرمان، به واسطه ارتباطات علمی و فرهنگی با قم، پذیرای اندیشه‌های شیعی شدند.

نقش اشعریان و محدثان قمی

در همین دوره، خاندان اشعری در قم نفوذ فراوانی داشتند و ارتباط مستقیم با ائمه علیهم‌السلام برقرار می‌کردند [۱۲]. صدها محدث و شاگرد اهل‌بیت در این شهر حضور یافتند و میراث حدیثی شیعه را حفظ و منتقل کردند [۱۳]. چنین فضایی موجب شد تشیع مناطق جبال، و به تبع آن بخش‌های وسیعی از ایران، تحت‌تأثیر مستقیم قم قرار گیرد [۱۴][۱۵].

حوزه علمیه قم؛ میراث حضرت معصومه سلام‌الله‌علیها

یکی از ثمرات اصلی حضور حضرت معصومه سلام‌الله‌علیها در قم، پایه‌گذاری حوزه علمیه این شهر بود. گزارش‌ها حاکی از آن است که در قرن چهارم، بیش از ۲۰۰ هزار دانشمند در این خطه حضور داشته‌اند [۱۶].

کوشش‌های علمی عالمان قمی منجر به نگارش صدها اثر شد که بسیاری از آن‌ها به دیگر مراکز علمی اسلامی منتقل گردید و در گسترش تشیع سهم بسزایی ایفا کرد [۱۷]. از جمله، کتاب مائة منقبة نوشته ابن شاذان قمی در مسجدالحرام تدریس می‌شد [۱۸].

جمع‌بندی

هجرت و دفن حضرت معصومه سلام‌الله‌علیها در قم، باعث شد این شهر به محور اصلی تشیع در ایران بدل شود. قم نه‌تنها فرهنگ شیعی را در منطقه جبال و شهرهای اطراف چون ری، کاشان، آوه و فراهان گسترش داد، بلکه به مرور بر مناطق دورتر مانند کرمان نیز تأثیر گذاشت.

سفارش‌های مکرر ائمه علیهم‌السلام در فضیلت زیارت آن حضرت، قم را به مقصد دائمی شیعیان تبدیل کرد. از دل این مرکز، حوزه‌ای علمی و فرهنگی پدید آمد که قرن‌هاست در سطح جهانی پرچمدار نشر معارف اهل‌بیت علیهم‌السلام است.

بی‌شک، راز ماندگاری و اقتدار تشیع در ایران، در برکت وجودی حضرت فاطمه معصومه سلام‌الله‌علیها ریشه دارد.

پی‌نوشت‌ها:

۱. تاریخ قم، ص ۳۰۸؛ خلاصة البلدان، ص ۱۱۷.

۲. فرهنگ و تمدن اسلامی در قم – قرن سوم هجری، ص ۱۲۸.

۳. حریم مطهر بانوی عالی‌قدر اهل بیت حضرت معصومه (س)، مقدمه استاد دوانی، ص ۳۴.

۴. تاریخ قم، صص ۳۰۹ – ۳۱۱؛ بحار الانوار، ج ۹۹، ص ۲۶۵؛ زاد المعاد، ص ۵۴۷.

۵. شناخت‌نامه قم و حضرت معصومه، ص ۲۲۸.

۶. النقض، ص ۵۸۸.

۷. تاریخ قم، ص ۳۰۸.

۸. تاریخ قم، ص ۳۱۸ – ۳۱۹؛ کاشان در مسیر تشیع، ص ۱۲۰ – ۱۲۴؛ تاریخ گسترش تشیع در ری، ص ۳۲.

۹. تاریخ تشیع در ایران از آغاز تا قرن نهم هجری، ص ۱۱۷ – ۱۳۲.

۱۰. مناسبات اهل بیت با ایرانیان، ص ۱۹۵؛ شناختنامه قم، ج ۵، ص ۳۶۳ – ۳۶۴.

۱۱. یاقوت حموی، معجم البلدان، ج ۲، ص ۹۹.

۱۲. پیشگامان تشیع در ایران، ص ۵۶.

۱۳. تاریخ تشیع در ایران از آغاز تا پایان قرن نهم هجری، ص ۳۰۸.

۱۴. تاریخ ایران در قرون نخستین اسلامی، ص ۳۲۶.

۱۵. قم‌نامه، ص ۱۴۳.

۱۶. مجلسی، لوامع صاحبقرانی، ج ۱، ص ۴۷۸.

۱۷. جباری، مکتب حدیثی قم، ص ۱۰۸.

۱۸. «کنز الفوائد»، ج ۲، ص ۵۵؛ «دائرة المعارف بزرگ اسلامی»، ج ۴، مدخل: «ابن شاذان»، ص ۵۲ – ۵۳.

کرامات و معجزات اهل بیت و اولیای خدا، نشانه‌هایی از عالم غیب و محبت بی‌پایان آنان به بندگان است. داستان زیر، روایتی شنیدنی از لطف ویژه حضرت فاطمه معصومه (س) به زائرانش را نقل می‌کند.

خادم و کلیددار حرم که مکبر مرحوم آقای روحانی از علمای قم بود، می‌گوید: شبی از شب‌های سرد زمستان، در خواب حضرت معصومه (سلام‌الله‌علیها) را دیدم که فرمود:

«بلند شو و بر سر مناره‌ها چراغ روشن کن.»

از خواب بیدار شدم، ولی توجهی نکردم.

مرتبهٔ دوم، همان خواب تکرار شد و من بی‌توجهی کردم.

در مرتبهٔ سوم، حضرت فرمود: «مگر نمی‌گویم بلند شو و بر سر مناره چراغ روشن کن؟!»

من هم از خواب بلند شدم، بدون آن‌که علت آن را بدانم، در نیمه‌شب بالای مناره رفته و چراغ را روشن کردم و برگشتم و خوابیدم.

صبح بلند شدم و درِ حرم را باز کردم و بعد از طلوع آفتاب، از حرم بیرون آمدم و با دوستانم کنار دیوار و زیر آفتاب زمستانی نشسته، صحبت می‌کردیم که متوجه صحبت چند نفر زائر شدم که به یکدیگر می‌گفتند:

«معجزه و کرامت این خانم را دیدید؟ اگر دیشب در این هوای سرد و با این برف زیاد، چراغ منارهٔ حرم این خانم روشن نمی‌شد، ما هرگز راه را نمی‌یافتیم و در بیابان هلاک می‌شدیم.»

خادم می‌گوید: من نزد خود متوجه کرامت و معجزهٔ حضرت و نهایت محبت و لطف او به زائرینش شدم.

اهل بیت پیامبر (ع)، مظهر رحمت بی‌منتهای الهی و درهای رهایی بخشی هستند که کراماتشان تاریخ را درنوریده است. در میان این خاندان نورانی، حضرت فاطمه معصومه (س) بانوی کریمه ای هستند که آستان ملکوتی‌شان در دیار قم، برای دوست و غریب، مرجع حاجت و مأمن درماندگان است. آنچه پیش روست، روایت گویایی از یکی از این کرامات بی‌شمار است که تقدیم حضور شما می‌شود.

آیت‌الله سیدشهاب الدین مرعشی نجفی نقل می‌کنند:

«وقتی از نجف اشرف به شهر قم مهاجرت کردیم، منزل محقری را در پایین شهر اجاره کردیم و با نهایت فقر و قناعت روزگار می‌گذراندیم. زن صاحب‌خانه بسیار بداخلاق و سخت‌گیر بود و ایراد فراوانی می‌گرفت. حتی موقع شستن رخت و لباس، با همسر من دعوا می‌کرد و می‌گفت: «رخت‌ها را ببرید کنار رودخانه بشویید تا چاه منزل پر نشود.»

یک روز بر سر این موضوع با همسرم دعوا و سر و صدای بسیار کرد. من حوصله‌ام سر آمد و دلتنگ شدم و قلبم پریشان شد. چاره‌ای نیافتم، جز اینکه با آن حالت پریشان برخاستم و به حرم حضرت معصومه (سلام‌الله‌علیها) مشرف شدم و با آن حضرت راز و نیاز کردم.

پس از سلام و زیارت و نماز، متوسل به آن حضرت شده، آن بزرگوار را به درگاه خداوند شفیع قرار دادم و عرض کردم: «بی‌بی جان من، میهمان تو هستم و به آستان تو پناه آورده‌ام. از خدا بخواه که مرا از این گرفتاری مستاجری خلاص کند.»

دعا و گریه کرده، برگشتم. چند روزی نگذشته بود که نامه‌ای از عمویم از شهر تبریز به دستم رسید. نامه را خواندم و دیدم نوشته بود:

«من نذر کرده بودم که اگر حاجتم روا شود، برای یک طلبه‌ای که در قم درس می‌خواند و خانه ندارد، یک باب خانه بخرم. اکنون حاجتم روا شده، خواستم به نذرم وفا کنم و چون دیدم شما نیز خانه ندارید، ترجیح دادم که پول خانه را به شما بدهم. لذا مبلغ ششصد تومان حواله دادم که بروید در بازار قم از حاج محمدحسین یزدی تحویل بگیرید.»

بدین وسیله خداوند به برکت حضرت فاطمه معصومه (سلام‌الله‌علیها)، ما از گرفتاری مستاجری خلاص کرد.»