امام رضا (علیه السلام) فرمودند که هر کس می‌خواهد از گناهی توبه کند، ماه رمضان بهترین زمان برای این کار است. زیرا این ماه، ماه توبه و بازگشت به سوی خداوند، ماه آمرزش و رحمت است.

ماه توبه و بازگشت به سوی خدا، فرصتی استثنایی برای تطهیر روح و رهایی از گناهان. امام رضا (علیه السلام) تأکید دارند که توبه در این ماه، به دلیل برکات و رحمت الهی، از اجابت بیشتری برخوردار است.

هر کسی می‌خواهد از گناهی توبه کند در ماه رمضان از آن گناه به آستان الهی توبه کند؛ زیرا این ماه، ماه توبه و بازگشت و ماه آمرزش و رحمت است و هیچ شبی از شب های آن نیست مگر آن که خداوند در آن شب، آزاد شدگانی از آتش دارد که همه آنان به سبب گناهانشان مستحق آتش اند.

منبع: فضائل الاشهر الثلاثه، صفحه ۱۰۶

نیکول پاشینیان نخست وزیر ارمنستان در پیامی خطاب به رهبر معظم انقلاب اسلامی ایران نوشت:

حضرت آیت الله العظمی سید علی خامنه ای

رهبر معظم انقلاب اسلامی

 عالیجناب،

عید نوروز را به حضرتعالی و ملت برادر ایران صمیمانه تبریک عرض می‌نمایم. این عید مورد پسند و علاقه ایرانیان که ریشه در فرهنگ هزاران ساله دارد نماد آغازی نو و رستاخیز می‌باشد.

روابط دوستانه شکل گرفته تاریخی بین دو کشور و دو ملت کماکان آن پایه و اساسی است که بر روی آنها همکاری‌های همه جانبه با منافع متقابل بین جمهوری ارمنستان و جمهوری اسلامی ایران همه روزه  به شکوفائی و پویائی خود ادامه می‌دهد.

حضرت آیت الله، آرزو می‌کنم این عید برای حضرتعالی منشاء سلامتی و موفقیت و برای ملت برادر ایران بهروزی و دستاوردهای نوین باشد.

عالیجناب، لطفاً احترامات فائقه‌ی اینجانب را پذیرا باشید.

نیکول پاشینیان

رییس‌جمهور در پیام نوروزی سال ١٤٠۴ گفت: تلاش خواهیم کرد در چرخش دوباره ایام، قدر خود را بالاتر و والاتر از آنچه هست، رقم بزنیم.

مسعود پزشکیان در پیام نوروزی خود به مناسبت حلول سال نو و نوروز ۱۴۰۴ اظهار داشت: ما در آغاز چرخش دوباره‌ی ایام، قدر خویش را برتر و بالاتر و باعزت‌تر از اینکه داشته‌ایم، رقم خواهیم زد و مصممیم که با همدلی و همبستگی، ایران عزیزمان را با اعتقاد و باور خویش و با اراده و عزم شما مردم عزیز، به‌دور از زشتی و پلیدی‌ها و بی‌عدالتی‌ها ترسیم کنیم و برای رسیدن به آن از هیچ کوششی دریغ نخواهیم کرد.

متن کامل پیام رئیس جمهور به شرح زیر است؛

بسم الله الرحمن الرحیم

یا مقلب القلوب و الابصار

یا مدبر اللیل و النهار

یا محول الحول و الاحوال

حول حالنا الی احسن الحال

حلول سال نو و فرا رسیدن روز نو، در شب قدر، برای همه‌ی ایرانیان در وطن و بیرون از وطن، در هر جای جهان و همه‌ی همسایگان و مردمان قلمرو نوروز در منطقه را گرامی می‌دارم و آرزوی صلح و دوستی و شادی می‌کنم.

بر همه‌ی هم‌میهنان عزیز که پای سفره هفت سین در خانه یا در محل کار و ماموریت خود نشسته‌اند، در کنار خانواده، یا دور از خانواده، درود می‌فرستم.

نوروز و شب قدر دو پرتو از یک نور و دو جلوه از یک حقیقت‌اند؛ حقیقت تحول و نور تغییر که در تقدیر ما رخ می‌دهد.

قرآن کتاب زندگی است، کتاب خارج کردن انسان‌ها از تاریکی به نور، از جهل به روشنائی، از نخوت و سستی به تلاش و پویایی و استقرار حق و عدالت در جامعه است و امروز با همه مشکلاتی که ما در کشور با آن مواجهیم، در شب‌های قدر باید تصمیم بگیریم که در هر جا و جایگاهی که هستیم، روند و مسیر را در جهت آن تغییر خواهیم داد و آن‌وقت قرآن برای رسیدن به آن، راهنمای ما خواهد بود و تمام ملائکه و روح با ما خواهند بود، تا زمانی که پرده‌ی سیاهی را بدریم و به فجر و روشنائی برسیم.

نوروز نیز با همین نگاه، روز نو و فصلی تازه در مقابل ما خواهد گشود و همان‌گونه که در دستور مولا علی (ع) به مالک اشتر آمده است، لا تنقض سنه صالحه عمل بها صدور هذه الامه و اجتمعت بها الالفه و صلحت علیها الرعیه، سنت‌های نیکو را که بزرگان امت به آن عمل می‌کنند و مردم با آن حالشان خوب می‌شود و سبب نزدیکی و همبستگی و دوستی مردم می‌شود، نشکن و بی‌شک، نوروز، یکی از همین سنت‌های نیکوست که از تاریخ ایران آمده و آیین اسلام آن را تأیید کرده است.

ما در این شب‌ها بیدار می‌مانیم تا با پالایش روح و جان خویش، انسانی تازه شویم و در روزی نو به قدر مقدر، به تقدیر خویش برسیم، اما قدر ما و وطن ما اینجا که ایستاده‌ایم، نیست؛ قدر و تقدیر ما بالاتر و والاتر از وضع امروز ماست.

شب قدر، شب باشکوهی است، از یک سو شب شادی معنوی ناشی از شنیدن صدای خدا و نزول کلام الله و قرآن مجید است و از سوی دیگر شب سوگ شهادت مولای متقیان علی (ع) که صدای عدالت انسانی بود. او که برای وحدت، ۲۵ سال سکوت و برای برپایی حکومتی عادلانه تلاش کرد و نهایتاً شهید عدالت شد، اما عدل علی به آن حد بود که در هنگامه‌ی شهادت هم فرمان داد که با قاتلش با عدالت رفتار کنند. به قول شهریار؛

بجز از علی که گوید، به پسر که قاتل من

چو اسیر توست اکنون، به اسیر کن مدارا

دنیا و انسانیت همیشه تشنه‌ی چنین عدالتی بوده و این گمشده‌ی فطرت انسان است.

هم‌وطنان عزیزم؛

در سالی که گذشت، همه ما سختی‌ها و مرارت‌هایی را از سر گذراندیم. یاد رئیس جمهور پرتلاش و خستگی‌ناپذیر، شهید رئیسی عزیز و جمعی از خدمتگزاران و همراهان ایشان و رهبران برجسته مقاومت را گرامی می‌داریم و یاد همه شهدای غزه و لبنان و زنان و مردان و کودکان بی‌گناهی را که توسط رژیم نسل‌کش و با پشتوانه قدرت‌های مدعی حقوق بشر به خاک و خون کشیده می‌شوند، نیز عزیز و بزرگ می‌داریم.

ما در آغاز چرخش دوباره‌ی ایام، قدر خویش را برتر و بالاتر و باعزت‌تر از اینکه داشته‌ایم، رقم خواهیم زد و مصممیم که با همدلی و همبستگی، ایران عزیزمان را با اعتقاد و باور خویش و با اراده و عزم شما مردم عزیز، به‌دور از زشتی و پلیدی‌ها و بی‌عدالتی‌ها ترسیم کنیم و برای رسیدن به آن از هیچ کوششی دریغ نخواهیم کرد.

مردم عزیز ایران؛

من مشکلات تورم و گرانی‌ها را با تمام وجود درک می‌کنم و برای مقابله با این مشکلات موجود قطعاً راهی پیدا خواهیم کرد و با همراهی و مشارکت همه‌ی مردم عزیز ایرانمان، بر آنها غلبه خواهیم کرد. مسائل مربوط به معیشت و سلامت و آموزش و مسکن مردم عزیزمان، اولویت ما خواهد بود و با تمام وجود تلاش خواهیم کرد که تغییرات اساسی در آنها ایجاد نماییم.

ما مصمم به تغییریم؛ ادامه مدیریت و زندگی با روش گذشته به‌معنی بدتر شدن و شدت بخشیدن به ناترازی‌هاست، إِنَّ اللهَ لاَ یُغَیِّرُ مَا بِقَوْمٍ حَتَّی یُغَیِّرُواْ مَا بِأَنْفُسِهِمْ.

اگر می‌خواهیم این وضعیت ادامه پیدا نکند، باید مسیر اصلاح را در تمام امور ناترازی‌ها، با کمک کارشناسان، متخصصان، دانشگاهیان، نخبگان، اقتصاددان‌ها، اهالی فرهنگ، اصحاب رسانه و همراهی و مشارکت یکایک مردم عزیزمان در پیش بگیریم. این ماییم که خواهیم توانست آینده‌ای روشن و ملتی سربلند برای خود و فرزندانمان بسازیم. این ماییم که خواهیم توانست با تکیه بر ظرفیت‌های ارزشمند و توانایی‌های کم‌نظیری که در میهن عزیزمان وجود دارد، ایران را به قدر و منزلتی که شایسته خود هست برسانیم. این ماییم که خواهیم توانست با وحدت و انسجام ملی و یکپارچگی، قدرت بی‌مانند و خلل‌ناپذیری بسازیم که یارای مقابله با سخت‌ترین امتحانات و گذر از کوران حوادث را داشته باشد و باید در این شب قدر، با خدای خویش و با همدیگر پیمان ببندیم که هیچ بی‌عدالتی، ظلم، تبعیض و نابرابری را نپذیریم و برای تحقق این تصمیم با تمام وجود تلاش کنیم.

ما از ابتدای استقرار دولت، موضوع سرمایه‌گذاری بخش مردمی و خصوصی را یک اولویت مهم در نظر گرفتیم. من شخصاً این امر مهم را پیگیری کرده‌ام. ما نیازمند آن هستیم که عرصه را برای فعالیت مردم در اقتصاد و سرمایه‌گذاری فراهم کنیم. در پرتو توسعه سرمایه‌گذاری است که تولید جان می‌گیرد، اشتغال افزایش می‌یابد، معیشت مردم بهبود پیدا و کشور پیشرفت می‌کند. رهبری معظم انقلاب همواره مشوق و حامی سرمایه‌گذاری و مشارکت فعال‌تر مردم و بخش خصوصی واقعی در اقتصاد بوده‌اند و در نامگذاری سال جدید نیز به این موضوع مهم تأکید فرمودند.

ما برای رسیدن به اهداف بلند کشورمان و چشم‌انداز ارائه شده از سوی رهبر عزیزمان، نیاز به تغییر نگاه، وحدت و انسجام داخلی و اجتناب از چند قطبی شدن داریم و صد البته داشتن ارتباطات سالم در همه‌ی زمینه‌ها با کشورهای همسایه در اولویت اول ما و سپس با تمام کشورهای دنیا، برای برپایی دنیایی مملو از صلح و برادری و انسانیت و به‌دور از وحشت و قتل‌عام و کشتارهای وحشیانه‌ی جنایتکاران و ستمگران، مطلوب ماست و برای این هدف در طی روزهای سال نو تلاش خواهیم کرد که دائم نو به نو شویم.

نوروز بمانید که ایام شمایید

آغاز شمایید و سرانجام شمایید

آن صبح نخستین بهاری که ز شادی

می‌آورد از چلچله پیغام شمایید

خورشید گر از بام فلک عشق فشاند

خورشید شما، عشق شما، بام شمایید

ما در این روز نو و در این شب قدر، ان‌شاءالله سالی نیکو را رقم خواهیم زد و برگی نو از تاریخ ایران را خواهیم گشود. سرافرازی ایران و همه ایرانیان آرمان ملی ما است.

هر روزتان نوروز

نوروزتان پیروز

رهبر معظم انقلاب اسلامی در پیامی به مناسبت آغاز سال ۱۴۰۴ هجری شمسی، سال جدید را سال «سرمایه‌گذاری برای تولید» نام نهادند.
رهبر معظم انقلاب اسلامی در پیامی به مناسبت آغاز سال ۱۴۰۴ هجری شمسی، سال جدید را سال «سرمایه‌گذاری برای تولید» نام نهادند.

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای با اشاره به تقارن آغاز سال نو با شبهای قدر و ایام شهادت امیرمؤمنان حضرت علی علیه‌السلام، ابراز امیدواری کردند برکات لیالی قدر و توجهات مولای متقیان شامل حال مردم عزیز ایران و همه کسانی شود که سال نو آنها با نوروز آغاز می‌شود.

ایشان سال ۱۴۰۳ را سالی پر ماجرا و حوادث پی در پی آن را مشابه حوادث دهه ۶۰ و همراه با سختی‌ها و دشواری‌هایی برای مردم دانستند و گفتند: شهادت تعدادی از مستشاران ایران در دمشق، شهادت آقای رئیسی رئیس‌جمهور محبوب ملت ایران و پس از آن حوادثی تلخ در تهران و لبنان باعث شد که ملت ایران و امت اسلامی عناصر ارزشمندی را در این سال از دست بدهند.

رهبر انقلاب، فشار مشکلات اقتصادی و سختی‌های معیشتی بخصوص در نیمه دوم سال را از دیگر حوادث سال ۱۴۰۳ برشمردند و خاطرنشان کردند: در مقابل این مشکلات، پدیده‌ای عظیم و عجیب یعنی قوت اراده و روحیه معنوی ملت ایران و اتحاد و آمادگی‌های سطح بالای آنها بروز کرد که تجلی نخست آن در مواجهه با فقدان رئیس‌جمهور و شعارها و روحیه بالای مردم در آن بدرقه عظیم بود که نشان داد آن مصیبت سنگین قادر به ایجاد احساس ضعف در ملت نیست.

ایشان برگزاری سریع انتخابات ریاست جمهوری در مهلت قانونی و خارج کردن کشور از خلأ مدیریتی با انتخاب رئیس‌جمهور و تشکیل دولت را جلوه‌ای دیگر از روحیه و توانایی بالای معنوی ایرانیان خواندند و در بیان عرصه‌ای دیگر از بروز قوت روحی و معنوی ملت گفتند: در مواجهه با مشکلات مردم لبنان و فلسطین، ملت ایران با سعه صدر، سیل عظیمی از کمک‌های مردمی را روانه برادران و خواهران دینی خود در لبنان و فلسطین کرد.

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای کمک‌های شگفت‌انگیز مردمی به مقاومت بخصوص اهداء سخاوتمندانه طلا از طرف بانوان ایران را از وقایع ماندگار و فراموش‌نشدنی تاریخ کشور دانستند و گفتند: قوت اراده و عزم راسخ ملی و آمادگی و قوت معنوی مردم، سرمایه‌ای ارزشمند برای آینده و همیشه‌ی ایران عزیز و باعث استمرار تفضلات الهی بر این کشور است.

رهبر انقلاب در بخش دیگری از پیام نوروزی، با اشاره به نامگذاری سال ۱۴۰۳ به «جهش تولید با مشارکت مردم»، حوادث سال قبل را با وجود تلاش‌های دولت، مردم و بخش خصوصی مانع از تحقق کامل این شعار خواندند و افزودند: بنابراین امسال شعار و مسئله اصلی همچنان اقتصادی و ناظر به مسئله سرمایه‌گذاری است چرا که جهش تولید و برطرف کردن مشکلات معیشتی در گرو تحقق سرمایه‌گذاری در تولید است.
ایشان با تأکید بر نقش زمینه‌ساز دولت برای سرمایه‌گذاری مردم در بخش تولید گفتند: البته در جایی که مردم انگیزه یا توان سرمایه‌گذاری ندارند دولت می‌تواند به عنوان جایگزین و نه رقیب مردم، وارد میدان شود و سرمایه‌گذاری کند.

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای لازمه تحقق سرمایه‌گذاری در تولید را ایجاد عزم و انگیزه جدی در دولت و مردم دانستند و گفتند: کار دولت، زمینه‌سازی و برداشتن موانع تولید و کار مردم، وارد کردن سرمایه‌های خرد و کلان خود در راه تولید است که در این صورت سرمایه‌ها دیگر به سمت امور مضرّ همچون ارز و طلا نخواهد رفت و در این زمینه بانک مرکزی و دولت نقش مؤثری دارند.

رهبر انقلاب با این مقدمه، شعار سال ۱۴۰۴ را «سرمایه‌گذاری برای تولید» خواندند و ابراز امیدواری کردند با برنامه‌ریزی دولت و مشارکت مردم، گشایشی در امر معیشت ایجاد شود.

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در بخش پایانی سخنانشان، تجاوز مجدد رژیم غاصب صهیونیستی به غزه را جنایتی بسیار بزرگ و فاجعه‌آفرین خواندند و تأکید کردند: این مسئله، مسئله امت اسلامی است بنابراین همه امت باید با کنار گذاشتن اختلافات خود به صورت یکپارچه در مقابل این جنایات بایستند. همچنین همه آزادگان عالم از جمله در اروپا و آمریکا باید با این حرکت خائنانه و فاجعه‌آمیز مقابله و از کشتار مجدد کودکان و تخریب منازل و آواره شدن مردم جلوگیری کنند.

ایشان با تأکید بر اینکه آمریکا در مسئولیت این فاجعه شریک است و بنا بر تشخیص صاحبنظران سیاسی این جنایت با اشاره آمریکا یا لااقل با موافقت آن انجام شده است، گفتند: حوادث یمن و حمله به مردم و غیرنظامیان یمنی جنایتی دیگر است که حتماً باید جلوی آن گرفته شود.

رهبر انقلاب در پایان سخنانشان با آرزوی خیر و صلاح و پیروزی برای امت اسلامی و همچنین استمرار خرسندی، رضایت، توفیق و اتحاد کامل ملت ایران تا پایان سال، ابراز امیدواری کردند قلب مقدس حضرت ولی‌عصر (عج) و روح مطهر امام بزرگوار و شهیدان از مردم ایران راضی و خشنود باشد.

پاسخ به این پرسش مهم که «انسانیت انسان در چیست» می‌توان روشن کننده این باشد که چه چیزی حقیقت انسان است. انسانیت انسان به روح او است. شکی نیست که قرآن انسان را مرکّب از روح و بدن می‌داند. حقیقت روح چیزی غیر از بدن است و تا آن نباشد انسان به وجود نمی‌آید. «صبر» یعنی مقاومت در مقابل انگیزه و عاملی که انسان را به جهتی غیر از کمال دعوت می‌کند؛ ما هم انسان و خواهان کمال خود هستیم؛ کمال ما نیز در سایه انتخاب راه صحیح حاصل می‌شود که لازمه آن مقاومت در برابر عوامل بازدارنده از کمال است؛ بنا بر این اگر ما می‌خواهیم انسان باشیم و به مقام خلیفة‌اللهی و قرب الهی برسیم و گل سر سبد آفرینش بشویم، باید حد و مرزها را بشناسیم، بایدها و نبایدها را بدانیم، مقررات و ضوابط را بپذیریم و در چارچوب آنها رفتار کنیم و در برابر آنچه ما را از این مسیر منحرف می‌کند، مقاومت کنیم. آنچه پیش‌رو دارید گزیده‌ای از سخنان آیت‌الله مصباح‌یزدی در این خصوص است که بخش نخست آن تقدیم نگاهتان می‌شود:

امام حسن (ع)، اسوه صبر

از یک منظر می‌توان امام حسن علیه‌السلام را مظلوم‌ترین شخصیت در خاندان پیامبر صلوات‌الله علیه دانست؛ یکی از مظلومیت‌های آن حضرت این است که ما شیعیان، آن‌گونه که باید و شاید با زندگی ایشان آشنا نیستیم، تحلیلی از کارهای برجسته ایشان نداریم و به دنبال پاسخی برای اتهاماتی که دشمنان به ایشان زده‌اند، نبوده‌ایم؛ حتی طی چهارده قرن گذشته از صدر اسلام تاکنون، مورخان شیعه آن‌گونه که باید به حوادث زمان امام حسن و آنچه موجب صلح آن حضرت با معاویه شد و آثار این صلح نپرداخته‌اند.

حدود هفتاد سال پیش یکی از علمای بزرگ نجف به نام شیخ راضی آل‌یاسین کتابی متقن، زیبا و ادیبانه درباره صلح امام حسن نوشت که مستند به منابع اهل تسنن است و تحلیل‌های دقیق و دلنشینی در این کتاب ارائه کرده است. این کتاب توسط مقام معظم رهبری به زبانی شیوا به فارسی ترجمه شده و یکی از نخستین آثار قلمی ایشان است که در عنفوان جوانی‌شان به انجام رسیده است. مطالعه این کتاب را به همه علاقمندان، به ویژه جوانان توصیه می‌کنم.

ما زمانی می‌توانیم تصویر روشن و قابل قبولی از زندگی امام حسن و داستان صلح ایشان داشته باشیم که از شرایط سیاسی، نظامی و دینی آن زمان آگاهی داشته باشیم؛ در این صورت می‌فهمیم راهی که ایشان انتخاب کردند بهترین گزینه ممکن برای حفظ اسلام و تشیع و بقای دین به صورت صحیح برای نسل‌های آینده بود. به طور قطع می‌توان گفت اگر صلح امام حسن نبود، زمینه‌ای برای شهادت سیدالشهدا با این برکات عظیم فراهم نمی‌شد و بنی‌امیه آن چنان اسلام را وارونه جلوه می‌دادند و اهل بیت را برخلاف واقعیت معرفی می‌کردند که امروز من و شما هیچ شناختی نسبت به اسلام صحیح و اهل بیت نداشتیم. به یک معنا امروز بقای اسلام صحیح و تشیع مرهون تدبیر و رفتار حکیمانه و صبورانه امام حسن صلوات الله علیه است. البته همه ما معتقدیم که ائمه اطهار نور واحد بودند و هر یک در موقعیت خود کاری را انجام دادند که هر یک از ائمه دیگر هم بودند، همان‌گونه رفتار می‌کردند. اختلاف رفتار آنها ناشی از اختلاف سلیقه و برداشت و تشخیص نیست. هر یک از آن بزرگواران حقیقت را به خوبی می‌شناختند، وظیفه‌شان را به درستی تشخیص می‌دادند و در انجام آن به هیچ نحو کوتاهی نمی‌کردند. البته شرایط زمان رفتار خاصی را ایجاب می‌کرد که غیر از آن به ضرر اسلام بود. حتی گاهی در زمان واحد دو شخصیت بزرگ عالم اسلام دو وظیفه مختلف داشتند. هم چنان‌که بعد از رحلت پیغمبر اکرم، فاطمه زهرا سلام الله علیها رفتاری با متصدیان خلافت داشتند که امیرالمؤمنین آن‌گونه رفتار نمی‌کردند.

هم‌چنان‌که می‌دانید مسلمان‌ها از همان زمان پیغمبر اکرم هم یک‌دست و در یک سطح از ایمان نبودند. به طور کلی می‌توان مسلمانان را به سه دسته تقسیم کرد: گروهی مسلمانان مخلص و پاکی بودند که هیچ غل و غشی در آنها نبود و آماده بودند هر چه پیغمبر اکرم دستور بدهد، عمل کنند؛ چنین افرادی در زمان جنگ با تمام توان‌شان به جهاد می‌پرداختند؛ و اگر خودشان تجهیزات لازم برای شرکت در جهاد را نداشتند، از پیامبر درخواست می‌کردند سلاحی در اختیارشان قرار دهد و اگر آن حضرت نیز نمی‌توانست تجهیزاتی در اختیارشان بگذارد، به خاطر محرومیت از شرکت در جهاد محزون شده و اشک از دیدگانشان جاری می‌شد؛ کسانی که در حقشان نازل شد: «وَ لا عَلَی الَّذینَ إِذا ما أَتَوْکَ لِتَحْمِلَهُمْ قُلْتَ لا أَجِدُ ما أَحْمِلُکُمْ عَلَیْهِ تَوَلَّوْا وَ أَعْیُنُهُمْ تَفیضُ مِنَ الدَّمْعِ حَزَناً أَلاَّ یَجِدُوا ما یُنْفِقُون» ۱. در نقطه مقابل این گروه منافقینی بودند که در جماعات مسلمانان حضور داشتند و برای حفظ جان و مال و مقام‌شان تظاهر به اسلام می‌کردند؛ اما در دل اعتقادی به اسلام نداشتند. این منافقین هنگام جنگ گاهی با سپاه همراه می‌شدند، اما برای تضعیف روحیه مسلمانان به دوستانشان می‌گفتند: اگر ما به مدینه برگردیم، مهاجران پابرهنه‌ای که از مکه به شهر ما آمده‌اند و به ما فخر می‌فروشند، را از مدینه بیرون می‌کنیم؛ «لَئِن رَّجَعْنَا إِلَی الْمَدِینَةِ لَیُخْرِجَنَّ الْأَعَزُّ مِنْهَا الْأَذَلَّ» ۲. گروه دیگر افراد ضعیف‌الایمانی بودند که بی‌اعتقاد به خدا و دین نبودند، اما منافعشان بیش از دین برایشان اهمیت داشت؛ افرادی خاکستری که تا زمانی که منافعشان اقتضا می‌کرد، با مسلمانان بودند و محافظه‌کارانه در جنگ هم شرکت می‌کردند؛ اما اهل فداکاری و جان‌فشانی نبودند؛ کسانی که حتی برای نماز هم شوق و اشتیاق فراوانی نداشتند؛ «وَلاَ یَأْتُونَ الصَّلاَةَ إِلاَّ وَهُمْ کُسَالَی وَلاَ یُنفِقُونَ إِلاَّ وَهُمْ کَارِهُونَ» ۳. چنین اختلافی همیشه در جوامع مختلف وجود داشته و در تنگناها هر کس باطن خود را نشان می‌دهد.

بعد از رحلت پیغمبر اکرم صلی‌الله علیه و آله و سلم امتحان بزرگی برای جامعه اسلامی پیش آمد؛ مساله بیعت با امیرالمؤمنین یا با شخص دیگری که به عنوان خلیفه پیامبر مطرح بود. سرانجامِ داستان سقیفه بنی ساعده، بیعت اکثریت مسلمانان با پدر زنِ بزرگ پیغمبر شد؛ با این بهانه که او هم بزرگ‌تر از بقیه است؛ هم سابقه‌اش در اسلام بیشتر است؛ هم تجربه زیادی دارد. از همان جا در ذهن مردم دو نوع برداشت نسبت به مساله جانشینی پیامبر پدید آمد؛ برداشت اول این بود که پیغمبر اکرم برای هدایت و راهنمایی انسان‌ها به سوی کمال، سعادت و قرب انسان به خدا مبعوث شده و تشکیل جامعه اسلامی گامی در همین مسیر است. رئیس این جامعه را هم خدا تعیین کرده است؛ همان که پیغمبر هفتاد روز پیش از وفاتش به فرمان خدا او را بر سر دست بلند کرد و گفت: این جانشین من است. همو که رسول گرامی اسلام در طول بیست و سه سال رسالتش بارها او را به عنوان جانشین خود معرفی کرده بود. این افراد که کسانی مثل سلمان و ابوذر و مقداد و عمار بودند، نگاه‌شان به مساله خلافت این بود که جانشینی پیغمبر در همه شئون از جمله هدایت مردم، ترویج معنویات و نزدیک کردن انسان‌ها به خداست و ریاست ابزاری است برای رسیدن به این هدف بزرگ.

نگاه دوم به مساله خلافت این بود که بعد از رحلت پیامبر، نبوت و رسالت، هر چه بود، تمام شد؛ بعد از آن، مساله اصلی ریاست بر مردم و مدیریت جامعه و اداره امور آن است؛ مردم نیازمند رئیسی هستند که احتیاجات جامعه را برطرف کند و اختلافات را برطرف سازد؛ در دیدگاه این گروه خلیفه رئیس دنیای مردم بود؛ بر همین اساس گاهی از خلافت به ریاسة العامه یاد می‌کردند.

در چنین شرایطی مردم به همان سه گروهی که در ابتدا گفته شد، تقسیم شدند؛ گروه اندکی که خلافت را جانشینی پیامبر در همه شئون می‌دانستند؛ گروه دیگری که اصلاً به دین معتقد نبودند؛ و اکثریت مردم که دین را تا جایی که موافق منافعشان بود، قبول داشتند و به ویژه زمانی که بزرگان قومشان راهی را انتخاب می‌کردند، آنها هم به سادگی تبعیت می‌کردند.

خلافت طی بیست و پنج سال چنین مسیری را پیمود؛ کسی ریاست داشت که بتواند جامعه را مدیریت کند و مردم هم او را قبول داشته باشند. اما بعد از بیست و پنج سال بنا به دلایل مختلف مردم سراغ علی علیه‌السلام آمدند؛ در حالی که هنوز تعداد زیادی از اصحاب بدر و گروه دیگری از ارادتمندان به اهل بیت و شخص امیرالمؤمنین در میان ایشان بودند که به ولایت آن حضرت اعتقاد داشتند و خلافت را جایگاهی الهی و جانشینی پیامبر برای هدایت انسان‌ها می‌دانستند. اکثر مردم هم که رفتارهای بعضی از خلفا و زیان‌ها و نابسامانی‌های ناشی از آن را در اجتماع دیده بودند، آمادگی پذیرش حکومت علی علیه‌السلام و تبعیت از آن حضرت را داشتند.

ولی در گوشه دیگری از کشورهای اسلامی وضع به گونه دیگری بود. خلیفه دوم معاویه را که فردی باهوش و سیّاس بود به شام فرستاده بود تا حکومت مرکزی از خطر دسیسه‌چینی از ناحیه او در امان باشد و او را به حال خود رها کرده بود که هرگونه صلاح می‌داند، حکومت کند. اهالی شام هم مردمانی ساده بودند که کسی از اصحاب پیامبر را ندیده و نمی‌شناختند و اگر کسی خود را به عنوان خویشاوند پیغمبر معرفی می‌کرد، به خصوص اگر نماینده خلیفه بود، حرفش را از دل و جان می‌پذیرفتند. از همین‌رو معاویه طی مدت بیست سال با فراست و زیرکی آن چنان زمینه فرهنگی را در شام ایجاد کرده بود که مردم آنجا کاملاً مطیع او بودند؛ معاویه هر گروهی از مردم را به شیوه‌ای راضی نگه داشته بود، تا هر چه او دستور می‌دهد بی‌چون و چرا عمل کنند. این وضعیت شام در زمان امیرالمؤمنین علیه‌السلام بود؛ گویا کشوری دیگر، با ایدئولوژی دیگری متفاوت با وضع مدینه و احکام و ارزش‌های حاکم بر آن!

پی نوشت:

۱. تویه (۹)، ۹۲.

۲. منافقون (۶۳)، ۸.

۳. تویه (۹)، ۵۴.

ماه رمضان، ماه مناجات، نیایش و توبه است؛ فرصتی که بندگان خدا بیش از هر زمان دیگر به درگاه پروردگار روی می‌آورند و از او طلب رحمت و مغفرت می‌کنند. در این ماه مبارک، لحظاتی وجود دارد که درهای آسمان به روی دعاکنندگان گشوده می‌شود و انسان می‌تواند با خلوص نیت، درخواست‌های خود را به درگاه الهی عرضه کند.

یکی از این لحظات ارزشمند، اوقات نماز است. پیامبر خدا صلی الله علیه و آله در این باره می‌فرماید:

«وَ ارْفَعُوا إِلَیْهِ أَیْدِیَکُمْ بِالدُّعَاءِ فِی أَوْقَاتِ صَلَاتِکُمْ‏ فَإِنَّهَا أَفْضَلُ السَّاعَاتِ یَنْظُرُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ فِیهَا بِالرَّحْمَةِ إِلَی عِبَادِهِ یُجِیبُهُمْ إِذَا نَاجَوْهُ وَ یُلَبِّیهِمْ إِذَا نَادَوْهُ وَ یُعْطِیهِمْ إِذَا سَأَلُوهُ وَ یَسْتَجِیبُ لَهُمْ إِذَا دَعَوْهُ. در اوقات نماز، دست‌های خود را به دعا بردارید، زیرا که وقت نماز بهترین ساعت‌هاست و در این اوقات، حق تعالی با رحمت، به بندگانش می نگرد و اگر با او مناجات کنند، پاسخشان دهد و چنانچه او را ندا کنند لبیکشان گوید و اگر از او بخواهند عطا کند و چون او را بخوانند مستجابشان کند.»

این حدیث نشان‌دهنده جایگاه والای دعا در لحظات اقامه نماز است. نماز نه‌تنها فرصتی برای راز و نیاز با خداوند، بلکه زمانی است که انسان در اوج ارتباط معنوی قرار دارد و قلب او آماده دریافت الطاف الهی است. از این رو، توصیه شده است که بندگان در این لحظات، دست‌های خود را به دعا بردارند و از خداوند طلب خیر و برکت کنند.

اوقات نماز، لحظاتی هستند که ارتباط بین بنده و خدا تقویت می‌شود. در این زمان، حجاب‌های مادی کنار می‌رود و درهای استجابت گشوده می‌شود. دعا در این ساعات، نه‌تنها وسیله‌ای برای برآورده شدن حاجات، بلکه راهی برای تقویت ایمان و احساس نزدیکی بیشتر به پروردگار است. از این رو، بزرگان دین همواره بر اهمیت دعا در اوقات نماز تأکید داشته و آن را یکی از مهم‌ترین راه‌های بهره‌مندی از رحمت الهی دانسته‌اند.

ماه رمضان، فرصتی بی‌نظیر و مغتنم برای توبه و استغفار به درگاه خداوند متعال است. این ماه پربرکت، دریچه‌ای به سوی رحمت الهی می‌گشاید و به مؤمنان این امکان را می‌دهد تا با پالایش روح و جان خود از زنگارهای گناه، به سوی کمال و رستگاری گام بردارند. در این ماه، دل‌ها نرم‌تر و آماده‌تر برای پذیرش فیوضات الهی است و فرصت استغفار و طلب بخشش از گناهان، بیش از هر زمان دیگری مهیاست.

با فرارسیدن ماه مبارک رمضان، هر فرد مؤمن باید با نگاهی عمیق به اعمال و رفتار خود، به محاسبه نفس بپردازد و از گناهان گذشته توبه نماید. توبه در این ماه، نه تنها سبب پاکی از گناهان می‌شود، بلکه زمینه‌ساز تحول درونی و اصلاح رفتار نیز می‌گردد. با استغفار و طلب بخشش از خداوند، می‌توان زنجیرهای گناه را از روح و جان گسست و به آزادی و رهایی دست یافت. پیامبر اکرم (ص) در این زمینه می‌فرمایند: «أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّ أَنْفُسَکُمْ مَرْهُونَةٌ بِأَعْمَالِکُمْ فَفُکُّوهَا بِاسْتِغْفَارِکُمْ؛ ای مردم، جان‌های شما در گروی اعمالتان است، پس آن را با استغفار آزاد کنید.»

لازم به ذکر است گناهان و خطاها، همچون طوقی بر گردن انسان سنگینی می‌کنند و آثار مخرب و زیانباری را در پی دارند. این طوق، نه تنها مانع پرواز روح به سوی کمال می‌شود، بلکه زندگی فردی و اجتماعی را نیز تحت‌الشعاع قرار می‌دهد. چنانکه در دعای پرفیض کمیل، امیرالمؤمنین علیه‌السلام به شیعیان تعلیم می‌دهند که چگونه با تضرع و استغفار، از خداوند طلب آمرزش نمایند. در فرازهای ابتدایی این دعا، امام به گناهانی اشاره می‌فرمایند که گاه موجب نزول بلا و مصیبت می‌شوند و گاه نعمت‌های الهی را از انسان سلب می‌کنند و یا گناهانی هستند که نعمت‌ها را تغییر می‌دهند و یا سبب حبس دعا می‌شوند. ایشان پس از ذکر هر یک از این گناهان، به درگاه خداوند استغاثه کرده و طلب بخشش می‌نمایند. این تعلیم، نشان‌دهنده اهمیت استغفار و توبه در رفع آثار سوء گناهان و جلب رضایت و رحمت الهی است.

بنابراین، شایسته است که در این ماه پرفضیلت، با بهره‌گیری از فرصت‌های معنوی و انجام اعمال نیکو، به ویژه استغفار و توبه، به سوی خداوند بازگردیم و از او بخواهیم که گناهان ما را ببخشاید و ما را در مسیر هدایت و رستگاری ثابت قدم نگه دارد. با توبه و استغفار در ماه رمضان، می‌توانیم نه تنها از بار سنگین گناهان خلاصی یابیم، بلکه به آرامش و سعادت دنیوی و اخروی نیز دست یابیم.

«دعای سحر» یکی از دعاهای عظیم‌الشأنی است که از امام رضا علیه‌السلام روایت شده و آن حضرت فرموده است: این دعا، دعایی است که امام باقر علیه‌السلام در سحرهای ماه رمضان می‌خواند.

در عین حال یکی از آثار فاخر و ارزشمند امام خمینی (ره) «شرح دعای سحر » است؛ اثری که امام خمینی (ره) آن را در حدود 27 سالگی خود تألیف کرده و نشان از دانش و عرفان والای ایشان از دوران جوانی دارد.

نکات مهم 

در فراز سوم از این دعای شریف را می‌خوانیم:

اللّٰهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُكَ مِنْ عَظَمَتِكَ بِأَعْظَمِها وَكُلُّ عَظَمَتِكَ عَظِیمَةٌ، اللّٰهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُكَ بِعَظَمَتِكَ كُلِّها.

خدایا از تو درخواست می‌کنم به حق بالاترین مرتبه از عظمتت و همه مراتب عظمتت عظیم است، خدایا از تو درخواست می‌کنم به حق همه مراتب عظمتت.

موجودات، از آسمان عوالم عقول و ارواح گرفته تا زمین‌هایی که محل سکونت اجساد و اشباح است، همگی از جنبه «رحمانیت و رحیمیت» حضرت حق هستند که پرتوی آن تاریکی‌های عالم را نورانی کرده و با گسترش و بسط نورش تیرگی ذات موجوداتی که قابلیت دارند، روشن شده است.

هیچ کس در عالم، طاقت مشاهده نور «عظمت» و جلال او و تاب نگریستن به حضرت کبریای متعالی را ندارد. پس اگر حضرت قهار به نور عظمت و هیبت بر عالم تجلی فرماید، هستی همه موجودات در نور عظمت او متلاشی می‌شود و پایه آسمان‌های رفیع متزلزل می‌گردد و همه موجودات از فرط عظمتش مدهوش می‌شوند.

در روز تجلی نور عظمت، همه موجودات در پرتو تابش نور عظمت او نابود می‌شوند و آن روز روز رجوع تامّ و روز بروز احدیت و مالکیت مطلق است. در این روز، حق تعالی می‌فرماید: «لمن الملک الیوم؛ ملک امروز از آن کیست؟» و چون به سبب درخشش پرتو نور جلال و ظهور سلطنت مطلقه‌اش هیچ پاسخ دهنده‌ای باقی نمانده تا جواب گوید، خود پاسخ می‌فرماید که «لله الواحد القهار».

اینکه پروردگار در این آیه خود را به واحدیت و قهاریت وصف کرده (نه رحمانیت و رحیمیت) به این دلیل است که قیامت، روز حکومت و سلطنت این دو اسم است. درواقع روز رحمت روز بسط و افاضه وجود بوده و به همین دلیل، خداوند هنگام فتح باب و شروع کتاب الهی خود را به رحمانیت و رحیمیت توصیف فرموده است.

اما قیامت روز عظمت و قهاریت و روز قبض و نزع به دست پروردگار است، لذا پرودگار خود را به وحدانیت و قهاریت توصیف فرموده است. خداوند در خاتمه دفتر تکوین و تدوین، خود را به مالکیت توصیف فرموده و فرموده است: «مالک یوم الدین».

 ماه رمضان و ایام روزه‌داری، نه تنها سبب پاکسازی جسمی، بلکه فرصتی برای تصفیه و تهذیب روحی است؛ لذا این ماه، بهترین فرصت برای پاک‌سازی روح و جان از آلودگی‌های دنیوی و تقویت پیوند بین انسان و پروردگار محسوب می‌شود. به گزارش پارس‌تودی، تسنیم درباره ویژگی‌های این ماه نوشت: در این ماه، فرد مؤمن با تمرکز بر عبادات و دوری از امیال دنیوی، تلاش می‌کند تا به خلوص و صفای باطن دست یابد. وقتی از خاطر می‌گذرانیم که این ماه بر تمرکزی ویژه بر قرآن و تعالیم الهی توصیه می‌کند، در می‌یابیم که رمضان زمانی مناسب برای بازنگری و بازبینیِ مسیر زندگی است.

در این ماه مبارک، افراد به تربیت اخلاقی خود اهمیت بیشتری می‌دهند و سعی می‌کنند از رفتارهایی که منجر به آسیب رساندن به دیگران یا خود می‌شود، اجتناب کنند. تمرین‌هایی مانند کنترل زبان و خشم، غیبت نکردن و اهمیت به اعمال خیر و کمک به دیگران، نه تنها به رشد فردی کمک می‌کند، بلکه بسترساز شکل‌گیری اجتماعی متعادل‌تر و اخلاقی‌تر می‌شود. به این ترتیب، رمضان می‌تواند به عنوان فرصتی برای بازسازی روابط اجتماعی و پیوندهای انسانی در جامعه عمل کند و روح جمعی را به سمت یکپارچگی و تعامل مثبت هدایت کند.

اگر بخواهیم از جنبه‌ای دیگر به نعمتِ ماه رمضان نگاه کنیم، تأثیر معنوی است که خداوند به این ماه اختصاص داده و موجب تسهیل سلوک افراد می‌شود، به گونه‌ای که انسان‌ها بیشتر متوجه خدا می‌شوند، از گناهان و خطاها فاصله‌ی زیادی می‌گیرند و مراقبت بیشتری بر نفس خود دارند. با این نگاه است که ماه رمضان یک فرصت طلایی محسوب می‌شود. پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود: «شَهرُ رَمَضانَ شَهرُ اللّه عَزَّوَجَلَّ وَ هُوَ شَهرٌ یُضاعِفُ اللّه‏ فیهِ الحَسَناتِ وَ یَمحو فیهِ السَّیِّئاتِ وَ هُوَ شَهرُ البَرَکَةِ»؛ یعنی ماه رمضان، ماه خداست و آن ماهی است که خداوند در آن حسنات را می‏افزاید و گناهان را پاک می‏کند و آن ماه برکت است. (بحارالأنوار، ج 96، ص 340، ح 5 )

چند برابر کردن حسنات و نیکی در ماه رمضان، به این معناست که هر عمل خیری در این ماه انجام می‌شود، پاداشی بسیار بیشتر از زمان‌های دیگر دارد. این ویژگی ماه رمضان را به فرصتی بی‌نظیر برای کسب ثواب و تقرب به خداوند تبدیل می‌کند. اعمالی مانند نماز، روزه، تلاوت قرآن، انفاق و کمک به دیگران در این ماه از ارزش ویژه‌ای برخوردارند.

همچنین اگر فردی با تصمیم و توبه به سوی خدا بازگردد، خداوند گناهان او را می‌بخشد و از بین می‌برد. (یَمحو فیهِ السَّیِّئاتِ) این ویژگی ماه رمضان را به فرصتی ویژه برای پاکسازی روح و روان تبدیل می‌کند. روزه‌داران می‌توانند با توبه و استغفار، از رحمت الهی بهره‌مند شوند و خود را از بار گناهان رها کنند.

نکته‌ی دیگر اینکه در این حدیث، ماه رمضان به عنوان «ماه برکت» نامیده شده است. برکت به معنای افزایش خیر و نیکی در زندگی است. در این ماه، زمان، اعمال و حتی روزی انسان با برکت همراه می‌شود. این برکت تنها محدود به امور مادی نیست، بلکه شامل برکت معنوی، آرامش روحی و تقویت ایمان نیز می‌شود. ماه رمضان فرصتی است برای رشد معنوی، ایجاد تغییرات مثبت در زندگی و بهره‌مندی از نعمت‌های الهی.