تعداد زیادی از علمای اهل سنت و تشیع در هرمزگان با امضای بیانیه‌ای جنایات اخیر رژیم صهیونیستی را محکوم کردند.

در این بیانیه که به امضای ده‌ها نفر رسیده آمده است: در ایام ماه مبارک رمضان صهیونیستی با تعرض به مسجد الاقصی نقض حقوق بشر در سرزمین‌های اشغالی و کشتار فلسطینیان عرصه را بر ساکنان مظلوم این سرزمین تنگ‌تر کرده و لکه ننگ دیگری بر پیشانی مدعیان حقوق بشر و سازمان‌های بین‌المللی و به‌ویژه سازمان ملل متحد نشانده است.

این رژیم کودک‌کش در نهایت بی‌شرمی مشغول جنایت علیه ملت فلسطین است در این میان سازمان ملل متحد آمریکا و اروپای مدعی حقوق بشر و شورای امنیت منفعلانه نظاره‌گر این اتفاقات اسفناک هستند و چشم خود را بر روی این جنایت آشکار بسته‌اند.

در این میان تلخ‌تر از همه، خیانت و همراهی برخی از حکام عرب در عادی‌سازی رابطه با این رژیم جعلی است و خیانتی در حق ملت فلسطین مرتکب شده‌اند که جرم آن سنگین‌تر از جنایت اسرائیل و دردناکتر از حمایت‌های اروپا و آمریکا از این رژیم است.

بی‌شک مقاومت تنها راه مقابله با رژیم جنایتکار اسرائیل است و گروه‌های مقاومت در نهایت آمادگی و توان از آرمان فلسطین تا تحقق آزادی کامل فلسطین تاریخی از بحر تا نهر دفاع خواهند کرد و با عنایت الهی به لطف بیداری امت اسلامی صبر و ایستادگی ملت فلسطین و آمادگی نیروهای مقاومت، رژیم تروریستی اسرائیل امروز در بن‌بست سیاسی داخلی و وضعیت شکننده امنیتی گرفتار است و به فضل الهی پیروزی نهایی نزدیک است.

ما جامعه روحانیت شیعه و اهل سنت استان هرمزگان ضمن محکومیت جنایت رژیم جعلی صهیونیستی و اعلام انزجار از همراهی برخی حکام عرب منطقه در همراهی با این رژیم از سازمان کنفرانس اسلامی و اتحادیه عرب و کشورها و ملت‌های عربی و اسلامی می‌خواهیم به مسئولیت‌های دینی و اخلاقی خود در برابر این اقدامات تروریستی عمل کرده و به یاری امت مسلمان فلسطین عزیز بشتاند.

به ارواح طیبه و نورانی شهدای فلسطین و همت والای رزمندگان شجاع و غیرتمند فلسطین درود می‌فرستیم و تداوم موفقیت‌ها و پیروزی‌های باشکوه آنان در پیش بردن مقاومت مقدس و مبارزه کارساز خود در مصاف و اشغالگران قدس شریف را از درگاه خداوند سبحان مسئلت داریم.

سعید خطیب‌زاده سخنگوی وزارت امور خارجه انفجار بمب در مسجد اهل سنت مولوی «سکتدر» را محکوم و برای شهدای این اقدام تروریستی رحمت الهی و برای بازماندگان صبر و اجر الهی مسئلت کرد.

خطیب‌زاده با اشاره به سلسله حملات تروریستی طی روزهای اخیر در افغانستان، تشدید خشونت و ترور در این کشور را مایه نگرانی عمیق دانست و تأکید کرد: حمله به مسجد اهل سنت در ولایت قندوز که در ادامه حمله تروریستی دیروز به مسجد شیعیان مزار شریف صورت گرفت، به روشنی اهداف پلید تروریست‌های مزدور بیگانه را که در صدد ایجاد جنگ داخلی در افغانستان هستند نشان می‌دهد.

مقصود از وحدت‌ اسلامی، وحدت‌ امت‌ اسلام‌ است‌ که‌ خداوند فرمود: «ان‌ هذه‌ امتکم‌ امة‌ واحدة‌ و انا ربکم‌ فاعبدون» (انبیأ / 92) همانا این‌ امت‌ شما امت‌ واحده‌ است. پس‌ اساس‌ این‌ وحدت‌ را قرآن‌ نهاده‌ است. قرآن‌ بارها مسلمانان‌ را به‌عنوان‌ یک‌ امت‌ مخاطب‌ ساخته‌ است‌ مانند «کنتم‌ خیر امة‌ اخرجت‌ للناس...» (آل‌عمران‌ / 11) «و کذلک‌ جعلناکم‌ امةً‌ وسطاً» (بقره/ 143).

امام على(ع) به عنوان مصلح از منادیان و طلایه داران اتحاد است و همواره  همه مسلمانان را به همسویى و همدلى فراخواند، تا اتحاد نهادینه شده و شجره طیبه آن به بار بنشیند؛ با بیداری و یادآوری سخنان وحدت بخش رسول خدا و ائمه معصومین علیهم السلام نقشه های شوم استکبار، نقش بر آب گردد و خداجویان وحدت اندیش برگرد قرآن و سنت هماهنگ شوند و با رهبری عترت علیهم السلام پرچم استقلال و آزادی را در سراسر گیتی به اهتزاز درآورند؛

در ذیل به چند نمونه از احادیث حضرت علی (ع) در باب وحدت اشاره می کنیم.
 
پیوندهای اجتماعی
قال الامام علی ( علیه السلام):
.. و علیکم بالتواصل و التباذل و ایاکم و التدابر و التقاطع.
امام علی ( علیه السلام) در وصیت به حسنین ( علیهما السلام) می فرماید:
.. و بر شما باد به ارتباط و بذل و بخشش و دوری گزیدن از جدائی و پشت کردن به یکدیگر.
نهج البلاغه، نامه. 47
 
ایجاد وحدت
قال الامام علی ( علیه السلام):
صلاح ذات البین أفضل من عامة الصلاة و الصیام.
امام علی ( علیه السلام) فرمود:
اصلاح اختلافها، از تمامی نمازها و روزه ها برتر است.
نهج البلاغه، وصیت. 47
 
خدا، پیامبر، قرآن
امام علی ( علیه السلام) فرمود:
خدا یکی، پیامبر یکی، و کتاب یکی است. آیا آنها را خداوند به اختلاف و دو دستگی فرمان داده و او را اطاعت می‌کنند؟ یا آنها را از اختلاف نهی کرده و فرمانش را سرپیچی می‌کنند؟
نهج البلاغه، خطبه. 18
 
رهبری و وحدت
قال الإمام علی ( علیه السلام):
و مکان القیم بالامر مکان النظام من الخرز یجمعه و یضمه فإذا انقطع النظام تفرق الخرز و ذهب ثم لم یجتمع بحذافیره أبدا.
امام علی ( علیه السلام) فرمود:
جایگاه رهبر و سرپرست در اجتماع، جایگاه رشته ای است که دانه ها را بهم پیوند داده و جمع می‌کند، و آنگاه که آن رشته بگسلد، دانه ها پراکنده گشته و هرگز تمام آنها جمع نخواهند شد.
نهج البلاغه، خطبه 146
 
فلسفه رهبری
قال الامام علی ( علیه السلام):
فرض الله الإمامة، نظاما للأمة و الطاعة تعظیما للإمامة.
امام علی ( علیه السلام) فرمود:
امامت، موجب نظم و هماهنگی مردم و اطاعت، برای عظمت رهبری است.
نهج البلاغه، حکمت 252

حفظ وحدت
قال علی ( علیه السلام):
إن هؤلاء قد تمالؤوا علی سخطة إمارتی و سأصبر ما لم أخف علی جماعتکم فإنهم إن تمموا علی فیالة هذا الرأی إنقطع نظام المسلمین.
امام علی ( علیه السلام) فرمود:
سینه اینان (خوارج) از دشمنی با حکومت من انباشته است و تا آن هنگام که بیم از هم پاشیدن جماعت (امت) نباشد، صبر می‌کنم، براستی اگر اینان بر این اندیشه سست ادامه دهند، نظام مسلمانان از هم خواهد گسست.
نهج البلاغه، خطبه. 169
 
وحدت و هماهنگی در حرکتهای نظامی
قال الامام علی ( علیه السلام):
.. ایاکم و التفرق فإذا نزلتم فانزلوا جمیعا و إذا ارتحلتم فارتحلوا جمیعا.
امام علی ( علیه السلام) فرمود:
از تفرقه و جدایی بپرهیزید، سپس هرگاه در جائی فرود آمدید، همگی فرود آئید و هرگاه کوچ کردید، با هم کوچ کنید.
نهج البلاغه، وصیت 11

آثار وحدت
قال الامام علی ( علیه السلام):
.. فانظروا کیف کانوا حیث کانت الاملاء مجتمعة و الاهواء مؤتلفة و القلوب معتدلة و الایدی مترادفة، و السیوف متناصرة و البصائر نافذة و العزائم واحدة ألم یکونوا أربابا فی أقطار الأرضین و ملوکا علی رقاب العالمین.
امام علی ( علیه السلام) فرمود:
پس بنگرید، چگونه بودند «قوم بنی اسرائیل» زمانی که جمعیتها گرد آمده، و اندیشه ها با هم و دلها یکسان و دستها یاور هم و شمشیرها کمک یکدیگر و بینش ها ژرف و تصمیمات یکی بود، آیا در اطراف زمین «شهرها»، بزرگ و بر همه جهانیان حاکم نبودند؟
نهج البلاغه، خطبه 192

ذلت، سرانجام اختلاف
قال الامام علی ( علیه السلام):
.. فانظروا إلی ما صاروا الیه فی اخر أمورهم حین وقعت الفرقة و تشتت الألفة و اختلفت الکلمة و الأفئدة و تشعبوا مختلفین و تفرقوا متحاربین قد خلع الله عنهم لباس کرامته و سلبهم غضارة نعمته و بقی قصص أخبارهم فیکم عبرا للمعتبرین.
امام علی ( علیه السلام) فرمود:
پس بنگرید به آخر کارشان «قوم بنی اسرائیل» آن هنگام که بین آنها تفرقه افتاد، و مهربانی و الفتها بهم خورد و سخنها و دلها مختلف و گروه گروه شدند و بجان هم افتادند و پراکنده گشتند و با هم جنگیدند، پس خداوند، لباس عزت را از تن آنها برکند و فراوانی نعمتش را از آنها گرفت و آنچه باقی مانده، سرگذشت آنان است تا مایه عبرت، عبرت گیرندگان باشد شود.
نهج البلاغه، خطبه. 192

اختلاف، اندوه بزرگ علی (ع)
قال الامام علی ( علیه السلام):
.. فیا عجبا! و الله یمیت القلب و یجلب الهم من اجتماع هؤلاء القوم علی باطلهم و تفرقکم عن حقکم.
امام علی ( علیه السلام) می فرماید:
شگفتا و عجبا! بخدا سوگند، وحدت اینان در راه باطل خود، و پراکندگی شما از راه حق، مایه دلمردگی و فزونی غم و اندوه است.
نهج البلاغه، خطبه. 27
 
تکرو، شکار شیطان
قال الامام علی ( علیه السلام):
.. فإن ید الله علی الجماعة و ایاکم و الفرقة فإن الشاذ من الناس للشیطان، کما أن الشاذ من الغنم للذئب.
امام علی ( علیه السلام) فرمود:
دست خدا بر سر جماعت است، از تفرقه بپرهیزید، زیرا شخص تکرو، شکار شیطان است همانگونه که گوسفند تکرو، طعمه گرگ است.
شرح نهج البلاغه، جلد 8، ص 112

سبب اختلاف
قال امیرالمؤمنین ( علیه السلام):
لو سکت الجاهل ما اختلف الناس.
امام علی ( علیه السلام) فرمود:
اگر جاهل سکوت می کرد، مردم اختلاف نمی کردند [سبب بسیاری از اختلافات، سخنهای ناآگاهانه است ].
بحار الانوار، ج 75، ص 81
 
تفرقه حق طلبان
قال الامام علی ( علیه السلام):
و إنی و الله لأظن أن هؤلاء القوم سید الون منکم باجتماعهم علی باطلهم و تفرقکم عن حقکم و بمعصیتکم إمامکم فی الحق و طاعتهم إمامهم فی الباطل.
امام علی ( علیه السلام) می فرماید:
.. بخدا سوگند! گمان دارم اینان قدرت را از شما بگیرند، زیرا آنان بر باطل خویش، وحدت دارند و شما در حق خود پراکنده اید، آنان از رهبر خود در مسیر باطل اطاعت می‌کنند و شما از رهبر خود در راه حق فرمان نمی برید.
نهج البلاغه، خطبه. 25

اختلاف، آفت اندیشه
قال الإمام علی ( علیه السلام):
ألخلاف یهدم الرأی.
امام علی ( علیه السلام) فرمود:
اختلاف، بنیاد «اندیشه درست» را درهم می ریزد.
نهج البلاغه حکمت. 215
 

حقیقت شب قدر

«قدر» در لغت به معنای اندازه و اندازه گیری است و «تقدیر» نیز به معنای اندازه گیری و تعیین است؛ اما معنای اصطلاحی «قدر»، عبارت است از ویژگی هستی و وجود هر چیز و چگونگی آفرینش آن و به عبارت دیگر، اندازه و محدوده وجودی هر چیزی «قدر» نام دارد.

بنابر دیدگاه حکمت الهی، در نظام آفرینش، هر چیزی اندازه ای خاص دارد و هیچ چیزی بی حساب و کتاب نیست. جهان حساب و کتاب دارد و بر اساس نظم ریاضی تنظیم شده، گذشته، حال و آینده آن با هم ارتباط دارند.

شب قدر، شبی است که همه مقدرات سالانه انسان با ملاحظه، اراده، اختیار و قابلیت های انسان تقدیر می گردد. شب قدر یکی از شب های نیمه دوم ماه رمضان است که طبق روایات ما، یکی از شب های نوزدهم یا بیست و یکم و به احتمال زیادتر، بیست و سوم ماه مبارک رمضان است. دراین شب - که شب نزول قرآن به شمار می آید - امور خیر و شر مردم، ولادت، مرگ، روزی، حج، طاعت، گناه و خلاصه هر حادثه ای که در طول سال متناسب با اراده، دعا و قابلیت انسان واقع می شود، تقدیر می گردد. شب قدر، همیشه و هر سال تکرار می شود. عبادت در آن شب، فضیلت فراوان دارد و بهره برداری از آن در نیکویی سرنوشت یک ساله، بسیار مؤثر است. در این شب، تمام حوادث سال آینده به امام هر زمان ارائه می شود و وی از سرنوشت خود و دیگران با خبر می گردد.

ارتباط سور قدر با امام زمان ^{(صلوات الله و سلامه عليه)}

آن چه از آيات سوره مبارکه قدر و روايات معتبري که در تفسير آن وارد شده، استفاده مي‌شود اين که فرشتگان در شب قدر مقدّرات يک سال را نزد «ولي مطلق زمان» مي آورند و بر او عرضه مي کنند. اين واقعيت از نخستين روز خلقت بوده و بر نخستين پيامبر و وصي او نازل مي شد و تا قيام قيامت ادامه دارد.[1] زيرا زمين از نخستين روز آفرينش تا بر پائي قيامت بي حجت نخواهد بود و خداوند در شب قدر، مقدّرات امور عالم را به وسيله ملائکه و روح که اعظم ملائکه است نزد آن حجت بر زمين (خواه پيامبر باشد و خواه وصي او) مي فرستد.

در اسلام، در حيات رسول خدا ^{ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ} ، محل نزول فرشتگان آستان آن حضرت بوده است و اين امر مورد قبول همگان است و پس از آن حضرت به محضر امير المومنين ^{ـ عليه السلام ـ} و سپس ائمه اطهار ^{ـ عليهم السلام ـ} يکي پس از ديگري و امروزه به محضر امام زمان حضرت ولي عصر مهدي موعود ^{ـ عليه السلام ـ} نازل مي شوند و اين که همه سال تکرار مي شود و انقطاعي ندارد. چنان چه از ظاهر آيه شريفه «تَنَزَّلُ الْمَلَائِکةُ وَالرُّوحُ» نيز تداوم اين امر استفاده مي شود، زيرا «تنزل» فعل مضارع بوده که دلالت بر استمرار و پيوستگي دارد، يعني فرشتگان و روح، پيوسته و همواره فرود مي آيند.[2]

رشيدالدين ميبدي مفسّر معروف اهل سنّت مي گويد: برخي گفته اند: اين شب قدر در روزگاران پيامبر اکرم ^{ـ صلي الله عليه و سلم ـ} بود، سپس از ميان رفت، اما چنين نيست، زيرا که همه اصحاب پيامبر ^{ـ صلي الله عليه و سلم ـ} و علماي اسلام معتقدند که شب قدر تا قيام قيامت باقي است.[3]

در اصول کافي در ضمن حديثي از قول امام صادق ^{ـ عليه السلام ـ} چنين آمده است: «علي غالبا مي فرمود: هر گاه دو تن از اصحاب نزد پيامبر بودند و آن حضرت سوره «انا انزلنا» را با خشوع و گريه تلاوت مي کرد، مي گفتند: چه قدر در برابر اين سوره حسّاسي؟

پيامبر مي فرمود: اين حساسّيت براي چيزي است که چشمانم (فرشتگان را در شب قدر) ديده و دلم (بيان هر امر حکيم را در آن شب) فهميده و پس از من جان اين مرد اشاره به (علي) آن را دريافت خواهد کرد.

 آن ها مي گفتند: تو چه ديده اي و او چه خواهد ديد؟

پيامبر در پاسخ آن ها روي خاک مي نوشت: «تَنَزَّلُ الْمَلَائِکةُ وَالرُّوحُ فِيهَا بِإِذْنِ رَبِّهِم مِّن کلِّ أَمْرٍ»

آن گاه مي فرمود: پس از اين که خداي متعال فرموده است: «مِّن کلِّ أَمْرٍ» آيا چيزي باقي خواهد بود؟

مي گفتند: نه.

مي فرمود: در شب هاي قدر بعد از من هم آن امر نازل مي شود؟

مي گفتند: آري.

 مي فرمود: بر چه کسي نازل مي شود؟

مي گفتند: نمي دانيم.

 پيامبر دست بر سر من مي گذاشت و مي فرمود: اگر نمي دانيد، بدانيد، آن شخص پس از من اين مرد است».[4]

بنابراين وقتي شب قدر در هر سال و تا برپائي قيامت ادامه دارد، پس بايد صاحب شب قدر که بعد از پيامبر اکرم ^{ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ} اوصياء معصوم آن بزرگوار هستند، نيز براي هميشه وجود داشته باشند، چنان چه در احاديث وارد شده است.[5] وگرنه فرشتگان بر چه کسي فرود آيند و کتاب تقدير را نزد چه کسي بگشايند و مجاري امور را به اذن خدا به چه کسي، بسپارند؟ همان گونه که قرآن تا قيام قيامت هست، حجت خدا در زمين نيز بايد وجود داشته باشد و معلوم است که پس از رحلت پيامبر اکرم ^{ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ} اين منصب و مقام به اوصياي او واگذار شده است.

علي ^{ـ عليه السلام ـ} درباره وجود شب قدر هر سال و وجود حجت خدا و صاحب آن شب در هر عصر فرمود:

«انّ ليلة القدر في کلّ سنةٍ و انه ينزل في تلک الليلة امر السنة و ان لذلک اامر ولاتاً بعد رسول الله» ؛[6] «شب قدر در هر سالي هست، در اين شب امور همه سال (و تقدير ها و سرنوشت ها) فرو فرستاده مي شود، پس از درگذشت پيامبر نيز اين شب صاحباني دارد».

جالب اينجا است که در تفسير حديث ثقلين حتي اهل سنت نيز در مواردي به اين حقيقت اعتراف کره اند که وقتي قرآن براي هميشه تا قيامت هست بايد از عترت پيامبر نيز که در اين حديث «عدل» قرآن اند کسي تا قيامت باشند.

ابن حجر مکّي شافعي در کتاب «الصواعق المحرقه» مي گويد: احاديثي که از پيامبر ^{ـ صلي الله عليه و سلم ـ} رسيده و در آنها تأکيد شده است، بر پيروي از خاندان پيامبر و چنگ زدن به هدايت آنان، مي فهماند که هميشه تا قيامت کسي از خاندان پيامبر وجود دارد که شايسته رهبري و هدايت است، چنان که قرآن نيز تا به قيامت راهبر و هادي است و براي همين (که هميشه کسي از ايشان در جهان است) آنان سبب ايمني و بقاء اهل زمين اند....[7]

حديث ثقلين علاوه بر اثبات اصل امامت، تداوم آن را نيز اثبات مي کند، زيرا در حديث تصريح شده که قرآن و عترت ابدا قابل جدايي نبوده و از هم جدا نمي شوند و تا قيامت که در حوض کوثر بر رسول خدا وارد شوند، از هم جدا نمي شوند.

وقتي قرآن تا قيامت باقي است قهرا عترت نيز باقي خواهد بود، لذا تمسک به هر دو لازم است و تفرقه بين آن دو باعث ضلالت و هلاکت مي شود، و اگر رهبر و امام و پيشوائي از عترت در زمين نباشد مقدّرات امور هر سال در شب قدر بر چه کسي نازل شود؟ و ملائک بر چه کسي نازل مي شوند؟

مرحوم مير حامد حسين قدّس سرّه نيز از همين طريق، حديث ثقلين را نه تنها دليل بر امامت علي ^{ـ عليه السلام ـ} و امامت ائمه اطهار ^{ـ عليهم السلام ـ} اثنا عشري به طور عموم گرفته است، بلکه آن را به طور اخص، دليل بر امامت امام زمان ^{ـ عليه السلام ـ} گرفته است، چون بقاي عترت با قرآن تا قيامت به وسيله حضرت ولي عصر ^{ـ عليه السلام ـ} خواهد بود، زيرا شهادت ساير ائمه ^{ـ عليهم السلام ـ} مسلّم و قطعي است.[8]

پس قرآن، شب قدر و وجود مقدّس انسان کامل که حجت خدا در زمين است. با هم ارتباط تنگاتنگ و ناگسستني دارند و از مجموع آن چه گفته شد به روشني معلوم گرديد که صاحب شب قدر در زمان ما حضرت ولي عصر حجه بن الحسن المهدي ^{ـ عليه السلام ـ} است و اوست که حجت خدا و وصّي اوصياء و خليفه رسول الله ^{ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ} و معصوم از هر گناه و پليدي است و تنها اوست که لياقت چنين مقامي را دارد وگرنه مردم شأنيت و شايستگي چنين کاري ندارند که ملائکه يا ملک اعظم در شب قدر هر سال به نزد آن ها فرود آيند و تقدير امور را در محضر آن ها انجام دهند پس ناچار بايد شخص معصوم و انساني کامل به عنوان حجت و خليفه خدا در زمين وجود داشته باشد تا اين تقدير امت و جهان در محضر او انجام گيرد، آن شخص يا پيامبر است يا وصي پيامبر و چون ما در اين عصر پيامبري نداريم و ساير جانشينان و اوصيا پيامبر اکرم ^{ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ} رحلت کرده و از دنيا رفته اند قهراً بايد حضرت حجه ابن الحسن زنده باشد و ملائکه بر او نازل شوند و تقدير امور تا يک سال نمايند.[9]

تجرد فرشتگان و چگونگی تصور بُعد زمان آنان در شب قدر

اگر درباره ملائکه بُعد زمانى و مکانى راه ندارد، نزول آنها در شب قدر که زمان معیّنى است، چگونه تصور و اثبات مى ‏شود؟

اشاره: در تجرد یا مادی بودن ملائکه دو نظر وجود دارد که مسأله نزول آن ها در شب قدر بنابر هرکدام از اقوال، وضعیت متفاوتی پیدا می کند. متکلمین ملائکه را جسم لطیف می دانند و در بحث تنزل در شب قدر و امثال آن قائل به پایین آمدن فرشته ها در شب مقرّر هستند اما فلاسفه ملائکه را مجرّد می دانند ولی تجردشان دارای مراتبی است بعضی از ملائکه مادی نیستند و خواص ماده همچون شکل و صورت را نیز ندارند و گاهی از آن ها به عنوان ملائکه مقربین نام برده شده است بعضی دیگر از فرشتگان دارای تجرد مثالی هستند یعنی هر چند از ماده مجرد هستند ولی آثار مادّه مانند شکل و صورت را دارا هستند مثل آنچه انسان در خواب می بیند و گاهی از این ملائکه با عنوان ملائکه مدبرین تعبیر می شود بنابر این نظریه کیفیت نزول فرشتگان در شب قدر به دو صورت تبیین شده است:

1. اینکه فقط ملائکه دسته دوم در شب قدر تنزل می کنند. 2. تنزل ملائکه نوعی نزول معنوی است همچون نزول قرآن که به معنای فرود آمدن از مکانی در سطوح بالا به زمین نیست.

پاسخ تفصیلی: در مورد حقیقت ملائکه میان دو گروه از اندیشمندان اختلاف نظر وجود دارد گروهی می گویند آنها اجسام هوایى لطیفى هستند كه مى توانند به اشكال مختلف درآیند و جایگاهشان در آسمان هاست. در شرح مقاصد آمده است:

جمهور المسلمین على أن الملائكة أجسام لطیفة تظهر فی صور مختلفة؛^[10]

عموم مسلمین بر این عقیده هستند که ملائکه أجسام لطیفی هستند که در صورت های مختلف جلوه می کنند.

مرحوم علامه مجلسی می گویند: ملائکه أجسام لطیف نورانی هستند که دارای دو یا سه یا چهار بال یا بیشتر هستند و توانایی اینکه به اشکال مختلف درآیند را دارند ... و می توانند حرکات صعودی و هبوطی انجام دهند و أنبیاء و أوصیاء علیهم السلام آن ها را می دیدند.^[11]

اما فلاسفه معتقدند: فرشتگان جواهر قائم به ذاتى هستند كه غیرمتحیزند. آنها از جهت ماهیت با نفوس ناطق بشرى متفاوتند و از حیث نیرو تواناتر و از حیث علم داناترند.^[12]

ملّاصدرا می گوید كه آفرینش فرشتگان غیر از آفرینش انسان است؛ زیرا آنها داراى وجود بسیط و مجرد و بُعد عقلانى اند، بى آنكه تركیب یافته از عقل و شهوت باشند و تزاحم و تضادى در كارها و صفات ذاتشان نیست.^[13]

مرحوم علامه طباطبائی می فرماید:

«ملائكه موجوداتى هستند كه در وجودشان منزه از ماده‏ جسمانى‏اند، چون ماده جسمانى در معرض زوال و فساد و تغییر است، و نیز كمال در ماده، تدریجى است، از مبدأ سیر و حركت مى‏كند تا به تدریج به غایت كمال برسد، و چه بسا در بین راه به موانع و آفاتى برخورد كند و قبل از رسیدن به حد كمالش از بین برود، ولى ملائكه این طور نیستند.»

ایشان سپس نظر خود را در مورد روایاتی که ظاهر در جسمانی بودن ملائکه هستند این چنین بیان می کنند:

«و نیز از این بیان روشن مى‏شود اینكه در روایات، سخن از صورت و شكل و هیأتهاى جسمانى ملائكه رفته از باب تمثل است، و خواسته‏اند بفرمایند: فلان فرشته طورى است كه اگر اوصافش با طرحى نشان داده شود، به این شكل درمى‏آید، و به همین جهت انبیا و امامان، فرشتگان را به آن صورت كه براى آنان مجسم شدند، توصیف كرده‏اند و گرنه ملائكه به صورت و شكل درنمى‏آیند.»^[14]

اما تجرد دارای مراتبی است در بعض مراتب موجود مجرد هم از ماده و هم از لوازم آن مجرد است ولی در بعض مراتب دیگر هر چند فاقد ماده است ولی بعضی اوصاف ماده همچون رنگ و شکل و اندازه را دارد.  ملّاصدرا قائل به تجرد تام دسته اى از ملائكه كه همان ملائكه مقرب نام دارند است و آنان را «جواهر مقدسه اى» مى نامد كه در سلسله عقول مفارقه قرار دارند.^[15]

آیت الله جوادی آملی در کیفیت افزایش علم برای ملائکه بیانی دارند که نشان دهنده وجود مراتب مختلفی از تجرد برای ملائکه است:

«لیكن مى توان در پاسخ گفت احتمال دارد چنان كه روح انسان، در عین تجرد، بر اثر تعلق تدبیرى به بدن، افزایش علم برایش ممكن است، فرشتگان نیز در عین تجرد نفسانى، چون مدبرات آسمان ها و زمین و به منزله ارواح آسمان ها و زمین هستند، راه براى فراگیرى علوم جدید براى آنان نیز باز است و به بیان دیگر، احتمال دارد دست كم بعضى از فرشتگان از تجرد نفسى (در برابر تجرد عقلى ) برخوردار باشند؛ یعنى همانند روح انسان، داراى قوه اى باشند كه از طریق ابزار بدن (كه عبارت از همان آسمان و زمین و یا بدن خاص خود آنان است ) به فعلیت مى رسد.

تذكر:

1- آنچه از افزایش و كاهش مصون است موجود مجرد و عقلى است كه از هر گونه قوه، منزه است و تطبیق آن بر هر فرشته اى نیازمند به برهان است.

2- از طرفى تكامل، منحصر در موجود مركب از نفس و بدن نیست، بلكه معیار تكامل پذیرى، صحابت قوه و عدم تجرد تام عقلى است، هر چند آن موجود داراى بدن نباشد.»^[16]

ایشان در جای دیگری می گویند: «فرشتگان درجاتى دارند: و ما منا الا له مقام معلوم، برخى از آنان در عالم تجرد تام و برخى در علم مثال و گروه سومى در عالم ماده و مسیطر بر زمین زمینیان هستند.»^[17]

پس فرشتگان از نگاه فلاسفه دارای مراتبی هستند که در بعض مراتب، آثار مادّه را با خود دارند به عقیده برخی از علما، تنزل ملائکه در شب قدر مختص به گروهی از آن هاست که تجرّد تام ندارند بلکه آثار مادّه را به همراه دارند. آیت الله مصباح یزدی در این باره می گویند:

«دسته‏ای از ملائكه، در قرآن به نام "عالین"، نامیده شده‏اند. وقتی شیطان بر آدم سجده نكرد، به او گفتند:"أَسْتَكْبَرْتَ أَمْ كُنْتَ مِنَ الْعالِینَ"؛ آیا تو از روی استكبار سجده نكردی یا اینكه از فرشتگان عالین بودی، كه مأمور به سجده نبودند؟ در روایتی نقل شده است كه "عالین"؛ دسته‌ای از ملائكه مقرّب و ممتاز و عالی‌رتبه‏ای هستند كه جز مقام ربوبی، به هیچ چیز دیگری توجّه ندارند. این فرشتگان به اینكه انسان خلق و به او مقام داده شده، توجهی نداشتند و تنها به مقام ربوبی توجه داشته و او را عبادت می‌كردند. از همین رو از سجده به آدم، مستثنا شده بودند. در برخی روایات این فرشتگان به نام "مُهَیمین"؛ نیز نامیده شده‌اند. به نظر می‌رسد كه در شب قدر فرشتگان عالین نازل نمی‌شوند و فرشتگانی كه مأموریت‌ اجرایی دارند، به همراه روح، كه گویا فرمانده ملائكه و بزرگ‌ترین آن‌ها به حساب می‌آید، در شب قدر نازل می‏شوند.»^[18]

اما بعضی دیگر از محققان پرسش حاضر را به این صورت پاسخ گفته اند که نزول فرشتگان به معنای مادّی آن یعنی نزول از مکان بالاتر به مکان پایین نیست؛ بلکه همچون آنچه در مورد نزول قرآن گفته می شود به معنای تنزل از مراتب معنوی است که اینجا هم بحث مفصلی است در اینکه آیا خود ملائکه تنزل می کنند یا معارف را تنزل می دهند و به هر صورت این تنزل، مادی نیست تا با زمان و مکان تطبیق داده شود.

آری با نسبت سنجی بین ما و موجودات زمانی و امور عالی چه فرشتگان چه خود خداوند می توان زمان و مکان را به کار برد . مثلا می گوییم خداوند دیروز به من در بیابان لطف کرد. یا ملک رقیب دیروز در فلان مجلس اعمال من را ضبط کرد. اگر هم ملائکه مجرد باشند، چنین جملاتی صحیح است و معنایش الزاما زمانمند و مکانمند بودن خدا یا ملک نیست.

چرایی اختلاف در شب قدر بین مسلمین

اینکه چرا شب قدر، شب نزول قرآن كريم بين مسلمين مورد اختلاف است؟ چرا شيعه شب‌هاي 19، 21 و 23 و اهل سنت شب‌هاي 23 و 27 را شب قدر مي‌دانند؟

سنت در نزد اهل تسنن به قول، فعل و تقرير پيامبر اكرم ـ صلّي الله عليه و آله ـ اطلاق شده  و در نظر شيعه علاوه بر آن، شامل امامان معصوم ـ عليهم السّلام ـ نيز مي‌شود. سؤال مذكور از سه بخش تشكيل يافته كه هر كدام به صورت جداگانه مورد بحث واقع مي‌شود.

1. علت اختلاف در مورد شب قدر بين مسلمين

بعد از رحلت نبي اكرم ـ صلّي الله عليه و آله ـ نقل و كتابت احاديث و روايات از طرف خليفه اول ممنوع گرديد. و اين منع حديث تا زمان خلافت عمر بن عبدالعزيز (99 هجري) ادامه داشت. اين مسئله باعث ضربه ي جبران ناپذيري به احاديث خصوصاً احاديث اهل تسنن گرديد. به موجب اين امر سلسلة اسناد روايات اهل تسنن از بين رفت و از ارزش حديث كاسته شد و از طرفي احاديث ساختگي زيادي نيز به همين خاطر وارد جوامع حديثي اهل تسنن گرديد. ولي خوشبختانه جوامع حديثي شيعه به خاطر عدم پيروي از اين منع و وجود امامان معصوم -عليهم السلام - جانشينان به حق رسول خدا ـ صلّي الله عليه و آله ـ كه علوم خود را از ايشان مي گرفتند از اين ضايعات مصون ماند. اين امر موجب اختلافات زيادي در جزئيات و بسياري از مسائل گرديد. ولي از آنجا كه شيعه احاديث خود را از اهل بيت مي گيرند و همواره در مشكلات، سخنان اين بزرگواران چاره ساز بوده فلذا مشكل چنداني ندارند.

اما در قرآن در تعيين شب قدر چيزي نيامده و آنچه از قرآن در اين رابطه به طور قطع مي‌توان فهميد اين است كه شب قدر قطعاً در ماه مبارك رمضان واقع شده و اما اينكه كدام يك از شب هاي آن است، قرآن دلالتي بر آن ندارد.[19]

2. شب‌هاي 19 و 21 و ارتباط آن با امیرمومنان

احاديث زيادي در مورد تعيين شب قدر وارد شده و در بعضي از اين احاديث، شب‌هاي 19 و 21 و 23 به عنوان شب قدر معرفي و بيان شده که يكي از اينها شب قدر است.[20] در برخي ديگر، 21 و 23 به عنوان شب قدر معرفي شده است.[21] بعضي از روايات به صراحت شب 23 را به عنوان شب قدر معرفي و آن را افضل از شب هاي 19 و 21 دانسته اند.[22]

در بعضي از احاديث، از امام پرسيده اند: كدامين از دو شب 21 و 23 قدر است؟

امام تعيين نكرده اند و فرموده اند: «چه مي شود بر تو اگر در هر دو شب خير انجام دهي»[23]

بنابراين روشن شد كه شب هاي 19 و 21 به عنوان احتمال شب قدر بودن در لسان روايات ذكر شده، نه به خاطر حضرت علي ـ عليه السّلام ـ هر چند فضل اين دو شب به خاطر قرار گرفتن شهادت حضرت در آن دو قطعاً بيشتر شده است.

3. شب قدر بیست و سه یا بیست و هفت

طبق گفتار شماره دو این نوشتار، شب هايي كه احتمال قدر در آنها داده مي شد و يكي از آنها قطعاً شب قدر است،‌ عبارتند از: شب 19، 21 و 23 كه شب 23 افضل از دو شب ديگر بوده و بلكه طبق تصريح بعضي از احاديث، شب قدر همين شب است و مي دانيم كه در تمام طول سال شبي به فضليت شب قدر نمي رسد. بنابراين شب 23 از شب 27 و از تمام شب‌ها افضل خواهد بود. اما اينکه اهل سنت با وجود اين همه دلايلي که شيعه مي‌آورد چرا شب 27 را هم گاهي شب قدر مي دانند ؟ جواب همان است که در اول گفته شد ، يعني منع نوشتن روايت از يک سو و جعل احاديث خلفاي جور از سوي ديگر و از دست دادن اعتبار احاديث نقل شده، همه دست بدست هم داده و در مسايلي اختلاف پيداشد.

شب قدر در مناطق مختلف

اين تصور كه شب قدر در ساعت معيني در سراسر كره زمين آغاز و در ساعت معيني هم پايان پذير است اشتباه است، بلكه همان طور كه مي دانيد زمين كروي است و هميشه يك نيم كره آن در تاريكي و نيم كره ديگر آن در روشنايي قرار دارد پس اصلاً امكان ندارد كه در سراسر سال يك شب، شب قدر خاص باشد بنابر اين منظور از اين كه شب قدر در سراسر سال يك شب است اين است كه براي اهالي هر نقطه اي بر حسب سال قمري خودشان و بر اساس افق خاص آن محل، يك شب قدر وجود دارد.[24]

شب قدر، چنانچه قرآن مى فرمايد: «شب بسيار با فضيلتى است كه هر سال فقط يك شب است.» در اين شب آينده ى انسان و حوادث و وقايعى كه قرار است تا سال آينده برايش اتفاق افتد، ثبت مى شود. فرشتگان در آن شب نازل مى شوند و رحمت الهى را براى مؤمنان به ارمغان مى آورند، اما با توجه به اين كه شب و روز با گردش زمين به وجود مى آيد و ابتداى هر ماه با نمايان شدن هلال آن ماه، مشخص مى شود، نمى توان يك شب و يك زمان خاص را، شب قدر دانست؛ زيرا; در همان زمانى كه در يك منطقه شب قدر است. (مثلاً از ساعت 6 بعدازظهر تا 5 صبح فردا) طرف ديگر كره ى زمين روز است و معنا ندارد كه بگوييم شب قدر آنها روز است. وقت شب قدر مانند وقت نمازهاى يوميه است كه هر منطقه اى وقت خاص خود را دارد و در يك زمان در همه جا مشترك نيست. همين طور در كشورهايى كه افق آنها با يكديگر متفاوت است، ممكن است در بعضى با ديده شدن هلال ماه، اول ماه رمضان ثابت شود ولى در بعضى ديگر شب آينده اول ماه باشد كه در نتيجه شب قدرشان هم متفاوت مى شود. پس بايد در مورد شب قدر اين طور تصور كنيم كه براى هر منطقه كه از نظر افق نزديك هم هستند يك شب قدر وجود دارد به طور مثال در ايران شب قدر شب بيست و سوم ماه رمضان از ساعت 30/5 بعدازظهر تا 30/4 صبح است و در عراق همان شب از ساعت 15/6 بعدازظهر تا 15/5 صبح و در پاكستان از ساعت 5 بعدازظهر تا چهار صبح و در عربستان و كشورهاى آفريقايى شب قبل، شب قدر است به دليل آن كه آنها ماه رمضان را يك روز زودتر آغاز كرده اند. پس اگر به طور مثال شب بيست و سوم ماه رمضان شب قدر باشد، ميزان در شب قدر آن است كه بيست و سه شب از ماه رمضان بگذرد (كه قهراً چون ابتداى ماه در كشورها متفاوت است، شب قدر هم متفاوت خواهد بود.) به شرطى كه ابتداى ماه از روى دلايل شرعى برايشان معلوم باشد.

شب قدر ویافته های علمی سازمانهای جهانی چون ناسا وانطباق آن با روایات

در اینکه شب قدر ویژگی ها و خصوصیات منحصر به فردی از سایر شب های دیگر دارد جای شک و شبهه ای نمى‌باشد. و همان طور که از لحاظ معنوی این شب از سایر شبها به نص قرآن کریم[25] برتری دارد، از لحاظ برخی از ویژگی های ظاهری نیز تفاوتهایی وجود دارد که با مراجعه به منابع دینی به آنها پی مى‌بریم. به عنوان نمونه به برخی از موارد اشاره مى‌گردد:

1. شب قدر شبی است که نسیم در آن شب مطبوع و دلاویز بوده و هوا نیز معتدل مى‌باشد.

 محمد بن مسلم مى‌گوید: از ابو جعفر باقر (علیه السلام) و يا ابو عبداللَّه صادق (علیه السلام) پرسيدم: شب قدر، با چه علامتى شناخته مى‏شود، آن سرور گفت: نشانه شب قدر آن است كه نسيم آن شب مطبوع و دلاويز مى‏شود: اگر فصل سرما باشد، سوز سرما به گرمى مى‏گرايد و اگر فصل گرما باشد، سوز گرما به سردى و خنكى مى‏گرايد، به حدّى كه مطبوع مى‏شود. يك نفر پرسيد كه در شب قدر، چه مسائلى تقدير مى‏شود؟ آن سرور گفت: در شب قدر، فرشتگان و کاتبان اعمال تا آخرين آسمان فرود مى‏آيند و مقدّرات سال آينده را ثبت مى‏كنند و مصائبى كه بر مردم نازل مى‏شود، آمار مى‏كنند. با وجود اين اجراى همه اين مقدّرات، متوقف بر خواست خداوند است: آن چه را بخواهد مقدّم مى‏دارد و آنچه را بخواهد مؤخر مى‏دارد. برخى از نوشته‏ها را محو مى‏كند و نوشته‏هاى ديگرى مى‏افزايد: منبع همه نوشته‏ها نزد او است.[26]

امام باقر (علیه السلام) مى‌فرماید: علامت شب قدر این است که بادی مى‌وزد اگر هوا سرد باشد، گرم مى‌شود و اگر گرم باشد سرد مى‌گردد. [27]

2. خورشید در صبح آن شب بدون شعاع طلوع مى‌کند.

پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: همانا شب قدر شبی است دلنشین، آرام و بی آلایش که نه سرد است و نه گرم. خورشید در صبح این شب همانند ماه شب چهارده بدون شعاع طلوع مى‌کند. [28]

3. در آن شب هیچ ستاره ای سقوط نمى‌کند.

آلوسی از علماء اهل سنت در کتاب روح المعانی چنین مى‌آورد: «همانا شب قدر شبی است تابان، صاف و آرام که نه گرم است و نه سرد که همانا در آن شب، ماهی است تابناک، و در آن شب هیچ ستاره ای تا به صبح سقوط نمى‌کند»[29]

از این احادیث و احادیث دیگری که شاید در منابع دیگر باشد و ما بدان آگاهی پیدا نکردیم چنین به دست مى‌آید که اصل اینکه شب قدر با شبهای دیگر تفاوتهایی دارد مسلم است، اما ادعاهایی که از سوی برخی از دانشمندان غربی در خصوص شب قدر مطرح گردیده است صحت و سقم آنها برای ما اثبات نگردیده است و در صورت اثبات نیز تا آنجایی که با نصوص دینی مغایرت نداشته باشد مى‌تواند مورد قبول باشد.

اما آیا این تغییر آب و هوا برای همه قابل درک است یا نه. اعتدال هوا از حیث معنوی است یا نه و این که با این معیار مى‌توان شب قدر را تعیین کرد یا نه. شب قدر محصور بین سه شب است یا در شب‌هاي ديگر مخفي است؟ اینها مسائلی است که دقیقا بر ما معلوم نیست.

از همین جا پاسخ بخش اخیر هم معلوم مى‌شود که همه یافته های ظنی علوم را نمى‌توان تطبیق بر روایات کرد. خصوصا وقتی که مفاد برخي روایات هم کاملا واضح نیست؛ لذا عالمان دینی اگر از دنیای علم جدید مطلع باشند و این روایات را هم دیده باشد به مصالحی شاید در منابر طرح نکنند. اصولا یک سیاست صحیح در مباحث دینی این است که نباید یافته ها و تئوری های علمی را با متون مقدس دینی گره زد.

[1]. اصول کافي، کتاب الحجه، ج2، باب في شأن «انا انزلنا».

[2]. سيماي آفتاب، ص264، حبيب الله طاهري.

[3]. کشف المراد، ج10، ص559.

[4]. کافي، کتاب الحجه، باب شأن «انا انزلناه»، حديث 5،

[5]. همان، حديث 7.

[6].الکافي,  جلد۱,  صفحه۵۳۲

[7]. به نقل از: عبقات الانوار، ج3، ص151، مير حامد حسين هندي (ره).

[8]. همان، ص65ـ66.

[9]. سيماي آفتاب، دکتر حبيب الله طاهري، ص268.

[10]. تفتازانى‏، سعد الدين، شرح المقاصد، قم‏، الشريف الرضي، 1409 ق‏، ج5، ص63.

[11]. مجلسى، محمدباقر، بحارالانوار، بيروت‏،مؤسسة الوفاء، 1404 ق‏، ج 56، ص203 .

[12]. همان، ص 205.

[13]. قوام شيرازي، محمد بن ابراهيم، الحكمة المتعالية، بيروت‏، دار احياء التراث‏، 1981 م‏، چاپ سوم‏، ج 7، ص 130.

[14]. طباطبايى، محمد حسين، الميزان، ترجمه: موسوى همدانى‏، محمد باقر، قم‏، دفتر انتشارات اسلامى‏، 1374 ش‏، چاپ پنجم‏، ج 17، ص 13.

[15]. قوام شيرازي، محمد بن ابراهيم، مفاتيح الغيب، تهران‏، موسسه تحقيقات فرهنگى‏، 1363 ش‏، ص350 .

[16]. عبدالله ، جوادي آملي، تفسير تسنيم، قم، اسراء،ج3، ص242

[17]. همان، ص279

[18]. سخنان حضرت آيت اللّه علامه مصباح يزدى(دامت بركاته) در دفتر مقام معظم رهبرى است كه در تاريخ 20/06/87 مطابق با شب دهم ماه مبارک‌؛ رمضان 1429 

[19] . طباطبايي، محمد حسين، الميزان فی تفسیر القرآن، مترجم: محمد باقر موسوي، قم، دفتر انتشارات اسلامي، ج 20، ص 561.

[20] . كليني، محمد، الكافي، تهران، ‌دارالكتب الاسلاميه، 1365ش، چاپ چهارم، ‌ج 4،‌ص 158، حدیث 8.

[21] . الكافي، پیشین، ج 3، ص 40 و ج 4، ص 154.

[22] . سيد بن طاووس، اقبال الاعمال، تهران، دارالكتب الاسلاميه، 1365ش، چاپ دوم، ص 190.

[23] . ‌طوسي، محمد، تهذيب الاحکام، تهران، دارالكتب الاسلاميه، 1365ش، چاپ چهارم، ج 3،‌ص 58.

[24] . ر.ک: پاسخ به پرسش هاي مذهبي، مکارم شيرازي. ـ سبحاني، جعفر، مدرسه امام علي بن ابيطالب ـ عليه السلام ـ ، چ اول، 1377، ص 502 - 500.

[25] . لَيْلَةُ الْقَدْرِ خَيْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ(سوره قدر/3)

[26] . مُحَمَّدُ بْنُ يَعْقُوبَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ سَعِيدٍ عَنْ فَضَالَةَ بْنِ أَيُّوبَ عَنِ الْعَلَاءِ بْنِ رَزِينٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَحَدِهِمَا ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ عَلَامَةِ لَيْلَةِ الْقَدْرِ فَقَالَ عَلَامَتُهَا أَنْ يَطِيبَ رِيحُهَا وَ إِنْ كَانَتْ فِي بَرْدٍ دَفِئَتْ وَ إِنْ كَانَتْ فِي حَرٍّ بَرَدَتْ فَطَابَتْ قَالَ وَ سُئِلَ عَنْ لَيْلَةِ الْقَدْرِ- فَقَالَ تَنَزَّلُ فِيهَا الْمَلَائِكَةُ وَ الْكَتَبَةُ إِلَى السَّمَاءِ الدُّنْيَا فَيَكْتُبُونَ مَا يَكُونُ فِي أَمْرِ السَّنَةِ وَ مَا يُصِيبُ الْعِبَادَ وَ أَمْرٌ عِنْدَهُ مَوْقُوفٌ وَ فِيهِ الْمَشِيَّةُ فَيُقَدِّمُ مَا يَشَاءُ وَ يُؤَخِّرُ مِنْهُ مَا يَشَاءُ وَ يَمْحُو وَ يُثْبِتُ وَ عِنْدَهُ أُمُّ الْكِتَابِ، ر.ک: ثقة الاسلام كلينى، الكافي، تهران، دار الكتب الإسلامية 1365 هجرى شمسى، ج  4 ،ص  157؛ حر عاملى، محمد بن حسن، تفصيل وسائل الشيعة إلى تحصيل مسائل الشريعة، 30جلد، مؤسسة آل البيت عليهم السلام - قم، چاپ: اول، 1409 ق، ج‏10، ص 350.

[27] . عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيٍّ ع أَنَّهُ قَالَ: عَلَامَةُ لَيْلَةِ الْقَدْرِ أَنْ تَهُبَّ رِيحٌ وَ إِنْ كَانَتْ فِي بَرْدٍ دَفِئَتْ وَ إِنْ كَانَتْ فِي حَرٍّ بَرَدَت‏، ر.ک: نورى، حسين بن محمد تقى، مستدرك الوسائل و مستنبط المسائل، 28جلد، مؤسسة آل البيت عليهم السلام - قم، چاپ: اول، 1408ق، ج‏7 ، ص468.

[28] . رُوِيَ عَنْهُ ص: أَنَّهَا لَيْلَةٌ مُلْحَةٌ سَاكِنَةٌ سَمْحَةٌ لَا بَارِدَةٌ وَ لَا حَارَّةٌ تَطْلُعُ الشَّمْسُ صَبِيحَةَ لَيْلَتِهَا لَيْسَ لَهَا شُعَاعٌ كَالْقَمَرِ لَيْلَةَ الْبَدْر، ر.ک: نورى، حسين بن محمد تقى، مستدرك الوسائل و مستنبط المسائل، 28جلد، مؤسسة آل البيت عليهم السلام - قم، چاپ: اول، 1408ق. ج‏7،؛ ص468.

[29] . و في بعض الأخبار ذكر علامات لها ففي حديث الإمام أحمد و البيهقي و غيرهما عن عبادة بن الصامت من أماراتها أنها ليلة بلجة صافية ساكنة لا حارة و لا باردة كأن فيها قمرا ساطعا، لا يرمى فيها بنجم حتى الصباح، ر.ک: آلوسى، سيد محمود، روح المعاني في تفسير القرآن العظيم، تحقيق: على عبدالبارى عطية، ناشر: دارالكتب العلميه‏، چاپ اول، بيروت، 1415 ق‏. ج‏15، ص 414.

سنت در نزد اهل تسنن به قول، فعل و تقرير پيامبر اكرم ـ صلّي الله عليه و آله ـ اطلاق شده  و در نظر شيعه علاوه بر آن، شامل امامان معصوم ـ عليهم السّلام ـ نيز مي شود. سؤال مذكور از سه بخش تشكيل يافته كه هر كدام به صورت جداگانه مورد بحث واقع مي شود.

الف) علت اختلاف در مورد شب قدر بين مسلمين
بعد از رحلت نبي اكرم ـ صلّي الله عليه و آله ـ نقل و كتابت احاديث و روايات از طرف خليفه ي اول ممنوع گرديد. و اين منع حديث تا زمان خلافت عمر بن عبدالعزيز (99 هجري) ادامه داشت. اين مسئله باعث ضربه ي جبران ناپذيري به احاديث خصوصاً احاديث اهل تسنن گرديد. به موجب اين امر سلسلة اسناد روايات اهل تسنن از بين رفت و از ارزش حديث كاسته شد و از طرفي احاديث ساختگي زيادي نيز به همين خاطر وارد جوامع حديثي اهل تسنن گرديد. ولي خوشبختانه جوامع حديثي شيعه به خاطر عدم پيروي از اين منع و وجود امامان معصوم عليهم السلام جانشينان به حق رسول خدا ـ صلّي الله عليه و آله ـ كه علوم خود را از ايشان مي گرفتند از اين ضايعات مصون ماند. اين امر موجب اختلافات زيادي در جزئيات و بسياري از مسائل گرديد. ولي از آنجا كه شيعه احاديث خود را از اهل بيت مي گيرند و همواره در مشكلات، سخنان اين بزرگواران چاره ساز بوده فلذا مشكل چنداني ندارند.
اما در قرآن در تعيين شب قدر چيزي نيامده و آنچه از قرآن در اين رابطه به طور قطع مي توان فهميد اين است كه شب قدر قطعاً در ماه مبارك رمضان واقع شده و اما اينكه كدام يك از شب هاي آن است، قرآن دلالتي بر آن ندارد.[1]

ب) آيا شب هاي 19 و 21 به خاطر حضرت علي ـ عليه السّلام ـ به عنوان شب قدر معروف هستند؟
احاديث زيادي در مورد تعيين شب قدر وارد شده و در بعضي از اين احاديث، شب هاي 19 و 21 و 23 به عنوان شب قدر معرفي و بيان شده که يكي از اينها شب قدر است.[2] در برخي ديگر، 21 و 23 به عنوان شب قدر معرفي شده است.[3] بعضي از روايات به صراحت شب 23 را به عنوان شب قدر معرفي و آن را افضل از شب هاي 19 و 21 دانسته اند.[4]
در بعضي از احاديث، از امام پرسيده اند: كدامين از 2 شب 21 و 23 قدر است؟
امام تعيين نكرده اند و فرموده اند: «چه مي شود بر تو اگر در هر دو شب خير انجام دهي»[5] و...
بنابراين روشن شد كه شب هاي 19 و 21 به عنوان احتمال شب قدر بودن در لسان روايات ذكر شده، نه به خاطر حضرت علي ـ عليه السّلام ـ هر چند فضل اين دو شب به خاطر قرار گرفتن شهادت حضرت در آن دو قطعاً بيشتر شده است.

ج) 23 افضل است يا 27
طبق گفتار بند ب، شب هايي كه احتمال قدر در آنها داده مي شد و يكي از آنها قطعاً شب قدر است،‌ به ترتيب افضليت عبارتند از: شب 19، 21 و 23 كه شب 23 افضل از دو شب ديگر بوده و بلكه طبق تصريح بعضي از احاديث، شب قدر همين شب است و مي دانيم كه در تمام طول سال شبي به فضليت شب قدر نمي رسد. بنابراين شب 23 از شب 27 و از تمام شب ها افضل خواهد بود. اما اينکه اهل سنت با وجود اين همه دلايلي که شيعه مي آورد چرا شب 27 را هم گاهي شب قدر مي دانند ؟ جواب همان است که در اول گفته شد ، يعني منع نوشتن روايت از يک سو و جعل احاديث خلفاي جور از سوي ديگر و از دست دادن اعتبار احاديث نقل شده ، همه دست بدست هم داده و در مسايلي اختلاف پيداشد.

نتيجه
1. نظر شيعه در مورد شب قدر و تعيين آن مشخص بوده و چون از ائمه ـ عليهم السّلام ـ يعني وارثان علم پيامبر به ما رسيده قطعاً صحيح مي باشد.
2. شب هاي 19 و 21 نيز طبق بعضي روايات احتمال شب قدر بودن داده مي شود.
3. شب 23 از تمام شب ها افضل است.


پي نوشت ها:
[1] . ر. ك: طباطبايي، سيد محمد حسين، ترجمه تفسير الميزان، مترجم سيد محمد باقر موسوي، دفتر انتشارات اسلامي، ج 20، ص 561.
[2] . ر. ك: كليني، الكافي، تهران، ‌دارالكتب الاسلاميه، 1365، هـ . ش، چاپ چهارم، ‌ج 4،‌ص 158، ح 8. وسائل الشيعه ، حر عاملي، مؤسسة آل البيت، چاپ اول،‌ج 10.
[3] . ر. ك: كافي، ج 3، ص 40 و ج 4، ص 154، مجلسي، بحارالانوار، بيروت، مؤسسة الوفاء، 1404 هـ ق، ج 94، ص 2 و 8.
[4] . ر. ك: بحارالانوار، ج 94، سيد بن طاووس، اقبال الاعمال، تهران، دارالكتب الاسلاميه، 1365 هـ ش، چاپ دوم، ص 190.
[5] . ر. ك: ‌طوسي، التهذيب، دارالكتب الاسلاميه، 1365 هـ ش، چاپ چهارم، ج 3،‌ص 58.

خداوند متعال علاوه بر سوره‌ قدر كه فضيلت شب قدر و نزول ملائكه و ... را مي‎رساند، در سوره دخان اين شب را که شب نزول قرآن كريم نيز هست چنين وصف مي‎كند:
ما قرآن را در شبي مبارك فرستاديم در شبي كه مقدرات الهي از سوي خداي حكيم در هر امر و حادثه‎اي مشخص مي‎گردد و اين امري از سوي ما و رحمتي است كه ما بر بندگان خويش مي‎فرستيم.[1]
و با نگاهي به روايات اسلامي به خوبي روشن مي‎شود كه شب قدر در امت‎هاي پيشين نيز بوده است و البته بايد گفت به خاطر فضيلت پيامبر اسلام بر همه انبياء و نيز نزول قرآن كريم در اين شب، فضيلت و اهميت شب قدر در اسلام نمود بيشتري پيدا كرده است. در روايتي از امام عليه السلام مي‎خوانيم:
خداوند شب قدر را در آغاز آفرينش دنيا و آن گاه كه اولين نبي و اولين وصي را آفريد، پديد آورد و در حقيقت چنين اراده كرده است كه در هر سال شبي باشد كه در آن تفسير امور تا سال آينده نازل شود و هر كسي كه اين حقيقت را انكار كند خدا را درباره علمش رد كرده است، زيرا پيامبران الهي قيام نمي‎كنند مگر آنكه درچنين شبي به آنها حجت داده شود. آري بخدا سوگند آدم نمرد مگر آنكه بر او وصي بود و بر هر يك از پيامبران بعد از آدم در اين شب [قدر] امر خدا مي‎آمد تا آن را به وصي بعد از خود واگذارد، برتري ايمان كسي كه به همه­ي «اِنّا اَنْزلنا» و تفسيرش ايمان بياورد بر كسي كه چون او نيست مانند برتري انسان بر حيوانات است.[2]
در روايت ديگري آمده است ابوذر غفاري از رسول خدا ـ‌ صلّي الله عليه و آله ـ  پرسيد: آيا شب قدر فقط در عهد پيامبران بوده و پس از آنها از بين مي‎رود؟ فرمود: نه چنين است، بلكه تا روز قيامت باقي است.[3]
در روايت ديگري نيز از رسول خدا ـ‌ صلّي الله عليه و آله ـ  نقل شده كه فرمودند: حضرت موسي در مناجاتي عرضه داشتند: پروردگارا قربت را خواهانم، خداوند فرمود: در بيداري شب قدر است. عرض كرد: رحمتت را خواستارم، فرمود: در رحم كردن بر بينوايان در شب قدر است، گفت: خدايا جواز عبور از صراط را مي‎خواهم پاسخ آمد در شب قدر صدقه ده. خدايا بهشت و نعمت‎هايش را مي‎خواهم، فرمود: در گرو تسبيح گفتن در شب قدر است. عرضه داشت: نجات از آتش دوزخ، خدا فرمود: استغفار در شب قدر. در پايان گفت: خدايا رضايتت را مي‌طلبم، فرمود: در شب قدر نماز بگذار.[4]
در تورات و انجيل موجود شبي به نام قدر وجود ندارد اما به جاي آن شب مقدس با اعمال مخصوص دارد كه به شب و عيد فصح يا فطير معروف است كه حضرت موسي در اين شب بني‎اسرائيل را به كارهايي وا مي‎داشتند و اين شب مقارن است با چند روز روزه گرفتن كه شباهت‎هايي به شب قدر دارد.[5]
در مسيحيت نيز اين شب مقدس شمرده مي‎شد و درباور آنها چون عيسي آخرين شامش را در اين شب خورد و فردايش به صليب كشيده شد و سپس زنده گشته به آسمان رفت، لذا از تقدس ويژه‎اي برخوردار شد و امروز به نام عشاء رباني يا شام آخر از اهميت ويژه‎اي در جامعه مسيحيت برخوردار است.[6]
اما در اين اديان اين شب را شب قدر نمي‎دانند بلكه با نام‎هاي همچون عيد فصح، شب پسح يا عيد فطير معروف است و نتيجه اين كه هر چند با نگاه به روايات اسلامي شب قدر از اول خلقت عالم امكان، بوده ولي در كتاب‎هاي  مقدس يهود و مسيح اثري از عنوان شب قدر ديده نشده و ممكن است علت آن تحريف‎هاي موجود در اين كتاب‎ها باشد و يا اينكه چون زبان اصلي كتاب مقدس عبري بوده شايد لفظ قدر معناي ديگري داشته است.
به هر حال در آثاري كه از يهوديت و مسيحيت در دسترس است شبي به نام قدر وجود ندارد يا حداقل ما پيدا نكرديم.

[1] . برگرفته از آيات ، 6 ـ 3 سوره دخان.
[2] . كليني، محمد ، كافي، تهران، دارالكتب الاسلاميه، 1365 هـ . ش، ج 1، ص 250 ، روايت 7.
[3] . مجلسي، محمد باقر، بحارالانوار، بيروت، مؤسسه الوفا، ج 25، ص 97 ، ب3.
[4] . شيخ حر عاملي، وسائل الشيعه، قم، مؤسسه آل البيت 1409 هـ . ق، ج 8 ، ص 20، ب 1 ، حديث 10019.
[5] . رك: كتاب مقدس، انگليس، ايلام، 2002 م، عهد قديم، سفر تثنيه، ب2، ، ش 7، و سفر خروج ب 12 ، ش 12 به بعدو سفر لاويان ب23.
[6] . همان، عهد جديد، انجيل يوحنا، ب 2 ش 12 به بعد و ب 11 ، ش 55، و اول قرنتيان ب 5، ش 7 ، ب 11، ش 20.

خداوند متعال علاوه بر سوره‌ قدر كه فضيلت شب قدر و نزول ملائكه و ... را مي‎رساند، در سوره دخان اين شب را که شب نزول قرآن كريم نيز هست چنين وصف مي‎كند:
ما قرآن را در شبي مبارك فرستاديم در شبي كه مقدرات الهي از سوي خداي حكيم در هر امر و حادثه‎اي مشخص مي‎گردد و اين امري از سوي ما و رحمتي است كه ما بر بندگان خويش مي‎فرستيم.[1]
و با نگاهي به روايات اسلامي به خوبي روشن مي‎شود كه شب قدر در امت‎هاي پيشين نيز بوده است و البته بايد گفت به خاطر فضيلت پيامبر اسلام بر همه انبياء و نيز نزول قرآن كريم در اين شب، فضيلت و اهميت شب قدر در اسلام نمود بيشتري پيدا كرده است. در روايتي از امام عليه السلام مي‎خوانيم:
خداوند شب قدر را در آغاز آفرينش دنيا و آن گاه كه اولين نبي و اولين وصي را آفريد، پديد آورد و در حقيقت چنين اراده كرده است كه در هر سال شبي باشد كه در آن تفسير امور تا سال آينده نازل شود و هر كسي كه اين حقيقت را انكار كند خدا را درباره علمش رد كرده است، زيرا پيامبران الهي قيام نمي‎كنند مگر آنكه درچنين شبي به آنها حجت داده شود. آري بخدا سوگند آدم نمرد مگر آنكه بر او وصي بود و بر هر يك از پيامبران بعد از آدم در اين شب [قدر] امر خدا مي‎آمد تا آن را به وصي بعد از خود واگذارد، برتري ايمان كسي كه به همه­ي «اِنّا اَنْزلنا» و تفسيرش ايمان بياورد بر كسي كه چون او نيست مانند برتري انسان بر حيوانات است.[2]
در روايت ديگري آمده است ابوذر غفاري از رسول خدا ـ‌ صلّي الله عليه و آله ـ  پرسيد: آيا شب قدر فقط در عهد پيامبران بوده و پس از آنها از بين مي‎رود؟ فرمود: نه چنين است، بلكه تا روز قيامت باقي است.[3]
در روايت ديگري نيز از رسول خدا ـ‌ صلّي الله عليه و آله ـ  نقل شده كه فرمودند: حضرت موسي در مناجاتي عرضه داشتند: پروردگارا قربت را خواهانم، خداوند فرمود: در بيداري شب قدر است. عرض كرد: رحمتت را خواستارم، فرمود: در رحم كردن بر بينوايان در شب قدر است، گفت: خدايا جواز عبور از صراط را مي‎خواهم پاسخ آمد در شب قدر صدقه ده. خدايا بهشت و نعمت‎هايش را مي‎خواهم، فرمود: در گرو تسبيح گفتن در شب قدر است. عرضه داشت: نجات از آتش دوزخ، خدا فرمود: استغفار در شب قدر. در پايان گفت: خدايا رضايتت را مي‌طلبم، فرمود: در شب قدر نماز بگذار.[4]
در تورات و انجيل موجود شبي به نام قدر وجود ندارد اما به جاي آن شب مقدس با اعمال مخصوص دارد كه به شب و عيد فصح يا فطير معروف است كه حضرت موسي در اين شب بني‎اسرائيل را به كارهايي وا مي‎داشتند و اين شب مقارن است با چند روز روزه گرفتن كه شباهت‎هايي به شب قدر دارد.[5]
در مسيحيت نيز اين شب مقدس شمرده مي‎شد و درباور آنها چون عيسي آخرين شامش را در اين شب خورد و فردايش به صليب كشيده شد و سپس زنده گشته به آسمان رفت، لذا از تقدس ويژه‎اي برخوردار شد و امروز به نام عشاء رباني يا شام آخر از اهميت ويژه‎اي در جامعه مسيحيت برخوردار است.[6]
اما در اين اديان اين شب را شب قدر نمي‎دانند بلكه با نام‎هاي همچون عيد فصح، شب پسح يا عيد فطير معروف است و نتيجه اين كه هر چند با نگاه به روايات اسلامي شب قدر از اول خلقت عالم امكان، بوده ولي در كتاب‎هاي  مقدس يهود و مسيح اثري از عنوان شب قدر ديده نشده و ممكن است علت آن تحريف‎هاي موجود در اين كتاب‎ها باشد و يا اينكه چون زبان اصلي كتاب مقدس عبري بوده شايد لفظ قدر معناي ديگري داشته است.
به هر حال در آثاري كه از يهوديت و مسيحيت در دسترس است شبي به نام قدر وجود ندارد يا حداقل ما پيدا نكرديم.

 
پي نوشت ها:
[1] . برگرفته از آيات ، 6 ـ 3 سوره دخان.
[2] . كليني، محمد ، كافي، تهران، دارالكتب الاسلاميه، 1365 هـ . ش، ج 1، ص 250 ، روايت 7.
[3] . مجلسي، محمد باقر، بحارالانوار، بيروت، مؤسسه الوفا، ج 25، ص 97 ، ب3.
[4] . شيخ حر عاملي، وسائل الشيعه، قم، مؤسسه آل البيت 1409 هـ . ق، ج 8 ، ص 20، ب 1 ، حديث 10019.
[5] . رك: كتاب مقدس، انگليس، ايلام، 2002 م، عهد قديم، سفر تثنيه، ب2، ، ش 7، و سفر خروج ب 12 ، ش 12 به بعدو سفر لاويان ب23.
[6] . همان، عهد جديد، انجيل يوحنا، ب 2 ش 12 به بعد و ب 11 ، ش 55، و اول قرنتيان ب 5، ش 7 ، ب 11، ش 20.

سپاه پاسداران انقلاب اسلامی امروز ۴۳ ساله شد، ۴۳ سال پیش در چنین روزی، یعنی دوم اردیبهشت سال ۱۳۵۸ هجری شمسی، امام خمینی (ره)، فرمان تاسیس «سپاه پاسداران انقلاب اسلامی» را صادر کرد. حراست و حفاظت از انقلاب اسلامی در مقابل دشمنان داخلی و خارجی وظیفه ای بود که به فرمان امام راحل بر عهده سپاه گذاشته شد و امروز بعد از ۴۳ سال بسیاری معتقدند سپاه پاسداران این وظیفه را به خوبی و به درستی انجام داده است.

* تشکیل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی نتیجه هوشمندی و درایت امام خمینی (ره) بود

 در ماه‌های اول انقلاب اسلامی نهاد‌های نظامی و انتظامی با از هم گسیختگی و از هم پاشیدگی مواجه شده بودند و تشکیل یک تشکیلات نظامی و مردمی برای حفاظت از انقلاب اسلامی در برابر انواع تهدیدات داخلی و خارجی ضروری بود و امام خمینی (ره) این ضرورت را به موقع و به خوبی درک کرده و فرمان تشکیل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی را صادر کرد.

از مهم ترین نیازهای انقلاب اسلامی پس از پیروزی، پیش گیری از فعالیت ناجوانمردانه ضد انقلاب در داخل و خنثی سازی توطئه های خارجی بود. در آن زمان، دستگاه دفاعی و امنیتی بازمانده از دوره پهلوی، به پاک سازی و بازسازی نیاز داشت. بر اساس همین نیاز، کمیته های انقلاب اسلامی با حضور و شرکت فعال مردم در مساجد به صورت خودجوش تشکیل شد. دولت موقت ابتدا تلاش داشت این نیروها را زیر سلطه خویش درآورد، ولی این تلاش با مخالفت افراد متعهد این تشکیلات روبه رو شد. در نهایت، این نهاد تازه تأسیس، زیر نظر حضرت امام قرار گرفت. ایشان هم در دوم اردی بهشت سال 1358، به صورت رسمی، فرمان تشکیل این نیرو را زیر نظر شورای انقلاب صادر کرد. درباره انتخاب نامی که نشان دهنده روح حاکم بر این نهاد باشد، بحث های فراوانی پدید آمد و در نهایت، این نهاد عنوان «سپاه پاسداران انقلاب اسلامی» به خود گرفت.

* مأموریت سپاه

در اساس نامه سپاه پاسداران که به تصویب شورای انقلاب رسیده، مبارزه قانونی با عوامل و جریان هایی که درصدد خراب کاری و براندازی نظام جمهوری اسلامی هستند یا با توسل به زور، می خواهند حاکمیت قوانین جمهوری اسلامی را از بین ببرند، از مأموریت های این نهاد شمرده شده است. از دیگر وظایف این ارگان، می توان به خلع سلاح کسانی که بدون مجوز قانونی، اسلحه دارند و همکاری با نیروهای انتظامی در مواقع لزوم برای برقراری نظم و امنیت و حاکمیت قانون در کشور اشاره کرد.

* مقابله با فتنه گروهک ها

سپاه هم زمان با توطئه های گروهک های ضد انقلاب و اعلام جنگ مسلحانه بر ضد نظام مقدس جمهوری اسلامی، به مقابله با این توطئه ها پرداخت و با کشف و انهدام خانه های تیمی، توطئه شوم دشمن را نقش بر آب کرد. در آغاز پیروزی انقلاب، ابرقدرت ها به دنبال از دست دادن منافع بی شماری که از چپاول ذخایر کشور ایران به دست می آوردند، به فکر شکست انقلاب از راه رویارویی نظامی افتادند. یکی از شگردهای آنان، استفاده از گروه های مزدور داخلی بود. آنان با حوادثی همچون ماجرای گنبد، غائله خوزستان و اغتشاش کردستان، می خواستند نظام مقدس جمهوری اسلامی را از درون متلاشی کنند. سپاه پاسداران بر اساس رسالتی که بر دوش داشت، یکی از نخستین نهادهایی بود که به سرکوب گروه های وابسته پرداخت.

* افزایش توان سپاه

سپاه پاسداران هنگامی تولد یافت که انقلاب اسلامی با انواع توطئه ها و شرارت های داخلی گروهک ها روبه رو بود. مقابله با این آفت ها، برای نهادی که هنوز آمادگی دفاعی لازم را به دست نیاورده بود، بدون یاری الهی، حمایت و رهبری حضرت امام خمینی رحمت الله، روحیه انقلابی و شهادت طلبی پاسداران و برخورداری از حمایت ملت ممکن نبود.

با گذشت زمان، توان مقابله سپاه با حوادث افزایش یافت و در برخورد با ترورها، آشوب ها و درگیری ها فعالانه شرکت کرد. سپاه پاسداران با توجه به ضرورت، در عرصه های انتظامی و امنیتی نیز فعال گردید و در کشف و انهدام خانه های تیمی منافقان، نقش مهمی ایفا کرد.

* حضور سپاه در عرصه سازندگی

پس از پذیرش قطع نامه 598، سپاه پاسداران افزون بر وظیفه اصلی خود که حفظ کیان اسلامی کشور بود، بر اساس فرمان مقام معظم رهبری، وارد میدان سازندگی کشور شد. هدف سپاه از ورود به این عرصه، استفاده بهینه از منابع و امکانات اقتصادی و عمرانیِ موجود در سپاه، مشارکت در اجرای برنامه های توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور، کسب تجربه و دانش فنی به منظور افزایش توان دفاعی سپاه، تداوم ارتباط سپاه و مردم و ایجاد بستر مناسب برای مشارکت نیروهای متخصص بسیجی در توسعه کشور بود.

البته هم زمان با پیروزی انقلاب اسلامی و از همان روزهای نخست، موضوع سازندگی کشور از سوی بنیان گذار انقلاب اسلامی به عنوان یکی از اصلی ترین برنامه ها مطرح شد. به دنبال تأکید حضرت امام خمینی رحمت الله ، موضوع سازندگی در جنبه های گوناگون سرلوحه امور قرار گرفت. دیری نپایید که کینه ورزی دشمنان انقلاب و اسلام، این تحول را نشانه رفت و آثار کارشکنی، ابتدا با درگیری های داخلی و سپس با تحمیل جنگ و صدها توطئه خرد و کلان دیگر، بر ضد نظام نوپای انقلاب اسلامی شدت گرفت.

پس از فراغت از جنگ، قرارگاه سازندگی خاتم الانبیاء صلی الله علیه و آله سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، در راه مأموریت دفاع از دستاوردهای انقلاب اسلامی و توسعه همه جانبه کشور، وارد عرصه سازندگی شد. این مرکز با اجرای طرح های بزرگ ملی و محلی در زمینه های گوناگون، مانند سد سازی، جاده سازی، زه کشی و احداث کانال، ساخت تصفیه خانه، احداث خطوط انتقال آب و گاز و نفت، ساخت سازه های شناور، بندر، اسکله و موج شکن، ساخت پالایشگاه، احداث تونل، سازه های زیرزمینی، مخازن نفت و آب، حمل و نقل، معدن، کشاورزی، خدمات مشاوره ای و... ، کمک به دولت جمهوری اسلامی و خدمت به مردم را هدف خود قرار داد.

* سپاه و رسالت فرهنگی

اگرچه سپاه برای مقابله با انواع تهدیدهای موجود، هویتی نظامی یافت، ولی نظامی گری، در واقع یکی از جنبه های وجودی این نهاد مقدس را تشکیل می داد. پاسداری از دستاوردهای انقلاب اسلامی در همه شئون کشور، اصلی ترین مأموریتی بود که از روزهای نخست از سوی حضرت امام خمینی رحمت الله و دیگر مسئولان کشور بر عهده سپاه گذاشته شد.

در دهه اخیر که دشمنان بیداری اسلامی، دایره تهدیدهای خود را در حوزه فرهنگ، متمرکز و سطح عملیات روانی خویش را گسترده کرده است، اندیشه ای مقدس در سطح فرماندهان عالی سپاه شکل گرفت که به فعالیت های فرهنگی معتقد است. این دیدگاه که از حساسیت اوضاع فرهنگ جهانی و تهدیدهای بر ضد جهان اسلام سرچشمه می گیرد، می کوشد فعالیت های فرهنگی سپاه را به عنوان یکی از مأموریت های اصلی این نهاد در کنار مأموریت های دیگر ببیند.

* افتخارآفرینی های سپاه

سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در مدت زمانی کوتاه، شگفتی جهانیان را برانگیخت. نهادی که هیچ گونه پیشینه نظامی گری نداشت و از آموزش های کلاسیک دانشکده های نظامی بی بهره بود، چنان افتخارهایی آفرید که عظمت آنها را در ژرفای سخن معمار انقلاب اسلامی، حضرت امام خمینی رحمت الله می توان یافت، آنجا که اداره کشور وابسته به وجود سپاه گردید: «پاسدارها اگر نباشند، ... کی می تواند این مملکت را اداره کند؟» و آنجا که پاسدار بودن آرزوی امام شد: «ای کاش من هم یک پاسدار بودم» و چه افتخاری بالاتر از این!

* فعالیت های سپاه در یک نگاه

سپاه پاسداران انقلاب اسلامی افزون بر جنبه دفاع در برابر دشمن، ضریب امنیت اجتماعی کشور را با ایجاد روحیه امیدواری افزایش داد و معادله های دشمنان را در ایجاد تهدید نظامی بر ضد نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران بر هم زد.

بخشی از عملکرد این نهاد در راه حفظ دستاوردهای بلند انقلاب اسلامی عبارت است از حضور در دفع غائله گنبد و ترکمن صحرا، جلوگیری از سقوط شهرهای سنندج، پاوه و نقده به دست گروهک های ضد انقلاب، برقراری امنیت در مرزهای شمال غرب کشور، مقابله با غائله سیستان و بلوچستان و جلوگیری از سقوط شهر زاهدان، خنثی سازی فتنه گروهک خلق مسلمان در تبریز، مقابله با توطئه های منافقان در خارج از کشور، ایجاد شبکه اطلاعاتی و امنیتی مناسب که مبنایی برای تشکیل وزارت اطلاعات شد، مشارکت در بازسازی کشور و... .

* نمایش شایستگی‌ها و توانایی‌های سپاه

دوران دفاع مقدس، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی با اینکه چندسال بیشتر تشکیلش نمی گذشت،  شایستگی‌ها و توانایی‌های واقعی خود را به رخ کشید و در عقب راندن نیرو‌های متجاوز رژیم بعث و شکست توطئه‌های دشمنان، نقش مهمی داشت.

بعد از دوران جنگ نیز سپاه همواره در دفاع از کشور، نظام و ملت در مقابل دشمنان قسم خورده، در خط مقدم بوده و بسیاری از توطئه های پیچیده دشمنان به دست جوانان و نیروهای مقتدر سپاه خنثی و نابود شده است.

شاید هیچ کس فکر نمی‌کرد سازمانی نوپایی که برای حفاظت از انقلاب ملت ایران تشکیل شده بتواند در مدت‌ زمانی کوتاه و تنها چند سال پس از تأسیسش در مقابل انواع تهدیدات پیچیده داخلی و خارجی علیه نظام اسلامی ایستادگی و با آنها مقابله کند.

سپاه پاسداران در صیانت از اصول و آرمان‌های انقلاب اسلامی، توانسته‌ است ضمن خنثی‌سازی توطئه‌ها و نقشه‌های شیطانی نظام سلطه و صهیونیسم از جمله فتنه داعش و تروریسم تکفیری، تهدیدات و خطرات را از ایران اسلامی و منطقه دور سازد.

سپاه همچنین کارآمدی خود را در عرصه‌ پیشرفت‌های دفاعی به شایستگی نشان داده و همگام با سایر نیروهای مسلح، پایه‌های اقتدار ملت ایران را تقویت و در مسیر اعتلای نظام اسلامی گام برداشته است.

امروز سپاه با اشراف اطلاعاتی بر تحولات منطقه‌ای و تحرکات قدرت‌های فرامنطقه‌ای، با تکیه برظرفیت‌های دفاعی و بازدارنده، در مقابله با تهدیدات از آمادگی‌های همه‌جانبه برخورداراست و هرگونه خطای محاسباتی دشمنان را با پاسخ قاطع، سخت و پشیمان‌کننده روبرو خواهند ساخت. 

* سربلندی سپاه در آرمون مقابله با کرونا

در شرایط امروز که کشور با ویروس کرونا دست و پنجه نرم می کند و در روزهایی که بیمارستان ها پر بود از مبتلایان به کرونا، سپاه پاسداران در آزمون بزرگ خدمت‌رسانی در مبارزه با بیماری کرونا و کمک مومنانه به مردم و آسیب‌دیدگان با سربلندی بیرون آمد و در کنار سایر نهادها، جلوه دیگری از مسئولیت پذیری در برهه‌های حساس را به نمایش گذاشته است.

ساخت بیمارستان های موقت، تولید و توزیع انبوه انواع تجهیزات بهداشتی همچون ماسک، موادضدعفونی کننده و....، خدمات رسانی به محرومان در کرونا، حضور گسترده در رزمایش کمک مومنانه و..... بخشی از اقداماتی است که سپاه در دوران کرونا برای مقابله با این ویروس داشت.

* سپاه پاسداران در آینه کلام امام خمینی رحمت الله

امام خمینی رحمت الله در بخشی از سخنان خود در حمایت از سپاه پاسداران انقلاب اسلامی فرمود: «من از سپاه راضی هستم و به هیچ وجه نظرم از شما برنمی گردد. اگر سپاه نبود، کشور هم نبود. من سپاه پاسداران را بسیار عزیز و گرامی می دارم. چشم من به شماست. شما هیچ سابقه ای جز سابقه اسلامی ندارید».

ایشان همچنین درباره نقش سپاه در پشتیبانی از جمهوری اسلامی فرمود: «سپاه پاسداران که رُکنی بزرگ در پیروزی انقلاب اسلامی است، با اقتدا به مولای خود سید مظلومان ـ علیه الصلوة والسلام ـ نجات بخش ملت ایران و اسلام عزیز از شب های تاریک و ظلمانی ستمشاهی بود و در پاسداری از انقلاب و هدف های آن، عاملی مؤثر و رُکنی رکین بوده و هست».

* سپاه پاسداران در سایه سار کلام رهبر

رهبر معظم انقلاب اسلامی، حضرت آیت اللّه خامنه ای درباره جایگاه سپاه در نظام جمهوری اسلامی ایران می فرماید: «سپاه در تاریخ شناخته شده خود ما، یک پدیده کم نظیر و شاید بی نظیر است؛ یعنی سپاه، موجودی است که ولادت و رشد و نمای آن در صحنه انقلاب، آن هم در عرصه دشوارترین آزمون های انقلاب بود».

ایشان در جای دیگر می فرماید: «سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، در سایه روحیه انقلابی و معنویتی که از سرچشمه جوشان دل منوّر و روح مصفای آن امام عارفان و قُدوه صالحان، پیوسته می جوشید و بیش از همه، جوانان رزمنده و خالص سپاه و بسیج را سیراب می کرد، توانست نقش تعیین کننده ای در دفع حمله ایادی استکبار به جمهوری اسلامی، ایفا... و حفظ و استمرار نظام را تضمین کند».

* لزوم هوشیاری در مقابل فتنه های دشمنان

نگاهی به عملکرد سپاه در دفاع از کشور، مردم و نظام اسلامی و همچنین نقش سپاه در خنثی کردن و نابودی توطئه های دشمنان از ابتدای انقلاب تا کنون و همچنین توانمندی سپاه در طراحی و ساخت سلاح ها و تجهیزات فوق مدرن نظامی که همه گویای موفقیت های روزافزون این نهاد افتخارآفرین است، باعث شده تا هر روزه دشمنان با استفاده از ترفندهای مختلف علیه این نهاد مردمی توطئه کنند. یکی از ترفندهای امروز دشمنان بعد از اینکه از مقابله رو درو با سپاه ناامید شدند، تخریب چهره مسئولان این نهاد خدمتگزار است و در این مسیر دست به هر کاری می زنند برای همین ضرورت دارد مردم در مقابل این ترفندها با بصیرت و هوشیاری کامل عمل کنند که تا امروز نیز همین گونه بوده است.

روزنامه فرامنطقه‌ای رای الیوم در یادداشتی به قلم عبدالباری عطوان، نویسنده و تحلیلگر سرشناس جهان عرب نوشت: یک دوست شوخ طبع مصری دائما به شوخی می گفت که خداوند متعال خواست که دولت اسرائیل در خاک فلسطین برپا شود نه در اوگاندا یا کانادا همانطور که آن جا نیز پیشنهاد شده بود، زیرا خداوند قدرت و توانایی مردم فلسطین در مقاومت را می دانست و اگر ملت دیگری را برای این ماموریت انتخاب می کرد اسرائیلی ها در امنیت و ثبات و آسایش کامل و بدون هیچ جنگی زندگی می کردند.

نویسنده آورده است: این روزها که من و میلیون ها فرد دیگر حماسه نبردهای شدید مردم فلسطین با نیروهای اشغالگر اسرائیل در صحن مسجدالاقصی و اطراف آن را دنبال می کنیم، یاد این مقوله دوست مصری افتادم؛ نبردهایی که قبل از آن شاهد چهار عملیات استشهادی در چهار شهر مختلف در سرزمین های اشغالی و کشته شدن ۱۴ عنصر صهیونیستی و زخمی شدن افراد دیگر و همچنین شهادت ۵ فلسطینی انجام دهنده عملیات مذکور بودیم.

در این یادداشت آمده است: اتفاقات طوفان الاقصی که تا به امروز نیز ادامه دارد، اقدامات سرکوبگرانه اسرائیلی ها را در برابر چشمان همه دنیا برملا کرد و نقشه تندروهای یهودی مورد حمایت ارتش در مراسم "ذبح قربانی" در مسجد الاقصی را با شکست مواجه کرد، همچنین گروه‌های مقاومت در نوار غزه تهدید کردند که در صورت تداوم این مراسمات تحریک آمیز صدها و چه بسا هزاران موشک به سوی تل آویو و قدس اشغالی شلیک خواهند کرد و اگر وساطت مصری ها در پی خواهش و تمنای اسرائیلی ها نبود اوضاع کنونی متفاوت تر بود. موشکی که روز دوشنبه از نوار غزه پرتاب شد هشداری در راستای جدی بودن تهدیدات مردان مقاومت بود بنابراین آتش هنوز زیر خاکستر است و ده روز آخر ماه مبارک رمضان همچنان باقی مانده است و در سایه اوج گیری روحیه انتقام و شهادت طلبی همه احتمالات وارد است.

در دو روز گذشته دو تحول مهم رخ داد که مقامات و شهرک نشینان صهیونیستی را به رعب و وحشت انداخت؛ رویداد اول شلیک موشک زمین به هوای "استریلا" توسط گردان های عزالدین قسام، جناح نظامی جنبش حماس علیه جنگنده های اسرائیل است که صبح روز سه شنبه علیه نوار غزه هجوم آورده بودند. هجوم جنگنده های اسرائیلی در پاسخ به موشکی بود که شهرک صهیونیستی کیسوفیم را هدف قرار داده بود و از زمان آغاز درگیری های عربی- اسرائیلی، اولین بار است که موشک "استریلا" وارد میدان نبرد شد.

رویداد مهم دیگر رصد پهپاد "کمان ۲۲" است؛ پهپادی که در رزمایش نظامی ایران به مناسبت روز ارتش از آن رونمایی شد، این پهپاد می تواند در فاصله ۳۰۰۰ کیلومتری پرواز کند و اهداف خود را با دقت مورد اصابت قرار دهد و رصد کردن آن نیز سخت است، چه بسا هشدارهای ابراهیم رئیسی، رئیس جمهور ایران مبنی بر هدف قرار دادن عمق اسرائیل در صورت تعرض به ایران در همین راستا باشد.

در بخش دیگری از این یادداشت آمده است: موشک های ضدتانک "کورنت" که ساخت سوریه و روسیه هستند، تانک "مرکاوا" که اسطوره و افتخار صنعت اسرائیل است را نابود کرد و در طی ۱۰ سال گذشته مانع نفوذ در نوار غزه شد. به نظر می رسد موشک "استریلا" که ساخت روسیه است مانع حملات جنگنده های اسرائیل در نوار غزه در آینده خواهد شد و این موشک های دوش پرتاب بهتر از موشک های "استینگر" آمریکایی است که نقش مهمی در پیروزی نیروهای افغان در جنگ افغانستان داشتند.

نویسنده آورده است: پهپاد ایرانی "کمان ۲۲" موجب نگرانی موسسه نظامی اسرائیل شده است زیرا به راحتی می تواند به عمق اسرائیل برسد و ایران صدها موشک از این نوع دارد، همچنین تکنولوژی ساخت این پهپاد ممکن است به گروه های مقاومت در نوار غزه، حنوب لبنان، صنعا و بغداد برسد و در کنار تکنولوژی موشک های بالستیک و بالدار قرار گیرد؛ موشک هایی که در جنگ یمن قدرتنمایی کردند، گنبدهای آهنین را با شکست مواجه کردند و اسطوره صهیونیست را در نوار غزه و جنوب لبنان سرنگون کردند.

در پایان این یادداشت آمده است: مردم فلسطین در بیت المقدس با تروریسم شهرک نشینان صهیونیست مقابله کردند و مراسم قربانی آنها را برهم زدند و روزی خواهد رسید که مقاومت غزه و جنوب لبنان و صنعا و عراق خود دولت اشغالگر اسرائیل را "قربانی" خواهد کرد و به امید خدا با توجه به تداوم سرکشی ها و کشت و کشتارها و عملیات تحقیر آمیز علیه مردم فلسطین و دو امت عربی و اسلامی، این روز به سرعت خواهد رسید.

حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه کشورمان و فیصل مقداد وزیر امور خارجه سوریه تلفنی درباره موضوعات مورد اهتمام مشترک در عرصه دوجانبه و برخی مسائل منطقه ای و بین المللی گفت‌وگو کردند.

وزیر امور خارجه کشورمان با ابراز خشنودی از تداوم همکاری ها در سطوح مختلف و اهتمام خاص دو کشور بر توسعه روابط ، از برگزاری  کمیسیون عالی مشترک با هدف سرعت بخشی به مناسبات اقتصادی بویژه در بخش خصوصی استقبال  کرد. 

امیرعبداللهیان در ادامه ضمن اعلام محکومیت شدید هتک حرمت مکان مقدس مسجدالاقصی توسط رژیم صهیونیستی خاطر نشان کرد: ما هر روز شاهد جنایات صهیونیست ها در مسجد الاقصی هستیم.

رئیس دستگاه دیپلماسی کشورمان در ادامه ابراز امیدواری کرد که در آستانه روز جهانی قدس، پیام قوی و محکمی از جانب دولتها و پارلمانهای جهان اسلام و آحاد ملت های مسلمان در دفاع از فلسطین و قدس شریف و محکومیت تجاوزات صهیونیست‌ها ابراز شود.

وزیر امور خارجه کشورمان در بخش دیگری از این گفتگو درباره روند مذاکرات هسته ای خاطر نشان کرد: تبادل پیام ها بین ما و آمریکایی ها از طریق اتحادیه اروپا در حال انجام است و در این مسیر بارها تاکید کرده ایم که جمهوری اسلامی ایران نه به زیاده خواهی ها توجه دارد و نه از خطوط قرمز خود حاضر به عقب نشینی است. وی افزود: مسیر دیپلماسی بخوبی کار می کند و از رسیدن به توافق خوب و پایدار دور نشده ایم. 

فیصل مقداد، وزیر امور خارجه سوریه نیز ضمن ابراز خشنودی از روابط عالی دوجانبه، آمادگی دمشق را برای برگزاری هر چه سریع تر کمیسون عالی مشترک برای توسعه همکاری ها اعلام کرد.

وزیر امور خارجه سوریه همچنین جنایات صهیونیست ها و هتک حرمت مسجد الاقصی را شدیداً محکوم کرد و از نقش و‌ موضع اصولی رهبری و دولت و مردم جمهوری اسلامی ایران در حمایت از مقاومت فلسطین قدردانی کرد.

فیصل مقداد افزود: اعلام روز قدس از سوی امام خمینی(ره) باعث شد یک رویداد جهانی شکل بگیرد که هر انسان شریف و صاحب کرامتی آن را ارج می نهد.

وزیر امور خارجه سوریه در پایان، سلام ها و تبریکات رئیس جمهور سوریه به مناسبت ماه مبارک رمضان و عید فطر را به مقام معظم رهبری، رئیس جمهور و ملت عزیز ایران ابلاغ کرد.