برنامه‌های دینی به گونه‌ای طراحی شده است که عمل به فرامین آن موجب شود، هم به زندگی و لذت‌های دنیوی پرداخته شود و هم برنامه سعادت اخروی را رقم بزند. انسان عاقل با توجه به محدود بودن زندگی این دنیا از آخرت غافل نمی‌شود و تمرکز خود را بر بهتر زندگی کردن در هر دو جهان قرار می‌دهد، اما در تقابل دنیا و آخرت حاضر است جان خود را فدای سرای ابدی کند و چه خوب معامله‌ای است که از کم بگذری و به زیاد برسی. چه بسا اشخاصی با پیشه کردن صبر، هم دنیا و هم آخرت خود را آباد می‌کنند و از نعمت های الهی در هر دو جهان بهره‌مند می‌شوند.
رابطه دین دنیا و آخرت از منظر قرآن کریم
برخی بر این باورند که دین مرتکب یک جرم می‌شود که به انسان اجازه نمی‌دهد زندگی خود را تا عمق و ابعاد آن دریابد؛ دینداران به بهانه زندگی واقعی در جایی دیگر، خود را از لذت زندگی در دنیا محروم ساخته‌اند.
دین نه تنها در مورد زندگی در این دنیا برنامه های دقیق و عملیاتی دارد بلکه راه های بهره مندی حداکثری از دنیا برای دستیابی به سعادت آخرت را نیز پیش رو قرار می دهد؛ با این حال برخی دین گریزان صرفاً به خاطر این که دین، بهره در آخرت را بزرگ تر از دنیا می داند، با این بهانه که می‌خواهند همه چیز را با حواس پنجگانه خود درک کنند منکر قیامت و معاد می‌شوند زیرا آن دنیا را به چشم ندیده‌اند! این در حالی است که بخش مهمی از اتفاقاتی که در همین دنیا رخ می‌دهد از طریق لمس، دیدن و ... قابل درک نیست مانند عواطف و احساساتی همچون ترحم، تنفر و... که فقط با حس باطنی قابل درک اند. همچنین آن ها در مورد آینده و یا موارد کشف نشده نمی‌توانند اظهار نظر کنند در حالی که احتمال دارد، وجود داشته باشند.
مادی گرایان قیامت را نیز با این بهانه که عاجز از درک آن هستند انکار می‌کنند؛ در صورتی که تنها راه شناخت معاد و ویژگی‌های آن از طریق سخنان الهی و فرستادگان او به صورت وحی می‌باشد. به خصوص که تمامی انبیاء به صورت مشترک از معاد سخن گفته‌اند و در قرآن کریم و روایات، مکرر اصل معاد، نشانه‌ها و خصوصیات آن بیان شده است.
دین خواستار خوبی هر دو دنیا
در منابع اسلامی جایگاه زندگی در دنیا و آخرت به طوری ترسیم شده است که دین به دنبال خوبی‌های هر دو جهان است. خدای سبحان که دنیا و آخرت از آن اوست: «فَلِلّهِ الاخِرهَ وَ الاُولَی»[1]، دعا و درخواست افرادی را که حسنه(خوبی) دنیا و آخرت را با همدیگر می‌خواهند تایید می‌کند و می‌فرماید: «وَ مِنهُم مَن یَقولُ رَبَّنا آتِنا فِی الدُّنیا حَسنهً وَ فِی الاخِرهِ حَسنهً وَ قِنا عَذابَ النّار؛ و برخى از مردم می‌گويند: اى پروردگار ما، هم در دنيا و هم در آخرت به ما خيرى بخش، و ما را از عذاب آتش دور نگه دار.»[2]
دنیا مقدمه آخرت
به نظر اسلام، زندگی در این دنیا مقدمه‌ای برای رسیدن به جهان ابدی است. چرا که در روایات، دنیا را همانند مزرعه ای برای آخرت دانسته است: «الدنیا مزرعه الاخرة»[3] و انسان در پرتوی اعمال نیک و بد خود، آینده آن جهانش را می‌سازد. در سوره زلزله این چنین بیان شده است: «فَمَنْ يَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ خَيْرًا يَرَهُ و َمَنْ يَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ شَرًّا يَرَهُ؛[4] پس هر کسی هم‌وزن ذره‌ای نیکی کند، آن نیکی را می‌بیند و هرکس هم‌وزن ذره‌ای بدی کند، آن بدی را می‌بیند.»
گویا حیات انسانی همانند نیم خطی است که سیر ممتدی برای انسان تعریف کرده است که شروع آن از بدو تولد انسان است و دین برای این حیات پیوسته برنامه دارد و او را یاری می‌دهد.
آثار دین
برنامه‌های دینی علاوه بر توجه اخروی موجبات عافیت و سلامت در جسم و روح انسان را در دنیا فراهم می‌آورد؛ اسلام در بُعدهای مختلف زندگی، دارای آدابی است که از چیدن موی سر تا گرفتن ناخن انگشتان پا، روش را بیان کرده است؛ به عنوان نمونه غذای جسمی او را این چنین مورد توجه قرار داده است و گفته است انسان باید به طعام(غذای) خود به دقت بنگرد: «فَلْيَنْظُرِ الْإِنْسَانُ إِلَىٰ طَعَامِهِ؛[5] آدمی باید به قوت و غذای خود با چشم خود بنگرد.»
عامل رسیدن به موفقیت
همچنان که غیردینداران برای موفقیت‌های دنیوی خود تلاش و سختی دارند، یک شخص دیندار در پرتو کوشش و مجاهدت به پیروزی و رستگاری دست پیدا می‌کند و برای رسیدن به دین کامل نیازمند است که تلاش کند: «وَأَنْ لَيْسَ لِلْإِنْسَانِ إِلَّا مَا سَعَىٰ؛[6] و اين‌كه براى انسان جز حاصل تلاش او نيست.» خداوند نیز به پاس تلاش انسان در مسیر پروردگارش، به او وعده‌ی پاداش داده است و خطاب به او می‌گوید: «یا اَیُّها الاِنسانُ اِنَّکَ کادِحٌ اِلی رَبِّکَ کَدحاً فَمُلاقیه؛[7] اى انسان، تو در راه پروردگارت رنج فراوان مى‌كشى؛ پس پاداش آن را خواهى ديد.» بدیهی است که دینداران هر قدر به طور کامل‌تر به فرامین الهی عمل کنند این هدف نیز به نحو احسن محقق می‌شود و هر اندازه که از دستورات اسلام فاصله بگیرند خود را از موهبت‌های آن محروم کرده‌اند.
دنیا محل ابتلاء(آزمایش)
در مسیر رسیدن به موفقیت‌های دنیوی و اخروی موانع و سختی‌هایی نیز وجود دارد؛ زیرا حقیقت دنیا محل بلا و مصیبت است و از همین رو خداوند به صبرکنندگان در برابر مصائب مژده می‌دهد و می‌فرماید: «وَ لَنَبْلُوَنَّكُمْ بِشَيْءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَ الْجُوعِ وَ نَقْصٍ مِنَ الْأَمْوَالِ وَ الْأَنْفُسِ وَ الثَّمَرَاتِ وَ بَشِّرِ الصَّابِرِينَ؛[8] و قطعاً شما را به چيزى از [قبيلِ] ترس و گرسنگى، و كاهشى در اموال و جان ها و محصولات مى‌آزماييم؛ و مژده ده شكيبايان را.» در عرصه های سخت، انسان خود را بالا می‌کشد و به موفقیت دست پیدا می‌کند.
غرق شدن در دنیا
سبک زندگی اسلامی به گونه ای طراحی شده است که هم دنیای انسان و هم آخرت او را تامین می کند؛ اما توجه داشتن به دنیا غیر از دنیایی شدن دین است. دنیایی محض بودن بدون در نظر گرفتن جهان ابدی، امری نکوهیده است؛ چنان‌که در قرآن کریم به مذمت آن اشاره شده است: «فَمِنَ النّاسِ مَن یَقولُ رَبَّنا آتِنا فِی الدُّنیا وَ ما لَه فِی الاخِرَهِ مِن خَلاق؛[9] پس گروهی از مردم می گویند: پروردگارا! به ما در دنیا [کالای زندگی] عطا کن؛ در حالی که برای آنان در آخرت هیچ بهره ای نیست.»
جمع بندی
خداوند دینی فرستاده است تا بدانیم بدون حسنه دنیا نمیتوان به حسنه آخرت دست یافت. بنابراین دین الهی، به دنیا نیز توجه دارد و آن را مقدمه‌ای برای جهان ابدی می‌داند.
پی نوشت:
1. سوره نجم، آیه 25.
2. سوره بقره، آیه 201.
3. بحارالانوار، ج 67، ص 225 (باب 54).
4. سوره زلزله، آیه7-8..
5. سوره عبس، آیه 24.
6.سوره نجم، آیه 39.
7. سوره انشقاق، آیه 6.
8. سوره بقره، آیه 155.
9. سوره بقره، آیه 200.
