رهبر معظم انقلاب اسلامی صبح امروز (یکشنبه) در ارتباط تصویری با نمایندگان ملت در مجلس شورای اسلامی، مجلس یازدهم را «مظهر امید و انتظار مردم» خواندند و با استناد به «بنیه قوی و ظرفیت‌های مادی کشور» و «توانایی‌هایی معنوی و ایمانی ملت» تأکید کردند: اطمینان داریم همه مشکلات موجود قابل حل است و مجلس باید با اولویت‌بندی مسائل، پرهیز از حاشیه‌سازی و نیز کار مخلصانه برای مردم در روند حل مشکلات، تأثیر محسوس بگذارد.

همچنین ایشان با ابراز تأسف عمیق از اوج‌گیری مجدد کرونا، همه را به رعایت کامل دستورالعمل های بهداشتی فراخواندند و افزودند: مردم با گسترش نهضت تعاون به نیازمندان بار دیگر کشور را از طراوت کمک به قشرهای ضعیف وخانواده‌های نیازمند سرشار کنند.

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای حضور درصد قابل قبولی از مردم در انتخابات مجلس را با وجود شرایط سخت اقتصادی و تبلیغات مأیوس‌کننده دشمنان نشان‌دهنده امیدواری و انتظار ملت برای حل مشکلات خواندند و به نمایندگان مجلس توصیه کردند: قدر این موقعیت مهم را بدانید.

ایشان مجلس یازدهم را از قوی‌ترین و انقلابی‌ترین مجالس پس از انقلاب خواندند و افزودند: حضور «جوانان پرانگیزه، پر ایمان، پر توان، تحصیل‌کرده و کارآمد» در کنار شماری از مدیران انقلابی و دارای سوابق اجرایی، و نیز شماری از پیشکسوتان دارای سوابق نمایندگی، مجلس یازدهم را به مجلسی بسیار خوب و امیدبخش تبدیل کرده است.

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای با ابراز خرسندی از حساسیت نشان دادن مجلس یازدهم به مسائل انقلاب و سرعت عمل نمایندگان در تشکیل هیئت رئیسه و کمیسیون‌ها افزودند: مهلت چهار ساله نمایندگی، فرصت خوبی برای ریل‌گذاری حرکت عمومی کشور و تأثیرگذاری فراوان در روند حل مسائل و پیشرفت و آینده ایران است.

رهبر انقلاب اسلامی در بخش دیگری از سخنانشان مشکلات فراوان اقتصادی کشور را به «بیماری» تشبیه و در عین حال تأکید کردند: به علت بنیه قوی و قدرت دفاعی، کشور بدون تردید توان غلبه بر این بیماری را دارد، همان‌گونه که دشمنان نیز امروز اذعان می‌کنند که با وجود سخت‌ترین تحریم‌ها و فشارهای همه‌جانبه نتوانسته‌اند به اهداف ضد ایرانی خود دست یابند.

ایشان «تورم، کاهش ارزش پول ملی، گرانی‌های بی‌منطق، مشکلات بنگاه‌های تولیدی و مشکلات ناشی از تحریم‌ها» را از جمله مسائلی خواندند که سختی معیشت را بویژه برای طبقات پایین و متوسط به همراه آورده است.

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در تشریح برخی ظرفیت‌های کشور افزودند: ایجاد هزاران شرکت دانش‌بنیان، اجرای صدها طرح زیربنایی، بهره‌برداری مستمر از طرح‌های جدید، پیشرفت‌های حیرت‌انگیز در صنایع نظامی و موفقیت‌های تحسین‌برانگیز در مسائل فضایی نتایج استفاده از بخشی از ظرفیت‌های بسیار قوی وگسترده در کشور است.

رهبر انقلاب ظرفیت‌های معنوی ملت را که در ایمان مذهبی و انقلابی مردم ریشه دارد، مکمل ظرفیت‌های فراوان طبیعی، جغرافیایی و تاریخی برشمردند و افزودند: باید ظرفیت‌های معنوی را به عنوان عاملی بسیار مهم، مورد توجه و استفاده قرار داد.

ایشان «حضور بهنگام و فداکارانه مردم در مقابله با موج اول کرونا»، «خدمات بسیار با ارزش ملت در نهضت کمک مؤمنانه به خانواده‌های ضعیف» و «حضور با شکوه و خیره‌کننده مردم در بدرقه سردار سلیمانی» را نمونه‌هایی از ظرفیت معنوی عمیق ملت ایران دانستند و افزودند: مردم در تجلیل از «مظهر اقتدار ملی و جهادی» ایرانیان یعنی شهید سلیمانی نشان دادند که به مبارزه و مقاومت در مقابل استکبار ایمان دارند و برای قهرمان ملی خود بالاترین ارزش‌ها را قائل هستند.

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای با یادآوری حضور تعیین‌کننده مردم در مقابله با غائله‌هایی نظیر حوادث سال‌های ۷۸ و ۸۸ افزودند: ملت در مقابله با هر حرکت ضدنظام، دشمن را مأیوس می‌کند و آیا توانایی و ظرفیتی بالاتر از این برای یک کشور قابل تصور است؟

رهبر انقلاب در نوعی جمع‌بندی از این بخش از سخنانشان، بخشی از مشکلات موجود را نیز ناشی از بی‌توجهی و کم‌توجهی مسئولان در طول سال‌های مختلف خواندند و افزودند: اگر تفکر خوداتکایی و اعتماد به نفس ملی بویژه در جوانان همچنان رو به گسترش باشد و از بنیه قوی کشور استفاده شود و امیدهای واهی به بیرون مرزها و شرطی کردن اقتصاد کشور تضعیف شود، من اطمینان کامل دارم که مشکلات اقتصادی قابل حل است.

رهبر انقلاب اسلامی سپس توصیه هایی را خطاب به نمایندگان مجلس یازدهم بیان کردند.

«نیت الهی و خالص»، «کار برای مردم» و «پرهیز از جو زدگی» اولین توصیه حضرت آیت الله خامنه ای به نمایندگان مجلس بود.

توصیه دیگر رهبر انقلاب مربوط به «سوگند نمایندگان» بود که گفتند: سوگندی که نمایندگان در آغاز به کار مجلس ادا می کنند، یک سوگند شرعی است و بر اساس آن باید به صورت جدی پاسدار حریم اسلام و نگهبان دستاوردهای انقلاب اسلامی باشند.

حضرت آیت الله خامنه ای در سومین توصیه، «توجه به مسائل کلیدی و اصلی کشور و پرهیز از دچار شدن به حاشیه‌ها و اولویت دادن به مسائل فرعی» را مورد تأکید قرار دادند و افزودند: در شرایط کنونی، در موضوع اقتصاد، مسائل اصلی کشور عبارتند از «تولید، اشتغال، مهار تورم، مدیریت نظام پولی و مالی، و عدم وابستگی اقتصاد کشور به نفت».

ایشان در زمینه مسائل اجتماعی هم تأکید کردند: موضوع «مسکن» به عنوان یک مسئله بسیار مهم و کلیدی، مسئله «ازدواج جوانان و راههای تسهیل آن»، مسئله «فرزندآوری و جلوگیری از حرکت کشور به سمت پیری جمعیت» و مسئله «مدیریت فضای مجازی در کوتاه مدت و میان مدت» از دیگر مسائل اصلی کشور هستند.

رهبر انقلاب اسلامی توصیه چهارم خود به نمایندگان مجلس یازدهم را به «تعامل و هم افزایی قوا» اختصاص دادند و گفتند: نقشه کلی تعامل قوا، از جانب دستگاه اجرایی و قوه قضاییه به اینگونه است که آنها باید مصوبات مجلس را به صورت دقیق و کامل اجرا کنند و هیچگونه تعللی در این زمینه جایز نیست.

حضرت آیت الله خامنه ای افزودند: این تعامل از جانب مجلس نیز باید به اینگونه باشد که در مصوبات، ظرفیت ها و واقعیت های کشور در نظر گرفته شود.

ایشان در موضوع تعامل قوا خطاب به نمایندگان مجلس تأکید کردند: روابط مجلس با دولتمردان باید مطابق قانون و شرع باشد، یعنی سؤال و تفحص به عنوان حق مجلس وجود داشته باشد اما توهین و دشنام و نسبتِ بدون علم به دولتمردان به هیچ وجه جایز نیست و برخی از این نسبت‌ها حرام شرعی است.

رهبر انقلاب اسلامی خاطرنشان کردند: حضور وزرا در یک ماه اول آغاز به کار مجلس و ارائه گزارش از شرایط کشور، کار بسیار خوبی بود اما نباید به وزرا توهین و یا تهمتی زده شود.

حضرت آیت الله خامنه ای افزودند: از برخوردهای احساسی و غیرمنطقی پرهیز شود و بیان دیدگاه و نظر مخالف متین، خردمندانه، قوی و قابل توجیه باشد.

ایشان درباره همکاری مجلس با قوای دیگر گفتند: مردم از مجلس و دو قوه دیگر انتظار بیان حق و پیگیری آن رادارند و به شدت با مجادله و گریبان گیری و تشنج میان قوا مخالف هستند و همه بدانند فضای منازعه در رئوس دستگاهها برای افکار عمومی زیان بخش و ناراحت کننده است.

رهبر انقلاب اسلامی، اتحاد و انسجام داخلی و یک صدایی در برابر جبهه گسترده دشمن را تکلیف همه مسئولان و قوا برشمردند و افزودند: امروز جبهه دشمن که خبیث ترین و قبیح ترین آن امریکا است، تمام توان سیاسی، اقتصادی و تبلیغاتی خود را برای به زانو درآوردن ملت قوی ایران به کار گرفته است و در چنین شرایطی حتی با وجود اختلاف سلیقه و نظر در داخل، در مقابل دشمن یاوه‌گو باید دست به دست هم بدهیم و یک سخن گفته شود.
حضرت آیت الله خامنه ای نقش نظارتی مجلس را بسیار مهم و حیاتی دانستند و خاطرنشان کردند: این نقش باید با متانت، خردمندانه و بدون حاشیه ایفا شود.

ایشان همچنین با اشاره به سال آخر دولت گفتند: سال آخر دولتها معمولاً سال حساسی است و باید مراقبت شود که پیگیری امور به هیچ وجه سست نشود و بر همین اساس اعتقاد راسخ دارم که دولت ها باید تا روز آخر وظایف خود را انجام دهند و بعد از پایان دوره قانونی خود، امانت را با ارائه صورت وضعیت، به دولت بعدی تحویل دهند.

رهبر انقلاب اسلامی تأکید کردند: در شرایط حساس سال آخر دولت و همچنین سال اول مجلس، باید دو قوه فضا را به گونه ای مدیریت کنند که به کار مهم کشور لطمه نخورد.

حضرت آیت الله خامنه ای همچنین مرکز پژوهش های مجلس و مرکز نظارت بر رفتار نمایندگان را دو مرکز بسیار مهم برشمردند و بر لزوم استفاده مطلوب از دیدگاههای کارشناسی مرکز پژوهش ها تأکید کردند.

رهبر انقلاب اسلامی در بخش پایانی سخنانشان، گسترش مجدد بیماری کرونا و جان‌باختن روزانه تعداد زیادی از مبتلایان را حقیقتاً غم‌انگیز خواندند و با تجلیل چندین باره از خدمات درخشان و فداکاری‌های کادرهای درمانی که بعضی از آنها نیز در راه خدمت به مردم به بیماری مبتلا شدند و یا جان باختند، گفتند: با وجود این خدمات، بعضی افراد حتی کار ساده‌ای مثل ماسک زدن را انجام نمی‌دهند که من واقعاً از آن پرستاری که فداکارانه در حال ارائه خدمت است خجالت می‌کشم.

حضرت آیت الله خامنه‌ای با اشاره به واقعیت تلخ دور شدن کشور از موفقیت اولیه در مقابله با کرونا، خطاب به همه دستگاهها، گروههای خدمت‌رسان و آحاد مردم تأکید کردند: همه نقش خود را به بهترین وجه ایفا کنند تا در کوتاه‌مدت زنجیره سرایت را قطع کنیم و کشور را به ساحل نجات برسانیم.

ایشان مشارکت گسترده مردم در نهضت خدمت مؤمنانه در آستانه ماه رمضان را بسیار با ارزش و گره‌گشا از زندگی قشرهای ضعیف دانستند و افزودند: این نهضت تعاون و احسان باید رشد و توسعه پیدا کند و هر کس به هر شکل که می‌تواند کمک و مراقبت کند که کسی از نیازمندان از قلم نیفتد.

رهبر انقلاب اسلامی در پایان همگان بویژه جوانان را به دعا و توسل عمومی به درگاه خداوند متعال برای دفع بلا فراخواندند.

پیش از سخنان رهبر انقلاب اسلامی، آقای قالیباف رئیس مجلس در گزارشی از رویکردها، اقدامات و برنامه‌های مجلس، هدف اصلی نمایندگان را حل مسائل مردم و تبدیل مجلس به یک نهاد چابک و انقلابی بیان کرد و گفت: «اصلاح ساختار بودجه ریزی»، «نوسازی نظام مالیاتی»، «حمایت از قشرهای ضعیف»، «رفع موانع جهش تولید» و «تحول در حوزه تجارت خارجی» از جمله‌ محورهای بسته تحولی مجلس یازدهم برای اقتصاد است.

آقای قالیباف «ساماندهی امور نمایندگان و صیانت از آنان»، «شفافیت در فرایندهای قانون‌گذاری» و «توجه ویژه به نظارت در کنار تقنین» را نیز از دیگر برنامه‌های مجلس برشمرد.

رئیس مجلس همچنین با بیان اینکه پرداختن به هرگونه حاشیه‌ای که مجلس را از حل مسائل مردم دور کند خطا است، بر ضرورت همکاری با سایر قوا تأکید کرد.

در قرآن کریم برای پوشش بانوان، دو نوع لباس مطرح شده است:

1- خمار یا مقنعه[1]،

۱. جلباب یا چادر[2].
در مفهوم «جلباب» اختلاف نظر وجود دارد. آنچه با توجه به کتب لغت و گفتار مفسّران مانند طبرسی در مجمع البیان و فخر رازی در تفسیر کبیر و بعضی مفسرین دیگر و نیز اهل لغت[3] به دست می آید جلباب معنای لباس یا پیراهن گشاد و پوشش سراسری مانند چادر یا عبا است که زنان بدان وسیله سر و گردن و سینه خود را می پوشانند. چنانکه در تعریف جلباب گفته اند:

«الجلباب: القمیص أو الثوب الواسع».

یا «الجلباب ثوب اوسع من الخمار دون الردّاء تُغطی به المرأة رأسها و صدرها».

اما در این میان تفسیر علّامه طباطبایی و فیض کاشانی و بعضی از مفسرین اهل سنّت مانند قرطبی صحیح تر به نظر می رسد[4] و آن اینکه: «هو ثوبٌ تشتمل به المرأة فیغطّی جمیع بدنها»[5] است که «جلباب» ملحفه و پوششی چادر مانند است، نه روسری و خمار.

از ابن عبّاس و ابن مسعود روایت شده که منظور عبا است. پس «جلباب» لباس گشاد و پارچه ای است که همه بدن را می پوشاند.

همان گونه که مفسّران بزرگ مانند شیخ طوسی و طبرسی فرموده اند، در گذشته دو نوع روسری برای زنان معمول بود: روسری های کوچک که آن ها را «خِمار» یا «مقنعه» می نامیدند و معمولًا در خانه از آن استفاده می کردند؛ و روسری های بزرگ که مخصوص بیرون خانه به شمار می آمد. زنان با این روسری بزرگ، که «جلباب» خوانده می شد و از «مقنعه» بزرگ تر و از «رداء» کوچک تر است و به چادر امروزین شباهت دارد، مو و تمام بدن خود را می پوشاندند.

«جلباب» پوششی است که روی همه پوشش ها به سر می کردند درباره «جلباب» گفته اند: آن روسری خاصی که بانوان هنگامی که برای کاری به خارج از منزل می روند، سر و روی خود را با آن می پوشند: «الجلبابُ خمارُ المرأة الذی یغطّی رأسها و وجهها اذا خرجت لحاجة»[6].

نزدیک ساختن جلباب «یدنین عَلیهنّ مِن جلابیهنّ»[7]؛ کنایه از پوشیدن چهره و سر و گردن با آن است؛ یعنی چنان نباشد که چادر یا روپوش های بزرگ (مانتو) تنها جنبه تشریفاتی داشته باشد و همه پیکرشان را نپوشاند[8].
زنان نباید چنان چادر یا مانتو بپوشند که نشان دهند اهل پرهیز از معاشرت با مردان بیگانه نیستند، از نگاه چشم های نامحرم نمی پرهیزند و از مصادیق «کاسیات عاریات» شمرده می شوند؛ یعنی ظاهراً پوشیده هستند، ولی در واقع برهنه اند.

از رسول اللّه صلی الله علیه و آله روایت شده است: «صنفانِ مِن اهلِ النّارِ لم أرهما: قومٌ معهم سیاطٌ کأذناب البقرِ یضربونَ بها النّاس؛ و نساءٌ کاسیاتٌ عاریاتٌ ممیلاتٌ مائلاتٌ رؤسهنَّ کأسنمةِ البختِ المائلة...»؛ «دو گروه از دوزخیان را هنوز من ندیده ام. گروهی که تازیانه هایی مانند دم گاو در دست دارند و مردم را با آن می زنند و گروه دیگر زنانی که پوشش دارند اما برهنه اند، کج راهه می روند و دیگران را نیز به کجروی تشویق می کنند. سرهایشان همچون کوهان شتر خراسانی فروهشته است. اینان به بهشت نمی روند و بوی بهشت را که از فاصله چندان و چندان به مشام می رسد استشمام نمی کنند»[9].

قرآن فرمان می دهد: «بانوان با مراقبت، جامه شان را بر خود گیرند و آن را رها نکنند، تا نشان دهند اهل عفاف و حفظ تقوای دل به شمار می آیند.

پوششی مطلوب است که خود به خود دورباش ایجاد می کند و ناپاک دلان را نومید می سازد»[10].

برخی ادّعا می کنند: حجاب به معنای مقابله با برهنگی است و قابل قبول است ولی در هیچ جای قرآن از پوشش مو سخن به میان نیامده است!

نادرستی این سخن آشکار است؛ زیرا علاوه بر شأن نزول آیه، زنان مسلمان، حتی پیش از نزول این آیه، موهای خود را می پوشاندند و تنها مشکل آنان آشکار بودن گردن و گوش ها بود و در این آیه [11]، از روسری سخن به میان آمده است، باید پرسید: آیا روسری جز آنچه بر سر می افکنند و موها را بدان می پوشاند، معنایی دارد؟ افزون بر این، حکم میزان پوشش در روایات متعدّد وارد شده است و علّت تأکید بر پوشش مو در موضوع حجاب بانوان، به فلسفه حجاب برمی گردد. مهم ترین فلسفه پوشش زن در ارتباط با دیگران، مسئله زیبایی و جذّابیت اوست و معمولًا موی دختران و زنان، جذّاب و دلرباست.

در احادیث گفته شده که یکی از دو زیبایی، مو است.[12]

در روایتی از رسول اکرم صلی الله علیه و آله وارد شده است که به هنگام خواستگاری، مرد می تواند از زن درباره موهایش بپرسد که یکی از دو زیبایی مهم زن است.

قال رسول اللَّه صلی الله علیه و آله: «اذا أراد احدکم ان یتزوج المرأة فلیسأل عن شعرها کما یسأل عن وجهها فإن الشعر احد الجمالین»[13].

یکی از نشانه های اهمیت مو برای زنان این است که شرکت های تبلیغی از این زیبایی نهایت بهره را برده، و کالای خود را در کنار زنان سر برهنه تبلیغ می کنند.

در پایان گفتنی است؛ درباره حدود پوشش، نسبت به زنان پیر و از کار افتاده [14] و یا زنان روستایی که اهل آرایش نیستند، تخفیف داده شده و استثنائاتی وارد گردیده است.[15]


پی نوشت ها:
[1] . نور( 24)، آیه 31.
[2] . احزاب( 33)، آیه 59.
[3] . ر. ک: مرتضى مطهرى، پیشین، ص 158 و 159؛ سید على‏اکبر قرشى، پیشین، ج 2، ص 41 و 42.
[4] . سید محمدحسین طباطبایى، پیشین، ج 16، ص 361.
[5] . مولى محسن فیض کاشانى، پیشین، ج 4، ص 203؛ قرطبى، الجامع لأحکام القرآن، ج 14، ص 156.
[6] . شیخ طوسى، التبیان فى تفسیر القرآن، ج 8، ص 361؛ فضل‏بن حسن طبرسى، مجمع‏البیان، ج 7 و 8، ص 578.
[7] . قرطبى، پیشین، ذیل تفسیر آیه 59.
[8] . فضل‏بن حسن طبرسى، پیشین، ص 580؛ سید محمدحسین طباطبایى، پیشین، ج 16، ص 361.
[9] . محمد محمدى رى‏شهرى، میزان‏الحکمه، ج 2، ص 259.
[10] . مرتضى مطهرى، پیشین، ص 160 و 161.
[11] . احزاب( 33)، آیه 59.
[12] . محسن فیض کاشانى، تفسیر صافى، ج 3، ص 430 و 431.
[13] . بحارالانوار، ج 100، ص 238، ح 36.
[14] . سیدعلى کمالى، قرآن و مقام زن، ص 107؛ به نقل از: محدث نورى، المستدرک الوسائل، ج 2، ص 559.
[15] . نور( 24)، آیه 60.

حجاب در قرآن
داشتن پوشش اسلامی از جمله احکام ضروری است که در قرآن نیز به آن پرداخته شده است. به همین دلیل هیچ مسلمانی نمی تواند در مورد فلسفه حجاب تردید کند.

خداوند در آیه 30 سوره نور می فرماید:
«قُلْ لِلْمُؤْمِنِینَ یَغُضُّوا مِنْ أَبْصَارِهِمْ وَیَحْفَظُوا فُرُوجَهُمْ ۚ ذَٰلِکَ أَزْکَىٰ لَهُمْ ۗ إِنَّ اللَّهَ خَبِیرٌ بِمَا یَصْنَعُونَ»
«به مؤمنان بگو چشم های خود را (از نگاه به نامحرمان) فرو گیرند و عفاف خود را حفظ کنند؛ این برای آنان پاکیزه‌تر است؛ خداوند از آنچه انجام می‌دهید آگاه است»

و در آیه بعد در توصیه به زنان می فرماید:
«وَقُلْ لِلْمُؤْمِنَاتِ یَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصَارِهِنَّ وَیَحْفَظْنَ فُرُوجَهُنَّ وَلَا یُبْدِینَ زِینَتَهُنَّ إِلَّا مَا ظَهَرَ مِنْهَا ۖ وَلْیَضْرِبْنَ بِخُمُرِهِنَّ عَلَىٰ جُیُوبِهِنَّ ۖ وَلَا یُبْدِینَ زِینَتَهُنَّ إِلَّا لِبُعُولَتِهِنَّ أَوْ آبَائِهِنَّ أَوْ آبَاءِ بُعُولَتِهِنَّ أَوْ أَبْنَائِهِنَّ أَوْ أَبْنَاءِ بُعُولَتِهِنَّ أَوْ إِخْوَانِهِنَّ أَوْ بَنِی إِخْوَانِهِنَّ أَوْ بَنِی أَخَوَاتِهِنَّ أَوْ نِسَائِهِنَّ أَوْ مَا مَلَکَتْ أَیْمَانُهُنَّ أَوِ التَّابِعِینَ غَیْرِ أُولِی الْإِرْبَةِ مِنَ الرِّجَالِ أَوِ الطِّفْلِ الَّذِینَ لَمْ یَظْهَرُوا عَلَىٰ عَوْرَاتِ النِّسَاءِ ۖ وَلَا یَضْرِبْنَ بِأَرْجُلِهِنَّ لِیُعْلَمَ مَا یُخْفِینَ مِنْ زِینَتِهِنَّ ۚ وَتُوبُوا إِلَى اللَّهِ جَمِیعًا أَیُّهَ الْمُؤْمِنُونَ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ»
«و به زنان با ایمان بگو چشمهای خود را (از نگاه هوس‌آلود) فرو گیرند و دامان خویش را حفظ کنند و زینت خود را -جز آن مقدار که نمایان است- آشکار ننمایند و (اطراف) روسری های خود را بر سینه خود افکنند (تا گردن و سینه با آن پوشانده شود) و زینت خود را آشکار نسازند مگر برای شوهرانشان، یا پدرانشان، یا پدر شوهرانشان، یا پسرانشان، یا پسران همسرانشان، یا برادرانشان، یا پسران برادرانشان، یا پسران خواهرانشان، یا زنان هم‌کیششان، یا بردگانشان [=کنیزانشان‌]، یا افراد سفیه که تمایلی به زن ندارند، یا کودکانی که از امور جنسی مربوط به زنان آگاه نیستند؛ و هنگام راه رفتن پاهای خود را به زمین نزنند تا زینت پنهانیشان دانسته شود (و صدای خلخال که برپا دارند به گوش رسد). و همگی بسوی خدا بازگردید ای مؤمنان، تا رستگار شوید»

همانطور که مشخص است خداوند در این آیه حجاب بانوان را در پوشاندن سر و گردن و پوشاندن زینت ها تعریف می کند.

همچنین خداوند در آیه 59 سوره احزاب در مورد حجاب به پیامبر (ص) چنین دستور می دهد:
«یَا أَیُّهَا النَّبِیُّ قُلْ لِأَزْوَاجِکَ وَبَنَاتِکَ وَنِسَاءِ الْمُؤْمِنِینَ یُدْنِینَ عَلَیْهِنَّ مِنْ جَلَابِیبِهِنَّ ۚ ذَٰلِکَ أَدْنَىٰ أَنْ یُعْرَفْنَ فَلَا یُؤْذَیْنَ ۗ وَکَانَ اللَّهُ غَفُورًا رَحِیمًا»
«ای پیامبر! به همسران و دخترانت و زنان مؤمنان بگو: «جلبابها [= روسری‌های بلند] خود را بر خویش فروافکنند، این کار برای اینکه شناخته شوند و مورد آزار قرار نگیرند بهتر است؛ (و اگر تاکنون خطا و کوتاهی از آنها سر زده توبه کنند) خداوند همواره آمرزنده رحیم است.»

فلسفه حجاب از جنبه های مختلف

از نظر روانی
حجاب می تواند به بهداشت روانی جامعه کمک کند. رعایت حجاب باعث کاهش هیجان ها و التهاب جنسی شده و در نتیجه عطش سیری ناپذیر شهوت را کم می کند.

از نظر خانوادگی
حجاب می تواند سبب تحکیم روابط افراد خانواده و برقراری صمیمیت کامل بین زوجین بشود. با رواج یافتن بی حجابی و جلوه گری زن ها، جوانان مجرد ازدواج را نوعی محدودیت در برابر آزادی های خود تلقی می کنندو افراد متاهل نیز آن چه که دارند را با آنچه ندارند مقایسه می کنند.

از نظر اجتماعی
حجاب موجب حفظ و استیفای نیروی کار و فعالیت اجتماع می گردد. دختر و پسری که در محیط کار و دانشگاه تحریک شهوانی شوند از تمرکز و کارآیی آن ها کاسته خواهد شد و نیروی فکری و کاری آن ها تحلیل می رود.

در مجموع می توان نتیجه گرفت که اسلام در نظر دارد تا انواع التذاذهای جنسی از جمله بصری و لمسی به محیط خانوادگی و در قالب ازدواج قانونی قرار گیرد و اجتماع منحصرا جایی برای کار و فعالیت باشد.

چرا حجاب بر زنان واجب شده است نه برای مردان؟
اصل پوشش مخصوص خانم ها نیست و بر مردان نیز تا حدودی لازم است. دلیل این که بر پوشش بیشتر و کامل تر خانم ها تاکید می شود ویژگی های خاصی است که در خانم ها وجود دارد. زن مظهر زیبایی و جمال و مرد مظهر شیفتگی است. عملا مردها پوشیده تر از زن ها از خانه بیرون می آیند چرا که تمایل مرد به نگاه کردن است و برعکس تمایل زن ها به خودنمایی.

علامه طباطبایی در این باره می گوید: «زن در عین دارا بودن مشترکات، از جهاتی با مرد اختلاف دارد، چون ویژگی های ساختمانی متوسط زنان نظیر: مغز، قلب، شریانها، اعصاب، قامت و وزن، طبق آن چه که در کالبد شناسی توضیح داده شده است از متوسط مردان در همان ویژگی ها مؤخرتر است و این مسئله موجب شده است که جسم زن لطیفتر و نرم تر از مرد باشد و در مقابل، جسم مرد درشت تر و سخت تر باشد. و احساساتی لطیف نظیر: دوستی، رقت قلب، زیباگرایی و آرایش جویی در زن بیشتر و اندیشه گرایی در مرد فزون تر شود. بنابراین؛ زندگی زن «احساس گرا» و زندگی مرد «اندیشه گرا» است».

چگونه انگیزه‌ی حجاب را در دختران ایجاد کنیم؟

 تربیت دینی و نهادینه کردن آموزه‌های دینی در کودکان و نوجوانان سبب مصونیت آنان از آسیب‌های اخلاقی و اجتماعی می‌شود. چراکه دلیل بروز بسیاری از رفتارهای ناهنجار، بی‌بهرگی از تربیت دینی و اخلاقی است. در نظام تربیتی اسلام، آغاز تعلیم و تربیت با روش‌شناسی و بررسی شیوه‌های صحیح تربیتی، جایگاه ویژه‌ای دارد.

بر این اساس، می‌توان یکی از دلایل مهم آسیب‌های فردی و اجتماعی آینده‌ی افراد را بی‌ توجّهی و غفلت در تربیت دینی در دوره‌ی کودکی و نوجوانی دانست؛ با این استدلال که حضرت علی(علیه السلام)درباره‌ی تربیت‌پذیر بودن کودک و نوجوان به امام حسن(علیه السلام) می‌فرماید: «قلب نونهال مانند زمین خالی است که هر تخمی که در آن افشانده شود، می‌پذیرد.1

حال برای شروع چه باید کرد؟ از چه روش‌هایی می‌توان استفاده کرد؟ مؤثرترین روش‌ها و عوامل کدامند؟ پاسخ به این پرسش‌ها، موضوع و محتوای این نوشتار می‌باشد.
 

1- ارائه‌ی الگو

یکی از روش‌های مؤثّر در نهادینه کردن حجاب و عفاف بین فرزندان، روش الگویی است یعنی استفاده از فرد یا افراد دیگر به عنوان سرمشق و الگو؛ زیرا غریزه‌ی تقلید یکی از غرایز نیرومند و ریشه‌دار در انسان است.

همزمان با گذر از دوران کودکی به موازات این‌که دختران، توانایی درک معانی رفتار و حرکات بیشتری را پیدا می‌کند، احساس نیاز بر همانندسازی با دوستان و الگوهای شایسته در آن‌ها بیشتر می‌شود.

اوّلین و بهترین همجنس دختران، مادران پر عاطفه و محبّت آن‌ها هستند که بیشترین علاقه را به رشد و تکامل فرزندانشان دارند. مادری که توانمندی برقراری رابطه‌ی صمیمی با فرزند خویش را داشته باشد، رفتار و حرکات و حتّی طرز لباس پوشیدن و نگاه کردن او بر رفتار، احساس و عقاید دخترش تأثیر خواهد داشت.2
 

2- از 3سالگی تربیت آموزه‌های دینی را درفرزندان تقویت کنید

از آن‌جا که فطرت کودک از همین سنّ کم، پذیرای نکات مثبت و منفی می‌باشد، پس نهادینه کردن حجاب در کودکان امری مهم است. از این‌رو ابتدا با تهیّه‌ی یک چادر یا روسری او را به این امر تشویق کنید. عبارات محبّت‌آمیز و تشویق در این مسئله بسیار نتیجه‌بخش می‌باشد. عادت دادن کودک به حجاب، بسیار مهم است ما نمی‌توانیم حجاب را به صورت فشرده اعمال کنیم. ملایمت و لطافت و عادت دادن او بسیار اهمیّت دارد.
 

 3- روش محبّت

در دین اسلام محبّت به عنوان اساس و رکن در جذب و هدایت انسان‌ها مطرح است. یکی از ابزارهایی که می‌تواند در نهادینه کردن این مسئله، مؤثّر باشد، محبّت است. امام علی(علیه السلام)می‌فرماید: «دوستی ورزیدن، پیوند با مردم را فراهم می‌آورد.» 3

نیروی محبّت از نظر تربیتی، نیرویی عظیم و کارساز است و بهترین تربیت آن است که بدین روش تحقّق یابد؛ زیرا محبّت با فطرت و سرشت آدمی سازگاری زیادی دارد و پذیرش، درونی و بدون هیچ تحمیلی است. ضرورت و اهمیّت به کارگیری روش محبّت از این‌رو است که محبّت، اطاعت‌آور است و سبب همسانی و همراهی فرزند با والدین و مربّی می‌شود.

از حضرت علی(علیه السلام) نقل شده که: «از رسول خدا(صلی الله علیه و آله) درباره‌ی سنّت و روش آن حضرت پرسیدم، فرمود: محبّت، بنیاد و اساس(روش و سنت) من است.» 4
 

4- روش قصّه‌گویی

قصّه‌ی غیرمستقیم می‌تواند در روح کودک و نوجوان تأثیرگذار باشد. افلاطون که ارزش و اهمیّت داستان‌ها و افسانه‌ها را در تربیت کودک دریافته، می‌گوید: «پس باید پرستاران و مادران را وادار کنیم که فقط حکایاتی را که پذیرفته‌ایم برای کودکان نقل کنند و متوجّه باشند پرورشی که روح اطفال به وسیله‌ی حکایت حاصل می‌کند به مراتب بیشتر از تربیتی است که جسم آن‌ها به وسیله ورزش پیدا می‌کند.»5

والدین و مربیّان می‌توانند با بیان داستان‌های مربوط به امام زمان(عج) و یاورانش، زمینه‌ی رشد و شناخت کودک را فراهم سازند. با قصّه‌های آموزنده و جذّاب به ساخت الگوی معنوی ذهنی آنان بپردازند و زمینه‌ی علاقه و انگیزه‌ی آنان را در انجام مسائل معنوی فراهم آورند. در این صورت، نوعی اشتیاق در او ایجاد می‌شود و در نتیجه از انجام اعمال دینی احساس رضایت می‌کند که این رضایت باعث درونی شدن عمل اخلاقی در وجودش می‌شود.
 

5- ارائه‌ی حجاب در قالبی زیبا

همزمان با تکلیف دختران، بلوغ جسمانی هم اتّفاق می‌افتد. این امر او را درگیر ظاهرش خواهد کرد. والدین آگاه باید با لباس‌های شاد و متفاوت در رنگ‌های متنّوع و استفاده از خلاّقیت به او بفهمانند که حجاب، زیبایی‌های او را کم نکرده است.
 

6- شناساندن الگوهای والا

متأسّفانه دختران مسلمان آن‌چنان که بایسته و شایسته با چهره‌های بلند تاریخ اسلام آشنا نیستند. زندگی حضرت زهراƒ و حضرت زینب(سلام الله علیها) و دیگر چهره‌های والای تاریخ گذشته و معاصر باید برای دختران ما نشان داده شود تا بدانند چگونه با حفظ حجاب و هویت و متانت می‌توانند در جامعه حضور داشته و ایفای نقش نمایند.
 

 7- آشنایی با پیامدهای شوم بی‌حجابی و بدحجابی

شناخت و آگاهی کافی از جنبه‌های مختلف این ارزش اخلاقی می‌تواند آثار اجتماعی و تأثیرات معنوی زیادی در رشد شخصیت فردی داشته باشد.

با شناساندن برخی از پیامدهای این مسئله از جمله: سقوط شخصیت انسانی زن، انحطاط اخلاقی، فروپاشی نظام خانواده، عقوبت اخروی بی‌حجاب و... در قالب روایات و داستان‌های زیبا می‌توانیم دخترانمان را از آسیب‌های این پدیده‌ی اجتماعی آگاه کنیم. ایفای این نقش توسّط خانواده، محیط آموزشی و رسانه‌های ارتباطی میسّر می‌باشد.
 

8-گسترش حجاب توسّط مساجد و نهادهای مذهبی

گسترش حجاب باید در برنامه‌ریزی مسئولان مساجد و نهادهای مذهبی گنجانده شود چرا که حجاب و عفاف به عنوان دو نماد فرهنگی و منادی گویا و صادق از تعهّد و اعتقادات افراد نسبت به فرهنگ عمومی جامعه است و از نتایج و مظاهر ایمان محسوب می‌شود. بنابراین در درجه‌ی اوّل باید بر تحکیم ایمان و تقویت باورهای دینی افراد جامعه توجّه کنیم و به همین دلیل باید آگاهی‌ها را بالا ببریم.

در این راستا اگر جوانان، به گونه‌ای برنامه‌ریزی شده و مفید در مساجد و نهادهای مذهبی از نظر آموزش مورد نیاز جوانان، کارهای فرهنگی و اقتصادی و... پرورش یابند، می‌توان امیدوار بود که هیچ تبلیغاتی نتواند آنان را از دین دور کند.

پینوشتها
1.نهج البلاغه. نامه‌ی ۳۱
2.مسعودی معصومی (احکام مربوط به زن و مرد)، تهران، 1380، ص83
3.نهج البلاغه، نامه31، حکمت211
4.المستدرک الوسایل و مستنبط المسایل، ج۱۱، ص۱۷۳
5.محمدرضا عطاران، آرای مربیان بزرگ مسلمان در باره کودک، 1383، ص123.

در قرآن کریم، «کعبه» دو بار، «البیت» هفت‌ بار، «بیت» یک‌ بار، «بیت‌الحرام» دو بار، «بیت‌العتیق» دو بار، «بیتک‌المحرّم» یک‌ بار، «بیتی» دو بار، «بکه» یک‌ بار، «مسجدالحرام» یک‌ بار و «بیت‌المعمور» هم یک‌ بار به کار رفته‌ است، که در این مجال به معانی که به عبارت «بیت‌العتیق» حمل می‌شود توجهی داریم.

در آیات 29 و 33 از سوره مبارکه حج، کعبه به این نام خوانده شده و برای عتیق سه معنا بیان شده است که اولین معنا «آزاد» بوده که مقصود این است که خدا آن خانه را از حوادث مصون داشته و آزاد کرده و در برخی از احادیث مصادیق مختلفی درباره آزادی کعبه ذکر شده است، مثلا «آزاد از مالکیت مردم» که در روایتی از امام باقر (ع) نقل است: «عَنْ أَبَانِ بْنِ عُثْمَانَ عَمَّنْ أَخْبَرَهُ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ قُلْتُ لَهُ لِمَ سُمِّیَ الْبَیْتُ الْعَتِیقَ قَالَ لِأَنَّهُ بَیْتٌ حُرٌّ عَتِیقٌ مِنَ النَّاسِ وَ لَمْ یَمْلِکْهُ أَحَدٌ؛ کعبه خانه ای است که آزاد از مردم بوده و هیچ کس مالک آن نیست.» (بحارالانوار جلد 96 صفحه 58) (صدوق، علل الشرایع، ج 2، ص 399)

 مصداق دیگر در تأیید معنا «آزاد از غرق و طوفان نوح (ع)» است که خداوند متعال در طوفان نوح (ع)، تمام زمین را غرق آب کرد؛ لذا هر چه در زمین بود غرق شد، مگر کعبه که خداوند آن را از زمین بالا برد تا غرق نشود؛ از این رو است که به کعبه عتیق گفته‌اند، حضرت صادق (ع) فرمودند: «قبه‌‏اى که خداوند متعال براى آدم نازل کرده بود تا زمان نوح (ع) همچنان برپا بود ولى در روزگار طوفان نوح (ع) هنگامى که آب روى زمین را فرا گرفت خداوند آن قبه را به آسمان برد و «مکه» در آن جریان غرق نشد و به همین مناسبت «بِالْبَیْتِ الْعَتِیقِ» یعنى سرزمین «آزاد شده از غرق» نامیده شد». (ترجمه مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج‏2، ص 56)

 «آزادی از جهنم» نیز دیگر مصداق است که در بعضی از روایات از جمله در الکافی (ج 4، ص 189) به این نکته اشاره شده است که اگر کسی خانه خدا را در دنیا زیارت کند و زائر بیت‌الله الحرام باشد، خداوند او را از جهنم نجات می‌دهد و برائت از جهنم هدیه او خواهد بود، پس کعبه باعث برائت از آتش جهنم است و به همین دلیل به آن بیت‌العتیق گفته‌اند.

 به عبارتی دیگر؛ زمینی که کعبه در آن قرار گرفته و نیز خود کعبه، بر خلاف دیگر اماکن، مِلک و مُلک احدی نبوده و نیست، بلکه آزاد است، نه مِلک کسی بوده و نه تحت سلطه احدی قرار گرفته است، زمین بی‌آب و گیاهی بود که هیچ کس را در آن رغبتی نبود و در آنجا سکونت نداشت آنچنان که قرآن کریم می‌فرماید: «رَبَّنا إِنِّی أَسْکَنْتُ مِنْ ذُرِّیَّتی‏ بِوادٍ غَیْرِ ذی زَرْعٍ عِنْدَ بَیْتِکَ الْمُحَرَّم‏...؛ پروردگارا! من بعضى از ذریه خویش را در دره ‏اى غیر قابل کشت نزد خانه حرمت یافته تو سکونت دادم...». (ابراهیم/ 37)

 دیگر معنایی که برای عتیق بیان شده است و معروف‌تر و مشهورتر بین عموم مردم نیز هست، معنای «قدیم و کهن» است. این مضمون در روایات هم آمده است. امام باقر (ع) در مسجدالحرام نشسته بودند که از ایشان درباره بیت عتیق سؤال شد و فرمودند: «خداوند کعبه را قبل از خلقت زمین آفرید، سپس به آفرینش زمین پرداخت و زمین را از زیر آن گستراند».

در بیان السعادة فی مقامات‌العبادة نیز این مفهوم بیان شده است: «الْعَتِیقِ بیت قدیم، چون بیت‌اللّه در ظاهر اوّلین بیت است که براى مردم وضع شده است چنانچه در اخبار آمده است که آن بیت براى آدم از بهشت و به باطنش نازل شده است، چه قلب صنوبرى در ملک بدن عنصرى اوّلین خانه‏‌اى است که براى مردم در عالم صغیر شده است‏.» (ج‏10/ص 71)

 همچنین معنای «کریم» را هم برای عتیق گفته‌اند و هر چیزی مکرم و زیبا را عتیق می‌نامند و چون کعبه این دو مزیت را دارد به این نام خوانده شده است. در فرهنگ جامع ذیل عبارت «عَتَقَ» این معنا نیز بیان شده است.

در ترجمه و تحقیق مفردات الفاظ قرآن به نوعی به این سه معنا اشاره شد است: «العتیق: چیزى که از نظر زمانى یا مکانى یا رتبه و ارزش، کهن و قدیمى باشد از این جهت به قدیم- عتیق- گفته شده و همچنین به شخص جوانمرد و با کرم و به کسى که از رقیّت و بندگى آزاد شود خداى تعالى گوید: وَ لْیَطَّوَّفُوا بِالْبَیْتِ الْعَتِیقِ‏ (الحجّ/29) ) گفته شده خداوند کعبه را از این جهت با واژه «عتیق» وصف نموده که پیوسته از اینکه جباران و ستمگران کوچکش بشمارند آزاد و متعالى است. عاتقان: طریق گردن که میان دو شانه قرار دارد چون از سایر اعضای بدن بالاتر است و نیز «عاتق» دختر جوان و کنیزکى که از شوهرش جدا و دور شده و در خانه پدر و مادرش مانده». (ج‏2، ص 547)

نکته بسیار جالب در آیه «و لیطوفوا بالبیت العتیق» اینکه برخی مفسران این آیه را مربوط به طواف نساء دانسته‌اند و از طرفی هم می‌بینیم یکی از معانی عتیق بنا به نقل برخی از مفسرین به دختر جوان، کنیزکی که از شوهر جدا شده است باز می‌گردد و این ارتباط معنایی به لغت و حکم طواف نساء در این آیه بسیار قابل تأمل و جای کار در حد یک مقاله علمی پژوهشی را دارد.

حجت الاسلام و المسلمین "حمید شهریاری" دبیرکل مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی در یکی از سخنرانیهای اخیر خود به این مسئله اشاره کرده که کشورهای اروپایی با وجود همه خصومتهایی که با هم داشته اند اما توانسته اند، مرزهای بین خودشان را بردارند و پارلمان مشترک و پول واحد تأسیس کنند.
 
وی با بیان این مطلب تأکید کرده است، کشورهای اسلامی نیز می تواند همت کنند دست در دست هم بدهند و با توجه به منافع مشترک و دشمنان مشترکشان، اتحادیه ای را تحت عنوان «اتحادیه اسلامی» ایجاد کنند تا در این اتحادیه اهداف بلند امت واحده اسلامی دنبال شود.
 
حجت الاسلام و المسلمین شهریاری همچنین خاطر نشان می کند که برای دستیابی به اتحادیه اسلامی باید گامهایی اساسی را دنبال کنیم که از جمله آن پرهیز از تفرقه گرایی و تعرض به همدیگر، تلاش برای عدم شکل گیری تنازع در جهان اسلام، هم افزایی بین مسلمانان در زمینه های مختلف، اقتصادی، سیاسی، امنیتی ،علمی و... است.
 
وحدت مسلمانان و اتحاد دولت‌های اسلامی از آرمانهای بزرگی است که نه تنها دغدغه اصلی متفکران و مصلحان مسلمان در طول تاريخ بوده، بلکه آرزوی هر مسلمانی در هر گوشه گيتی است.

حال باید دید، ایده تشکیل اتحادیه اسلامی تا چه حد شدنی است؟ بسیاری امیدوار بودند روزی سازمان کنفرانس اسلامی بتواند این مهم را انجام دهد اما متاسفانه پس از اینکه برخی کشورها مانند عربستان سعودی بر امور این سازمان سیطره یافتند آن را به قهقرا کشانده اند؛ چرا که این کشورها در جایگاهی برای تصمیم گیری از طرف خود و یا ملت های خود نیستند و تصمیم گیرندگان اصلی برای آنها آمریکا و اسراییل هستند.
 
رویای مهاتیر محمد که یکی از موفق ترین رهبران کشورهای اسلامی است، این بوده که بتواند اتحادیه ای متشکل از کشورهای اسلامی تشکیل دهد، اتحادیه ای که کشورهای اسلامی در آن تعامل کنند، اختلافات با یکدیگر را حل و فصل کنند و همچنین ارتش مشترک، بازار اقتصادی مشترک و  واحد پولی مشترک داشته باشند.
 
بدیهی است، اگر این رویا که رویای بسیاری از مسلمانان جهان نیز است محقق شود، این امکان میسر می شود تا کشورهای اسلامی با ایجاد این اتحادیه به قدرتی جهانی تبدیل گردند.
 
همچنین در صورتی که ارتش مشترک اسلامی تشکیل شود، هر کشور اسلامی ای که با خطر و یا تهدیدی مواجه باشد، می تواند روی این ارتش اسلامی حساب باز کند و نیاز نیست دست به دامن ایالات متحده و کشورهای غربی شود.
 
شاید هم پس از قدرت گرفتن این اتحادیه کشورهای اسلامی بتوانند یک کرسی دائم در شورای امنیت برای خود به دست بیاورند و اجازه ندهند تصمیماتی که به ضرر کشورهای اسلامی می باشد، به راحتی گرفته شود.

به هر صورت پس از فضاسازی اسلام ستیز سالهای اخیر که توسط آمریکا و اسراییل و کشورهای اروپایی بر علیه مسلمانان راه افتاده، به نظر می رسد، تشکیل چنین اتحادیه ای یک ضرورت برای مسلمانان است.

با نگاهی به پیشینه اتحادیه های بشری در طول تاریخ، این واقعیت به دست می آید که همواره اتحادیه ها در سایه منافع مشترک شکل گرفته است و این منافع مشترک می توانسته اقتصادی، سیاسی یا فرهنگی و اعتقادی باشد.

هویت اسلامی در میان کشورهای مسلمان، می تواند محور و هدف مشترکی برای رسیدن به اتحاد میان کشورهای اسلامی باشد و کشورهای مسلمان را در سایه اعتقادات و ارزش های دینی، گرد هم آورد و با تأکید بر مشترکات دینی، راه را برای رسیدن به اتحادیه کشورهای اسلامی هموار سازد.
 
علاوه بر عنصر هویت، وجود زمینه های اقتصادی و مالی نیز می تواند عامل مهم و مؤثری برای تشکیل «اتحادیه کشورهای اسلامی» باشد.
 
«پول مشترک» میان کشورهای اسلامی هم می تواند از سلطه تاریخی و هژمونی مالی دلار بکاهد و در افزایش حجم مبادلات تجاری میان کشورهای اسلامی مؤثر باشد.
 
سیاست خارجی هماهنگ نیز یکی از زمینه های مؤثری است که می تواند تشکیل اتحادیه کشورهای اسلامی را تسهیل کند؛ وحدت نظر در سیاست خارجی یکی از اصول اولیه همگرایی سیاسی میان کشورهای مختلف است.
 
در هر حال، تجربه تشکیل اتحادیه های منطقه ای، نشان داده است که گام اول در تشکیل این اتحادیه ها، تنظیم روابط دوستانه و همکاری های متقابل میان این کشورها است و در سایه همکاری های چندجانبه، می توان راه صعب العبور تشکیل اتحادیه اسلامی را هموار کرد.

«صبری بوقدوم» ضمن هشدار درباره خطرات اوضاع لیبی و پیآمدهای آن برای منطقه، همه طرف‌های منطقه‌ای و بین‌المللی را به تلاش برای حل بحران لیبی فراخواند.

در بیانیه وزارت خارجه الجزائر آمده است که بوقدوم در نشست ویدئوکنفرانسی شورای امنیت سازمان ملل درباره لیبی، همه طرف‌های منطقه‌ای و بین‌المللی را به تشدید تلاش برای پیدا کردن راهکار حل بحران این کشور به منظور تضمین وحدت، حاکمیت و سلامت ارضی آن فراخواند.

طبق گزارش تلویزیون الجزائر، بوقدوم همچنین طرح الجزائر درباره لیبی را که مورد قبول همه طرف‌هایی لیبیایی است، مورد تأکید قرار داد و گفت که این طرح بر ممانعت از ریخته شدن خون مردم لیبی و تشویق همه طرف‌ها به پایبندی به گزینه گفت‌وگو به عنوان تنها راهکار سیاسی حل بحران لیبی بر اساس مشروعیت بین‌المللی و مصوبات کنفرانس برلین، تأکید دارد.

بنابر گزارش شبکه «روسیا الیوم»، وزیر خارجه الجزائر همچنین بر ضرورت احترام به اراده ملت لیبی تأکید کرد.

لیبی از سال ۲۰۱۱ و از زمان سرنگونی حکومت «معمر قذافی» رهبر سابق لیبی با گسستگی سیاسی مواجه شده و تحت کنترل دو دولت موازی در شرق و غرب در آمده است؛ دولت وفاق ملی به ریاست «فایز السراج» در طرابلس (غرب کشور) و دیگری دولت طُبرُق در شرق لیبی که خلیفه حفتر فرمانده شبه‌نظامیان «ارتش ملی لیبی» را حمایت می‌کند. دو طرف از فروردین سال 98 وارد درگیری‌های شدیدی با یکدیگر شده‌اند که همچنان ادامه دارد.

هر دو موجودیت سیاسی در خارج از مرزهای لیبی برای خود حامیانی پیدا کرده که از آن‌ها حمایت سیاسی و نظامی می‌کنند؛ ترکیه، ایتالیا و قطر از دولت وفاق ملی حمایت می‌کنند. عربستان سعودی، مصر و امارات و یونان و فرانسه از دولت طبرق حمایت می‌کنند.

سامح شکری، وزیر امور خارجه مصر بدون اینکه نامی از ترکیه ببرد، از اقدامات این کشور در لیبی انتقاد کرد و گفت «بازیگری منطقه‌ای اقدام به انتقال سلاح و مزدور به این کشور کرده است».

به گزارش شبکه اسکای نیوز عربی، شکری که شامگاه چهارشنبه در نشست مجازی شورای امنیت سازمان ملل در مورد لیبی سخنرانی می‌کرد، گفت تحقق ثبات در لیبی در گرو تشکیل دولت انتقالی توافقی و جداسازی شبه نظامیان از گروه‌های سیاسی است.
او خواستار ایستادن در برابر کشورهایی شد که به دنبال برهم زدن ثبات و امنیت منطقه بوده هستند. وزیر خارجه مصر از جامعه جهانی خواست با خطر «گروه‌های تروریستی در لیبی» مقابله کند.

سامح شکری مدعی شد که گروه تروریستی داعش در برخی از شهرهای لیبی دوباره ظاهر شده است. او همچنین گفت که شبه نظامیان در لیبی به دنبال تحقق منافع و مصالح خود آن هم به حساب مردم این کشور هستند.

دولت مصر که از نیروهای شرق لیبی تحت فرماندهی ژنرال خلیفه حفتر حمایت سیاسی و تسلیحاتی می‌کند، ماه گذشته از ابتکار عمل خود در رابطه با لیبی رونمایی کرد. قاهره در این طرح، خواستار توقف سریع درگیری‌ها شد. با این حال طرف مقابل، یعنی دولت وفاق ملی لیبی که بر خلاف نیروهای حفتر دارای مشروعیت سیاسی بین‌المللی است، آن را رد و بر آزادسازی همه مناطق تحت اشغال لیبی تأکید کرد.

دولت مصر، دولت وفاق ملی را اخوانی و نیروهای حامی آن را «تروریست» می‌داند و از قدرت‌گیری دولتی اسلامی- اخوانی در مرزهای غربی خود نگران است و هشدار داده اگر ترکیه به حمایت‌های خود از این دولت ادامه دهد و بخواهد خطوط قرمز قاهره رد شود، مستقیماً در لیبی وارد عملی خواهد شد.

به دنبال پیشروی های دولت وفاق ملی و رسیدن نیروهای تحت امر این دولت به کمک ترکیه به شهر سرت در شمال مرکزی و پایگاه هوایی الجفره در جنوب شرقی شهر طرابلس، پایتخت لیبی، مصر این دو نقطه را خط قرمز دانست.

ماه گذشته تصاویری از نیروهای مسلح مصر در لیبی منتشر شد که نشان می‌داد این نیروها در کنار نیروهای حفتر در حال مقابله و جنگ با نیروهای دولت وفاق ملی هستند.

«کاطع الرکابی» نماینده پارلمان عراق و عضو ائتلاف «دوله القانون» به رهبری «نوری المالکی» بار دیگر بر لزوم اخراج نظامیان تروریست آمریکا از عراق تأکید کرد.

الرکابی می‌گوید که پارلمان عراق، مصوبه اخراج نیروهای خارجی از عراق را تصویب کرده و پارلمان نیز نماینده مردم است.

وی به پایگاه خبری «المعلومه» گفت که هر گونه تلاش برای دور زدن این مصوبه، باعث ایجاد هرج‌ومرج خواهد شد.

این نماینده عراقی ادامه داد: «اخراج نیروهای خارجی، یک تصمیم غیر قابل بازگشت است و هیچ قدرتی قادر به تغییر و لغو آن نیست».

الرکابی بر این باور است که تصمیم اخراج نظامیان خارجی، بیانگر دیدگاه ملت عراق در قبال حضور اجنبی در این کشور است و مسئولان دولتی باید آن را اجرا کنند.

پس از به شهادت رسیدن سردار سپهبد حاج «قاسم سلیمانی» فرمانده شهید نیروی قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران «ابومهدی المهندس» نائب رئیس سازمان الحشد الشعبی توسط آمریکا در فرودگاه بغداد، پارلمان عراق اواسط دی ماه مصوبه اخراج تروریستهای آمریکا را تصویب کرد.

اکنون که نزدیک به هفت ماه از تصویب این قانون می‌کند، ولی طیف‌های سیاسی عراقی وابسته به آمریکا مانع از اجرای این مصوبه شدند تا اینکه آمریکا خواستار مذاکراتی با عراق شد تا تکلیف نیروهای خود را مشخص کند.

گفت‌وگوهای راهبردی بین بغداد و واشنگتن در تاریخ  ۱۱ ژوئن (۲۲ خرداد)، به صورت ویدیو کنفرانس آغاز شد و طرفین در خصوص موضوعات مختلف به خصوص خروج نیروهای نظامی آمریکایی از عراق گفت‌و‌گو کردند، ولی نتیجه مشخصی از این گفت‌وگوها حاصل نشد.