سوره مبارکه «کوثر» کوتاه‌ترین سوره قرآن و در عین حال دارای مضامین بلندی است که در قالبی بسیار زیبا، و نظمی نیکو و اعجازآمیز در «مکّه مکرّمه» نازل شده است. اینکه مقصود از «کوثر» فرزندان رسول‌ خدا(ص) و در رأس ایشان(ع) حضرت فاطمه زهرا(س) است، یکی از دیدگاهای مطرح شده در منابع تفسیری است.[۱]

درباره زیبایی‌ها و شگفتی‌های این سوره نکات فراوانی مطرح شده که از جمله آنها، گفتار ناب و قابل توجّه سه تن از مفسّران پرآوازه اهل تسنّن زمخشری، فخر رازی و ابن قیم جوزیه است.

در این نوشتار ابتدا به جایگاه علمی این سه مفسّر مشهور پرداخته، سپس گوشه‌ای از عجائب و زیبایی‌های این سوره کوتاه و پرمضمون را از نگاه ایشان، گزارش می‌دهیم:

۱. زمخشری (م ۵۲۸ یا ۵۳۸ق)

ابوالقاسم محمود بن عمر زمخشری از مفسّران پرآوازه اهل تسنّن است. وی درکلام «معتزلی» و در فقه «حنفی»[۲] است.

جایگاه علمی‌اش را با القابی نظیر: «علّامه»، «نحوی»، «لغوی»، «متکلّم»، «مفسّر»، «علّامه ادب»، «نسب‌شناس عرب» و «پیشوای دوران خود»، وصف نموده‌اند.[۳] زمخشری در رساله ای با عنوان «اعجاز سوره کوثر» که با تحقیق استاد حامد خفاف در بیروت چاپ شده، به بیان نظم شگفت‌انگیز و ترتیب نیکوی سوره کوثر با وجود کوتاهی آیاتش، پرداخته است.[۴] از جمله آنکه می گوید:

۱. در این قول خداوند «لِرَبِّکَ» دو زیبایی وجود دارد: نخست إلتفات (از تکلّم به غیبت) و منصرف شدن کلام از ضمیر به اسم ظاهر. دوّم آشکار نمودن شأن کبریائی خداوند.

۲. کلمه «لِرَبِّکَ» در آیه «فَصَلِّ لِرَبِّکَ وَ انْحَرْ»، برای رعایت فاصله (سجع) که یکی از صنایع بدیع است، تکرار نشده است.[۵] فواصل این سوره عبارتند از: «الکوثر»، «و انحر»، «الأبتر».

۲. فخر رازی(م ۶۰۶ق)

فخرالدین محمدبن عمر رازی را «مفسّر و متکلّم»[۶]، «علّامه بزرگ و ذوفنون»، «اصولی»، «بزرگ حکما و مصنفان»[۷]، «یگانه دوران»، «فقیه شافعی»، و «دارای تألیفات در کلام و معقولات»[۸] توصیف کرده‌اند. وی درباره اعجاز، زیبایی‌ها و ویژگی‌های ممتاز سوره «کوثر» نکات جالب توجهی دارد که به برخی از آنها اشاره می‌شود:

۱. صفات مطرح شده در این سوره تناسب زیبایی از نوع «تقابل»، با صفات ذکر شده در سوره قبل آن یعنی «ماعون» دارد. در سوره ماعون چهار صفت برای منافقان شمرده شده است: بخل (آیه ۲ و ۳)؛ ترک نماز (آیه ۵)؛ ریا در نماز (آیه ۶)؛ مانع‌شدن از زکات. متضاد این اوصاف در سوره کوثر عبارت است از: ۱ـ زیاد عطا کردن: «إِنَّا أَعْطَیْناکَ الْکَوْثَرَ» در مقابل صفت «بخل» است. یعنی: ما خیر فراوان به تو عطا کردیم. تو هم زیاد عطا کن و بخل نورز. ۲ـ مداومت بر نماز: آیه «فَصَلِّ» (بر نماز مداومت کن) در مقابل صفت ترک یا سهل‌انگاری نماز در آیه «الَّذینَ هُمْ عَنْ صَلاتِهِمْ ساهُونَ» می باشد. ۳ـ نماز برای رضای پروردگار: آیه «لِرَبِّکَ» در مقابل صفت «ریا» در آیه «الَّذینَ هُمْ یُراؤُنَ» است. ۴ـ صدقه دادن گوشت قربانی: آیه «وَ انْحَر» در مقابل صفت «مانع شدن از زکات» در آیه «وَ یَمْنَعُونَ الْماعُونَ» است.[۹]

۲. سوره کوثر از جهات گوناگونی معجزه است: ۱ـ خبر دادن از غیب: اگر «کوثر» به «فراوانی پیروان دین اسلام» یا «فروانی فرزندان و قطع نشدن نسل رسول خدا(ص)» تفسیر شود، همانطور که آیات «إِنَّا أَعْطَیْناکَ الْکَوْثَرَ» و «إِنَّ شانِئَکَ هُوَ الْأَبْتَر» بدان اشاره دارند؛ خبر غیبی قرآن از آینده به شمار می‌رود. خبری که مضمون آن محقق شده، با واقع مطابقت دارد. همچنین آیه «فَصَلِّ لِرَبِّکَ وَ انْحَرْ» اشاره به زوال فقر دارد. زیرا لازمه دستور به «قربانی کردن»(انْحَرْ) توانایی بر انجام آن است. پس این آیه کریمه هم جزء اخبار غیبی قرآن قرار می‌گیرد. ۲ـ کمال قرآن و ناتوانی کافران از معارضه با کوتاه‌ترین سوره قرآن: اینکه کافران از معارضه با این سوره کوتاه (و پر مضمون) عاجز بودند، به طریق اولی نتوانستند با کلّ قرآن معارضه کنند. بنابراین اثبات می‌شود که قرآن کلام خداست و در پی آن، همه خیرات دنیا و آخرت تثبیت می‌شود. از این‌رو سوره کوثر خود «کوثر» است. در صورت «کوتاه» و در معنی «بزرگ».[۱۰]

۳. خصوصیت متفاوت سوره «کوثر» در نسبت با سائر سوره‌های قرآن این است که هم یکایک آیاتش معجزه است، هم مجموعه این سوره مبارکه. لذا احتمال دارد که مراد از «کوثر» همین سوره باشد.[۱۱]

۴. تناسب زیبایی میان آغاز و پایان این سوره وجود دارد. به این بیان که خداوند در پاسخ به دشمن پیامبر(ص) که آن حضرت(ص) را به «کم بودن»، و خود را به «زیاد بودن» تعداد، توصیف می‌کرد؛ «کثرت» و «عزّت» را از آنِ حضرت محمّد(ص)، و «قلّت» و «ذلّت» و «ابتر بودن» را برای دشمن آن حضرت(ص) دانسته است.[۱۲]

۵. از دیگر لطائف این سوره، مدح خاصّ خداوند از پیامبر(ص) گرامی‌اش است. هر یک از کفار، رسول خدا(ص) را به طریقی با عباراتی توهین‌آمیز توصیف می‌کردند. مانند اینکه برخی آن حضرت(ص) را بی فرزند، برخی دیگر بی‌یاور و برخی هم نسل‌بریده می‌خواندند. اما خداوند سبحان با آیه «إِنَّا أَعْطَیْناکَ الْکَوْثَرَ» به گونه‌ای ستایش کرد که همه فضائل در آن داخل باشد. زیرا «کوثر» در این آیه به چیزی مقیّد نشده است و شامل همه خیرات دنیا و آخرت می‌شود.[۱۳]

۳. ابن قیم جوزیه (۷۵۱ق) (الفوائد المشوق، ص۳۸۸ـ۳۸۹)

محمدبن ابی‌بکر ابن قیم جوزیه «فقیه حنبلی»، «اصولی»، «مفسّر»، «نحوی» و «عارف» بوده است. گفته‌اند او در انواع علوم اسلامی از قبیل: «تفسیر»، «اصول دین»، «کلام»، «علوم حدیث»، «فقه و اصول»، و «عربی» ید طولایی داشته است.[۱۴] او از ملازمان و شاگردان ابن‌تیمیه(م۷۲۸ق) بوده است.[۱۵] از دیدگاه وی سوره کوثر کوتاه‌ترین سوره قرآن، و در عین حال دارای الفاظ بدیع، بسیار زیبا و سرورآور، و معانی بلند و استواری است که مقتضی اعجاز آن است. از دیدگاه وی بیست و یک نکته لطیف در آیات این سوره وجود دارد. برخی از این نکات عبارتند از:

آیه کریمه «إِنَّا أَعْطَیْناکَ الْکَوْثَرَ»: ۱. دلالت می‌کند بر هدیه بسیار زیاد از بخشنده‌ای بزرگ. چنین نعمتی بسیار با عظمت است. ۲. صفت «الکوثر» با «ال» استغراق همراه شده تا معنای «کثرت» را کامل کند و شامل موصوف (محذوف) باشد.[۱۶]

آیه کریمه «فَصَلِّ لِرَبِّکَ وَ انْحَرْ»: ۱. در این آیه کریمه به دو نوع از عبادات اشاره شده است: عبادات بدنی که قوام آن نماز است. دیگری عبادات مالی است که زکات در قلّه آن قرار دارد. ۲.رعایت فاصله (سجع) که یکی از صنایع بدیع است، در این آیه بدون هیچ تکلّفی، رعایت شده است. ۳. در این قول خداوند «لِرَبِّکَ» دو زیبایی وجود دارد: نخست إلتفات (از تکلّم به غیبت) و منصرف شدن کلام از ضمیر به اسم ظاهر. دوّم آشکار نمودن شأن کبریائی خداوند.[۱۷]

آیه کریمه «إِنَّ شانِئَکَ هُوَ الْأَبْتَر»: نام دشمنی که به رسول خدا(ص) توهین کرده و ایشان(ص) را «أبتر» خوانده بود، ذکر نشده تا شامل حال همه کسانی شود که شبیه آن توهین‌کننده (عاص بن وائل) به پیامبر(ص) هستند.[۱۸]

پی نوشت ها:

شیخ نعیم قاسم دبیرکل حزب‌الله لبنان در ابتدای سخنرانی خود تصریح کرد: دفاع از غزه وظیفه و اقدامی واجب است و این نه‌تنها وظیفه ما بلکه وظیفه همه اعراب و مسلمانان است.

وی افزود: ما انتظار داشتیم تجاوز جنایتکارانه اسرائیل هر لحظه علیه لبنان انجام شود، اما زمان مشخصی را نمی‌دانستیم، بنابراین تجاوز در سپتامبر رخ داد و این ربطی به حمایت و پشتیبانی از غزه ندارد، بلکه مرتبط با پروژه توسعه‌طلبی اسرائیل است.

 دبیر کل حزب الله لبنان با طرح این سوال که دشمن با تهاجم به لبنان چه دستاوردی داشته است تصریح کرد: دشمن اسرائیلی شماری از رهبران و فرماندهان حزب الله و در راس آنها سید حسن نصرالله رهبر شهیدان مقاومت را به شهادت رساند و جنایات وحشیانه خود را علیه غیرنظامیان ادامه داد اما هرگز نتوانست کانون  مقاومت را  در هم بشکند.

 شیخ نعیم قاسم با اشاره به مقاومت اسطوره ای مقاومت از جمله خون حسن نصرالله سید الشهدای مقاومت و ایجاد انگیزه برای ادامه مقاومت تصریح کرد: رزمندگان ما توانستند صدمات زیادی به دشمن وارد کنند و صدها نفر از سربازان را زخمی کنند یا به هلاکت برسانند در حالیکه ما مانع از رسیدن دشمن به اهداف خود از جمله هدف اصلی یعنی در هم شکستن مقاومت شدیم.

 نعیم قاسم گفت: من به تمام مردم و کسانی که با مقاومت و ایستادگی خود توانستند نقشه دشمن را خنثی کنند و پشتوانه رزمندگان در میدان بودند، سلام و درود می فرستم و از آنها تقدیر می‌کنم.

 دبیر کل حزب الله تاکید ما هرگز در برابر دشمن تسلیم یا تحقیر و ذلیل نخواهیم شد و این صفات هرگز در خصوص حزب الله اتفاق نخواهد افتاد. ما شاکر خداوند هستیم که  ما را ثابت قدم و برتر قرار داد و ما را قادر ساخت تا این رویارویی را با پیروزی واقعی به انجام برسانیم.

دبیر کل حزب الله  که موضوعات سخنرانی خود را بر اوضاع لبنان و تجاوزات رژیم صهیونیستی و  برنامه حزب الله در آینده و تحولات سوریه  متمرکز کرده استٰ در ادامه تاکید کرد: دشمن متوجه شد که در  رویارویی با حزب الله افق روشنی برای او متصور نیست و  پیروزی واقعی برای او هرگز به ارمغان نخواهد آمدو از اینرو  به توافق آتش بس متوسل شد.

 وی تاکید کرد: آنچه دشمن را  وادار به پیشنهاد آتش بس کرد سه عامل  پایداری و ایستادگی مقاومت کنندگان، خون شهدا و بالاتر از همه خون  سید شهیدان مقاومت حسن نصرالله بود که انگیزه زیادی به مقاومت داد و دیگر موضوع هم مدیریت سیاسی و نظامی نبرد سفت و سخت و  یکپارچه بود.

دبیر کل حزب الله لبنان گفت: ما  در این نبرد پیروز شدیم چون مانع از دستیابی دشمن به هدف خود یعنی از بین بردن و درهم شکستن مقاومت شدیم و شهرک نشینان صهیونیست را آواره کردیم.

شیخ نعیم قاسم با اشاره به نقضهای مکرر اتش بس توسط رژیم صهیونیستی گفت:  ما در این مدت در مقابل صدها  نقض و تخلف اسرائیل  صبوری به خرج دادیم تا مانعی بر سر راه اجرای توافق ایجاد نشود و نقضهای دشمن را برملا کنیم.

دبیر کل حزب الله لبنان خاطر نشان کرد: ما در حزب الله پیگیر اتفاقات داخل و منطقه هستیم و بر اساس ارزیابی خود از منطقه عمل خواهیم کرد. هرکس تصور کند حزب الله از بین رفتنی است در سودای خام به سر می برد.

ما در خصوص آینده مقاومت  باید حقیقت مقاومت را بشناسیم که مبتنی بر اعتقاد به خداوند،  عزت و سربلندی و  حق دفاع از میهن و خاک است و باید با  نیروی مناسب با دشمنان مقابله کرد.  این در حالی است که رژیم اشغالگر با اشغال فلسطین در صدد است برای خود یک نقطه اتکا  برای گسترش اشغالگری های  خود در منطقه ایجاد کند.

شیخ نعیم قاسم در ادامه سخنرانی خود ضمن تاکید بر ادامه مقاومت در همه سطوح اعتقادی و انسانی و اجتماعی به عنوان یک حق مشروع خاطر نشان کرد: مقاومت در میدان تلاش می کند امتیازها را از آن خود کند و ممکن است در راندهایی بازی را نیز ببازد و و راندهایی را نیز برنده باشد و این در نبرد امری طبیعی است اما آنچه مهم است تداوم و استواری مقاومت است.  فداکاری و ایثار  بهای طبیعی تداوم مقاومت است به قول امام خمینی (ره) تا زمانی که شما به حق پایبند باشیم، پیروز خواهید بود.

 شیخ نعیم قاسم افزود: مقاومت حزب الله بر اساس ایمان و آمادگی ادامه دارد و فداکاری ها مسئولیت پذیری هایش را افزایش خواهد داد. حال پرسش ما این است که آیا لبنان جز با مقاومت آزاد خواهد شد؟ آیا ما به جز مقاومت بود که  توانستیم اسرائیل را 17 سال یعنی از سال 2006 متوقف کنیم؟ آیا ما با چیزی به جز مقاومت پیروز شدیم؟ بنابراین دشمن جز با مقاومت عقب نشینی نخواهد کرد و از سرزمین های ما خارج نخواهد شد.

وی افزود: در  هر مرحله ای روش های مقاومت متفاوت و خاص آن مرحله خواهد بود و این کاری است که ما انجام می دهیم. تمامی لبنانی هایی که به آوارگان پناه دادند  و از آنها حمایت کردندو به تجاوز دشمن اعتراض کردند، در پیروزی مقاومت شریک هستند.

 اگر مقاومت نبود دشمن اسرائیلی خیلی راحت  به بیروت می رسید و به شهرک سازی متوسل می شود و زمام کنترل لبنان و سیاست های آنرا تحت اختیار می گرفت. نمونه عیان آن غزه است و نگاه کنید و ببینید د دشمن چگونه به تمایل  و خواست خود برای استقرار در غزه اذعان می کند.

وی در ادامه با اشاره به تحولات سوریه تصریح کرد: آیا ندید که چه بلایی بر سر سوریه آمد و در این کشور چه گذشت و دشمن اسرائیلی به بهانه دفاع پیشدستانه،  تمام توان نظامی سوریه را نابود کرد و اگر می توانست همان رویکرد توسعه طلبانه را در کشورهای همسایه نیز دنبال می کرد. اما مقاومت لبنان به همراه ارتش و مردم مانع از دستیابی دشمن به اهداف توسعه طلبانه خود در این کشور شد.

دبیر کل حزب الله با اشاره به اینکه ارتش لبنان یک ارتش ملی است که در مقابله با دشمن ده ها شهید تقدیم کرده است، گفت: هر که به پایان حزب الله دل بسته است، امیدش ناامید خواهد شد و هرکس حزب الله را نیرویی موثر در حیات سیاسی لبنان قلمداد کند، از جانب ما با استقبال خوبی برای پیشبرد و شکوفایی لبنان با همه طیف ها و مولفه های آن مواجه خواهد شد.

شیخ نعیم قاسم تاکید کرد: ما از سوریه حمایت کردیم چرا که مواضع این کشور در دشمنی با اسرائیل بوده است و اکنون شاهدیم که حکومت به دست نیروهای جدید افتاده است و ما منتظر هستیم تا این نیروهای جدید مواضع خود را به طور شفاف و روشن اعلام کنند.

شیخ نعیم قاسم در ادامه با اشاره به تاثیر تحولات سوریه بر لبنانٰ تاکید کرد: مردم سوریه حق دارند  درباره دولت، قانون اساسی و گزینه های مد نظر خود تصمیم بگیرند و انتخاب کنند. ما امیدواریم نظام جدید سوریه با دشمن اسرائیلی به سمت عادی سازی روابط پیش نرود و  انتخاب حکومت جدید  در این کشور بر اساس  مصالح و منافع دو کشور باشد.

وی افزود: حزب‌الله در مرحله کنونی، مسیر تدارکاتی خود  را که از سوریه می‌گذرد،  از دست داده است، اما این موضوع چندان بزرگی نیست و ممکن است با گذشت زمان تغییر کند ضمن آنکه مقاومت انعطاف‌پذیر و تاب آور  است و باید برای تقویت توان خود با شرایط سازگار شود. ما امیدواریم همه مولفه ها، احزاب و فرقه ها در سوریه  در حکومت مشارکت داشته باشند تا حکمرانی بر اساس حاکمیت شهروند سوری باشد.

شیخ نعیم قاسم در پایان با اعلام اینکه "ما اجرای طرح صهیونیستی خاورمیانه جدید از دروازه لبنان جلوگیری کردیم"  تاکید کرد:  دستور العمل ما در مرحله بعد اجرای توافق در جنوب رودخانه لیطانی، بازسازی لبنان  و انتخاب رئیس جمهور این کشور خواهد بود.

مرحوم آیت الله محمدعلی ناصری از اساتید اخلاق حوزه در یکی از دروس اخلاق خود به موضوع «برکت در مال» پرداختند که متن آن بدین شرح است:

امام سجاد علیه‌السلام در دعای مکارم الأخلاق از خداوند متعال می‌خواهند: «وَ وَفِّرْ مَلَکَتِی بِالْبَرَکَةِ فِیهِ»؛ بار الها! آنچه را که مالکم با برکتی که در آن اعطا می نمایی ، افزون فرما.

در اینجا یعنی به گونه‌ای باشد که این برکت برای شخص باقی بماند و موجب رشد مال شود و این برکت به شکلی باشد که صاحب مال بتواند خیرات بیشتری انجام دهد و از مال خود در راه خدا بهره ببرد.

تعریف و معانی مختلف برکت

برکت معانی متعددی دارد. یکی از معانی آن رشد و فزونی مال است.

معنای دیگری که در روایت‌های اسلامی آمده، اشاره به گوسفند دارد.

در روایتی از پیامبر صلی‌الله علیه‌وآله آمده است که به گوسفند برکت گفته‌اند. همچنین حضرت علی علیه‌السلام نیز در روایتی مشابه به گوسفند اشاره کرده‌اند.

روزی پیامبر اکرم صلی‌الله علیه‌وآله به خانه عمه خود رفتند و پس از آوردن غذا از سوی ایشان، پیامبر (ص) فرمودند: «آیا در خانه شما برکت نیست؟»

عمه حضرت از ایشان پرسید که منظور شما چیست؟

پیامبر (ص) پاسخ دادند: «منظورم گوسفند است.»

همچنین در روایتی دیگر، حضرت علی علیه‌السلام به خانه یکی از یاران خود رفتند و پس از آوردن غذا از سوی او، فرمودند: «آیا در خانه شما برکت نیست؟»

شخص مورد نظر گفت: «برکت جلوی چشم شماست»، اشاره به نانی که روی سفره بود.

حضرت علی علیه‌السلام پاسخ دادند: «منظورم گوسفند است.»

در واقع در گوسفند برکتی وجود دارد که در سایر حیوانات مشاهده نمی‌شود.

خداوند در نسل گوسفند برکت عجیبی قرار داده است، به طوری که روزانه تعداد زیادی گوسفند ذبح می‌شود، اما تعداد آن‌ها کم نمی‌شود.

این در حالی است که نسبت به گوسفندان، تعداد سگ‌ها بسیار کمتر است، گرچه آن‌ها در هر زایمان تعداد زیادی توله به دنیا می‌آورند.

رشد معنوی و دنیوی در مال

امام سجاد علیه‌السلام در دعای خود از خداوند دو نوع رشد برای مال درخواست می‌کنند.

اول، رشد محسوس در دنیای مادی است که به معنای افزایش مال است.

دوم، رشد معنوی که در آخرت اثرگذار است.

به احتمال زیاد، مقصود امام از این دعا، نوع دوم رشد است که تأثیرات آن در قیامت باقی می‌ماند و از رشد دنیوی مهم‌تر است.

یکی دیگر از معانی برکت، رحمت و لطف الهی است. در سوره اعراف آیه ۹۶ می‌خوانیم: «وَلَوْ أَنَّ أَهْلَ الْقُرَیٰ آمَنُوا وَاتَّقَوْا لَفَتَحْنَا عَلَیْهِمْ بَرَکَاتٍ مِنَ السَّمَاءِ وَالْأَرْضِ».

یعنی اگر اهل شهرها ایمان می‌آوردند و تقوا پیشه می‌کردند، خداوند برکاتی از آسمان و زمین به آنان می‌بخشید.

از این آیه می‌توان نتیجه گرفت که گناهان موجب کم شدن برکت‌ها از زندگی انسان‌ها می‌شود.

در این راستا، حضرت علی علیه‌السلام فرموده‌اند: «إذا ظَهَرَتِ الجِنایاتُ ارتَفَعَتِ البَرَکاتُ»، یعنی زمانی که گناهان زیاد شوند، برکات از انسان‌ها گرفته می‌شود.

در مواجهه با این وضعیت، توبه واقعی از گناهان ضروری است.

همه ما انسان‌ها گناهکاریم و باید به خداوند توبه کنیم و از او بخشش طلب نماییم.

در این زمینه، روایت است که پیامبر صلی‌الله علیه‌وآله فرمودند: «أَکْرِمِ الضَّیْفَ وَ لَوْ کَانَ کَافِر»، که به معنای احترام به مهمان است، حتی اگر او کافر باشد.

انواع صدقه و اثرات آن

نبی اکرم صلی‌الله علیه‌وآله در حدیثی فرموده‌اند: «صدقات پنج قسم است». این پنج قسم شامل موارد زیر است:

۱. صدقه‌ای که ده برابر اجر دارد: این صدقه همان پولی است که در اول صبح به عنوان صدقه کنار می‌گذاریم، بی‌آنکه بدانیم به چه کسی می‌رسد.

۲. صدقه‌ای که هفتاد برابر می‌شود: این صدقه به کسانی داده می‌شود که درمانده و علیل هستند و نمی‌توانند درآمد کسب کنند.

۳. صدقه‌ای که هفتصد برابر می‌شود: این صدقه به خویشاوندان و همسایگان آبرومند و نیازمند داده می‌شود، و به عنوان هدیه نیز برای حفظ آبرو باید داده شود.

۴. صدقه‌ای که هفت میلیون برابر می‌شود: این نوع صدقه برای نشر احکام دین خدا و ساخت مدارس، بیمارستان‌ها و مساجد است که نفع اجتماعی بیشتری دارد.

۵. صدقه‌ای که بیشترین ثواب را دارد: این صدقه برای پدر و مادر فوت شده و ذوی الحقوق داده می‌شود.

أمیرالمؤمنین علی علیه السلام:

أجمِلُوا فی الخِطابِ تَسمَعُوا جَمیلَ الجَوابِ

زیبا سخن بگویید تا پاسخ زیبا بشنوید.

غررالحکم، حدیث ۲۵۶۸

سوره قدر و روایاتی که در تفسیر آن وارد شده، بیانگر این حقیقت است که فرشتگان در شب قدر مقدّرات یک سال را به امام زمان(ع) عرضه می‌کنند.

این واقعیت از نخستین روز خلقت بوده و بر نخستین پیامبر و وصی او نازل می‌شده و تا قیامت ادامه دارد.[۱] زیرا زمین از نخستین روز آفرینش تا بر پائی قیامت بی‌حجت نخواهد بود و خداوند در شب قدر، مقدّرات امور عالم را به وسیله ملائکه و روح که اعظم ملائکه است نزد آن حجت بر زمین (خواه پیامبر باشد و خواه وصی او) می‌فرستد.

در زمان حیات رسول خدا(ص)، محل نزول فرشتگان آن حضرت بوده است. پس از آن حضرت به حضور امام علی(ع) و سپس سایر ائمه(ع) یکی پس از دیگری و امروزه به محضر امام زمان(ع) نازل می‌شوند و این کار در هر سال تکرار می‌شود چنانکه از ظاهر آیه سوم سوره قدر این تداوم برداشت می شود:﴿تَنَزَّلُ الْمَلَائِکه وَالرُّوحُ﴾، زیرا «تَنَزَّلُ» فعل مضارع است که دلالت بر استمرار و پیوستگی دارد، یعنی فرشتگان و روح، پیوسته و همواره فرود می‌آیند.[۲]

رشیدالدین میبدی مفسّر معروف اهل سنت می‌گوید: برخی گفته‌اند: این شب قدر در روزگاران پیامبر اکرم (ص) بود، سپس از میان رفت، اما چنین نیست، زیرا که همه اصحاب پیامبر (ص) و علمای اسلام معتقدند که شب قدر تا قیام قیامت باقی است.[۳]

طبرسی صاحب تفسیر مجمع البیان نیز روایتی را از ابوذر غفاری نقل می‌کند که به رسول خدا گفتم: ای پیامبر، آیا شب قدر و نزول فرشتگان در آن شب، تنها در زمان پیامبران وجود دارد و چون پیامبران از دنیا رفتند، دیگر شب قدری وجود ندارد؟ فرمود: بلکه شب قدر تا قیام قیامت هست.[۴]

در اصول کافی در ضمن حدیثی از قول امام صادق(ع) چنین آمده است:

علی(ع) می‌فرمود: که هر گاه دو تن از اصحاب (عمر و ابوبکر) نزد پیامبر بودند و آن حضرت سوره «انا انزلنا» را با خشوع و گریه تلاوت می‌کرد، می‌گفتند: چه قدر در برابر این سوره حساسی؟

می‌فرمود: این حساسیت برای چیزی است که چشمانم (فرشتگان را در شب قدر) دیده و دلم (بیان هر امر حکیم را در آن شب) فهمیده و پس از من جان این مرد اشاره به (علی(ع)) آن را دریافت خواهد کرد.

آن‌ها می‌گفتند: تو چه دیده‌ای و او چه خواهد دید؟ پیامبر در پاسخ آن‌ها روی خاک می‌نوشت: ﴿تَنَزَّلُ الْمَلَائِکه وَالرُّوحُ فِیهَا بِإِذْنِ رَبِّهِم مِّن کلِّ أَمْرٍ﴾ آن گاه می‌فرمود: پس از این که خدا فرموده است: ﴿مِّن کلِّ أَمْرٍ﴾ آیا چیزی باقی خواهد بود؟

می‌گفتند: نه، می‌فرمود: در شب‌های قدر بعد از من هم آن امر نازل می‌شود؟ می‌گفتند: آری، می‌فرمود: بر چه کسی نازل می‌شود؟ می‌گفتند: نمی‌دانیم، پیامبر(ص) دست بر سر من می‌گذاشت و می‌فرمود: اگر نمی‌دانید، بدانید، آن شخص پس از من این مرد است.[۵]

منابع:

۱. کلینی، محمد بن یعقوب، اصول کافی، کتاب الحجه، ج۲، باب فی شأن «انا انزلنا».

۲. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ اول، ۱۳۷۴ش، ج۲۷، ص۱۸۴.

۳. علامه حلی، کشف المراد، ج۱۰، ص۵۵۹.

۴. طبرسی، فضل بن الحسن، مجمع البیان، ج۱۰، ص۵۱۸.

۵. کافی، کتاب الحجه، باب فی شأن «انا انزلناه»، حدیث ۵،

عبدالباری عطوان، سردبیر روزنامه فرامنطقه‌ای رای‌الیوم و تحلیلگر برجسته فلسطینی در سرمقاله جدید خود برای این روزنامه، به تحلیل سخنرانی روز گذشته رهبر معظم انقلاب اسلامی ایران پرداخته و نوشت: سخنرانی آیت الله سید علی خامنه‌ای، رهبر معظم انقلاب اسلامی ایران در روز چهارشنبه، به درستی احتمال پاسخ قوی ایران به زلزله سه گانه آمریکایی، اسرائیلی و ترکی را ترسیم کرد.

عطوان افزود: قبل از تحلیل این سخنرانی و روشن کردن مهم‌ترین بندهای آن و چگونگی تعامل با تحولات اخیر در منطقه و در راس آن سوریه، باید به چند نکته اشاره کنیم:

- نکته اول این است که رهبر معظم انقلاب اسلامی ایران تاکید کردند آنچه که در سوریه اتفاق افتاد، در اتاق فرماندهی آمریکا و اسرائیل طراحی شده بود و کشور همسایه‌ای هم وجود داشت که نقش آشکاری در این اتفاق ایفا کرد. البته امام خامنه‌ای اشاره مستقیمی به نام این کشور همسایه نکرد، اما منظور ایشان ترکیه بوده است.

- مقام معظم رهبری در ایران، در سخنرانی خود نشان داد که باید از اتفاقی که در سوریه رخ داده است درس بگیریم. امام خامنه‌ای همچنین با بی توجهی به شادی دشمنان، مسیر آینده را روشن ساخته و لحن و نوع سخنرانی ایشان، بازتاب شجاعت رهبر معظم انقلاب اسلامی ایران است؛ چیزی که در هیچ یک از رهبران جامعه اسلامی ندیده‌ایم. این امر همچنین بیانگر نیات واقعی رهبر معظم انقلاب برای بازسازی مسیر آینده است.

- سوریه به این دلیل مورد تجاوز قرار گرفت که طبق گفته چندین منبع سیاسی و رسانه‌ای آمریکایی، بشار اسد، پیشنهاد واشنگتن مبنی بر جدا شدن از ایران و قطع ارتباط با این کشور و محور مقاومت، در ازای رفع فوری تحریم‌ها علیه سوریه را نپذیرفت.

عبدالباری عطوان خاطرنشان کرد که نکته قابل توجه در سخنرانی دیروز امام خامنه‌ای این بود که ایشان تاکید کردند، نیروی مقاومت در آینده قابل پیش بینی بیش از پیش گسترش خواهد یافت و بزرگترین هدف آن مقابله با آمریکا و نقشه‌های آن در منطقه‌ای است که مردم آن حاضر به تسلیم مقابل آمریکایی‌ها نیستند. رهبر معظم انقلاب اسلامی ایران همچنین اطمینان دادند که آمریکا هرگز در منطقه ما جای پایی پیدا نخواهد کرد و ایران همچنان قوی و با دوام است.

این تحلیلگر فلسطینی ادامه داد، رهبر معظم انقلاب اسلامی ایران در این سخنرانی خود همچنین به تقابل قاطع مقاومت لبنان با رژیم صهیونیستی اشاره و تاکید کردند که مشت آهنین حزب الله، علی رغم ضربات بی‌سابقه‌ای که متحمل شد، قوی‌تر از گذشته شده است. ایشان همچنین از استواری قهرمانانه و معجزه آسای گروه‌های مقاومت فلسطین قدردانی و تاکید کردند که مقاومت قدرتمند باقی می‌ماند و در کل منطقه گسترش خواهد یافت، جوانان غیور سوری همه اراضی خود را از شر اشغالگری دشمن آزاد می‌کنند و بر دشمنان خود پیروز خواهند شد.

در ادامه این یادداشت آمده است، این گفتمان امام خامنه‌ای در نگاه اول به این معناست که بیداری ایرانی در تدارک حرکت به مرحله جدید از استقرار و حمایت از مقاومت جدید سوریه در آینده است. رهبر معظم انقلاب اسلامی ایران از جایگاه بسیار بالایی برخوردار بوده و سخنرانی ایشان همواره حائز اهمیت است. اینکه امام خامنه‌ای خیلی زود بعد از تحولات سوریه اقدام به سخنرانی کردند، می‌تواند نشان دهنده وجود یک برنامه محکم ایرانی برای مقابله با توطئه‌های جدید محور آمریکایی- صهیونیستی در منطقه باشد.

رهبر معظم انقلاب اسلامی ایران در سخنرانی مهم دیروز خود، با اشاره به اینکه دشمنان مقاومت اگر فکر می‌کنند حوادث اخیر سوریه برای آنها مایه خوشحالی است، سخت در اشتباهند، تاکید کردند: جبهه‌ی مقاومت یک سخت‌افزار نیست که بشکند یا از هم فرو بریزد یا نابود بشود. مقاومت یک ایمان است، یک تفکّر است، یک تصمیم قلبی و قطعی است؛ مقاومت یک مکتب است، یک مکتب اعتقادی است که با فشار آوردن نه تنها ضعیف نمی‌شود، بلکه قوی‌تر می‌شود.

امام خامنه‌ای فرمودند:جبهه‌ی مقاومت نه از پیروزی‌ها مغرور باید بشود، نه از شکست‌ها مأیوس باید بشود. پیروزی و شکست همیشه هست. زندگی شخصی انسانها هم همین‌جور است: در آن، موفّقیّت هست، ناکامی هست؛ زندگی گروه‌ها همین‌جور است: در آن، موفّقیّت هست، ناکامی هست. یک روز یک جریان بر سر کار است و یک روز نیست؛ دولتها همین‌جور، کشورها همین‌جور. فراز و نشیب در زندگی‌ هست؛ از فراز و نشیب نمی‌شود انسان پرهیز بکند. آنچه لازم است، این است که وقتی بر فراز قرار میگیریم، مغرور نشویم؛ چون غرور جهل می‌آورد و خود مغرور شدن، انسان را غافل می‌کند. وقتی که به فرود رسیدیم، یک جایی ناکام ماندیم هم، باید افسرده و مأیوس و دل‌شکسته نشویم.

هبر معظم انقلاب اسلامی صبح امروز در دیدار هزاران نفر از قشرهای مردم، با «تبیین لایه‌های مختلف حوادث سوریه، ترسیم منطق حضور ایران در این کشور، تشریح روند آتی تحولات منطقه و بیان درس‌ها و عبرت‌های قضایای سوریه»، تأکید کردند: این حوادث محصول یک نقشه آمریکایی-صهیونیستی است و گستره مقاومت با یافتن استحکام و انگیزه بیشتر در مقابل فشارها و جنایت‌ها، به حول و قوه الهی همه منطقه را فراخواهد گرفت.

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای با اشاره به نقش آشکار یک دولت همسایه سوریه در حوادث این کشور، گفتند: با وجود این، قرائن متعددی وجود دارد که نشان می‌دهد توطئه‌گر، نقشه‌کش و اتاق فرمان اصلی، آمریکا و رژیم صهیونیستی هستند.

ایشان رفتار صهیونیست‌ها و آمریکایی‌ها با رخدادهای اخیر سوریه را یکی از این قرائن خواندند و افزودند: اگر اینها نقشه‌کش حوادث سوریه نبوده‌اند، چرا برخلاف دیگر کشورها ساکت ننشتند و با بمباران صدها مرکز زیرساختی، فرودگاه، مراکز تحقیقاتی، مراکز تربیت دانشمند و نقاط دیگر سوریه، عملاً در حوادث جاری دخالت کردند؟

رهبر انقلاب با اشاره به اعلام رسمی آمریکا مبنی بر حمله به 75 نقطه سوریه در یکی دو روز اول حوادث، گفتند: صهیونیست‌ها هم علاوه بر هدف قراردادن صدها نقطه، سرزمین‌های سوریه را اشغال و تانک‌های خود را به دمشق نزدیک کردند و آمریکا که در حوادث مرزیِ بسیار کوچکتر در دیگر کشورها حساسیت فراوانی از خود نشان می‌دهد، نه فقط اعتراض نمی‌کند بلکه کمک هم کرده است. آیا این واقعیات نشان‌دهنده دست آنها در حوادث سوریه نیست؟

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در تشریح یکی از قرائن دیگرِ دخالت آمریکا و رژیم صهیونیستی در قضایای سوریه، گفتند: در روزهای آخر قرار بود برخی کمک‌ها و امکانات برای مردم یک منطقه سوریه –بخصوص زینبیه- ارسال شود اما صهیونیست‌ها همه مسیرهای زمینی را مسدود کردند و هواپیماهای آمریکایی و رژیم صهیونی با پروازهای گسترده، نگذاشتند این کمک‌ها از راه هوا هم منتقل شود. اگر آنها صاحب قضیه نیستند و با قرار گرفتن در پشت سر فلان گروه تروریستی یا مسلح با سوریه نمی‌جنگند، چرا از کمک به مردم سوریه جلوگیری کردند؟

رهبر انقلاب اهداف مهاجمانی را که از شمال و جنوب دنبال تصرف سرزمین‌های سوریه هستند، متفاوت خواندند و افزودند: در این میان آمریکا دنبال محکم کردن جای پای خود است اما زمان نشان خواهد داد که هیچ یک، به اهداف خود نمی‌رسند و بدون شک مناطق تصرف‌شده سوریه بدست جوانان غیور سوری آزاد خواهد شد.

ایشان در ترسیم روند تحولات آتی منطقه با تأکید بر اینکه آمریکا به توفیق الهی بدست جبهه مقاومت از منطقه اخراج خواهد شد، گفتند: عوامل استکبار خیال می‌کنند جبهه مقاومت بعد از سقوط دولت سوریه که طرفدار مقاومت بود، ضعیف شده است اما سخت در اشتباهند؛ چرا که اصولاً درک درستی از مقاومت و جبهه مقاومت ندارند.

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای مقاومت را نه یک سخت‌افزارِ قابل شکستن و فرو ریختن، بلکه یک ایمان، تفکر، مکتب اعتقادی و تصمیم قلبی خواندند و افزودند: به همین علت، مقاومت با فشارها قوی‌تر می‌شود و انگیزه افراد و عناصر آن با دیدن خباثت‌ها، شدیدتر و دامنه آن گسترده‌تر خواهد شد.

ایشان قوی‌تر شدن حزب‌الله، حماس، جهاد اسلامی و دیگر نیروهای فلسطینی را زیر بار فشارهای 14 ماهه اخیر، نشانه این واقعیت برشمردند و افزودند: فشار مصیبت‌ها و از دست دادن سید حسن نصرالله بسیار سنگین بود اما قدرت و مشت حزب‌الله محکم‌تر شد و دشمن هم با مشاهده این واقعیت، بدنبال آتش‌بس آمد.

رهبر انقلاب با یادآوری جنایات بی‌سابقه رژیم آدمکش در غزه و شهادت اشخاص برجسته‌ای مانند یحیی سنوار، گفتند: دشمن خیال می‌کرد مردم غزه زیر بمباران‌ها، علیه حماس قیام می‌کنند اما برعکس شد و مردم بیشتر از قبل طرفدار حماس و جهاد اسلامی و بقیه گروه‌های مجاهد فلسطینی شدند.

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای با تأکید براینکه فراگیرشدن گستره مقاومت در همه منطقه، نتیجه قطعی فشارها و جنایات دشمنان خواهد بود، افزودند: آن تحلیلگر نادان و بی‌خبر که این حوادث را باعث ضعیف‌شدن ایران می‌داند، بفهمد که ایران قوی و مقتدر است و مقتدرتر نیز خواهد شد.

ایشان مقاومت را واقعیتی ریشه‌دار در ایمان و باور ملت‌ها خواندند و افزودند: مقاومت به معنای ایستادگی در مقابل آمریکا و هر سلطه‌گر دیگر، و مخالفت با وابستگی و نوکری آمریکا، برای ملت‌ها یک عقیده بسیار مهم است و همین باور در ماههای اخیر باعث طرفداری پرشور ملت‌های منطقه و به تعبیری ملت‌های جهان از فلسطین و ابراز تنفر از صهیونیست‌ها شد.

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای با اشاره به گذشت بیش از 75 سال از غصب فلسطین، گفتند: این مسئله باید در این مدت طولانی از یادها می‌رفت اما امروز ایستادگی ملت فلسطین و ملت‌های منطقه بر سر مسئله فلسطین، ده‌ برابر بیشتر از زمان غصب این سرزمین است و باور مشترک ملت‌ها به مقاومت، این شعله را افروخته‌تر کرده است.

ایشان همسویی با رژیم صهیونیستی را خط قرمز ملت‌ها دانستند و افزودند: صهیونیست‌ها و همدستانشان بدانند؛ براساس سنت الهی، جنایت پیروزی نمی‌آورد و امروز این سنت الهی و تجربه تاریخی در غزه و ساحل غربی رود اردن و لبنان در حال تکرار است.

رهبر انقلاب با اشاره به حضور ایران در سوریه در سالهای قبل، گفتند: نکته‌ای که اغلب بخصوص جوانان از آن بی‌اطلاعند این است که قبل از کمک ما به دولت سوریه، یعنی در مقطع حساس دفاع مقدس و در شرایطی که همه به نفع صدام و علیه ما کار می‌کردند، دولت سوریه با کمکی حیاتی به ایران و در حرکتی بزرگ و تعیین‌کننده، خط لوله انتقال نفت از عراق به مدیترانه را مسدود و صدام را از درآمد آن محروم کرد.

ایشان علت دیگر حضور جوانان و برخی فرماندهان ایرانی در سوریه و عراق را مقابله با فتنه داعش خواندند و افزودند: داعش بمب ناامنی بود و آنها به دنبال ناامن کردن سوریه، عراق و سپس حضور در ایران و ناامن کردن کشور ما به عنوان هدف اصلی و نهایی بودند.

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای جلوگیری از سرایت ناامنی به ایران را علت مهم عزم جمهوری اسلامی برای مقابله با داعش برشمردند و خاطرنشان کردند: مسئولان ما خیلی زود متوجه شدند که اگر جلوی داعش گرفته نشود، ناامنی سراسر ایران را فراخواهد گرفت همچنانکه نمونه‌هایی از فجایع تروریستی آنها را مردم در حوادث مجلس، حرم شاهچراغ و کرمان مشاهده کردند.

رهبر انقلاب با اشاره به فرمایشی از امیرالمؤمنین که نباید گذاشت دشمن به خانه برسد چرا که ملتی که در خانه خود با دشمن درگیر شود ذلیل می‌شود، گفتند: بر این اساس بود که نیروهای ما و سردار شهید سلیمانی و همکاران او به عراق و سوریه رفتند و با سازماندهی و مسلح کردن جوانان آن کشورها، در مقابل داعش ایستادند و کمر آن را شکستند.

ایشان با اشاره به هدف داعش برای تخریب اعتاب و اماکن مقدسه در کربلا، نجف، کاظمین و دمشق مشابه اقدام آنها در انهدام گنبد حرم مطهر سامرا، گفتند: در مقابل دشمنی آنها با اعتاب مقدسه، معلوم بود که جوانان مؤمن، غیور و محبّ اهل‌بیت اجازه تعرّض نمی‌دهند و بی‌تفاوت نمی‌مانند.

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، نوع حضور نظامی جمهوری اسلامی در سوریه و عراق را حضوری «مستشاری» یعنی تشکیل قرارگاههای مرکزی، تعیین راهبردها و تاکتیک‌ها، حضور در میدان جنگ در مواقع ضروری و از همه مهمتر بسیج جوانان آن مناطق خواندند و افزودند: حضور ما در سوریه و عراق به معنی اعزام لشکرهایی از ارتش و سپاه برای جنگیدن به جای ارتش آنها نبود؛ چرا که این کار نه منطقی است و نه افکار عمومی آن را قبول می‌کند.

رهبر انقلاب با اشاره به درخواست‌های پُر شمار جوانان و بسیجیان بی‌تاب و مشتاق برای اعزام به سوریه در آن مقطع گفتند: عمده حضور نیروهای ما در آن مناطق، مستشاری و در مواقع اندک و ضروری به شکل حضور نیروهای غالباً داوطلب و بسیجی بود.

ایشان، آموزش، سازماندهی و مسلح کردن گروهی چند هزار نفره از جوانان سوری برای مقابله با داعش به دست شهید سلیمانی را از اقدامات برجسته آن سردار سرافراز خواندند و با اظهار تأسف از انحلال آن گروه با تصمیم مسئولان نظامیِ سوری پس از چند سال، گفتند: بعد از خاموش شدن فتنه داعش، نیروهای ما عمدتا از سوریه بازگشتند.

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای با تأکید بر اینکه جنگ اصلی باید به وسیله ارتش سوریه انجام می‌شد، افزودند: در کنار ارتش نیروهای بسیجی دیگر کشورها امکان جنگ دارند اما اگر ارتش، ضعف و بی‌همتی نشان دهد، کاری از نیروهای بسیجی برنمی‌آید که متأسفانه همین اتفاق در سوریه رخ داد.

ایشان افزودند: البته لازمه حضور در هر نقطه‌ای، همراهی و موافقت دولت آنجا است همانطور که در عراق و سوریه به درخواست دولت‌های آنها حاضر شدیم و اگر درخواستی نکنند راه بسته است و امکان کمک نخواهد بود.

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای گفتند: وضعیت و مصائب کنونی سوریه نتیجه ضعف و کاهش روح مقاومت و ایستادگی است که ارتش سوریه از خود نشان داد.

رهبر انقلاب با مقایسه ضعف ارتش سوریه با روحیه بالای مسئولان ارشد نیروهای مسلح ایران و اصرار آنها برای کسب اجازه حضور در میدان و کمک به مقاومت، گفتند: امروز ملت ایران به ارتش و سپاه خود افتخار و مباهات می‌کند. البته در دوران طاغوت ارتش به قدری ضعیف بود که در مقابل تهاجم خارجی ایستادگی نکرد و در جنگ دوم، دشمن تا تهران پیشروی و آن را تصرف کرد.

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در بیان چند نکته در خصوص حوادث سوریه و جبهه مقاومت گفتند: همه بدانند قضایا اینگونه باقی نخواهد ماند که گروهی بیایند در دمشق و به خانه‌های مردم تعرض کنند و رژیم صهیونی هم با بمباران و توپ و تانک پیشروی کند.

رهبر انقلاب اسلامی تأکید کردند: قطعاً جوانان غیور سوری به‌پا خواهند خاست و با ایستادگی و حتی دادن تلفات، به این وضع فائق خواهند آمد، همچنانکه جوانان غیور عراق پس از اشغال آن به دست آمریکا، با کمک و سازماندهی و فرماندهی شهید عزیز ما توانستند دشمن را از خانه و خیابان‌های خود بیرون کنند. البته این کار در سوریه ممکن است زمان طولانی ببرد اما نتیجه، حتمی و قطعی است.

ایشان در بیان درس‌ها و عبرت‌هایی از حادثه سوریه برای مسئولان و آحاد ملت، گفتند: درس اول، غفلت نکردن از دشمن است. در سوریه دشمن با سرعت، عمل کرد اما آنها باید از قبل پیش‌بینی و جلوگیری می‌کردند همچنانکه دستگاه اطلاعاتی ما از چند ماه قبل گزارش‌های هشدار دهنده‌ای به مسئولان سوری منتقل کرده بودند.

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای گفتند: نباید از دشمن غافل شد و آن را حقیر شمرد یا به تبسّم او اعتماد کرد؛ چرا که گاهی با لبخند و لحن خوش حرف می‌زند اما با خنجری در پشت، منتظر فرصتی برای ضربه زدن است.

ایشان پیروزی و شکست و فراز و فرود شخصی و ملی را واقعیت زندگی خواندند و گفتند: مهم اینست که در فرازها مغرور نشد، چون غرور جهل می‌آورد و در شکست‌ها منفعل و مأیوس نشد، همچنانکه جبهه مقاومت از پیروزی مغرور و از ناکامی‌ها منفعل نمی‌شود.

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای افزودند: در 46 سال پس از انقلاب، حوادث بزرگ و سختی را پشت سر گذاشته‌ایم همچنانکه روزی هواپیماهای صدام فرودگاه تهران را بمباران و در دل مردم ترس ایجاد می‌کردند  اما در مقابل همه حوادث گوناگون و تلخ، جمهوری اسلامی حتی یک لحظه دچار انفعال نشد.

رهبر انقلاب خطر انفعال را گاهی از خود حادثه بیشتر دانستند و گفتند: از مؤمن نباید انفعال سر بزند و دچار این احساس شود که کاری از او ساخته نیست و باید تسلیم شود. همانطور که در پیروزی‌ها نیز قرآن توصیه به شکر و استغفار از کوتاهی‌ها و پرهیز از غرور می‌کند. بنابراین در پیشرفت‌ها و موفقیت‌ها، غرور سمّ است و در کوتاهی‌ها و مشکلات نیز انفعال، زهر است که باید مراقب هر دوی اینها باشیم.

ایشان با اشاره به عده‌ای که کارشان خالی کردن دل مردم و ترساندن آنها است، گفتند: برخی در خارج از کشور و با رسانه‌های فارسی‌زبان این کار را می‌کنند که جور دیگری باید با آنها برخورد کرد اما در داخل کسی نباید این کار را بکند و اگر کسی در تحلیل یا بیان خود به‌گونه‌ای سخن بگوید که معنای آن خالی کردن دل مردم باشد، جرم است و باید با آن برخورد شود.

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در پایان سخنانشان، ملت ایران را آماده به کار خواندند و تأکید کردند: به توفیق الهی، ریشه صهیونیسم و عوامل خبیث غربی در این منطقه کَنده خواهد شد.

جمهوری اسلامی ایران از بشار اسد رئیس جمهور سابق سوریه حمایت می‌کرد و این موضوع پنهانی نیست؛ همچنان که بشار اسد نیز همواره از جبهه مقاومت و ایران حمایت کرده بود و پدر او، حافظ اسد جزو معدود سران جهان بود که در جنگ صدام علیه ایران، طرف ایران ایستاد.

این حمایت جمهوری اسلامی ایران از دولت اسد این روزها با طعنه‌ها و کنایه‌هایی مواجه می‌شود؛ از جمله اینکه اردوغان رئیس‌جمهور ترکیه با حمایت از گروه‌های تروریستی علیه اسد این گونه وانمود می‌کند که او طرفدار مردم‌سالاری است و دیگرانی که از اسد حمایت کردند، این‌چنین نیستند.

قاعدتاً بشار اسد مشکلاتی در حکمرانی داشت و این نیز امری پوشیده نبود؛ حتی سال‌ها پیش اخباری منتشر شد مبنی بر اینکه رهبر معظم انقلاب اسلامی به بشار اسد توصیه‌های مهمی درباره مراعات مردم و توجه به آنها کرده‌اند، امّا چرا ایران علی‌رغم برخی ضعف‌های اسد از او حمایت کرد؟ پشتیبانی‌های ایران مشخصاً چند دلیل روشن داشته است:

وجه اوّل، ایران در برابر تروریسم از اسد حمایت کرد. علی‌رغم عدم دخالت ایران در امور داخلی سوریه و توصیه‌ها به اسد برای توجه بیشتر به مردم، اما همزمان با آغاز عملیات‌های گروهکهای تروریستی با حمایت‌های خارجی علیه دولت سوریه در حوالی سال 90 به بعد، ایران به‌درخواست سوریه به این کشور علیه تروریسم کمک کرد، بنابراین کمک به یک دولت، علی‌رغم اشکالاتش،‌ که در واقع کمک به یک ملت بود، هیچ پشیمانی به‌دنبال ندارد و ایران هیچ‌گاه از آنچه در گذشته کرده است نادم نیست.

شماتت ایران به‌دلیل حمایت از دولت ـ ملت سوریه علیه تروریست‌ها در واقع جانبداری غیرمستقیم از تروریست‌هاست و اگر امری نیازمند شرم باشد، قطعاً این دومی است!

وجه دوم، حمایت ایران از دولت سوریه در عصر اسد، مخالفت با دخالت بیگانگان بود. اقدامات گروهک‌های تروریستی مشخصاً از حمایت خارجی، منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای برخوردار بود، و ایران از آنجا که مداخله بیگانه را به‌هربهانه‌ای منفی می‌داند از دولت ـ ملت سوریه حمایت کرد.

وجه سوم، مقابله با رژیم صهیونیستی است؛ ایران پیشتر هم رسماً و علناً اعلام کرده است که از هر حرکت علیه رژیم صهیونیستی در دنیا حمایت می‌کند. سال 1396، آیت‌الله خامنه‌ای در یک سخنرانی مهمی تأکید کردند که ایران از هرگروهی که با رژیم صهیونیستی مبارزه کند حمایت و به آن کمک می‌کند (لینک). سوریه در عصر اسد از معدود کشورهای عربی بود که صادقانه با اسرائیل مقابله کرد، ایران در این خصوص کاملاً مدافع دولت ـ ملت سوریه بود و از این بابت، هیچ تردیدی به خود راه نداده است.

اما وجه چهارم حمایت از سوریۀ اسد، مخالفت با کودتاست؛ هر تغییر سیستمی که «صرفاً» از طریق اعمال زور و با «تکیه صرف» بر سلاح صورت بگیرد، کودتاست و ایران به‌خلاف رژیمهایی که کودتا و تروریسم را به کودتا و تروریسم خوب و بد تقسیم می‌کنند، معتقد است که کودتا و تروریسم در هر حالتش غلط است و هر تغییری باید اولاً مشروع باشد و ثانیاً «روش» درستی هم داشته باشد و خواست اکثریت مطلق آن جامعه باشد. غرب و برخی دولت‌های منطقه‌ای بارها درصدد کودتا علیه سوریه بودند و این بار آخر هم در واقع از این طریق وارد میدان شدند، ایران صراحتاً با این مسئله مخالف است و برای گفتن این موضوع، هیچ ابائی هم ندارد.

اساساً این اصول برای ایران، تام و تمام است و هرجای دنیا هم که بتواند از حرکت علیه رژیم صهیونیستی حمایت، و با کودتا و تروریسم و مداخله بیگانه، به‌نحو فعال مقابله می‌کند،
مثلاً درباره خود آقای اردوغان! قاعدتاً ایشان فراموش نکرده است که در سال 2016، آمریکا به‌وسیله فتح‌الله گولن، مخالف اردوغان، به‌دنبال کودتا در ترکیه بود و حتی اردوغان مجبور شد برای مدت کوتاهی از مقر خود بگریزد و مخفی شود؛ از معدود دولتهای مستقلی که در آن مقطع به‌نحو فعال از اردوغان، علی‌رغم تمام اختلافاتش در موضوع سوریه، حمایت کرد، جمهوری اسلامی ایران بود. ایران بر اساس اصولش از اردوغان آن روز دفاع کرد؛ وگرنه اگر جمهوری اسلامی ایران هم می‌خواست صرفاً احساساتی تصمیم بگیرد و اردوغان را به‌خاطر رفتارش در سوریه طرد کند، حتماً موضع دیگری می‌توانست اتخاذ کند.

خود اردوغان پس از آن در ترکیه چه اقداماتی کرد؟ افراد بسیار زیادی از کار اخراج و جمع بسیار زیادی هم به‌واسطه اتهام در آن کودتا زندانی و مجازات شدند. اگر مقابله با کودتا چیز بدی است که اردوغان به این دلیل بشار اسد را ملامت می‌کند، پس آیا می‌توانست به خود اجازه بدهد که چنین پاک‌سازی وسیعی را در ترکیه مرتکب شود؟

ایران همان روز در مواجهه با ترکیه هم از مداخله در امور داخلی خودداری کرد؛ و البته بر ضرورت مراعات اصول مردم‌سالاری و اخلاق حکمرانی تأکید می‌کرد.

بنابراین ایران همواره سعی می‌کند در چارچوب یک اصول مشخص و اخلاقی با دولت‌های مختلف تعامل کند و در این زمینه تفاوتی میان اردوغان و اسد نیست؛ اما شاید جناب اردوغان، سهمی از تمامیت‌خواهی را برای خود می‌پسندد اما درباره بشار اسد آن را ملامت می‌کند!

سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه در کنفرانس خبری بعد از نشست دوحه اعلام کرد: حملات گروه تروریستی هیئت تحریرالشام از قبل برنامه‌ریزی شده بود و ما به سوریه برای مقابله با این حملات کمک می‌کنیم. 

وی تصریح کرد: بعد از توقف حملات گروه تروریستی هیئت تحریرالشام، گفتگوی سیاسی ممکن می‌شود. 

لاوروف خاطرنشان کرد: روسیه، ایران و ترکیه در مورد متوقف ساختن عملیات نظامی به توافق رسیدند و ما گام‌هایی عملی بر خواهیم داشت.

لاوروف گفت: ما مخالف تلاش هیئت تحریرالشام برای تغییر توازن‌ها هستیم و با آن مقابله خواهیم کرد و به حمایت از دولت سوریه ادامه خواهیم داد. 

وزیر خارجه روسیه اظهار کرد: روسیه با دولت سوریه و اپوزیسیون قانونی سوریه همکاری خواهد کرد و آنها را به مذاکره سوق خواهد داد. 

وی تاکید کرد که باید افراد مسلح گروه تروریستی هیئت تحریرالشام از اپوزیسیون میانه‌رو تمایز داده شوند.

وزیر امور خارجه گفت در نشست وزرای خارجه روند آستانه در دوحه بر این موضوع تاکید شد که «گفت‌وگوهای سیاسی بین دولت سوریه و گروه‌های معارض مشروع شروع شود».