"انار" میوه‌ای با دانه‌هایی اغلب قرمز و گاهی سفید است که رنگ پوست آن نیز اغلب قرمز و گاه سیاه یا تقریباً زرد است. انار درخت کوچکی است که ارتفاع آن حداکثر به 6 متر می‌رسد و در مناطق گرمسیری می‌روید و گـل‌های آن درشت، به رنگ قرمز اناری ولی بدون بو هستند.

کشت انار در جهان

خاستگاه انار ایران بوده است و بعـد از آن بـه تدریج از مدیترانه تا شمال هند گسترش یافته است. این میوه در اواخر قرن 19 وارد آمریکا شد و امروزه در کشورهای مختلف کشت می‌شود. ایران بزرگترین تولیدکننده انار دنیا و هندوستان دومین کشور است.

قسمت‌های قابل استفاده گیاه

قسمت‌های مختلف این گیاه از میوه وگل گرفته تا پوست درخت و ریشه آن کاربرد درمانی دارند که در ادامه به آنها می‌پردازیم.

انواع انار

انار از نظر رستنگاه به دو دسته بـری و بُستانی تقسیم می‌شود و از نظر مزه به سه دسته تقسیم می‌شود: نوع اول انار شیرین است نوع دوم انار تُرش و شیرین یـا میخوش است و نوع سوم انار تُرش اسـت.

ویتامین‌ها و مواد موجود در انار

هر 100 گرم انار حاوی 77 گرم آب، 83 کیلوکالری انرژی، 1.5 گرم پروتئین، 1.5 گرم چربی، 18 گرم کربوهیدارت، 4 گرم فیبر، 13 گرم قند و ویتامین‌ها و مواد معدنی نظیر کلسیم، آهن، منیزیم، پتاسیم، فسفر، زینک، فولیک اسید، برخی انواع ویتامین ب، ویتامین کا، ویتامین ای، ویتامین آ، ویتامین سی و سدیم است.

خواص انار برای پیشگیری از سرطان‌ها

از جمله خواصی که مـورد توجـه فـراوان دانش پزشکی امروز است خاصیت ضد سرطانی و ضد التهـابی انـار است؛ مطالعات زیادی درباره اثرات درمانی و پیشگیری کننـده‌ انار روی سلول‌های سرطانی انجام شده است. سرطان‎هـایی که بیشتر موردمطالعه قرار گرفته‌اند شامل سرطان پستان، پروستات، ملانوما، لوکمی و فیبروسارکوماست.

نتیجه این مطالعات نشان داده که قسمت‌هایی از جمله آب انار و دانه آن، برای پیشگیری از این سرطان‌ها مفید هستند. انار با به دلیل دارا بودن آنتی اکسیدان‌ها باعث پیشگیری از سرطان‌ها و با القای مرگ به سلول‌های سرطانی باعث جلوگیری از عود این سرطان‌ها می‌شود.

خواص ضدالتهابی و ضد درد دانه انار

دانه‌های انار روی دو آنزیم به نام‌های سیکلواکسیژناز و لیپواکسیژناز، اثر مهاری دارند و به همین دلیل مصرف انار می‌تواند در جلوگیری از پیشرفت بسیاری از بیماری‌های التهابی نظیر آرتریت و التهاب استخوان‌های بدن مفید باشد. عصاره گل انار با اثر ضدالتهابی خود موجب جلوگیری از تخریب بافت مفاصل می‌شود. همچنین مطالعات نشان داده انار می‌تواند خاصیت ضددرد داشته باشد.

جلوگیری از پیری زودرس با انار

فلاوونوییدهای موجود در انار آنتی اکسیدان‌هایی قوی هستند که آبمیوه و روغن حاصله از آن مکمل غذایی بالقوه‌ای برای افزایش طول عمر، جلوگیری از پیری و بروز بیماری‌های مزمن است.

خواص انار برای مغز و اعصاب

در بیماری‌های مغز و اعصاب کاربردهایی برای انار وجود دارد از آن جمله درمان آلزایمر اسـت؛ "آنتـی‌کولین استراز"ها داروهای رایـج طـب جدیـد دردرمـان آلزایمر هستند و جالب است که درمواد اسـتخراج شـده از انـار خاصیت "ضدکولین استراز" یافت شـده است کـه می‌تواند در درمان آلزایمر بسیار مفید باشد همچنین مطالعات حیوانی نشان داده که مصرف انار در بارداری باعث پیشگیری از آسیب مغزی نوازادان می‌شود.

خواص ضدمیکروبی انار

مطالعات علمی نشان داده که فنولیک اسید موجود در عصاره گل انار باعث جلوگیری از رشد بسیاری از باکتری‌ها می‌شود و می‌تواند در جلوگیری از بروز مسمومیت‌های غذایی مؤثر باشد. از آنجـا کـه پوست انار هم حاوی ترکیبات فنولیک است می‌توان از عصاره پوست انار به عنوان نگهدارنده مواد غذایی استفاده کرد.

خواص انار برای سلامتی چشم

انار حاوی انواع آنتی اکسیدان‌ها و ویتامین‌هاست و به همین دلیل نتایج تحقیقات نشان داده که مصرف انار به صورت 20 درصد در رژیم غذایی روزانه بیماران مبتلا به آب سیاه چشم، به مدت دو هفته می‌تواند باعث کاهش فشار چشم و بسیار سودمند باشد. در طب سنتی نیز برای افرادی که دچار ورم ملتحمه چشم می‌شدند اعصاره انار نارس پخته با گلاب را روی پلک قرار می‌دادند که باعث بهبود بیمار می‌شد.

اثر انار روی سیستم تنفسی

انار اثرات فراوانی روی برونش‌ها و سیستم تنفسی افراد دارد. انار اگر خورده یا مکیده و یا لیسیده شود و یا پخته‌ی آن خورده شود یا دانه‌ی انار در آب، خیس خورده شـود و آب آن خورده شود، در بهبود مشکلات تنفسی نقش پررنگی ایفا می‌کند. طب جدید علت ترشحات پشت حلق را ناشی از عفونـت یا آلرژی می‌داند و مطالعات زیادی اثرات ضد آلرژی و ضدمیکروبی انار را اثبات کرده‌اند بنابراین مصرف این میوه باعث رفع مشکلات تنفسی افراد می‌شود. همچنین اثرات مفید متابولیت‌های انار در آسیب حـاد ریه گزارش شده است؛ ترکیبات آنتی اکسیدانی موجود در انار می‌تواند با تأثیر گذاشتن بر ویروس آنفلوانزا، سبب بهبود بیمار شود.

حکمای طب سنتی مصرف انار ترش را در افراد دچار سرفه جایز ندانسته‌اند اما مصرف آب انار شیرین یا شربت انار شیرین را به افراد دچار سرفه توصیه می‌کنند.

خواص ضدافسردگی انار

عصاره انار برای رفـع افـسردگی به کار می‌رود. ترکیبات فنولیـک اسید اسـتخراج شـده از انار باعث بهبود وضعیت خلقی بیماران مبتلا به افسردگی می‌شود.

خواص انار برای قلب و عروق و جلوگیری از انسداد رگ‌ها

امروزه روی اثرات مفید انار بر سیستم قلبی ـ عروقی مطالعات زیادی انجام شده است. ترکیبات موجـود در انار بـا مکانیسم‌های مختلفی از جمله اثـرات آنتی اکسـیدانی، ضـد التهابی، پایین آوردن LDL خون، کاهش قند و فشار خون باعث بهبود عملکرد قلب و عروق می‌شوند. ترکیبات پلی فنل موجود در انار نقش مهمـی در جلـوگیری از روند پیری در سلول‌های قلب دارند. همچنین ترکیباتی در انار به نام تانن‌ ضد تشـکیل پلاک در خون هستند و از انسداد رگ‌ها جلوگیری می‌کنند.

خواص انار برای فشار خون

انار به دلیل داشتن ترکیبات پلی فنلی باعث بهبود عملکرد قلب می‌شود و برای بیماران مبتلا به پرفشاری خون مفید است؛ پتاسیم با بازکردن عروق نقش مهمی در کاهش فشار خون دارد و با داشتن حدود 260 میلی‌گرم پتاسیم در هر 100گرم، در کاهش فشارخون نقش مهمی ایفا می‌کند.

خواص انار برای کاهش کلسترول خون

انار سرشار از ترکیباتی به نام "پلی فنول" است که باعث پایین آمدن کلسترول بد خون شده و اجازه نمی‌دهد تجمع چربی در عروق شکل بگیرد. مقدار زیاد کلسترول در شریان‌ها باعث سخت شدن آن ها می‌شود و ممکن است منجر به بیماری‌های قلبی و تصلب شرائین و افزایش فشار خون شود.

خواص انار برای معده

انار به خاطر داشتن فنولیک اسید دارای اثرات ضد التهابی، ضد خونریزی، ضد مـواد اکسـیداتیو در درمان و پیشگیری از زخم‌های گوارشی موثر است.

خواص انار برای کبد

مطالعات جدید اثرات محافظتی انـار روی سـلول‌های کبـدی علیه سموم را نشان می‌دهند. یکـی از مهمترین اثراتی که مورد توجه محققین واقع شده است، آنتـی اکسـیدانی بودن انار است. این خاصیت در عصاره انار بیشتر از عصاره سیب و چای سبز است.

در یک مطالعه، مصرف عصـاره انار باعث اثـر حفـاظتی بـرای کبد در برابر مواد سمی شده است؛ ایـن اثـر محـافظتی انار در مورد هپاتیت Cهم وجـود دارد و ترکیبی به نام "آنتوسـیانین" موجود در انار باعث کاهش بار ویروس هپاتیتC در کبد می‌شود. اثر جالب توجه دیگر، اثر عصاره پوسـت انـار روی کیست ایجاد شده در کبد است. این عصاره به دلیل خاصیت آنتی اکسیدانی خود مانع رشد کیست در کبد و فیبروز آن می‌شود.

تأثیر انار روی روده‌ها

رب انار ترش و یـا آب خیسانده دانه انار تـرش خشک شده برای زخم‌های روده مفید است. مطالعات نشان داده که مصرف خوراکی عصاره پوست انار علائم کولیت اولسراتیو (زخم گوارشی) را به طور معنی داری کاهش می‌دهد.

بر اساس آموزه‌های طب سنتی اگر پخته پوست انار خورده شود باعث دفع کرم روده می‌شود. انار ترش یک میوه قابض است و در صورتی که شیرین باشد، ملین طبع است. حکمای طب سنتی به کسانی که دچار زخم روده هستند توصیه می‌کنند که پوست انار را پس از شستن بپزند و در آب آن بنشینند. این کار بیرون زدگی مقعد و اسهال را درمان می‌کند.

خواص انار برای سیستم ادراری

آب انار برای کلیه‌ها مفید است؛ انار ادرارآور است و اگر پوست انار در آب پخته شود، در حدی کـه لـه نشـود و ایـن آب نوشیده شـود برای بی‌اختیاری ادرار بسیار نافع است.

خواص انار برای پوست

انار سرشار از آنتی اکسیدان‌ها و ویتامین‌هاست و بنابراین در جلوگیری از پیری پوست نقش مؤثری دارد. امروزه در محصولات مراقبت از پوست از عصاره انار بسیار استفاده می‌شود. عصاره اجزاء انار اثر محـافظتی و همچنــین اثــر کاهنــده روی اثرات سوء ناشی از اشـعه مــاورای بــنفش دارد.

اثر انار روی چاقی

در یک مطالعه حیوانی، تجویز عصاره انار ترش برای موش‌های چاق با چربـی خون بالا باعث کاهش مشـخص وزن آنها شده است. طبق متون طب سنتی ایران زیاد خـوردن انـار شـیرین، بـه خاطر این که به نفوذ غذا به اعضاء کمک می‌کنـد، می‌توانـد باعث چاقی شود، به خصوص در افراد گرم مزاج چون باعـث تبدیل مزاج آن‌ها میشود.

خواص انار برای مردان

در طب نوین در چند مطالعه حیوانی، تجویز محصولات انار به طور خـوراکی باعـث افـزایش تعـداد اسـپرم، افـزایش حرکت اسپرم و کاهش اسپرم‌های غیرطبیعی شده است و بنابراین مصرف این میوه به مردان توصیه می‌شود. در طب سنتی نیز انار شیرین به ویژه در افراد گرم مزاج نعوظ‌آور است.

خواص انار برای زنان

سویق انار برای ویار در دوران بارداری مفید است؛ مصرف انار برای رحم مفید است و آب انار برای ترشحات زیاد زنان و خونریزی‌های غیرطبیعی سودمند است. ترکیبات فنولیـک اسـید موجـود در پوست انار دارای خاصیت فیتواسترژنی(هورمون‌های گیاهی) هستند و به پیشگیری از بروز بیماری‌های هورمونی زنانه کمک می‌کنند.

خواص انار برای دیابت

مصرف انار باعث افزایش حساسیت به انسولین می‌شود. در افراد دیابتی حساسیت به انسولین کاهش می‌یابد و بنابراین مصرف انار می‌تواند باعث بهبود کاهش قند خون در افراد مبتلا به دیابت شود.

خواص انار برای دهان و دندان

اثرات عصاره انار روی درد و عفونت ناشی از آفـت دهانی ثابت شده است. همچنین اثر عصـاره‌ هیدروالکلی انـار روی پـلاک‌های میکروبـی دنـدان مـورد مطالعه قـرار گرفتـه اسـت کـه اثری برابر دهـان شـویه کلر هگزیدین داشته است.

خواص انار از منظر طب سنتی

انواع انار در طب سنتی طبیعت مختلفی دارد. نوع اول، انار شیرین است که طبیعتـی سرد بااعتدال و تر دارد. نوع دوم انار تُرش و شیرین یـا میخـوش است که در سردى و ترى مایل به عتدال است و نوع سوم انار تُرش اسـت کـه سرد و خشک است.

ویژگی‌های انار در طب سنتی

همه قسمت‌های انار خاصیت قابض (جمع کنندگی) دارد. هر چه انار ترش‌تر باشد این قوه بیشتر است. دانـه انـار از آب انار قبض و خشک‌کنندگی بیشـتری دارد. ایـن دو خاصـیت در پوست انار بیش از دانه انار و در گـل انار بـیش از پوسـت انـار است و نکته مهـم اینکـه اگـر انـار را آبگیـری کنـیم، تفاله آن بیشترین قوه قبض را دارد. انار شیرین به خاطر گرمایی که در طبیعت خود دارد تحلیل برنده و بازکننده اسـت. بـه مجـاری داخـل بدن هـم لینت میبخشد.

خواص انار برای مغز

انار در بیماری‌های اعصاب و روان فواید بسیاری دارد؛ سردرد حار و صفراوی را از بین می‌برد و در درمان فراموشی نقش بسزایی دارد.

خواص آب انار برای لثه‌ها و دندان‌ها

از منظر طب سنتی آب انار برای لثه‌ها مفید است؛ اگر آب انار ترش را با عسل حرارت دهند و به قوام آورند برای انواع زخم دهان و جهت محکم کردن دندان‌ها و جلوگیری از خونریزی لثه مفید است.

خواص انار برای چشم در طب سنتی

اگر عصاره انار و عسل در یـک ظـرف مسی طبخ شود تا داخل آن زنگار مس تولید شود و آن را به صـورت سرمه به چشم بکشند، برای خارش و خشـونت پلک‌ها و بیمـاری ضخیم شدن پلک‌ها و قرمزی آنها و ریختن مژه‌هـا مفید است و باعث بهبود بینایی می‌شود.

اثرات انار بر سیستم تنفسی از منظر طب سنتی

اگر انار تُرش باشد، ایجاد خشونت در حلق و حنجره و اعضاء داخل قفسه سـینه می‌کند چـون قـبض و تُرشـی ایـن خصوصیت را دارد اما اگر انار شیرین باشد، چون اندکی حـرارت دارد ایجـاد
لینت و نرمی در حلق و سینه می‌کند و چون همراه آن مقـداری قبض اسـت باعـث تقویـت سینه و سـایر اعضـای داخـل آن می‌شود. انار چه تُرش، چـه شـیرین باشـد، مـانع خلط خـونی می‌شود ولی انار تُرش برانگیزاننده سرفه اسـت.

خواص انار برای معده

انار ترش اشتهاآور است. انار مانع ایجاد بخار در معده می‌شود چون قبض دارد و سردکننـده است و حرارت معده را از بین می‌برد و معده‌های سـرد و سوداوی از انار چه ترش چه شیرین ضررمی‌بینند. افراد دچار بیماری‌های سوداوی بـا خـوردن انـار تـرش اخلاقشان بـدتر می‌شود.

خواص آب انار در طب سنتی

آب انار ترش و شیرین اگر فشرده شـده باشـد، معده را تقویت می‌کند و فضولات صفراوی را پـاک مـی‌کنـد. آب انـار بـه خـاطر تـرش بـودن توانایی نفوذ و ایجاد زخم را در دیـواره روده دارد بـه خصـوص زمانی که فرد مبتلا به قولنج و انسداد روده باشد.

خواص پوست انار در طب سنتی

ضماد پوست انار یا گل انار روی معده آن را تقویت کرده و مانع قی می‌شود.

سویق انار (دانه‌های انار خشک شده را پودر کرده و گاهی بومیدهند) برای کسانی که میل بـه خـوردن چیزهـای غیـر طبیعی دارند مفید است. اگر پوست انار یا گل انار روی فتق ضماد شود نفع جدی دارد. اگر پارچه‌ای با آب انار تـرش خـیس شـود و روی فتق گذاشته شود.

خوردن پخته پوست انار،کشنده کرم کـدو و کرمک است. اگر پوست انار در آب پخته شود، در حدی کـه لـه نشـود و ایـن آب نوشـیده شـود بـرای بـی‌اختیاری ادرار بسیار نافع است.

خُرد شده پوست انـار با پخته آن همراه با شربت مورد برای رفع اسهال بسیار سودمند است. شستن مقعد و نشستن درآب پخته پوست انار برای رفع بواسیر مفید است.

جهت بر طرف کردن اسـکار زخـم(جای زخم)، پوسـت انـار را خـرد کرده همراه عسل روی آثار زخم بگذاریـد و ایـن کار را بـه مدت طولانی ادامه دهید. عصاره غلـیظ پوسـت انـار بسیار اثر بخش‌تر از عصاره ریشه و یـا خـود دانه انار برای دیابت است.

خواص دانه انار در طب سنتی

دانـه انـار تـرش خشـک‌شـده، یبوست‌آور است. نشستن در آب خیسانده دانه انار خشک شده برای کاهش عفونت رحم موثر است. جهت التیام زخم‌ها، دانه انار خشک شده خـرد شـده
بو داده مفید است.

خواص رب انار در طب سنتی

رب انار شیرین طبیعتـی سرد با اعتـدال و تر دارد. این رب انار برای کاهش صفرا، غلیان و جوشش خون پر فایده است.

رب انار تُرش سـرد و خشک است و در رفع حالت تهوع دوران بارداری می‌تواند سودمند باشد؛ رب انار تـرش یـا آب خیسانده دانـه انـار تـرش خشک شده برای زخم‌های روده مفید است.

انواع رب انار اگر همراه نعناع مصرف شود، رطوبت فاسد داخل معده را خشک می‌کند و به هضم غذا کمک می‌کند. رب انار برای رفع مشکلات سردرد و جلوگیری از بیماری‌های اعصاب مفید است.

از رب انار ترش برای کاهش وزن و لاغری نیز استفاده می‌شود. در کنار تحرک کافی و پیروی از رژیم غذایی مناسب، مصرف مقادیری از رب انار نیز به افزایش سوخت و ساز بدن کمک می‌کند.

نسخه‌های طب سنتی برای درمان بیماری‌ها و مشکلات با انار

برای درمان سرفه با انار؛ آب انار شیرین را با شکر و جلاب مخلوط کرده و کم کـم به صورت جرعه‌جرعه بخورید. انار شیرین را به صورت کامل در فر بگذارید تا بپزد و گرم گرم بخورید. انار شیرین را سوراخ کند و داخل آن را بـا روغـن بـادام و شکر پر کنید و مصرف کنید. مضمضه انار مانع ریـزش اخـلاط گرم پشـت حلـق می‌شود.

برای رفع بواسیر توصیه می‌شود که بیمار در آب پوست پخته انار بنشیند.

اگر پوست انار در آب پخته شود، در حدی کـه له نشـود و ایـن آب نوشـیده شـود بـرای بی‌اختیاری ادرار مفید است.

در ورم‌های گرم پوست که علـت آن زیـادی صـفرا یـا دم است و پوست قرمز و ملتهب می‌شـود. ضماد انـار نارس که پخته شده باشد همراه سرکه مفید است.

برای برطرف کردن جای زخم، پوسـت انار را خـرد کرده، همراه عسل روی آثار زخم بگذارنید و ایـن کـار را بـه مدت طولانی ادامه دهید.

جهت عفونت کناره‌هـای نـاخن یا گوشـت اضافه و ورم و زخم‌ها، انار تُـرش را در ظـرف مسی همراه عسل طبخ کنید و روی ضایعه بگذارید.

مقادیر مصرف و مصلحات

بر اساس طـب سـنتی زیاده روی در مصـرف انـار فاسـدکننده غذا است ومعده را سست می‌کند. مصلح انار شیرین انـار ترش است و در کسی که مزاج سرد دارد زنجبیل پرورده مصلح
خوبی است. رب انار شیرین هم در صورت زیـاده روی باعـث سستی معده می‌شود و مصلح آن مصطکی اسـت. مصلح انار ترش، انار شـیرین و زنجبیل پرورده است.همچنین دانه انار ترش بـرای سرفه مضر اسـت و با مویز وگردو اصلاح می‌شود.

تداخلات دارویی و عوارض جانبی اجزای انار

بر اساس طب نوین برای هیچ یک از اجزاء انـار از پوسـت و دانه و ریشه در دوزهای درمانی، عـوارضی گـزارش نشـده است. مصرف دانه انار با مقدار زیاد بی‌خطر است اما مصرف خوراکی بیش از 80 میلی گرم پوست ریشه و ساقه انار به خـاطر محتوای بالای آلکالوئید می‌تواند باعث استفراغ، خونریزی گوارشـی و سـرگیجه‌، اخـتلال بینایی شود. به دلیل خاصیت سـقط‌آوری پوست انار باید در بارداری از مصرف آن خودداری شود.

انار در آیات و روایات

نام میوه انار در قرآن کریم نیز آمده است. در سوره انعام و الرحمن به "رمان" نام عربی انار اشاره شده است.

پیامیر (ص) و ائمه اطهار (ع) نیز به فواید مصرف میوه انار اشاره کرده‌اند از جمله اینکه از پیامبر خدا (ص) نقل شده که: «انار مهتر میوه‌هاست.»

از امام صادق(ع) نقل است که: «هرکس ناشتا انار بخورد، قلبش را چهل روز روشن می‌کند.»

امام علی علیه السـلام نیز فرموده‌اند: «در هر دانه انار چون در معده جای می‌گیرد، حیاتی برای قلب و فروغی برای نفس است.»

"خاکشیر" که نام دیگر آن خاکشی است گیاهی علفی یک تا دو ساله است که به‌صورت خودرو کنار جاده‌ها یا اماکن غیرزراعی و نسبتاً مرطوب می‌روید و گل‌های کوچک زردرنگ دارد و دانه خاکشیر در میوه آن قرار دارد.

محل رویش گیاه

گیاه خاکشیر در آمریکای شمالی، مناطق معتدل هیمالیا، سراسر اروپا و اغلب نواحی ایران رشد می‌کند.

بخش‌های مورد استفاده گیاه

تنها بخش مورداستفاده گیاه، دانه آن است که رنگ قهوه‌ای روشن یا زرد تیره دارد.

مواد موجود در خاکشیر

املاح موجود در دانه شامل گوگرد، کلر، فسفر، آهن، زینک، سدیم، منیزیم است و دانه حاوی پروتئین، صمغ، موسیلاژ، چربی و ترکیبات نیتروژن‌دار است.

خواص خاکشیر برای کلیه

خاکشیر یکی از مفیدترین گیاهان برای کلیه به‌شمار می‌رود. این گیاه خاصیت ادرارآوری طبیعی دارد که می‌تواند از این طریق در پاک‌سازی سموم کلیه بسیار مفید باشد و از بروز سنگ کلیه نیز پیشگیری کند، خاکشیر همچنین برای رفع التهابات کلیه بسیار سودمند است.

خاصیت تب‌بری خاکشیر

خاکشیر خاصیت تب‌بری دارد و دمای بدن را پایین می‌آورد و ازاین‌رو برای بیمارانی که دچار تب شده‌اند بسیار مفید است، این گیاه همچنین در رفع گرمازدگی استفاده می‌شود.

خاصیت ضدمیکروبی خاکشیر

ایزوتیوسیانات‌های موجود در خاکشیر دارای خاصیت ضدمیکروبی است و بنابراین مصرف خاکشی به مقابله بدن با میکروب‌ها کمک می‌کند.

خواص خاکشیر برای دستگاه گوارشی

خاکشیر از قدیم به‌عنوان اشتهاآور، تقویت‌کننده معده، ضدتب، ملیّن و در مشکلات سوء‌هاضمه و حتی درمان اسهال خونی استفاده شده است.

درمان یبوست با خاکشیر

صمغ و موسیلاژ روی دانه خاکشیر با جذب آب متورم و باعث افزایش حرکات روده می‌شود ازاین‌رو این گیاه به‌عنوان گیاهی بسیار مفید برای درمان یبوست شناخته شده است.

درمان اسهال با خاکشیر

برای درمان اسهال با خاکشیر باید آن را با آب گرم مصرف کرد، نکته جالب درباره این گیاه این است که در صورت مصرف دانه‌های خاکشیر در آب سرد، این گیاه خاصیت ملیّن دارد و به رفع یبوست کمک می‌کند و جوشانده دانه خاکشیر در آب گرم خاصیت ضداسهال دارد.

خواص خاکشیر برای دفع انگل و کرم روده

خاکشیر همچنین برای دفع کرم از روده بسیار سودمند است. اسیدهای چرب موجود در خاکشیر نیز دارای خواص ضدانگلی هستند و به دفع انگل از بدن کمک می‌کنند.

خواص ضدالتهابی خاکشیر

روغن‌های فرّار موجود در خاکشیر خاصیت ضدالتهابی دارند و می‎توانند در بسیاری از بیماری‌های التهابی از جمله آرتریت سودمند باشند.

خواص ضدسرطان خاکشیر

ماده‌ای به‌نام کوئرستین در خاکشیر خاصیت ضدسرطان دارد و به پیشگیری از بروز بسیاری از سرطان‌های دستگاه گوارش کمک می‌کند. این گیاه همچنین حاوی آنتی‌اکسیدان‌هایی است که به مقابله با عوامل سرطان‌زا کمک می‌کند. مکانیسم اثر این گیاه،‌ سرکوب رشد سلول‌های سرطانی و همچنین مهار التهاب مزمن است.

خواص خاکشیر برای پوست

خاکشیر به‌دلیل خاصیت ادرارآوری خود، باعث دفع مواد زائد از طریق کلیه‌ها می‌شود و به پاک‌سازی کبد کمک می‌کند و ازاین‌رو برای سم‌زدایی بدن و پاک‌سازی پوست بسیار سودمند است. این گیاه همچنین باعث شادابی و افزایش شفافیت پوست می‌شود، خاکشیر همچنین تسکین‌دهنده زخم و جراحات پوستی است.

خواص خاکشیر برای قلب و عروق

در منابع طب سنتی آمده است که تپش قلب ممکن است نتیجه فراوانی صفرا باشد و برخی گیاهان دارویی ممکن است صفرای سیاه را از بدن خارج کنند و در نتیجه تپش قلب را تسکین دهند که خاکشیر یکی از این مواد مؤثر بر تپش قلب است.

خواص خاکشیر برای لاغری

دانه‌های خاکشیر به کاهش وزن کمک می‌کنند و افرادی که کنار رژیم غذایی خود روزانه به‌صورت ناشتا مخلوط آب و خاکشیر را مصرف کنند در کاهش وزن موفق‌تر خواهند بود.

خواص خاکشیر در طب سنتی

خاکشیر از منظر طب سنتی طبیعتی گرم و تر دارد، اشتهاآور، مقوی گوارش و معده است. خاکشیر به‌طور سنتی به‌عنوان یک درمان مفید در بیمارانی که از سوزش سر دل به‌دلیل فراوانی صفرا شکایت دارند، استفاده می‌شود.

استفاده از خاکشیر برای معده سرد مفید است.

شربت خاکشیر جهت رفع سمّیت داروها سودمند است.

ضماد خاکشیر جهت ورم‌های سخت و نقرس و ورم بن گوش و پستان مفید گزارش شده است.

بریان‌شده خاکشیر در خمیر برای درمان بیماری‌های کبدی مفید عنوان شده است و ضمادش با عسل برای درمان زخم‌های رحم سودمند است.

عوارض جانبی خاکشیر

عوارض جانبی خاصی در دوزهای درمانی با خاکشیر گزارش نشده است اما مصرف بیش از حد خاکشیر باعث بروز سردرد می‌شود و برای جلوگیری از این عارضه در افرادی که خاکشیر زیادی مصرف می‌کنند، باید از کتیرا استفاده کرد چرا که مصلح خاکشیر، کتیرا است.

خاکشیر در بارداری بخوریم یا نه؟

مصرف خاکشیر در بارداری ممنوع نیست اما در صورتی که بخواهید چند بار در هفته از این گیاه استفاده کنید باید با پزشک خود مشورت کنید.

مقدار مجاز مصرف خاکشیر

میزان مصرف مجاز خاکشیر در هر روز، سه بار و در هر بار چهار تا هشت گرم مصرف شود.

نحوه مصرف خاکشیر

بسته به مصرف خاکشیر که در متن بالا گفته شد، خاکشیر می‌تواند به‌صورت مخلوط با آب سرد و یا جوشانده تهیه شود.

طرز تهیه انواع شربت‌های خاکشیر

برای تهیه این نوشیدنی دو قاشق غذاخوری خاکشیر و گلاب و یک قاشق غذا خوری آبلیمو و یک لیوان آب ولرم را با هم ترکیب کنید و برای شیرین شدن کمی هم شکر اضافه کنید.

برای تهیه شربت خاکشیر نصف لیوان خاکشیر، یک لیوان شکر، 6 لیوان آب خنک و 2 قاشق غذاخوری گلاب را با یکدیگر مخلوط کنید.

طرز تهیه خیسانده خاکشیر: خاکشیر را چندین ساعت در آب سرد خیس کنید و سپس میل کنید، می‌توانید به آن شکر یا نبات هم اضافه کنید و در یک لیوان آب سرد بریزید و نوش جان کنید.

طرز تهیه جوشانده خاکشیر: به‌مدت 10 دقیقه خاکشیر را با آب بجوشانید و بعد از اینکه سرد شد، میل کنید.

طرز تهیه ضماد خاکشیر: برای رفع زخم، جراحات و رفع ورم‌ها، خاکشیر را بکوبید و به‌صورت ضماد درآورید، ضماد به‌صورت موضعی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

یکی از گیاهان ریشه‌دار دوساله از خانواده چتریان است که به‌صورت خام یا پخته مورد استفاده قرار می‌گیرد.

هویج حاوی بسیاری از مواد مغذی از جمله بتاکاروتن و آنتی‌اکسیدان‌ها است که می‌تواند به‌عنوان بخشی از یک رژیم غذایی غنی از مواد مغذی برای افراد سلامتی به‌ارمغان بیاورد.

مواد موجود در هویج

هر یک هویج 60گرمی حاوی 53 گرم آب و 24 کیلو کالری انرژی و سه گرم قند است؛ میزان فیبر موجود در هر هویج معمولی حدود 2 گرم است؛ ویتامین‌های آ، ب، کا، سی، فولات و کلسیم، آهن، منیزیم، فسفر، پتاسیم، سدیم، سلنیوم، مس و روی از دیگر مواد مغذی موجود داخل هویج هستند.

هویج سرشار از آنتی‌اکسیدان‌ها و ضدسرطان

هویج منبع خوبی از بتاکاروتن، فیبر، ویتامین‌کا1، پتاسیم و آنتی‌اکسیدان‌ها است. آنتی‌اکسیدان‌ها موادی هستند که با خنثی کردن مواد مضری‌به نام رادیکال‌های آزاد، منجر به کاهش التهابات و خطر ابتلا به بیماری‌های مزمن می‌شوند، علاوه بر این، آنتی‌اکسیدان‌های موجود در هویج به‌نام کاروتن با کاهش خطر ابتلا به سرطان مرتبط است.

خواص هویج برای کاهش وزن و قند خون

فیبر موجود در هویج با جذب چربی‌ها به کاهش سطح کلسترول کمک می‌کند؛ این گیاه همچنین به‌دلیل دارا بودن فیبر یک غذای مناسب برای کاهش وزن است.

هویج به‌دلیل دارا بودن فیبر به کاهش قند خون افراد کمک می‌کند؛ پکتین شکل اصلی فیبر محلول در هویج است. فیبرهای محلول می‌توانند با کاهش سرعت هضم قند و نشاسته، سطح قند خون را کاهش دهند.

خواص هویج برای سلامت روده‌ها

فیبرهای محلول موجود در هویج مانند پکتین می‌توانند باکتری‌های مفید روده را تغذیه کنند که این امر منجر به بهبود سلامت و کاهش خطر ابتلا به بیماری‌های گوارشی می‌شود. هویج همچنین فیبرهای نامحلول شامل سلولز، همی‌سلولز و لیگنین را دارد که خطر یبوست را کاهش می‌دهند و حرکات منظم روده را تقویت می‌کنند.

خواص هویج برای دستگاه گردش خون

هویج به‌دلیل محتوای بالای پتاسیم و فیبر می‌تواند در کاهش فشار خون بسیار مفید باشد، همچنین ویتامین‌کا1 موجود در هویج که به‌عنوان فیلوکینون شناخته می‌شود، در انعقاد خون نقش بسیار مهمی ایفا می‌کند. تحقیقات اخیر ترکیبات فعال زیستی به‌نام پلی‌استیلن‌ها را در هویج شناسایی کرده است که ممکن است به محافظت در برابر سرطان خون و سایر سرطان‌ها کمک کند.

خواص هویج برای استخوان‌ها و دندان‌ها

مصرف هویج می‌تواند سلامت استخوان‌ها را ارتقا دهد. کلسیم و ویتامین کای موجود در هویج باعث ارتقای سلامت استخوان‌ها می‌شوند. فسفر موجود در هویج نیز برای تقویت استخوان‌ها و دندان‌ها سودمند است.

خواص هویج برای سلامت چشم‌ها

بتاکاروتن، ویتامین اصلی موجود در هویج، می‌تواند در بدن انسان به ویتامین‌آ تبدیل شود. ویتامین‌آ یکی از ویتامین‌های مهم و ضروری در حفظ سلامت چشم‌ها به‌شمار می‌رود. هویج نارنجی دارای بتاکاروتن بسیار بالاتری است همچنین لوتئین که یکی از رایج‌ترین آنتی‌اکسیدان‌های موجود در هویج است و عمدتاً در هویج زرد و نارنجی یافت می‌شود برای سلامت چشم سودمند است.

کاهش خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی با مصرف هویج

فیبر و پتاسیم موجود در هویج نقش مهمی در کاهش فشار خون و کاهش وزن ایفا می‌کنند که هر دوی این موارد منجر به بهبود سلامت قلب و عروق می‌شود؛ علاوه بر آن، لیکوپن که یک آنتی‌اکسیدان است که در بسیاری از میوه‌ها و سبزیجات قرمزرنگ، از جمله هویج یافت می‌شود، خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی ـ عروقی را کاهش می‌دهد.

فواید هویج برای تقویت سیستم ایمنی بدن

هویج سرشار از انواع آنتی‌اکسیدان‌ها و ویتامین‌سی است که هر دو در تقویت سیستم ایمنی و کاهش التهابات نقش دارند. ویتامین‌سی موجود در هویج به بدن انسان کمک می‌کند تا آنتی‌بادی‌هایی بسازد که از سیستم ایمنی دفاع می‌کنند. ویتامین‌سی همچنین به بدن شما کمک می‌کند آهن را جذب و استفاده و از عفونت جلوگیری کند.

خواص ضدپیری هویج

هویج غنی از ویتامین‌سی، بتاکاروتن و آنتی‌اکسیدان‌ها است که با کاهش التهابات موجود در بدن به جلوگیری از چروک پوست و پیری آن کمک می‌کند. میزان آب موجود در هویج نیز باعث حفظ نشاط و شادابی پوست صورت و بدن انسان می‌شود.

خواص هویج برای افزایش سوخت‌وساز بدن

وجود ویتامین‌های گروه‌ب در رژیم غذایی انسان برای سوخت‌وساز بدن ضروری است. مصرف هویج به‌دلیل دارا بودن انواع ویتامین‌های گروه‌ب از جمله تیامین (ویتامین‌ب1)، ریبوفلاوین (ویتامین‌ب2) و نیاسین (ویتامین‌ب3) و ویتامین‌ب6 به تعدیل متابولیسم بدن کمک می‌کند.

پاک‌سازی کبد با مصرف هویج

مصرف هویج برای پاک‌سازی کبد بسیار مفید است؛ فیبر موجود در هویج باعث کاهش چربی موجود در خون و کبد می‌شود و برای پاک‌سازی کبد بسیار مفید است.

تسریع بهبود زخم‌ها با هویج

ویتامین‌سی یکی از ویتامین‌هایی است که به کلاژن‌سازی کمک شایانی می‌کند؛ هر یک عدد هویج 3.5 میکروگرم ویتامین‌سی دارد و بنابراین برای تسریع بهبود جای زخم‌ها بسیار سودمند است.

خواص ضدمیکروبی هویج

دانشمندان ثابت کرده‌اند که هویج خاصیت ضدباکتریایی دارد. ریشه هویج حاوی روغن‌های فرّاری است که میکروارگانیسم‌های مضر را از بین می‌برند.

 مصرف هویج در دوران بارداری مفید است؟

هویج به‌دلیل دارا بودن مقادیر مناسبی از ویتامین آ و سی، ‌برای رشد و نمو جنین سودمند است و در دوران بارداری نیز منعی برای مصرف متعادل آن وجود ندارد.

میزان مصرف مجاز هویج چقدر است؟

به‌طور معمول هر فرد باید حداقل 5 واحد از انواع میوه‌ها و سبزیجات در طول یک روز مصرف کند. هر واحد سبزی معادل حدود 80 گرم است و مصرف دو تا سه واحد هویج در طول یک روز برای یک فرد بزرگسال مشکلی ایجاد نمی‌کند.

عوارض جانبی مصرف هویج

مصرف هویج خطرات جدی به‌دنبال ندارد؛ با وجود این ممکن است تعداد بسیار نادری از افراد به مواد موجود در هویج حساسیت داشته باشند؛ علائم این حساسیت ممکن است با گزگز و خارش دهان فرد آغاز شود.

در عین حال یکی از نگرانی‌های کارشناسان، رشد گیاهان در محیط‌های آلوده به فلزات سنگین است. رشد هویج‌ها در خاک‌های آلوده یا قرار گرفتن در معرض آب دارای فلزات سنگین و آبیاری با فاضلاب می‌تواند بر ایمنی و کیفیت هویج‌ها تأثیر منفی بگذارد.

خواص هویج در طب سنتی

از منظر طب سنتی، هویج دارای طبع گرم و تر است.

حکمای طب سنتی تأکید دارند که خوردن هویج مقاومت بدن را در مقابل بیماری‌های عفونی بالا می‌برد، همچنین هویج برای خارج شدن سنگ کیسه صفرا اثری معجزه‌آسا دارد، مصرف هویج همچنین باعث تقویت قوه بینایی و چشم‎ها می‎شود.

اگر مقداری هویج را بجوشانید و به آن آب‌لیمو اضافه کنید، داروی مؤثری برای درمان بیماری‌های عصبی،‌ امراض کلیوی و همچنین جوان‌کننده پوست به دست می‌آید.

برای تقویت بدن، مصرف هویج رنده‌شده به‌همراه لیموترش توصیه می‌شود.

مصرف هویج همراه با شیر و کمی عسل برای درمان ترشحات مجاری تنفسی مفید است.

برای درمان ضعف و بیحالی از هویج پخته استفاده کنید.

مصرف روزانه سوپ هویج باعث تقویت بدن در مقابل بیماری‌های مسری مانند سرماخوردگی می‌شود.

مصرف هویج‌پلو برای بهبود عملکرد سیستم گوارشی بسیار سودمند است.

هویج برای دیابتی‌ها بد است یا خوب؟

هویج خام به‌دلیل داشتن فیبر بالا، سبزی خوبی برای کاهش قند خون به‌شمار می‌رود؛ برای مقایسه تأثیر غذاها بر افزایش قند خون، کارشناسان از شاخصی به‌نام شاخص گلایسمی استفاده می‌کنند؛ این شاخص تعیین می‌کند که هر ماده غذایی به‌چه‌میزان باعث افزایش قند خون می‌شود. هویج خام شاخص گلایسمی پایین‌تری نسبت به هویج پخته و آب هویج دارد؛ به این معنا که مصرف هویج خام به‌میزان کمتری نسبت به آب هویج و نوع پخته آن باعث افزایش قند خون می‌شود؛ بنابراین به بیماران دیابتی توصیه می‌شود در صورت تمایل به مصرف هویج، از نوع خام آن استفاده کنند.

خواص آب هویج

آب هویج که یکی از نوشیدنی‌های محبوب بین مردم است؛ خواص بسیاری برای سلامتی دارد. آب هویج کالری و کربوهیدرات کمی دارد و در عین حال حاوی مواد مغذی متعددی است. هر یک فنجان آب هویج حاوی 94 کیلوکالری، دو گرم پروتئین، 22 گرم کربوهیدرات، 9 گرم قند، دو گرم فیبر، و ویتامین‌آ است. ویتامین‌آ موجود در آب هویج از نوع بتاکاروتن است که علت رنگ نارنجی آب هویج است.

یک فنجان آب هویج حاوی چه‌میزان ویتامین‌آ است؟

یک فنجان (236 گرم) آب هویج بیش از 250 درصد از نیاز روزانه را برای ویتامین‌آ تأمین می‌کند.

آب هویج برای بهبود وضعیت بینایی

چندین مطالعه مصرف میوه‌ها و سبزیجات حاوی ویتامین‌آ را با کاهش خطر نابینایی و بیماری‌های چشمی مرتبط با افزایش سن مرتبط می‌دانند. آب هویج یک منبع عالی از لوتئین و زآگزانتین است.

خواص ضدسرطان آب هویج

مطالعات آزمایشگاهی نشان می‌دهد که ترکیبات خاصی در آب هویج می‌توانند از سرطان محافظت کنند و پلی‌استیلن‌ها، بتاکاروتن و لوتئین حاصل از عصاره آب هویج در برابر سلول‌های سرطانی انسان مؤثر باشند.

کاهش قند خون با مصرف آب هویج

نوشیدن مقدار کمی آب هویج می‌تواند به کاهش سطح قند خون کمک کند. مطالعات روی موش‌های مبتلا به دیابت نوع2 نشان می‌دهد که آب هویج قند خون را کاهش می‌دهد. یک مطالعه دیگر روی جوندگان نشان داد که آب هویج به‌دلیل اثر ضدالتهابی رنگدانه‌های موجود در آن، قند خون را کاهش می‌دهد، البته به‌دلیل وجود مقادیری قند در آب هویج، توصیه می‌شود که بیماران دیابتی به‌میزان متعادل از این آب‌میوه مصرف کنند. به‌طور کلی، مصرف روزانه 4 اونس آب هویج (100 گرم) ایمن است.

خواص آب هویج برای پوست

یک فنجان (236 گرم) آب هویج بیش از 20 درصد از نیاز روزانه را برای ویتامین‌سی فراهم می‌کند، ویتامین‌سی یک ویتامین محلول در آب است که برای تولید کلاژن ضروری است، علاوه بر این، ویتامین‌سی به‌عنوان یک آنتی‌اکسیدان برای محافظت از پوست در برابر آسیب رادیکال‌های آزاد عمل می‌کند و بنابراین می‌تواند به حفظ شادابی و نشاط پوست کمک شایانی کند.

کاهش بیماری‌های قلبی با مصرف آب هویج

آب هویج می‌تواند به کاهش عوامل خطر بیماری قلبی کمک کند، آب هویج منبع خوبی از پتاسیم است، ماده معدنی که نقش مهمی در تنظیم مناسب فشار خون دارد. ترکیبات آنتی‌اکسیدانی موجود در آب هویج نیز برای سلامتی قلب مفید است.

تقویت سلامت کبد با مصرف آب هویج

کاروتنوئیدهای موجود در آب هویج سلامت کبد را تقویت می‌کند. مطالعه‌ای در جوندگان نشان داد که آب هویج، چربی کبد را کاهش نمی‌دهد، اما نشانگرهای التهابی را کاهش می‌دهد و بنابراین می‌تواند درمان خوبی برای کبد چرب غیرالکلی باشد.

خطرات احتمالی مصرف آب هویج چیست؟

آب هویج‌های تهیه‌شده در آب‌میوه‌فروشی‌ها، برای از بین بردن باکتری‌های مضر پاستوریزه نشده‌اند و بنابراین ممکن است حاوی میکروب‌هایی باشند بنابراین افراد باردار، افراد مسن، کودکان خردسال و کسانی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند باید از مصرف آب هویج غیرپاستوریزه خودداری کنند.

علاوه بر این، نوشیدن مقادیر بسیار زیاد آب هویج ممکن است منجر به کاروتنمی شود، وضعیتی که در نتیجه سطوح بالای بتاکاروتن در خون، پوست را زرد مایل به نارنجی می‌کند.

همچنین آب هویج فیبر کمتری نسبت به هویج کامل دارد و حاوی قندهای طبیعی است. محتوای فیبر کمتر به این معنی است که قندهای آن سریعتر جذب می‌شوند؛ بنابراین نوشیدن بیش از حد آب هویج ممکن است سطح قند خون شما را افزایش دهد.

حجت الاسلام والمسلمین فرحزاد در محفل معارفی حرم مطهر بانوی کرامت در، روز قیامت را موقف سنجش میزان اعمال انسان دانست و با تاکید بر این که خوبی های انسان همیشه باید بر بدی هایش غالب باشد، اظهار داشت: امام صادق (ع) می فرمایند؛ در میزان حسنات انسان، هیچ چیزی سنگین تر از صلوات بر محمد و آل محمد نیست.

سخنران حرم مطهر بانوی کرامت با بیان این که خداوند متعال انسان را برای عبودیت و بندگی خلق نموده است، به تفاوت های عبودیت و عبادت اشاره نمود و اظهار داشت: عبودیت و عبد بودن در گرو عمل به اوامر الهی است.

وی ضمن تأکید بر اهمیت انجام امورات برای خداپرستی نه خود پرستی، به فضائل نماز جماعت اشاره کرد و خاطرنشان ساخت: نماز جماعت از جمله تاکیدات روایی است و ثواب های وصف ناپذیری در برقراری اقامه نماز جماعت ذکر شده است.

حجت الاسلام والمسلمین فرحزاد با بیان این که غرق شدن در دغدغه های دنیایی، ما را از بندگی خدا دور می‌سازد، اظهار داشت: عبادت در لسان روایات ما توسعه زیادی داشته، منحصر در نماز، ذکر، قرآن و دعا نیست؛ به گونه ای که کسب حلال اعم از انجام کار خوب، درست به دست آوردن روزی و به جا هزینه کردن آن، از بالاترین عبادات شمرده شده است.

وی فکر و اندیشه و بهره گیری از چراغ عقل و وجدان را از دیگر تجلی‌های عبادت عنوان کرد و ابراز داشت: تمام دنیا عبرت و منزلی برای تفکر و بهره گیری از تجربیات است؛ در روایات اسلامی ارزش یک لحظه تفکر، از یک عمر عبادت بالاتر ذکر شده است.

سخنران حرم مطهر بانوی کرامت با تأکید بر این که عبادتی که در آن فکر، عقل و اندیشه نباشد، هیچ ارزشی نخواهد داشت، تصریح کرد: تلاوت قرآن کریم بدون تدبر در آیات، خیر چندانی برای انسان ندارد.

حجت الاسلام والمسلمین فرحزاد در ادامه خوش اخلاقی را از دیگر مولفه های عبادی دانست و اذعان داشت: امام صادق (ع) می فرمایند؛ « إِنَّ حُسْنَ اَلْخُلُقِ یَبْلُغُ بِصَاحِبِهِ دَرَجَةَ اَلصَّائِمِ اَلْقَائِمِ» کسی که اخلاق خویش را نیکو گرداند، خداوند او را به مقام روزه گیرِ شب زنده دار ‌می‌رساند .

وی با بیان این که انسان اگر همچون شیطان هزاران سال عبادت کند و بداخلاق و متکبر باشد، با صورت در آتش جهنم افکنده خواهد شد، اظهار داشت: پیامبر اعظم صلی الله علیه و آله می فرمایند؛ «لَیْکُمْ بِحُسْنِ الْخُلُقِ فَإِنَ حُسْنَ الْخُلُقِ فِی الْجَنَّهً لَا مَحَالَهً وَ إِیَّاکُمْ وَ سُوءَ الْخُلُقِ فَإِنَّ سُوءَ الْخُلُقِ فِی النَّارِ لَا مَحَالَهً»؛ شما را به حسن خلق سفارش می‌کنم زیرا خوش اخلاق بدون شک در بهشت است و از بد اخلاقی بپرهیزید که بد اخلاق بدون شک در جهنّم است.

سخنران محفل معارفی حرم مطهر ضمن اشاره به فلسفه برخی از احکام اسلامی، خوش اخلاقی را پایه قبولی بسیاری از عبادات توصیف نمود و یادآور شد: نماز برای زدودن پلیدی هایی چون؛ تکبر، غرور و کینه و… از دل و روزه نیز محک صبر و اراده آدمی و در مسیر خوش اخلاق سازی انسان هستند.

حجت الاسلام والمسلمین فرحزاد در بخش پایانی سخنان خود، به روایتی از رسول الله (ص) اشاره کرد و با بیان این که بداخلاقی تمام عبادات را تباه می‌سازد، اذعان داشت: اگر اخلاق انسان خوب نباشد و زبانش تند و آتش افروز باشد، هر اندازه عبادت کرده باشد، آتش دوزخ را درک خواهد نمود.

سرکنسولگری عربستان سعودی در شهر مشهد به صورت موقت فعالیت خود را دریکی از هتل های شهر مشهد آغاز کرد.

شبکه تلویزیونی العربیه هم با انتشارعکسی از برافراشته شدن پرچم عربستان در شهر مشهد مقدس از آغاز فعالیت‌های این کنسولگری خبر داد.

بر این اساس، سرکنسولگری عربستان سعودی به طور موقت در هتل میثاق مشهد فعالیت کرده و پس از آن به ساختمان سرکنسولگری منتقل خواهد شد.

بگفته رئیس نمایندگی وزارت امور خارجه در خراسان رضوی، کنسولگری عربستان سعودی در مشهد مقدس به صورت رسمی فعالیت خود را آغاز کرد.

محمد بهشتی منفرد روز یکشنبه گفت: کنسولگری عربستان سعودی در مشهد با ارسال یادداشت رسمی به دفتر نمایندگی وزارت امور خارجه در این شهر فعالیت رسمی خود را از تاریخ ۲۱ مرداد ماه امسال، در یکی از هتل های این شهر به عنوان محل موقت اعلام کرد.

بر اساس اعلام مسئولان ساعت کاری سرکنسولگری عربستان در یکی از هتل های مشهد، همه روزه به جز پنجشنبه و جمعه از ساعت هشت صبح تا ۱۵ است.

در سفر فیصل بن‌فرحان، وزیر امور خارجه عربستان به ایران نیز وی در نشست خبری با همتای ایرانی خود اعلام کرده بود که به زودی فعالیت سفارت خانه و سرکنسولگری این کشور آغاز خواهد شد.

طبق توافق ازسرگیری جمهوری اسلامی ایران و عربستان سعودی، سفارت جمهوری اسلامی ایران در ریاض رسما پس از هفت سال 16 خردادماه با حضور برخی از مقامات ایرانی و عربستانی بازگشایی شد.

علیرضا بیگدلی، معاونت کنسولی وزارت امور خارجه و حسن زرنگار ابرقویی، نماینده ایران در جده در هنگام بازگشایی سفارت ایران حضور داشتند.

پایگاه اطلاع رسانی دفترحفظ و نشر آثار حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در مطلبی با عنوان یادداشت هفته، نگاهی به الگوی ویژه هدایت و سیره تبلیغی امام سجاد علیه‌السلام و ثمرات آن بر اساس بیانات رهبر انقلاب پرداخته و آورده است:

زندگی امام سجاد «از همه جهت یکی از زندگی های پر از درس است.» ۱۳۷۲/۴/۲۳ یکی از این جهات، الگوی هدایت و سیره تبلیغی ایشان است. همه شواهد نشان می دهد نیم قرن بعد از حکومت پیامبر اسلامی، جامعه اسلامی چنان به انحراف رفته است که امیدی به اصلاح آن نیست؛ اما به راستی امام سجاد چگونه در طول ۳۵ سال دوران امامت خود با صبر و استقامت، چنین اثر شگفتی در جامعه اسلامی‌ ایجاد کردند؟

* اختناقِ گسترده در دوران بعد از حادثه عاشورا

شرایط دوران امام سجاد از چند جهت حائز اهمیت است. از یک سو «وقتی‌که حادثه‌‏ی عاشورا پیدا شد، در عالم اسلام... حالت رعبی میان مردم به وجود آمد؛ بیشتر یا شاید کلّاً در میان شیعیان و طرف‏داران ائمّه.» (حماسه امام سجاد، ص ۱۸۴) از سوی دیگر «عامّه‌‏ی مردم دچار یک بی‌ایمانی و ضعف و اختلال اعتقادی شدید شده بودند. کار به جایی رسیده بود که حتّی بعضی از ایادی دستگاه خلافت، نبوّت را زیر سؤال میبردند.» (انسان۲۵۰ساله، ص ۱۸۱) و «اخلاق مردم بشدّت خراب شده بود.» (انسان۲۵۰ساله، ص ۱۸۲) چراکه «بخش مهمّی از مشکلات اساسی دنیای اسلام که به فاجعه کربلا انجامید، ناشی از انحطاط و فساد اخلاق مردم بود. اگر مردم از اخلاق اسلامی برخوردار بودند، یزید و ابن‌زیاد و عمر سعد و دیگران نمیتوانستند آن فاجعه را بیافرینند.» ۱۳۷۲/۴/۲۳

در آن دوران «اغلب شخصیّت‌های بزرگ، سر در آخور تمنّیّات مادّی‌ای که به‌وسیله‌ی رجال حکومت برآورده میشد، داشتند.» ۱۳۶۵/۴/۲۸ و کارشان شده بود «از طرفی موجّه کردن و محبوب کردن چهره‏ ی قدرتها در دل مردم، از طرفی منفور کردن خاندان پیغمبر و محبّت اینها را از دلها گرفتن.» (حماسه امام سجاد، ص ۸۳) فشار و سخت‌گیری به جایی رسیده بود که «دستگاه عبدالملک... کمال اِشراف و نظارت را بر زندگی امام سجّاد داشت. جاسوس‌هایی گماشته بود که وضع زندگی امام سجّاد را به او گزارش بدهند.» (حماسه امام سجاد، ص ۱۹۳)

حال سؤال این است با وجود اینکه «اختناق در آن دوران و نامناسب بودن وضع، اجازه نمی‌داد که امام سجاد بخواهند با آن مردم بی‌پرده و صریح و روشن حرف بزنند؛ نه فقط دستگاه‌ها نمی‌گذاشتند، مردم هم نمی‌خواستند.» ۱۳۶۵/۴/۲۸ امام سجاد چگونه اسلام را از تحریف و جامعه اسلامی را از خطر انحراف نجات دادند؟

* امام از هیچ‏کس مأیوس نیست ...

نگاه متعارف جامعه اینگونه است که با وجود چنین وضعیتی، تربیت مردم ناشدنی است. اما «امام سجاد... نگفتند وضع بد است، نگفتند که از شمشیر قدرت حاکم خون میچکد، نگفتند این حرفها در دل و مغز علیل مردم جا نمیگیرد؛ ‏حرفشان را گفتند.» (حماسه امام سجاد، ص۱۲۶) سیره عملی ایشان نشان می‌دهد «امام از هیچ‏کس مأیوس نیست حتّی از محمّد‏بن شهاب. امام انسان را دارای فطرت نیکو میداند... بدیها عارضی اند، بدیها مال بعدند، بدیها نقش ‏و نگار روی این صفحه هستند و خود صفحه پاک است... هر انسانی در هر حدّی از انحراف، از قلمرو و محیط و منطقه‏ ی امید یک ‏انسانِ هدفی و مسلکی بیرون نیست؛ همه ‏کس را میتوان امیدوار بود که هدایت شود.» (حماسه امام سجاد، ص۱۵۳)

* دو نوع روش تبلیغی امام

با بررسی شیوه تبلیغی حضرت سجاد می‌توان دریافت که «امام چون در دوران اختناق زندگی میکردند و نمیتوانستند مفاهیم مورد نظر خودشان را آشکارا و صریح بیان کنند، از شیوه ‏ی موعظه و دعا استفاده کردند. دعا مربوط به صحیفه‏‌ی سجّادیّه است... و موعظه مربوط به بیانات و روایاتی است که از آن حضرت نقل شده.» (حماسه امام سجاد، ص۲۰۵)

اولاً حضرت برای بازسازی جامعه نبوی «پوششی برای حقایق درست میکرد، و آن، پوشش، دعا بود.» (حماسه امام سجاد، ص ۱۶۲) یعنی در بدترین شرایط تبلیغی «امام سجّاد از بیان معارف دست نکشید؛ به‌عنوان دعا، به‌نام نیایش، مطالبی فراهم آورد و آنچه میخواست بگوید، گفت.» (همرزمان حسین، ص ۹۲) ثانیاً موعظه «بهترین نحو انتقال و القای ایدئولوژی و افکار درست است.» (حماسه امام سجاد، ص۲۰۶) موعظه‌های عمومی حضرت سه ویژگی مهم دارد:

۱- «این بیانات امام که خطاب به عامّه‏‌ی مردم است، از نوع آموزش نیست، از نوع تذکّر و یادآوری است. یعنی در این بیان، امام نمی‌نشینند مسئله‏‌ی توحید را برای مردم باز کنند و بشکافند، یا مسئله‏‌ی نبوّت را برای مردم تفسیر کنند بلکه تذکّر میدهند، یادآوری میکنند.» (حماسه امام سجاد، ص۲۱۰)

۲- «امام در این بیان عمومی یعنی در خلال مسائل اسلامی، ناگهان بر روی مسئله‏‌ی امامت تکیه میکند؛ مثل این است که مثلاً در دوران رژیم گذشته کسی با شما این‏جوری حرف بزند که آقایان! به فکر خدا باشید، به فکر مسئله‏‌ی توحید باشید، به فکر مسئله‏‌ی نبوّت باشید، به فکر مسئله‏‌ی «حکومت» باشید. ببینید؛ عیناً امامتی که ما اینجا در بیان امام سجّاد می بینیم، مثل همین کلمه‏ ی «حکومت» است در دوران رژیم گذشته؛ که حرف خطرناکی بود.» (حماسه امام سجاد، ص۲۱۲)

۳- «در خطاب به عامّه‌‏ی مردم دائماً استناد به آیات میشود؛ چرا؟ چون عامّه‏‌ی مردم امام سجّاد را به‏‌صورت یک ‏امام نگاه نمی کنند و برای حرفهایش دلیل می خواهند، استدلال می‌خواهند؛ این است که امام به آیات استدلال می کند.» (حماسه امام سجاد، ص۲۱۳)

* روش خاص تبلیغ و هدایت

رویکرد امام به دعا به این دلیل است که «یکی از نتایجی که دعا میتواند داشته باشد، این است که انگیزه‏‌های سالم و صحیح را در دلها بیدار میکند... و صحیفه‏‌ی سجّادیّه از اوّل تا آخر پُر از انگیزه‌‏های شریف و عالی برای انسانها است که اگر انسان به آنها توجّه بکند، واقعاً ‏همین صحیفه‌‏ی سجّادیّه کافی است که یک ‏جامعه را توجّه بدهد و اصلاح کند و بیدار کند.» (حماسه امام سجاد، ص ۲۲۴)

رویکرد امام به موعظه هم به این دلیل است که «اگر کسی میخواست آنجا به مردم بگوید که به فکر مسئله‏‌ی حکومت باشید، این حرفی نبود که دستگاه به‌‏آسانی از آن بگذرد امّا وقتی به زبان موعظه و در زبان یک ‏آدم زاهد و عابد بیان میشود، برای دستگاه یک ‏مقداری قابلیّت قبول پیدا میکند؛ یعنی آن‏قدرها حسّاسیّت‌‏برانگیز نیست.» (حماسه امام سجاد، ص۲۱۳)

* امام سجاد شیعه را مجدد متشکّل کرد

جهاد تبلیغی امام سجاد آن‌چنان آثار بنیادینی در جامعه داشت که گویی بعثت دوباره انجام گرفته است. شرایط به گونه‌ای شد که «کم‌کم و تدریجاً مردم ملحق شدند و زیاد شدند و زیاد شدند و جمعیت شیعه سر و سامانی گرفت. بر اثر همین گفته‌های گرم امام چهارم که مثل تازیانه‌ای بر دوش فکر و روح مردم نواخته میشد.» (همرزمان حسین، ص ۱۶۰)

امام سجاد «شیعه را مجدّداً متشکّل کرد و تحویل امام باقر داد.» (دو امام مجاهد، ص ۳۱۴) نهایتاً «نتیجه این شد که در شصت سال بعد، هفتاد سال بعد، از همین کوفه جوانها و پیرمردها بلند میشدند می‌آمدند مدینه و سالیانی در کنار مرکز فیض جعفر‏بن محمّد میماندند و بهره می بردند و برمی گشتند.» (حماسه امام سجاد، ص۱۲۶)، «بزرگانی که از رُوات امام صادق شما میشناسید، اغلب مال کوفه‏ اند؛ در همین شهر بود، در همین محیط بود، در همین فضای مسموم بود. چه کسی زراره را درست کرد؟ چه کسی محمّد‏بن مسلم را درست کرد؟ چه کسی مفضّل‏ بن عمَر را درست کرد؟ یحیی‌بن امّ‏‌طویل را چه کسی درست کرد؟ امام سجّاد درست کرد.» (حماسه امام سجاد، ص۱۲۷)

اما آنچه از امام سجاد به عنوان هدایت گر ویژه و برترین مبلّغ احیاگر اسلام می توان الگو گرفت، این است که «امروز، ما چنین وظیفه‌ای داریم. البته شرایط امروز، با آن روز متفاوت است. امروز بحمد اللَّه حکومت حق یعنی حکومت شهیدان قائم است. پس، ما وظایفی داریم.» ۱۳۷۶/۲/۱۷

منتشرشده در شماره جدید نشریه خط حزب‌الله

آیا می توان با استناد به وجود موارد فساد و تخلف در حکومت امیرمؤمنان علی علیه السلام از مشروعیت جمهوری اسلامی دفاع کرد؟

به عقیده برخی متدیّنان چنین دفاعی ناکام و همچنین جفاکارانه است. از نظر آنان برخی مدافعان نظام با برجسته کردن وجود برخی مفسدان در دستگاه حکومتی امام علی علیه السلام و با تشبیهی ناموجّه و به قیمت لکه دار کردن یگانه چهره شاخص عدل حکومتی در طول تاریخ بشری، در تلاش اند به جمهوری اسلامی مشروعیت بخشند.

نگارنده با صرف نظر از سخنان رد و بدل شده اخیر در این مورد، گمان می کند علی الاصول چنین دفاعی نه ناکام است و نه جفاکارانه؛ زیرا کاملا از پایه ای استدلالی برخوردار است.

حکومت امامان معصوم علیهم السلام و حکومت جمهوری اسلامی به مانند سایر حکومتهای بشری بر دوش انسان ها استوار اند. حتی در حکومت جهانی امام عصر علیه السلام نیز بار حکومت بر عهده انسان هایی است که در آن نظام حکومتی عهده دار مسؤولیت هایند.

از سوی دیگر به جز انسان هایی که مرزهای عصمت را درنوردیده اند، همه انسان ها در معرض لغزش و خطا و فریب شیطان اند. بنابراین از هیچ حکومتی (حداقل تا قبل از حکومت پایانی حضرت صاحب الامر علیه السلام) نمی توان انتظار داشت که خالی از فساد و نقیصه باشد.

انسان های مختار به حکم قانون الهی در معرض آزمون و ابتلایند و نتیجه آن نیز به طور طبیعی آن است که عده ای سربلند بیرون آیند و عده ای مردود می شوند. اساساً یک هدف اساسی از خلقت همین آزمایش هاست و قرار نبوده است که مردمان به طور اتوماتیک عدل را برپای دارند.

بنابراین روح چنین دفاعی این است که مردمان تلقی خویش را از حکومت عدل تصحیح کنند. نباید گمان کرد حکومت عادلانه آن حکومتی است که هیچ گونه ظلم و تخلفی در آن رخ ندهد. چنین چیزی خلاف طبیعت انسانی و قوانین حاکم بر خلقت است.

بر عکس، حکومت عادلانه آن حکومتی است که عدالت طلب باشد. رهبر معظم انقلاب در تاریخ ۵/۶/۱۳۸۲ در دیدار با هیأت دولت وقت می فرمایند: «مشروعیت من و شما وابسته به مبارزه با فساد، تبعیض و نیز عدالت‌خواهی است. این، پایه مشروعیت ماست. الان درباره مشروعیت حرفهای زیادی زده میشود، بنده هم از این حرفها بلدم؛ اما حقیقت قضیه این است که اگر ما دنبال عدالت نباشیم، حقیقتاً من که این‌جا نشسته‌ام، وجودم نامشروع خواهد بود؛ یعنی هرچه اختیار دارم و هرچه تصرّف کنم، تصرّف نامشروع خواهد بود؛ دیگران هم همین‌طور».[i]

بنابراین در حکومت عدالت طلب، ظلم و فساد رخ می دهد اما نظام حکومتی با فساد مقابله جدی می کند و در عمل از آن بیزار است. کسانی که در مقام انتقاد و چه بسا نفی مشروعیت نظام جمهوری اسلامی فسادها را بر می شمارند به این نکته توجه ندارند که وجود مفسدان در همه حکومتها (درباره حکومت پایانی امام عصر علیه السلام قضاوتی نمی کنیم) گریز ناپذیر است. در نتیجه استناد به موارد فساد در حکومت امام علی علیه السلام برای دفاع از جمهوری اسلامی نه ناکام است و نه جفای در آن چهره شاخص عدالت در تاریخ؛ بلکه صرفا تلنگری است برای تصحیح تلقی از حکومت عادلانه و نفی انتظارات غیرواقعی از عدل در جامعه بشری.

البته می توان این پرسش را مطرح کرد که «آیا عدالت طلبی در نظام حکومتی جمهوری اسلامی به اندازه عدالت طلبی در امام علی علیه السلام است؟»

توجه کنید که جوامع کنونی با جامعه زمان حکومت امیرمؤمنان علی علیه السلام از نظر پیچیدگی قابل مقایسه نیستند و طبیعتاً نظام حکومتی کنونی نیز پیچیدگی خاصی دارد. از اینرو مقایسه میزان عدالت طلبی این نظام با آن حکومت ساده تر به هیچ وجه آسان نیست و همواره این خطر هست که برخی عوامل پیچیده ساز را از نظر دور انداخت.

در عین حال به گمان من هیچ انقلابی اصیلی شک ندارد که نمی توان مدعی شود میزان عدالت طلبی کلّ نظام جمهوری اسلامی به همان اندازه عدالت طلبی شخص امام علی علیه السلام و مقابله آن حضرت با فسادها و نقص ها است. بدون تردید وظیفه کلیّت این نظام آن است که در تلاش مداومی باشد تا میزان عدالت طلبی خود را به میزان عدالت طلبی علوی نزدیک نماید.

سید علی طاهری خرم آبادی

قرآن در آیه شریفه ۱۸ سوره ابراهیم می فرماید:

«مَثَلُ الَّذینَ کَفَرُوا بِرَبِّهِمْ اَعْمالُهُمْ کَرَماد اشْتَدَّتْ بِهِ الرّیحُ فی یَوْم عاصِف لا یَقْدِرُونَ مِمّا کَسَبُوا عَلی شَیْء ذلِکَ هُوَ الضَّلالُ الْبَعیدُ»؛ اعمال کسانی که به پروردگارشان کافر شدند، همچون خاکستری است در برابر تندباد در یک روز طوفانی؛ آنها توانایی ندارند تا کمترین چیزی از آنچه را انجام داده اند، به دست آورند؛ و این همان گمراهی دور و دراز است.

دورنمای بحث

آیه شریفه مَثَل در صدد بیان اعمال نیک کفار برآمده، می فرماید: آنها چون فاقد ایمان به خدا هستند، اعمالشان پذیرفته نمی شود. از این رو، بر اساس آیه شریفه احتمال این که اعمال نیک آنها جدا از کفر و بی ایمانی آنها محاسبه شود، مردود شمرده شده است.

ارتباط آیه مَثَل با آیات قبل

آیات قبل «جَبّار عَنید» را مورد بررسی قرار داده است. «جَبّار عَنید» کسانی هستند که هم گردنکش هستند و هم ناامید از الطاف خداوند؛ جهنّم در انتظار آنها خواهد بود و از آب بدبوی متعفّنی نوشانده می شوند.

در پی آیات فوق این سؤال مطرح می شود که آیا اعمال نیک آنها نادیده گرفته می شود؟ چه این که افراد ظالم گردنکش نیز در طول عمر خود اعمال و کارهای خیری انجام می دهند؛ مثلاً درباره فرعون گفته می شود که: آشپزخانه بسیار وسیع و گسترده ای داشت که به تمام خانه ها غذا می داد، نیازمندان، فقرا، بیماران، زنان حامله و دیگران از این آشپزخانه بی بهره نبودند.

گاهی حاکمان ظالم هم کارهای خیر مهمّی انجام می دادند؛ مساجد بزرگ و تاریخی وجود دارد که به دست این حاکمان ظالم ساخته شده است؛ عتبات مقدّسه و بارگاه ائمّه معصومان (علیهم السلام) غالباً به دست همین ظالمان تعمیر و توسعه داده شده است؛ به عنوان مثال قسمت زیادی از مسجدالحرام و مسجد النبی (صلی الله علیه وآله) به وسیله حکّام ظالم آل سعود توسعه داده شده است.

همچنین بعضی از بیمارستان های مهم، دانشگاه های عظیم، درمانگاه ها، مدارس علمیّه و مانند آن به دستور این گونه افراد بنا شده است. آیا این همه کارهای خیر، همه بی اثر است و هیچ اثر و فایده ای برای صاحبان آنها ندارد؟ و انجام دهندگان آن مشمول الطاف الهی نخواهند بود؟

آیه شریفه مَثَل - که شرح و تفسیر آن خواهد آمد - در صدد پاسخ گویی به این سئوال مقدّر است که ممکن است در ذهن خواننده این آیات الهی خطور کند.

شرح و تفسیر:

مَثَلُ الَّذینَ کَفَرُوا بِرَبِّهِمْ: مثل های قرآن مجید از جهتی بر دو دسته تقسیم می شود:

یک دسته مثل هایی است که برای اعمال انسان ها زده می شود. آیه شریفه از زمره این مثال هاست که درباره اعمال کفّار بحث می کند.

دسته دیگر مثل هایی است که برای اشخاص زده می شود و خود اشخاص را به چیزی تشبیه می کند؛ مثلاً آیه شریفه ۲۶۱ سوره بقره - که شرح آن گذشت - انسان انفاق کننده را به دانه گندمی تشبیه می کند که هفتصد دانه بلکه بیشتر محصول می دهد.

به هر حال، آیه شریفه مَثَل را برای کسانی می زند که نسبت به پروردگارشان کافر شده اند.

نکته جالب توجّه این که در اینجا به جای کلمه «اللّه» کلمه «ربّ» به کار برده شده است؛ یعنی ای انسان! آثار پروردگارت را در همه جا می بینی! لطف و رحمت حضرت حق را در تمام اعضای بدنت و در تمام لحظات زندگیت شاهد هستی! از نعمت هایی که به تو داده است - که تنها یکی از آنها برای یک عمر شکرگزاری کافی است - هر روز استفاده می کنی و خلاصه در تمام عمر تحت تربیت و نظر او هستی، ولی باز کفر میورزی و از او روی گردان می شوی! در حالی که انسان باید همیشه از ولی نعمت و مربّی و کسی که به او نعمت می بخشاید سپاس گزار باشد.

اَعْمالُهُمْ کَرَماد: آیه شریفه، اعمال نیک کفّار را به خاکستر تشبیه می کند و در آیه از اعمال زشت آنها بحثی به میان نیامده است؛ زیرا اعمال زشت آنها آنقدر بی ارزش است که جای گفتگو و بحث ندارد و آیه تنها به بررسی اعمال نیک آنها برآمده است.

فواید خاکستر

خاکستر فواید و آثاری دارد که به برخی از آن اشاره می شود:

۱- اگر خاکستر با خاک زمین مخلوط شود، از آن کود بسیار خوبی به وجود می آید و شاید بدین جهت باشد که باقیمانده علفزارها و مزارع را آتش می زنند تا خار و خاشاک موجود تبدیل به خاکستر گردد و کود مناسبی برای آن زمین به وجود آید.

۲- خاکستر اشیای کثیف و زنگ زده را تمیز می کند و صیقل می دهد. به همین جهت در قدیم آینه های فلزی را با خاکستر صیقل و شفاف می کردند. «روزگار آیینه را محتاج خاکستر کند».

۳- فایده دیگر خاکستر، حفظ آتش و گرمای آن است. ضرب المثل «آتش زیر خاکستر» اشاره به همین مطلب دارد. اگر آتشی داشته باشیم و بر روی آن خاک بریزیم خاموش و نابود می گردد؛ ولی اگر خاکستر بر روی آن ریخته شود، نه تنها خاموش نمی شود بلکه گرمای آن حفظ می شود. از این رو، در زمان قدیم بر روی آتش داخل منقل که در زیر کرسی قرار می دادند خاکستر می ریختند تا حرارت آن دیرتر از بین برود.

اِشْتَدَّتْ بِهِ الرّیحُ فی یَوْم عاصِف لا یَقْدِرُونَ مِمّا کَسَبُوا عَلی شَیْء: اعمال کافران و انسان های بی ایمان، به خاکستری می ماند که در روزهای طوفانی، تندباد شدیدی آن را به آسمان می برد و پراکنده می سازد به گونه ای که هیچ کس قدرت به دست آوردن هیچ چیز از آن را ندارد.

ذرّات خاکستر بسیار ریز و کوچک است. وقتی پراکنده شود همرنگ محیط می گردد؛ به گونه ای که نه تنها صاحب آن، بلکه اگر همه اهالی یک شهر جمع شوند قدرت نخواهند داشت حتّی یک مثقال آن را جمع آوری کنند تا چه رسد به اینکه روز، روز طوفانی باشد و تندباد شدید و قوی نیز در جریان باشد که در این صورت حقیقتاً هیچ قدرتی توانایی بر کسب هیچ مقدار آن را نخواهد داشت!

تندباد بی ایمانی و کفر نیز اعمال خیر و نیک کافران را چنین مورد هدف قرار داده، آن را نابود می سازد؛ به طوری که هیچ چیزی از آن نصیب کافر نمی شود و کافر از آن بهره ای نمی برد.

ذلِکَ هُوَ الضَّلالُ الْبَعیدُ: این انحراف کفّار بی ایمان، یک گمراهی دور است که صاحبان آن به راحتی و به سهولت به راه حق باز نمی گردند و هدایت آنها به راه راست کاری بس مشکل است.

پیام های آیه

۱- ایمان شرط صحّت اعمال:

پشتوانه اعمال نیک و شایسته، ایمان است؛ اگر ایمان نباشد عمل فاقد ارزش است. فقها یکی از شرایط قبولی عبادات، بلکه یکی از شرایط صحّت آن را ایمان ذکر نموده اند؛ یعنی اعمالی از قبیل حج، نماز، روزه، انفاق، کمک به دیگران، دست گیری از مستمندان و مانند آنها، بدون ایمان به خدا و رسولش هیچ ارزشی ندارد.

درباره «ولایت» نیز چنین بحثی مطرح شده است. برخی آن را فقط شرط قبولی طاعات و عبادات شمرده اند. بدین جهت، اعمال عبادی منکران ولایت از نظر فقه شیعه صحیح محسوب می گردد (یعنی تکلیف از عهده آنها ساقط است)، اگرچه مقبول درگاه الهی نیست و اجر و پاداشی به او تعلّق نمی گیرد؛ ولی عدّه ای توسعه نظر داده، آن را همچون ایمان، شرط صحّت تکالیف دانسته اند.

در این باره روایات زیادی در کتاب های روایی شیعه به چشم می خورد که به یک نمونه از آن بسنده می شود.

امام باقر (علیه السلام) می فرماید: «لَوْ اَنَّ رَجُلاً قامَ لَیْلُهُ وَ صامَ نَهارُهُ وَ تَصَدَّقَ بِجَمیعِ مالِهِ وَ حَجَّ جَمیعَ دَهْرِهِ وَ لَمْ یَعْرِفْ وِلایَةَ وَلِیِّ اللّهِ فَیُوالیهِ وَ یَکُونَ جَمیعُ اَعْمالِهِ بِدِلالَتِهِ اِلَیْهِ ما کانَ لَهُ عَلَی اللّهِ حَقٌّ فی ثَوابِهِ اَبَداً؛ اگر مسلمانی تمام شب ها شب زنده داری کند و تمام روزها (غیر از عید فطر و قربان که روزه آن حرام است) روزه داری نماید و تنها به پرداخت وجوه شرعیّه واجب اکتفا نکند، بلکه تمام اموال و سرمایه اش را در راه خدا صدقه بدهد و در تمام طول عمرش هر ساله به حج برود، ولی اهل ولایت نباشد و «ولیُّ الله» را نشناسد تا ولایتش را به گردن نهد و اعمالش را طبق دستور او انجام دهد، چنین مسلمانی هرگز انتظار ثواب و پاداش الهی را نداشته باشد.(۱)

آیه مورد بحث نیز همین مطلب را در مورد اصل ایمان به خداوند مطرح کرده، می فرماید: کسانی که ایمان به خداوند ندارند، هیچ پاداشی نخواهند داشت هرچند بهترین اعمال را انجام دهند. قرآن مجید در آیات متعدّدی این مطلب را مورد بررسی قرار داده است که به برخی از آن اشاره می شود:

الف - در آیه ۲۶۴ سوره بقره - که شرح آن در بحث های قبل گذشت - آمده است:

«اعمال کسانی که به خداوند و روز رستاخیز ایمان ندارند همچون قطعه سنگی است که بر آن قشر نازکی از خاک باشد؛ و بذرهایی در آن افشانده شود؛ و رگبار باران بر آن برسد؛ و همه خاکها و بذرها را بشوید؛ و آن را صاف و خالی از خاک و بذر رها کند. آنها از کاری که انجام داده اند، چیزی به دست نمی آورند و خداوند جمعیّت کافران را هدایت نمی کند».

ب - در آیه ۳۹ سوره نور آمده است: «کسانی که کافر شدند، اعمالشان همچون سرابی است در یک کویر که انسان تشنه از دور آن را آب می پندارد؛ اما هنگامی که به سراغ آن می آید، چیزی نمی یابد، و خدا را نزد آن می یابد که حساب او را به طور کامل می دهد».

ج - خداوند در آیه ۲۳ سوره فرقان می فرماید: «وَ قَدِمْنا اِلی ما عَمِلُوا مِنْ عَمَل فَجَعَلْناهُ هَباءً مَنْثُوراً»؛ و ما به سراغ اعمالی که کافران بی ایمان انجام داده اند می رویم، و همه را همچون ذرّات غبار پراکنده در هوا قرار می دهیم.

بنابر آیه مَثَل و دیگر آیات قرآن مجید، اعمال خوب انسان در صورتی که ناشی از ایمان و اعتقاد درونی او به خداوند متعال نباشد اثری ندارد و سودی به او نمی بخشد.

هـ - در آیه ۵۴ سوه توبه آمده است: «وَ ما مَنَعَهُمْ اَنْ تُقْبَلَ نَفَفاتُهُمْ اِلاّ اَنَّهُمْ کَفَرُوا بِاللّهِ وَ بِرَسُولِهِ وَ لا یَأْتُونَ الصَّلوةَ اِلاّ وَ هُمْ کُسالی وَ لا یُنْفِقُونَ اِلاّ وَ هُمْ کارِهُونَ»؛ هیچ چیز مانع قبول انفاقهای آنها نشد، جز اینکه آنها به خدا و پیامبرش کافر شدند، و نماز بجا نمی آورند جز با کسالت، و انفاق نمی کنند مگر با کراهت.

این آیه نیز ایمان را شرط قبولی اعمال می داند. بنابراین، آیات مذکور و دیگر آیات و روایات فراوانی - که از معصومان(علیهم السلام) به ما رسیده است - ایمان را شرط صحّت و کمال اعمال می دانند همچنین بنابر آیات و روایات، ولایت نیز شرط کمال، بلکه شرط صحّت اعمال شمرده شده است.

چرا ایمان و ولایت شرط صحّت اعمال است؟

به عبارتی، چرا خداوند کارهای خوب و بد کفّار را جداگانه محاسبه نمی کند؟ یعنی بدین ترتیب که پرونده کارهای زشت و ناشایست آنها جدا محاسبه شود و بر اساس آن مجازات صورت گیرد و پرونده کارهای خوب و شایسته آنها نیز جدا محاسبه شود و بر اساس آن جزای نیک داده شوند.

پاسخ: در روایات و آیاتی که ایمان و ولایت را شرط صحّت اعمال دانسته اند، جواب این سئوال آمده است.

در روایتی که قبلاً در این باره گذشت امام(علیه السلام) چنین فرمودند: «وَ لَمْ یَعْرِفْ وِلایَةَ وَلِیِّ اللّهِ فَیُوالیهِ وَ یَکُونَ جَمیعُ اَعْمالِهِ بِدِلالَتِهِ اِلَیْهِ» بر اساس این روایت، راز و رمز اشتراط ایمان و ولایت این است که انسان کارها و اعمال شایسته را به راهنمایی و هدایت بزرگان دین انجام دهد و از مسیر خاصّی که آنها بیان می کنند حرکت کند. وقتی انسان ولایت خداوند و رسولش را پذیرفت، دیگر خودسرانه و با هوی و هوس کار نمی کند، بلکه سعی می کند در خط ولایت حرکت کند؛ زیرا اعمال نیک دارای شرایط، موانع، مقدّمات و مقارناتی است که اگر طبق نظر امامان معصوم(علیهم السلام) انجام نشود عمل نیک منظور نخواهد شد.

مَثَل انسانهای بی ایمان که کارهای نیک انجام می دهند، مَثَل انسانهای بیماری است که بدون مراجعه به طبیب، خود به معالجه خویشتن اقدام می کنند که در برخی موارد چنین طبابت هایی موجب ضررهای فراوان و حتی مرگ می گردد.

رسول خدا (صلی الله علیه وآله) و ائمه معصوم (علیهم السلام) پزشکان معنوی هستند که انسان ها برای مداوای دردهای خویش باید طبق دستور آن بزرگواران به معالجه خویشتن بپردازند.

از این رو، حضرت علی (علیه السلام) در کلام زیبا و جامع خود به کمیل بن زیاد مردم را بر سه دسته تقسیم می کند:

۱- علما و دانشمندان ربّانی که خود راه هدایت را یافته اند و در جادّه مستقیم الهی حرکت می کنند.

۲- شاگردان آن علما که هرچند خود استاد نیستند، ولی در پیمودن طریق حق از اساتید و علماء پیروی می کنند و به راه نجات دست می یابند.

این دو گروه شبیه خورشید و ماه هستند که یکی از خود نور دارد و ذات او منبع نور و روشنایی است و دیگری اگرچه نوری از خود ندارد، ولی از دیگری - که منبع نور است - کسب نور می کند و در شبهای تاریک و ظلمانی چراغ هدایت دیگران می شود.

۳- گروه سوم، کسانی هستند که نه خود استادند و نه زانوی شاگردی در مقابل استاد زده اند؛ نه خود منبع نور و روشنایی هستند و نه از نور کسانی که منبع نور هستند استفاده می کنند، بلکه آدم های بی هدف، بی برنامه و بی تکیه گاهی هستند که نادانسته و جاهلانه سیر می کنند؛ مانند پشه هایی که در مقابل کوچکترین نسیمی به این سو و آن سو می روند.

افرادی که از خط معصومان (علیهم السلام) جدا می شوند و بدون پذیرش ولایت اعمالی را انجام می دهند، از گروه سوم به شمار می روند. زندگی آنها سراسر اضطراب و پر پیچ و خم است. و همچون بید با هر بادی می لرزند.

بنابراین، یکی از فلسفه های اشتراط ایمان و ولایت این است که اعمال انسانها از مسیر صحیح هدایت گردد و همانند مریضی باشد که زیر نظر طبیب آگاه معالجه می شود.

۲- دومین پیام این است که آدم های بی ایمان، انگیزه های معنوی ندارند؛ بلکه غالباً انگیزه آنان مادّی است. به عنوان نمونه، یکی از کارهای مهم این انسان ها، خدمات انسانی و بشردوستانه است که از طریق سازمان های بین المللی به کشورهای ضعیف انجام می گردد از یک سو خدمت، یک خدمت انسانی است و از سوی دیگر کسانی که از آن بهره مند می شوند محتاج هستند؛ ولی همین خدمت ها پوششی است برای جاسوسی؛ زیرا بسیاری از اوقات سرویس های جاسوسی در همین پوشش کارهای خود را انجام می دهند.

و گاهی هدف از این کمک ها زنده نگه داشتن آن مستضعفان و بهره گیری هرچه بیشتر از آنان است. همان گونه که برده داران نیز برای بهره برداری بیشتر از بردگان خود، لقمه نانی به آنها می دادند. بنابراین، گاهی خدمات به ظاهر انسانی، اهداف مادّی و غیر انسانی به همراه دارد.

آیه ۵۴ سوره توبه - که شرح آن گذشت - نیز به این مطلب اشاره دارد.

خداوند در آن آیه فرمود: «انسان های بی ایمان و منافق چون انگیزه الهی ندارند و از طرفی می خواهند ظاهر خود را حفظ کنند تا از امتیازات مسلمانان برخوردار باشند، نماز و عبادات خود را با حالت کسالت و بی حالی انجام می دهند و بدترین وقت را برای نماز انتخاب می کنند».

از این رو، حضرت علی (علیه السلام) در عهدنامه مالک اشتر، خطاب به مالک می فرماید: «بهترین وقت را برای نماز انتخاب کن»؛(۲) زیرا اگر پیوند خود را با خالقت مستحکم کردی، خداوند پیوند تو را با مخلوقات و انسان های دیگر محکم خواهد نمود.

بر اساس آیه شریفه، انسان های منافق و بی ایمان کمک های مادّی و انفاق هایشان نیز بدون نیّت خالص است، بلکه از روی بی میلی و با کراهت اعمال را انجام می دهند.

آنها اگر بهترین اموالشان را نیز انفاق کنند؛ چون فاقد ایمان و ولایت هستند و کارشان از صمیم دل نیست، ارزش ندارد؛ مثلاً اگر شخص مؤمن مدرسه ای بسازد و شخص بی ایمانی نیز مدرسه ای بنا کند، مؤمن چون هدفش رفع نیاز مردم محروم است مناطق محروم و دورافتاده را انتخاب می کند و در صرف مخارج جهت استحکام آن مدرسه کوتاهی نمی کند؛ ولی شخص منافق و بی ایمان، نه به فکر استحکام و تقویت بنا است و نه مناطق محروم و نیازمند را در نظر می گیرد، بلکه چون هدفش خودنمایی و تظاهر است، مکانی را انتخاب می کند که در دیدگان مردم قرار گیرد اگرچه آن منطقه نیازی به مدرسه نداشته باشد و به استحکام بنای آن نیز نمی اندیشد؛ زیرا یک ساختمان به ظاهر خوب نیز هدف او را تأمین می کند.

کارها و اعمال انسان های بی ایمان غالباً از روی هوی و هوس، کسب شهرت، کسب وجاهت و درآمد است و آنها را با نیّت پاک کاری نیست علاوه بر این ما معتقدیم که انسان های فاقد ایمان نمی توانند دارای ارزشهای اخلاقی باشند.

إحباط در قرآن

ایمان و ولایت همان گونه که در آغاز راه شرط است و بدون آن هیچ عملی ارزشمند نخواهد بود، در ادامه راه نیز لازم و ضروری شمرده شده است بدین جهت گفته می شود که: «شرط قبولی اعمال موافات بر ایمان است»(۳)؛ یعنی این که انسان این ایمان را حفظ و با ایمان از جهان مادّی سفر کند.

بنابراین، اگر شخصی تمام کارهای نیک را انجام بدهد و تمام اعمال او شایسته باشد؛ ولی در دقایق و لحظات حسّاس پایانی بی ایمان از جهان رخت بربندد، تمام اعمالش از بین می رود و در آخرت هیچ سودی برای او نخواهد داشت!.

این مسئله یکی از مصادیق «احباط» است که در قرآن مجید به صورت گسترده مطرح شده است. شانزده آیه از آیات قرآن مجید درباره «حبط اعمال» سخن می گوید که به دو مورد از آن اشاره می شود:

۱- در آیه ۸۸ سوره انعام آمده است: «وَ لَوْ اَشْرَکُوا لَحَبِطَ لَهُمْ ما کانُوا یَعْمَلُونَ»؛ اگر آنها مشرک شوند، اعمال نیکی که انجام داده اند، نابود می گردد و نتیجه ای از آن نمی گیرند.

آیه شریفه فوق شرک به خداوند را یکی از عوامل نابودی و حبط اعمال نیک شمرده است.

۲- در آیه ۶۵ سوره زمر آمده است: «وَ لَقَدْ اُوحِیَ اِلَیْکَ وَ اِلَی الَّذینَ مِنْ قَبْلِکَ لَئِنْ اَشْرَکْتَ لَیَحْبِطَنَّ عَمَلُکَ وَ لَتَکُونَنَّ مِنَ الْخاسِرینَ»؛ به تو و همه پیامبران پیشین وحی شده که اگر مشرک شوی، تمام اعمالت تباه می شود و از زیانکاران خواهی بود.

این آیه اگرچه خطاب به پیامبر است، ولی روشن است که او - که خود کانون توحید و یکتا پرستی است - هرگز مشرک نخواهد شد. بنابراین، آیه هشداری است برای دیگران.

حبط در جهان طبیعت

آیا حبط و نابودی اعمال نیک فراوان، با یک گناه و لغزش عادلانه است؟ به دیگر عبارت، آیا این کار موافق با قوانین جهان طبیعت است؟

در پاسخ باید گفت: مسئله حبط هم در جهان طبیعت و عالم تکوین وجود دارد و هم در عالم تشریع و قوانین دینی، و هم در کارهای عادی روزمره انسان ها.

باغبانی که سالیان درازی زحمت کشیده و با تلاش و کوشش فراوان و شب زنده داری های بسیار باغی بزرگ و پرمیوه آماده کرده است، بر اثر غفلت و سهل انگاری در گوشه ای از باغ آتشی روشن می کند؛ این آتش به باغ سرایت نموده، ظرف مدّت کوتاهی تمام دست رنج باغبان بیچاره را طعمه حریق قرار می دهد.

انسان سالم و نیرومندی که سلامت او مرهون دهها سال زندگی صحیح با رعایت اصول بهداشتی است، با روی آوردن به موادّ مخدّر، پس از چند صباحی تمام قدرت، نیرو، شادابی، صبر، حوصله، همه و همه را از دست می دهد؛ بنابراین آن آتش، باغ باغبان و این موادّ مخدّر، سلامت این انسان را حبط و نابود می کند.

مثال سومی نیز می توان زد و آن این که تعدادی از مهندسین و کارگران سالیان درازی با زحمت فراوان سدّی عظیم بنا می کنند. با بارش باران سیلاب پشت سد جمع می شود؛ ولی بر اثر یک غفلت و باز نکردن پنجره های مخصوص به هنگام زیاد شدن آب پشت سد، فشار زیاد سیلاب، زحمات چندین ساله آنها را از بین می برد و سدّ عظیم را می شکند!

بنابراین، مسئله حبط اختصاص به مسایل دینی و اعتقادی ندارد، بلکه در جهات تکوین و کارهای روزمره انسان نیز جریان دارد و هیچ منافاتی با عدالت الهی ندارد. باید دانست که علّت و عامل اصلی حبط کارهای خود انسان است؛ همان گونه که عامل اصلی آتش گرفتن باغ، خود باغبان و عامل از بین رفتن سلامت معتاد خود او، و عامل شکستن سد نیز نگهبان سد است. پس، مسلمانان و مؤمنان نباید تنها به فکر انجام کارهای نیک باشند، بلکه باید در حفظ و نگهداری آن نیز تلاش و کوشش کنند که نگهداری اعمال، به مراتب سخت تر از انجام آن است گاهی از اوقات، انسان با مسایل بسیار ساده ای آتش به باغ زندگی خود می زند به عنوان نمونه طبق آیات قرآن، منّت و آزار از عواملی است که مایه حبط انفاق و صدقه می گردد(۴).

اگر شخصی بچه یتیم و بی سرپرستی را از سن طفولیّت تحت سرپرستی قرار دهد و او را با مخارج خود بزرگ کند؛ به مدرسه و دبیرستان و دانشگاه بفرستد و سپس برایش خانه ای تهیّه نموده، دختری را به همسری او درآورد و عمری به او خدمت کند؛ امّا در یک مجلس عمومی در حضور عده زیادی شخص یتیم را مورد خطاب قرار داده، با غرور و منّت گذاری بگوید: «تو یک بچّه یتیم و بی سرپرستی بیش نبودی؛ من به تو آبرو دادم! من تو را به مدرسه و دانشگاه فرستادم! من به تو شخصیّت دادم و...» با استفاده از آیات قرآن در می یابیم که این شخص، با این عمل ناشایست خود تمام انفاق ها و کمک های سالیان طولانی را باطل می سازد.

همچنین بر اساس برخی از آیات قرآن، مسلمانان حق نداشتند در مقابل پیامبر اسلام (صلی الله علیه وآله)بی ادبی نموده، صداهایشان را بلندتر از صدای آن حضرت کنند وگرنه اعمالشان حبط و نابود می گردید «یا اَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا لا تَرْفَعُوا اَصْواتَکُم فَوْقَ صَوْتِ النَّبِیِّ وَ لا تَجْهَرُوا لَهْ بِالْقَوْلِ کَجَهْرِ بَعْضِکُمْ لِبَعْض اَنْ تَحْبَطَ اَعْمالُکُمْ وَ اَنْتُمْ لا تَشْعُرُونَ» (۵).

و نیز در برخی از احادیث، بیماری روحی حسد یکی از عوامل حبط معرّفی گردیده است. از این رو، در روایتی از پیامبر(صلی الله علیه وآله) آمده است: «اِیّاکُمْ وَ الْحَسَدِ فَاِنَّهُ یَاْکُلُ الْحَسَناتِ کَما تَأْکُلُ النّارُ الْحَطَبَ»؛ از حسدورزی بپرهیزید؛ زیرا همانگونه که آتش چوبها را می سوزاند و نابود می کند حسد نیز اعمال نیک انسان را نابود می کند».(۶)

در نتیجه ایمان و ولایت - چه در ابتدا و چه در ادامه مسیر - شرط صحّت اعمال، و بی ایمانی از عوامل حبط و نابودی اعمال به شمار می رود.

پاورقی:‌

۱- وسایل الشیعه، جلد اوّل، صفحه ۹۱

۲- نهج البلاغه، نامه ۵۳.

۳- بحارالانوار، جلد ۹۲، صفحه ۶۴۲.

۴- سوره بقره، آیه ۲۶۴.

۵- سوره حجرات، آیه ۲.

۶- میزان الحکمه، باب: ۸۵۰، حدیث ۳۹۴۱؛ حدیث ۳۹۳۸ این باب نیز به همین مضمون است.

امام صادق علیه السلام:

اَلسُّجُودُ عَلی طِینِ قَبْرِ الْحُسَیْنِ علیه السلام یُنَـوِّرُ إِلَی الْأرْضِ السّـابِعـَةِ وَ مَنْ کانَ مَعَهُ سُبْحَةٌ مِنْ طِینِ قَبْرِ الْحُسَیْنِ علیه السلام کُتِبَ مُسَبِّحا وَ إِنْ لَمْ یُسَبِّحْ بِها.

سـجده بر تربت قبر حسـین علیه السلام تا زمین هفتم را نورباران می کند و کسی که تسبیحی از خاک مرقد حسین علیه السلام را با خود داشته باشد، تسبـیح گوی حـق محسوب می شود، اگرچه با آن تسبیح هم نگوید.

* نرمی و ملایمت

- حضرت باقر (ع) فرمود: برای هر چیزی قفلی است (که آن را بدو حفظ کنند) و قفل ایمان نرمی و ملاطفت است. (چه آنکه هر کس نرمی را از دست دهد و خشم و قهر و خشونت پیش گیرد، ناچار به اعمالی دست می زند که ایمانش را دست می رود).

- رسول خدا (ص) فرمود: نرمی میمنت دارد و خشونت نحوست.

- امام باقر (ع) فرمود: خداوند ملایم است و ملایمت را دوست دارد و پاداشی که به ملایمت می دهد به خشونت و سختگیری نمی دهد.

- رسول خدا (ص) فرمود: نرمی بر هر چه نهاده شود آن را زینت دهد و از هر چه بر کنده شود، زشتش سازد.

- رسول خدا (ص) فرمود: در نرمی فزونی و برکت است و هر که از نرمی محروم شد، از خیر محروم گشت.

- امام صادق (ع) فرمود: افراد هر خانه ای که نرمی از آنها دور باشد، خیر از آنها دور گردد.

- امام موسی کاظم (ع) فرمود: نرمی نیمی از زندگی است.

- رسول خدا (ص) فرمود: اگر نرمی مخلوقی قابل دیدن بود، در میان مخلوقات خدا از او نیکوتر وجود نداشت.

- رسول خدا (ص) فرمود: هیچ گاه دو نفر با هم رفاقت و همدمی نکنند، جز آنکه هر کدام از آن ها که نرمیش با رفیقش بیشتر است ، نزد خدای پاداشش بزرگ تر و محبوبیتش بیشتر گردد.

- حضرت صادق (ع) فرمود: هر که در کار خود نرمی کند، هر چه از مردم خواهد بدان برسد.