صرفه جویی به مفهوم مصرف چیزی به شکل درست و مناسب آن است. این مساله برای ایجاد تعادل میان درآمد و هزینه بسیار مهم و اساسی است و در حوزه اقتصاد خانواده نیز می تواند تاثیرگذار و سرنوشت ساز باشد. با این همه، صرفه جویی علاوه بر اینکه در حوزه اقتصاد شخصی معنا و مفهوم می یابد در حوزه اقتصاد عمومی نیز معنا دارد.
بر همین اساس است که امام خمینی (رحمه الله) مصرف زیاد و بیش از نیاز در آب و برق را نه تنها نادرست و حرام می داند، بلکه آن را ضمان آور دانسته و شخص را نسبت به جامعه مدیون می شمارد.
قرآن نیز به این مساله از ابعاد مختلف پرداخته است؛ زیرا قرآن کتاب هدایت و راهنمایی آدمی به سوی کمال است و به مساله اقتصادی که ارتباط تنگاتنگی با مساله آسایش و آرامش دارد، توجه داشته و برای این که انسان در مسیر کمالی حرکت کند، به مساله اقتصاد و روش های مناسب و درست کسب درآمد و هزینه های آن نیز پرداخته است. بازخوانی نگرش و تحلیل قرآن می تواند در این زمینه برای دست یابی به شیوه های درست کمک کند.

مفهوم صرفه جویی

در علم اقتصاد چون سخن از تولید و توزیع و مصرف است، واژه صرفه جویی به معنای مصرف درست و مناسب چیزی است که در اختیار شخص قرار دارد و در ازای آن کار و یا هزینه ای پرداخت شده است. بنابراین صرفه جویی در ارتباط با مصرف چیزی است که دارای مالیت می باشد و انسان در قبال آن کار و یا هزینه ای می پردازد.

صرفه جویی، کم مصرف کردن نیست

عده ای صرفه جویی را به معنای کم مصرف کردن معنا کرده اند، ولی به نظر می رسد این معنا نمی تواند اقتصادی باشد؛ زیرا هدف از تولید یک شیء اقتصادی، مصرف آن است و مصرف چیزی زمانی به وقوع می پیوندد که آدمی به آن نیاز داشته باشد و با مصرف آن چیز نیازی از نیازهای وی برآورده می شود. بنابراین شخص لازم است تا در حد نیاز و برآورد آن، چیزی را مصرف نماید و کم مصرف کردن نمی تواند نیاز وی را برآورده سازد، مگر آن که در مساله نیاز به نیازهای اساسی و نیازهای غیر اساسی و یا نیازهای لازم و غیر لازم توجه داده شود. در این صورت می توان گفت که مصرف چیزی می بایست در حد برآورد نیازهای اساسی و لازم باشد.

دیدگاه اقتصاددانان درباره صرفه جویی

به هرحال صرفه جویی ارتباط تنگاتنگی با مسأله مالیت و مقدار تولید و توزیع دارد. هر چیزی که ازنظر مالی ارزشمند و از نیاز بشر به آن بیش تر باشد درباره نحوه و چگونگی مصرف آن نیز مسایل و مطالب بیش تری مطرح می شود.
اقتصاددانان درباره نحوه مصرف به این نکته توجه می دهند که مراد از صرفه جویی، کم مصرف کردن نیست؛ زیرا می بایست در هر چیزی که بخشی از نیاز آدمی را برطرف می سازد به مقدار موردنیاز از آن استفاده کرد. بنابراین شخص می بایست در حد نیاز طبیعی خود از هر چیز اقتصادی استفاده کند. تنها مسأله ای که اقتصاددانان آن را مطرح می سازند این است که در زمان بحران های اقتصادی و کاهش توزیع و یا تولید چیزی، می بایست به حد اقل بسنده کرد و درحد رفع حاجت و نیاز ضروری از آن استفاده نمود تا فرصت بیش تری به دیگران داده شود.
در حقیقت در زمان بحران سخن از مصرف درحد ضرورت و رفع نیاز است ولی این بدان معنا نیست که شخص آن چیز را کم مصرف کند. صرفه جویی در این زمان به شکل ضرورت خود را تحمیل می کند و اگر در زمان های دیگر صرفه جویی به معنای مصرف درست و متناسب از کالای اقتصادی است در زمان بحران این نکته از جهات دیگر مورد تأکید قرار می گیرد تا شخص به حد ضرورت بسنده کرده و به قول معروف به مستحبات نپردازد.
به سخن دیگر صرفه جویی در همه حال و هر زمانی چه بحران و چه غیربحران به معنای مصرف درست کالای اقتصادی همانند آب و برق است، ولی در زمان بحران تنها برآورد نیازها درحد ضرورت به معنای صرفه جویی است که نوعی محدودیت را نیز سبب می شود که تحمیلی از سوی بحران است.
بنابراین صرفه جویی ازنظر اقتصاددانان به معنای استفاده درست و مناسب از کالای اقتصادی و بهره وری و آگاهی نسبت به نیازهای واقعی است.

قرآن و صرفه جویی

اصولا نگاه قرآن به مسئله اقتصادی نگاهی در راستای بهره وری مناسب و درست از امکانات و وسایلی است که خداوند در اختیار بشر به طور مستقیم و یا با تولید و کار قرار داده است. از این رو از مردم می خواهد که هر چیزی را درست و به شکل مناسب آن مورد استفاده قرار داده و از اتراف و تبذیر و عدم بهره مندی از آن خودداری ورزند.
به سخن دیگر در اسلام همواره سخن از اقتصاد است. اقتصاد که از واژه قصد گرفته شده به معنای میانه روی و اعتدال است. از این رو بنیاد امور در حوزه تولید و توزیع و مصرف کالا در بینش و نگرش قرآنی میانه روی است.
هرگونه رفتارهای بیرون از این چارچوب از نظر قرآن نه تنها نادرست و نابهنجار، بلکه گناه و گاه جرم قانونی تلقی می شود. همان گونه که زیاده روی و اتراف و اسراف و تبذیر امری مردود و نادرست و گناه شمرده شده است، همینطور عدم استفاده از نعمت های حلال خداوند و عدم بهره مندی از آن در راستای آسایش و آرامش و کمال، امری مذموم و ناپسند دانسته شده و شخص مورد نکوهش و توبیخ قرار گرفته است که چرا حلال خدا را بر خود حرام می سازد و از آن ها بهره مند نمی شود؟
خداوند در آیاتی چون «... كُلُواْ مِن ثَمَرِهِ إِذَا أَثْمَرَ وَ ءَاتُواْ حَقَّهُ يَوْمَ حَصَادِهِ وَ لَا تُسرِْفُواْ إِنَّهُ لَا يحُِبُّ الْمُسرِْفِين» (141 سوره انعام) از مردم می خواهد که از اسراف و تبذیر دوری ورزیده و هزینه های خویش را در چارچوب اعتدالی قرار دهند. در آیه «... و كُلُواْ وَ اشرَْبُواْ وَ لَا تُسرِْفُواْ  إِنَّهُ لَا يحُِبُّ الْمُسرِْفِين» (31 سوره اعراف) از مردم می خواهد که از نعمت های خداوند استفاده کرده و از آن بخورند و بیاشامند ولی اسراف نکنند؛ زیرا اسراف امری ناپسند در نزد خداوند است و اهل اسراف را خداوند دوست نمی دارد.

ضرورت اعتدال در مصرف

آیه 141 سوره انعام به مسئله اعتدال در مصرف اشاره دارد که همان معنای صرفه جویی و بهینه سازی مصرف در اقتصاد امروز جهان است. خداوند در این آیه اعتدال در مصرف و دوری از اسراف و تبذیر را اصلی مهم در هزینه کرد اموال اقتصادی برشمرده و در آیه 31 سوره اعراف و نیز 26 سوره اسراء و همچنین 67 سوره فرقان برآن تأکید می ورزد.

درحقیقت ازنظر اسلام و قرآن، اعتدال در مصرف و میانه روی و صرفه جویی به معنای مصرف درست و متناسب، اصلی اساسی و از اصول نخستین اقتصاد اسلامی می باشد که مؤمنان برای دست یابی به کمال شخصی و جمعی و امت اسلامی برای رسیدن به جامعه نمونه و برتر می بایست آن را در نظام اقتصادی خویش درنظر گیرند.
از آن جایی که قرآن کتاب هدایت آدمی و جامعه بشری به سوی تعالی و کمال است، برنامه ها و نظام اقتصادی آن نیز در همین چارچوب می باشد. از این رو خداوند بر لزوم وسیله قرار گرفتن ابزارهای اقتصادی برای تحصیل امر معنوی واخروی تأکید می کند و می کوشد تا با جمع میان دنیا و آخرت در حوزه اقتصادی مردم را به سوی کمال سوق دهد.(1)

اگر از نظر اسلام، سلامت اقتصادی و پرهیز از فسادانگیزی در حوزه اقتصادی (2) و تصحیح روابط اقتصادی جامعه، هم پای مسایل اعتقادی و عبادی در صدر برنامه های پیامبران قرار دارد (3) این امر نمی تواند جز با صرفه جویی و بهینه سازی مصرف همراه باشد؛ زیرا اقتصاد در هرحال بستری برای تکامل بشری است و به عنوان هدف ابزاری و یا میانی مطرح می باشد که می بایست آدمی با بهترین شیوه مصرف و استفاده درست و مناسب، خود را در جایی قرار دهد که بتواند رشد و کمال خویش را ادامه دهد. از این رو همان اندازه که اسراف و اتراف و تبذیر، زشت و ناپسند است، استفاده نکردن درست از نعمت های خداوندی نیز به معنای نادیده گرفتن ابزارهای کمالی است.

ازنظر قرآن، اقتصاد و ثروت مایه قوام جامعه است (4) و امور ا قتصادی و معیشتی مردم جایگاهی مهم در حد مسایل اعتقادی و عبادی دارد (5) و براین اساس می بایست همگان، از شخص و جامعه و دولت، در مسیر اقتصاد سازنده و مثبت حرکت کنند تا فرصت های برابر برای همگان جهت دست یابی به همه ابزارهای رشد و تکامل فراهم آید. بنابراین هرکسی که با مصرف زیاد و اتراف و تبذیر و اسراف بخشی از ابزارهای رشدی و کمالی را از میان ببرد، می بایست پاسخ گوی خدا و جامعه انسانی باشد.

صرفه جویی در بحران

چنان که گفته شد صرفه جویی در زمان بحران معنا و مفهوم تازه ای پیدا می کند. اگر جامعه ای دچار بحران در یک یا چند کالای اقتصادی شد، می بایست همگان چنان تلاش کنند تا از آن برهند. در این زمان است که صرفه جویی گاه به معنای مصرف کم در حد اعتدال و میانه است که تنها نیازهای اساسی و اصلی شخص و یا جامعه پاسخ داده شود.
در آیات «قَالَ تَزْرَعُونَ سَبْعَ سِنِينَ دَأَبًا فَمَا حَصَدتمُ‏ْ فَذَرُوهُ فىِ سُنبُلِهِ إِلَّا قَلِيلًا مِّمَّا تَأْكلُُون - ثمُ‏َّ يَأْتىِ مِن بَعْدِ ذَالِكَ سَبْعٌ شِدَادٌ يَأْكلُْنَ مَا قَدَّمْتُمْ لهَُنَّ إِلَّا قَلِيلًا مِّمَّا تحُْصِنُونَ» (48-47 ، یوسف) خداوند به ضرورت صرفه جویی در زمان بحران های اقتصادی اشاره می کند و در بر لزوم برنامه ریزی ازسوی دولت مردان برای مقابله و یا حل بحران های اقتصادی تأکید می ورزد.
این آیات ضمن اشاره به مسئولیت های دولت نشان می دهد که عوامل طبیعی بوجودآورنده بحران نمی تواند توجیه گر رفتارهای دولت باشد و دولت ها موظف هستند که حتی برای شرایط فوق العاده چون خشکسالی برنامه ریزی کنند.
بنابراین بهره مندی از ابزارهای پیش بینی اوضاع و آمادگی دایمی برای حالت های فوق العاده، از ضروریات و مسئولیت های دولت است که در آیه مورد اشاره قرار گرفته است.
لزوم جیره بندی از ارزا ق و کالاهای اقتصادی در وضعیت کمبود و تنگناهای اقتصادی از مطالبی است که در آیات 60 سوره بقره و نیز 160 سوره اعراف بدان توجه داده شده است.
لزوم نظارت حکومت و دولت بر امور اقتصادی از تولید گرفته تا توزیع و مصرف آن ازجمله وظایف و مسئولیت های دولت است که در آیه 47 و 55 سوره یوسف آمده است.(6) مدیریت توزیع و اصلاح در تولید و توزیع و مصرف به عنوان وظایف پیامبران و دولت های اسلامی امری است که در آیات مختلف به ویژه 84 تا 86 سوره هود (7) و آیات دیگر بدان اشاره شده است.
از همه این مطالب و بسیاری مطالب و آیات دیگر که در حوصله این نوشتار نیست می توان دریافت که وظیفه همگانی ایجاب می کند تا در مصرف درست و بهینه کالاهای اقتصادی تلاش کنیم و هریک از ما موظف است تا براساس چارچوب های مورد پذیرش اقتصادی عمل کند و در مصرف کالای اقتصادی زیاده روی و اسراف نکند.

نویسنده: باقر علیخانی
___________________________
پی نوشت:

1. «رَبَّنَا ءَاتِنَا فىِ الدُّنْيَا حَسَنَةً وَ فىِ الاَخِرَةِ حَسَنَةً وَ قِنَا عَذَابَ النَّار»(بقره، 201).
2. «وَ يَاقَوْمِ أَوْفُواْ الْمِكْيَالَ وَ الْمِيزَانَ بِالْقِسْطِ وَ لَا تَبْخَسُواْ النَّاسَ أَشْيَاءَهُمْ وَ لَا تَعْثَوْاْ فىِ الْأَرْضِ مُفْسِدِين»(هود، 85).
3. «فَأَوْفُواْ الْكَيْلَ وَ الْمِيزَانَ وَ لَا تَبْخَسُواْ النَّاسَ أَشْيَاءَهُمْ وَ لَا تُفْسِدُواْ فىِ الْأَرْضِ بَعْدَ إِصْلَاحِهَا  ذَالِكُمْ خَيرٌْ لَّكُمْ إِن كُنتُم مُّؤْمِنِين»(اعراف، 85).
4. «وَ لَا تُؤْتُواْ السُّفَهَاءَ أَمْوَالَكُمُ الَّتىِ جَعَلَ اللَّهُ لَكمُ‏ْ قِيَامًا وَ ارْزُقُوهُمْ فِيهَا وَ اكْسُوهُمْ وَ قُولُواْ لَهُمْ قَوْلًا مَّعْرُوفًا»(نساء، 5).
5. «وَ ءَاتىَ الْمَالَ عَلىَ‏ حُبِّهِ ذَوِى الْقُرْبىَ‏ وَ الْيَتَامَى‏ وَ الْمَسَاكِينَ وَ ابْنَ السَّبِيلِ وَ السَّائلِينَ وَ فىِ الرِّقَابِ وَ أَقَامَ الصَّلَوةَ وَ ءَاتىَ الزَّكَوةَ»(بقره، 177).
6. «قَالَ اجْعَلْنىِ عَلىَ‏ خَزَائنِ الْأَرْضِ إِنىّ‏ِ حَفِيظٌ عَلِيم»(یوسف، 55).
7. «وَ لَا تَنقُصُواْ الْمِكْيَالَ وَ الْمِيزَانَ إِنىّ‏ِ أَرَئكُم بخَِيرٍْ وَ إِنىّ‏ِ أَخَافُ عَلَيْكُمْ عَذَابَ يَوْمٍ مُحيط»(هود، 84).

کتاب «رژیم موقت مفهوم و پژوهش‌های تخصصی» که توسط مرکز مطالعات و پژوهشهای الاتحاد تالیف و منتشر شده، در مباحثی تخصصی به بررسی پدیده فروپاشی رژیم موقت صهیونیستی پرداخت است. این کتاب در فصل اول مفهوم رژیم موقت و اذعان شخصیت‌های مختلف بین‌المللی و صهیونیستی به این موضوع را مورد اشاره قرار داده و در فصل‌های بعدی به بررسی ساختارهای امنیتی و تشکیلاتی سرویس‌های جاسوسی و نظامی رژیم صهیونیستی پرداخته و در ادامه بحران‌های فراروی اسرائیل که منجر به این فروپاشی می‌شود را برشمرده است.

بخش سیزدهم

شکاف‌های ساختاری رژیم موقت اسرائیل

در این بخش قصد داریم شکاف‌های ساختاری رژیم صهیونیستی و تاثیر تهدیدات داخلی و خارجی بر امنیت اسرائیلی‌ها را با تواجه به داده‌های شورای امنیت داخلی این رژیم و نتایج نظرسنجی‌های انجام شده از شهرک‌نشینان صهیونیست مورد بررسی قرار دهیم. مهمترین سوالاتی که در این بخش مطرح می‌گردد به این شکل است: تهدیدات موجودیتی که رژیم موقت از آن رنج می‌برد کدامند؟ آسیب‌های ناشی از این تهدیدات برای صهیونیست‌ها چیست؟ شاخص‌های فروپاشی اسرائیل کدامند؟ شکاف‌های ساختاری اسرائیل چگونه شکل گرفته است؟

تهدیدات موجودیتی

طبق تحقیقاتی که توسط مراکز مطالعاتی رژیم موقت انجام شده، تهدیدات موجودیتی علیه این رژیم را می‌توان به دو بخش داخلی و خارجی تقسیم کرد. ما در اینجا می‌خواهیم با ارزیابی خلاصه مطالعات مراکز اسرائیلی مهمترین چالش‌هایی که این رژیم با آن مواجه است را مورد بررسی قرار دهیم.

تهدیدات خارجی-تهدید اول: ایران هسته‌ای

در مطالعه استراتژیک سالانه رژیم صهیونیستی برای سال 2022 که توسط مرکز امنیت داخلی این رژیم تهیه شده، آمده است که ایران در قلب چالش‌های اسرائیل قرار دارد. ایران به تلاش‌های خود برای تبدیل شدن به یک قدرت هسته‌ای ادامه می‌دهد و توانایی‌های لازم در این زمینه را نیز دارد. به دنبال آن ایران همچنان مصمم است تا گزینه‌های نظامی برای تهدید علیه اسرائیل را در مناطق مختلف و در طول مرزها فعال کند و گروه‌های وابسته به ائتلاف ایران در منطقه، اسرائیل را در محاصره موشک‌ها و پهپادها و موشک‌های دقیق قرار داده‌اند.

در بحبوحه مذاکرات مربوط به احیای توافق هسته‌ای ایران، رژیم موقت صهیونیستی در حالت از نگرانی به سر می‌برد. مرکز مطالعاتی «آنفه» رژیم صهیونیستی در گزارشی به این منظور اشاره می‌کند که در پرونده هسته‌ای ایران، چه یک توافق جزئی اتفاق بیفتد چه یک توافق طولانی و چه حتی مذاکرات از هم بپاشد همه اینها برای اسرائیل تاثیر منفی خواهد داشت.

بر اساس این پژوهش‌؛ در این شرایط اسرائیل باید به گفتگوی تضمینی با دولت آمریکا جهت اتخاذ یک استراژی جامع شامل ایجاد تهدید نظامی و افزایش فشارها در ابعاد مختلف علیه ایران ادامه دهد. همچنین در صورت لزوم باید استراتژی جنگ بین جنگ‌ها که اسرائیل در سوریه شکل داده بود برای مقابله با نفوذ ایران در منطقه نیز به کار رود و در اینجا ما نیاز به تشکیل ائتلاف‌های منطقه‌ای ضمن توافق‌های عادی‌سازی با کشورهای عربی برای محدود کردن گام‌های ایران داریم.

در مطالعه قبلی این مرکز صهیونیستی در سال 2020 آمده بود که ظهور ایران هسته‌ای منجر به چند قطبی شدن خاورمیانه می‌گردد که در کوتاه مدت و بلند مدت پیامدهای منفی برای اسرائیل خواهد داشت؛ به ویژه اگر ایران بخواهد همچنان به پیشرفت‌های خود در برنامه هسته‌ای هم‌زمان با تقویت قدرت نظامی خود ادامه دهد.

ائتلاف منطقه‌ای ضد اسرائیل و ناتوانی تل‌آویو در مقابله با موشک‌های مقاومت

ائتلاف متشکل از دشمنان رژیم موقت در منطقه قدرت و انگیزه لازم برای ایجاد یک تهدید موجودیتی علیه این رژیم را دارد. مراکز مطالعاتی رژیم صهیونیستی در این زمینه به جنگ آینده در جبهه شمالی فلسطین اشغالی اشاره می‌کنند و این تهدید به عنوان یک چالش نظامی بزرگ در منطقه شمالی در راس دغدغه‌های اسرائیل قرار گرفته است. نگرانی اسرائیلی‌ها در این زمینه مربوط به گسترش محور مقاومت و تشدید تنش‌ها میان این محور با رژیم موقت است.

طبق مطالعات صورت گرفته توسط مراکز صهیونیستی درباره تهدیدات موجودیتی علیه این رژیم، حملات پهپادی و حملات سایبری از جانب دشمنان اسرائیل می‌تواند سامانه‌های دفاعی و کار موسسات اسرائیل را مختل کند. بر اساس این مطالعه، بزرگترین دشمن اسرائیل که می‌تواند این تهدیدات را علیه آن شروع کند در وهله نخست ایران و بعد از آن گروه‌های متحد این کشور در منطقه هستند. از جمله تهدیدات نظامی خارجی که در این مطالعه مورد بررسی قرار گرفته، تهدید فوری و ملموس و محتملی است که اسرائیل در حال حاضر با آن مواجه شده و می‌تواند ضربه بزرگی به ارتش اسرائیل و زیرساخت‌های کابینه آن وارد کند. این تهدید مربوط به پیشرفت تکنولوژی میان دشمنان اسرائیل به ویژه در صنعت موشک‌های دقیق است که نیاز اسرائیل را به تقویت سامانه‌های دفاعی خود برای مقابله با موشک‌هایی که از هر طرف اسرائیل (فلسطین اشغالی) را هدف قرار خواهند داد، بیشتر می‌کند.

«اودی دکل» مدیر مرکز نیروهای ذخیره ارتش رژیم صهیونیستی هشدار می‌دهد که جبهه داخلی اسرائیل در جنگ آینده در معرض خطر هزاران موشک از جمله موشک‌های دقیق و پهپادهای هجومی از جبهه‌های مختلف لبنان و سوریه و غرب عراق و نیز نوار غزه قرار خواهد گرفت و ما در جبهه شمالی با جنگی همه جانبه مواجه خواهیم بود که نسبت به دوره‌های قبل بسیار دشوار است.

سناریوهای جنگ اسرائیل در جبهه شمالی فلسطین اشغالی آنگونه که این مسئول ارتش رژیم صهیونیستی توصیف می‌کند به شکل زیر خواهد بود:

الف) جنگ سوم با لبنان: این جنگ در برخی موارد مشابه جنگ‌های سابق با این کشور خواهد بود؛ جنگ‌هایی که از سال 1982 تا 2006 اتفاق افتاد.

ب) جنگ در جبهه شمالی در دو بعد اصلی وضعیت متفاوتی با جنگ‌های قبلی خواهد داشت:

بعد اول: حزب‌الله دشمن اصلی اسرائیل است اما سایر گروه‌های وابسته به محور «شیعی» (محور مقاومت) به شکل جدی متمرکز بر جبهه شمالی اسرائیل (فلسطین اشغالی) هستند و در نبرد مقابل اسرائیل شرکت خواهند کرد. ارتش سوریه نیز قدرت نظامی خود را تقویت کرده است.

-در بعد دوم که مربوط به هدف قرار دادن عمق اسرائیل (فلسطین اشغالی) است، نیروهای محور مقاومت از غرب عراق اسرائیل را هدف قرار می‌دهند.

ج) جنگ با ایران: در این سناریو ایران به شکل مستقیم وارد جنگ با اسرائیل می‌شود و موشک‌های بالستیک و موشک‌های دریایی از جانب ایران به سمت اهداف در اسرائیل (اراضی اشغالی) شلیک می‌شود. اما در هر صورت سناریو جنگ جامع در جبهه شمالی با محور مقاومت محتمل‌ترین سناریو پیش روی اسرائیل است.

انزوای اسرائیل در نتیجه تحریم‌های بین‌المللی

طبق مطالعات مراکز صهیونیستی، فراخوان‌ها و ایجاد کمپین‌هایی با هدف تحریم اسرائیل و اقدامات فلسطینیان در رد توافق‌های سازش و یا اقدامات قانونی که هویت «دولت دموکراتیک» را از اسرائیل سلب می‌کند و تاثیر آن بر هم‌پیمانان غربی تل‌آویو، سناریو انزوای اسرائیل را محتمل می‌کند. این وضعیت ممکن است تغییر گسترده‌ای در موضع آمریکا نسبت به اسرائیل به وجود آورده و به موقعیت بین‌المللی آن ضربه بزند.

تهدیدات داخلی-تهدید اول: مردم فلسطین

عرصه ملتهب فلسطین همواره چالشی خطرناک برای رژیم صهیونیستی که تلاش دارد خود را به عنوان یک «کشور یهودی دموکراتیک و امن» معرفی کند، محسوب می‌شود. طبق مطالعه استراتژیک مرکز مطالعات امنیت داخلی رژیم صهیونیستی برای سال 2022، این تهدید خطرات ملموسی بر اسرائیلی‌ها به ویژه در سطح امنیتی دارد و در شرایطی است که تشکیلات خودگردان فلسطین نیز همچنان در حال ضعیف شدن بوده و به درجه‌ای رسیده که قدرت عمل ندارد. هم‌زمان با آن وضعیت مناطق فلسطینی تبدیل به چالش بزرگی در موضع سیاسی و قانونی رژیم موقت شده است.

این تحقیق مرکز مذکور صهیونیستی نشان می‌دهد که بر خلاف ادعاهای کابینه‌های مختلف اسرائیل طی سال‌های گذشته پرونده فلسطین در حاشیه اولویت‌های این رژیم قرار ندارد و یک دغدغه اصلی برای تل‌آویو است. همچنین شعارهای مربوط به کاهش درگیری با فلسطینیان که توسط کابینه‌های اسرائیل مطرح می‌شود توهمی بیش نیست و این مسئله در خلال درگیری با حماس در جنگ 2021 غزه کاملا مشهود بود.

بر این اساس هشدارهای زیادی درباره وضعیت امنیتی در کرانه باختری مطرح می‌شود که در معرض انفجار قرار دارد. همچنین تداوم ضعف تشکیلات خودگردان فلسطین منجر به خارج شدن اوضاع از کنترل این تشکیلات شده و در سایه ناتوانی آن در مقابله با نسل جوان فلسطین در کرانه باختری، انگیزه فلسطینیان برای عملی کردن آرمان خود در تشکیل دولت واحد فلسطینی بیشتر می‌شود. هم‌زمان با آن انتقادات از اسرائیل به دلیل شکست تلاش‌های آن در رسیدن به راه حل «دو دولتی» افزایش یافته و این شرایط امکان اتخاذ اقداماتی علیه این راه حل و معرفی اسرائیل به عنوان یک رژیم آپارتاید را بیشتر می‌کند.

طبق نظر مجموعه‌ای از نویسندگان اسرائیلی، استراتژی این رژیم در مدیریت درگیری در عرصه فلسطین 4 پیامد اصلی برای صهیونیست‌ها خواهد داشت:

- در وهله نخست احتمال دارد حکومت و مشروعیت تشکیلات خودگردان فلسطین بیش از پیش ضعیف و وجهه محمود عباس در میان فلسطینیان سیاه‌تر شود که نتیجه آن افزایش عملیات‌های مسلحانه فلسطینی‌ها خواهد بود. در سایه عدم وجود چشم‌انداز سیاسی احتمال از بین رفتن ایده سازش با فلسطینیان وجود دارد. هم‌زمان با آن اوضاع در نتیجه ادغام ساکنان فلسطینی و یهودی در کرانه باختری پیچیده‌تر می‌شود و امکان بیشتری برای ایجاد دولت واحد فلسطینی فراهم می‌گردد.

- در وهله دوم حماس سیطره خود بر نوار غزه را گسترش خواهد دارد و این هم‌زمان با تنزل جایگاه تشکیلات خودگردان فلسطین در کرانه باختری است که در پی آن حماس تلاش خواهد کرد بر این منطقه نیز مسلط گردد.

-کم شدن توجهات بین‌المللی و منطقه‌ای به مسئله درگیری فلسطینیان و اسرائیلی‌ها و عدم وجود هیچ فشاری برای ارائه راهکار سیاسی یا ایجاد سازش میان دو طرف، ناامیدی طرفداران ایده سازش را بیشتر کرده و به موازات آن انگیزه را برای حامیان مقاومت مسلحانه فلسطینیان در برابر اسرائیل بیشتر می‌کند.

-علی‌رغم عدم وجود هیچگونه راهکار سیاسی عملی در کوتاه‌مدت و بلندمدت، مسئله فلسطین همچنان عامل اصلی شکاف سیاسی بین اسرائیلی‌هاست؛ مسئله‌ای که تنش‌ها میان یهودیان و اعراب را در سراسر اراضی فلسطینی و قدس اشغالی و اراضی 1948 افزایش داده و حتی ممکن است روابط اسرائیل با دولت آمریکا را نیز تحت تاثیر قرار دهد؛ آن هم در شرایطی که خطر تبدیل شدن ایران به قدرت هسته‌ای و تهدیدات در جبهه شمالی برای اسرائیل همچنان پابرجاست.

کتاب «رژیم موقت مفهوم و پژوهش‌های تخصصی» که توسط مرکز مطالعات و پژوهشهای الاتحاد تألیف و منتشر شده، در مباحثی تخصصی به بررسی پدیده فروپاشی رژیم موقت صهیونیستی پرداخته است. این کتاب در فصل اول مفهوم رژیم موقت و اذعان شخصیت‌های مختلف بین‌المللی و صهیونیستی را به این موضوع مورد اشاره قرار داده و در فصل‌های بعدی به بررسی ساختارهای امنیتی و تشکیلاتی سرویس‌های جاسوسی و نظامی رژیم صهیونیستی پرداخته و در ادامه بحران‌های فراروی اسرائیل را که منجر به این فروپاشی می‌شود برشمرده است.

بخش دوازدهم

نقشه استراتژیک منطقه و پیامدهای آن برای رژیم صهیونیستی

چالش‌های امنیت داخلی رژیم صهیونیستی در دوره اخیر به‌شکل قابل‌توجهی افزایش یافته و هم‌زمان با آن دشمنان این رژیم به تقویت قدرت خود پرداخته‌اند و همین مسئله اسرائیلی‌ها را مجبور کرده است از ترس هزینه گزافی که باید بپردازند و به‌دلیل چالش‌های فزاینده داخلی از ورود به درگیری نظامی اجتناب کنند، این در حالی است که تهدیدات استراتژیک علیه امنیت رژیم صهیونیستی در برابر قدرت‌های بزرگ منطقه افزایش یافته است.

هرچند سال گذشته نیروهای سرویس امنیتی رژیم صهیونیستی توانستند اسرای جنبش جهاد اسلامی را که از زندان امنیتی جلبوع فرار کرده بود دوباره بازداشت کنند اما فرار این اسرا آرامش امنیتی صهیونیست‌ها را از بین برده اوضاع را در معرض انفجار قرار داد.

کرانه باختری

در کرانه باختری، رژیم صهیونیستی تلاش می‌کند واقعیت این منطقه را بر اساس آرامش امنیتی بهبود ببخشد؛ به‌طوری که مانع از انجام عملیات‌های مقاومتی گسترده فلسطینیان ضد اسرائیل شود، در مقابل جنبش حماس تلاش دارد این معادله صهیونیست‌ها را به چالش بکشد و هم‌زمان با تنزل جایگاه ابومازن (محمود عباس رئیس تشکیلات خودگردان فلسطین) موقعیت خود را در جامعه فلسطینی بهبود ببخشد و حماس همچنان در تلاش برای بازیابی قدرت خود در کرانه باختری است. در نوار غزه اسرائیل تلاش دارد با میانجیگری مصر اوضاع را آرام نگه دارد و در شرایط فعلی به‌نفع هیچ یک از طرف‌ها در این منطقه نیست که وارد جنگ جدیدی شوند، البته هم‌زمان با این شرایط حماس همچنان در تلاش است مبارزه با اسرائیلی‌ها را در سطح بالایی حفظ کند و شاید این وضعیت در زمانی نزدیک منجر به وقوع یک جنگ دیگر شود.

چالش‌های اسرائیل در سطح امنیتی

در سطح چالش‌های خارجی، ایران به تقویت و تثبیت قدرت و نفوذ خود در منطقه ادامه می‌دهد که این مسئله تهدید بزرگی برای اسرائیل به وجود آورده است، بعد از آن عراق و یمن نیز تبدیل به عرصه‌های چالش‌برانگیز جدید برای رژیم صهیونیستی شده‌اند و در این میان ایران قدرت محور مقاومت را همچنان بیشتر می‌کند، حزب‌الله لبنان نیز به‌عنوان یکی از بزرگترین متحدان ایران، از تهدیدات راهبردی علیه اسرائیل محسوب می‌گردد.

عقب‌نشینی آمریکا از افغانستان

بازتاب خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان به‌شکل قابل‌توجهی روی دوستان ایالات متحده به‌ویژه هم‌پیمانان منطقه‌ای آن منعکس شد و سؤالاتی را درباره ادامه حضور نظامی آمریکا در عراق و سوریه و تلاش واشنگتن برای احیای توافق هسته‌ای با ایران و تشدید تحریم‌های تحمیل‌شده علیه سوریه به وجود آورد، این درحالی است که آمریکا هیچ استراتژی مشخصی در قبال این پرونده‌ها ترسیم نکرده است و این وضعیت منجر به بروز تحرکات منطقه‌ای در اردوگاهِ مقابل واشنگتن شد.

سوریه

آمریکا سال گذشته به مصر و اردن اجازه داد گاز و برق خود را از طریق خط لوله‌های سوریه به لبنان ارسال کنند؛ اما واشنگتن در عین حال آماده کاهش تحریم‌های خود علیه نظام بشار اسد نیست و استراتژی تازه‌ای در قبال سوریه طراحی نکرده است، در این مرحله پیش‌بینی نمی‌شود که نیروهای آمریکایی از شرق سوریه عقب‌نشینی کنند. عقب‌نشینی واشنگتن از افغانستان که فرماندهی ستاد مشترک ارتش آمریکا آن را یک شکست راهبردی توصیف کرد مانعی در برابر خروج نیروهای آمریکایی از سوریه و عراق دست‌کم در مرحله فعلی به وجود آورده است، این درحالی است که اردن و مصر و کشورهای حوزه خلیج فارس در تلاش برای احیای روابط خود با نظام بشار اسد در سوریه هستند و به این منظور از ابزارهای اقتصادی و سیاسی استفاده می‌کنند، به‌عنوان مثال پادشاه اردن در 3 اکتبر 2021 با بشار اسد گفتگو و تأکید کرد که اردن از ثبات و حاکمیت سوریه حمایت می‌کند، این مسئله گام مهمی در نزدیک کردن دو کشور و در عین حال اعتراف به مشروعیت نظام بشار اسد بود.

لبنان

تلاش‌های بین‌المللی برای تحقق ثبات نظام سیاسی لبنان درحالی ادامه دارد که کشورهایی چون آمریکا و فرانسه نمی‌توانند ادامه حضور قدرتمند حزب‌الله در دولت جدید لبنان را انکار کنند. حزب‌الله همچنان به تثبیت قدرت سیاسی و نظامی خود در لبنان بدون هیچ مشکلی ادامه می‌دهد و دولت نجیب میقاتی، نخست‌وزیر لبنان نیز نه تمایل و نه قدرت محدود کردن گام‌های حزب‌الله را دارد، هم‌زمان با آن قدرت نظامی حزب‌الله و تسلیح آن به موشک‌های دقیق و دیگر سلاح‌های پیشرفته همچنان ادامه دارد.

پیامدهای تحولات داخلی و خارجی بر امنیت صهیونیست‌ها

همان‌طور که گفته شد کشورهای عربی به‌تدریج درحال بازیابی روابط خود با نظام بشار اسد هستند و واشنگتن نیز نمی‌تواند با این موضوع مخالفت کند، از طرف دیگر عدم وجود یک استراتژی روشن و منطقی از جانب ایالات متحده در قبال دمشق موجب شده است تحریم‌های آمریکا علیه سوریه حالت فرسایشی به خود بگیرد و وضعیت نظام سوریه را در سطح منطقه‌ای و بین‌المللی بهبود ببخشد، در این شرایط اسرائیل احساس می‌کند که باید راهبرد جدیدی در قبال پرونده سوریه پیش بگیرد و از آمریکا بخواهد تا فرصت از دست نرفته، وضعیت سوریه را به‌گونه‌ای تغییر دهد که مطابق با منافع امنیت داخلی اسرائیل باشد.

افزایش قدرت حزب‌الله در لبنان

افزایش قدرت حزب‌الله تحت حمایت دولت لبنان یک تهدید راهبردی درجه اول برای اسرائیل محسوب می‌شود و این رژیم نتوانسته است مانع از انتقال سلاح از سوریه به لبنان شود، در این شرایط صهیونیست‌ها باید یک تصمیم راهبردی اتخاذ و بررسی کنند که؛ آیا توان وارد کردن یک ضربه پیشگیرانه و پذیرفتن خطر ورود به جنگ را دارند یا اینکه در برابر قدرت حزب‌الله تسلیم می‌شوند؟

از سوی دیگر استراتژی جنگ بین جنگ‌ها که رژیم صهیونیستی از دهه‌های گذشته دنبال می‌کند متمرکز بر استفاده از قدرت این رژیم بوده اما قدرت طرف‌های مقابل را نادیده گرفته است و اسرائیلی‌ها نمی‌توانند از این روش علیه قدرت دشمن‌های خود استفاده کنند و از ورود به یک جنگ فراگیر هراس دارند، این وضعیت یک معضل بزرگ برای اسرائیل به وجود آورده و نیاز آن را به تقویت استراتژی‌های خود بیشتر کرده است.

«سید حسن نصرالله»، دبیر کل حزب الله لبنان، در این ویدئو می‌گوید: «پیام روشن و صریح مقاومت آن است که عملیات جهادی در فلسطین اشغالی به صهیونیست‌هایی که از نقاط مختلف جهان برای اشغال فلسطین آمده‌اند، تاکید می‌کند که فلسطین برای آنها سرزمین شیر و عسل نیست، بلکه سرزمین مرگ و خسارت و خون است. اسرائیلی‌های اشغالگر باید به همراه خانواده‌های خود از هر جا که آمده‌اند، به همانجا بازگردند. این هدف مقاومت و پیام مقاومت در فلسطین است.»
 
صبح روز شنبه «محمد علیوات»، نوجوان 13 ساله فلسطینی در شهرک سلوان دست به عملیات تیراندازی زد که طی آن دو شهرک‌نشین مجروح شدند. این در حالی است که شامگاه جمعه نیز «خیری علقم» جوان فلسطینی در عملیات شهادت طلبانه در قدس اشغالی، 8 صهیونیست را کشته و 12 صهیونیست دیگر را زخمی کرد.
 
این دو عملیات پاسخی به جنایت اشغالگران در روز پنجشنبه (6 بهمن ماه)  علیه فلسطینیان در جنین و انتقام خون شهدای جنین بود. نظامیان صهیونیست روز پنجشنبه در یورش به جنین 9 فلسطینی از جمله یک زن سالمند را به شهادت رساندند و 20 نفر دیگر را نیز زخمی کردند.

محمدباقر قالیباف رئیس مجلس شورای اسلامی که عصر روز گذشته (شنبه، ۸ بهمن‌ماه) به منظور شرکت در هفدهمین اجلاس پارلمانی سازمان همکاری‌های اسلامی وارد الجزیره شده بود، در نخستین ساعات بامداد امروز مورد استقبال رسمی ابراهیم بوغالی رئیس مجلس الجزایر قرار گرفت و گفت و گویی در بدو ورود با وی داشت.

قالیباف در ابتدای این دیدار ضمن ابراز خرسندی از حضور در الجزایر، گفت: مجموعه مسئولان ایران چه در مجلس و چه دولت و چه مردم ایران نگاهی مثبت و نزدیک نسبت به مردم الجزایر و مسئولان این کشور دارند.

رئیس مجلس شورای اسلامی در ادامه با بیان اینکه انقلاب دو کشور باعث قرابت بیشتر ملت‌ها نیز شد، گفت: امیدواریم گسترش روابط میان دو کشور چه در حوزه دولت و چه در حوزه پارلمان بتواند به گسترش روابط در حوزه‌های اقتصادی و فرهنگی، همچنین وحدت جهان اسلام و مبارزه با رژیم صهیونیستی و دفاع از مردم مظلوم فلسطین بیانجامد.

وی در ادامه با ابراز امیدواری از ثمربخشی نتیجه این اجلاس، عنوان کرد: این روزها دولت‌های غربی به دنبال اسلام هراسی و مبارزه با مسلمانان بوده و با آتش زدن قرآن به همه مسلمانان توهین کردند همچنین فشارهای دولت جدید اسرائیل به مردم فلسطین نیز افزایش یافته است، البته فلسطینی‌ها نیز در این روزها درس بزرگی به آنها دادند لذا امیدواریم این کنفرانس با میزبانی شما کنفرانس مؤثری برای مقابله با طراحی‌های دشمنان باشد.

قالیباف در ادامه با تأکید بر اینکه قطعاً موضوع فلسطین موضوع اول جهان اسلام است، یادآور شد: ما کشورهای اسلامی باید متوجه باشیم که رژیم صهیونیستی به دنبال این است که موضوع فلسطین را از دستورکار جهان اسلام خارج کند. آنها به دنبال این هستند که وحدت میان کشورهای اسلامی را بر هم زده و ارتباط دولت‌های اسلامی با رژیم صهیونیستی را برقرار و آن را تابوشکنی کنند.

وی افزود: دولت‌های اسلامی و مخصوصاً امت‌ها باید به گونه‌ای هزینه این کار را بالا ببرند که هیچ دولت اسلامی جرأت برقراری ارتباط با رژیم صهیونیستی را نداشته باشد.

رئیس مجلس شورای اسلامی در پایان ضمن تشکر از دولت و مجلس الجزایر که در میان کشورهای عربی و اسلامی در حوزه فلسطین پیشتاز هستند، خاطرنشان کرد: امروز: سوریه کشور خط مقدم جبهه مقاومت است از این رو از مواضع شما در این خصوص هم تشکر می‌کنیم.

رئیس مجلس الجزایر: ما به دستاوردهای جمهوری اسلامی افتخار می‌کنیم

ابراهیم بوغالی نیز در این دیدار ضمن تشکر از حضور قالیباف برای شرکت در این اجلاس، گفت: ما به دستاوردهای جمهوری اسلامی در حوزه‌های مختلف افتخار کرده و خواهان تقویت روابط میان دو ملت هستیم.

رئیس مجلس کشور الجزایر ادامه داد: ما در سطح پارلمان‌های دو کشور خواهان تحکیم روابط میان یکدیگر به خصوص در حوزه تجاری هستیم و اینکه مجلس شورای اسلامی و مجلس خلق ملی الجزایر بتوانند بیشتر با هم همکاری کنند.

وی در ادامه آرمان فلسطین را مسأله جوهری و اصلی دانست و افزود: ما در اجلاس اتحادیه عرب که در الجزایر برگزار شد توانستیم این آرمان را به جایگاه اصلی خود به عنوان مسأله اصلی جهان اسلام بازگردانیم.

بوغالی اضافه کرد: الجزایر تلاش می‌کند تا کشور فلسطین بتواند به عضویت کامل در سازمان ملل دربیاید. در این بین خواسته ما از گروه‌های فلسطینی این است که با هم متحد باشند که این اتحاد باعث قدرت آنها برای ایستادگی در برابر رژیم صهیونیستی می‌شود.

وی در ادامه با بیان اینکه تمامی تجاوزها علیه اسلام و قرآن سوزی اخیر نشان می‌دهد اسلام عین حق و حقیقت است، گفت: ما با چالش‌های این چنینی روبرو هستیم و این چالش‌ها این مسئولیت را برای ما و همه مسلمانان می‌آورد که با جدیت تصویر درستی از اسلام نشان دهیم، دینی که پر از محبت است و مسلمانان در آن هیچ گاه نگاه خصمانه به غیرمسلمانان ندارند.

رئیس مجلس کشور الجزایر در پایان با بیان اینکه باید سازوکارهایی برای حمایت از دین اسلام که یک دین برحق است بیاندیشیم، ابراز داشت: دشمنان تلاش دارند از ارزش‌های دین اسلام بکاهند اما موفق نمی‌شوند لذا باید رهیافتی برای حفاظت از مسلمانان داشته باشیم. مطمئن باشید تا زمانی که ایران و الجزایر برقرار هستند، آرمان فلسطین از دستورکار کشورهای اسلامی حذف نخواهد شد.

آخوند حاج عبدالجبار میرابی مدیر حوزه علمیه اهل سنت حامد قره تپه ترکمن استان گلستان در آستانه ایام الله دهه فجر، اظهار داشت: خداوند متعال در قرآن کریم می فرماید: "وَإِن تَعُدُّواْ نِعْمَةَ اللّهِ لاَ تُحْصُوهَا"؛ اگر بخواهيد نعمت هاي خدا را بشماريد، نمي توانيد شمارش كنيد؛ انقلاب اسلامی نعمات فراوانی را به ما هدیه نموده است که به دلیل ازدیاد، شمارش آن از وسع ما خارج است.

آخوند میرابی افزود: به عنوان نمونه از نعمات بیکران الهی می توان به تقویت پتانسیل روحیه انقلابی در جوانان این مرز و بوم اشاره نمود که با شعار ما می توانیم به دنبال علم و پژوهش حرکت کردند و به علومی پیشرفته دست یافتند و آن را در تمام عرصه های بین المللی و دانشگاهی به نمایش گذاشتند.

وی ادامه داد: در این راستا انقلاب اسلامی به دنیا ثابت کرد که با وحدت و همبستگی می توان از کشور و وطن خود به خوبی محافظت کرد و با کار آفرینی و تلاش این کشتی را به ساحل آرامش رساند.

مدیر حوزه علمیه اهل سنت حامد قره تپه ترکمن استان گلستان تصریح کرد: یکی دیگر از دستاوردهای انقلاب اسلامی، ایجاد وحدت ، برادری و اخوت ، همبستگی و یکپارچگی میان علمای فریقین است که بحمدلله در عمل نیز این موضوع را به جهانیان ثابت کردیم  و این الگوی صحیح را پایه گذاری نمودیم.
 
وی در پایان تاکید کرد: باید به این نکته توجه داشت که علی رغم منفی بافی های مستکبرین عالم دراین امر مهم، تنها کشورایران اسلامی توانست به این نعمت وحدت و تقریب به خوبی عمل نماید البته ایران اسلامی بسیار تلاش دارد با ارسال سفیران  و علمای خود به کشورهای مختلف، بتواند میان اهل سنت و تشیع در کشورهای اسلامی ایجاد وحدت و انسجام نماید که به فضل الهی با بیانات و رهنمودهای مقام معظم رهبری این افتخار نصیب امت ایران گردیده است که گامی موثر در وحدت امت اسلامی داشته باشند.

«رشید زین» نماینده پارلمان الجزایر از پیشنهاداین کشور مبنی بر ایجاد کمیته‌ای برای بررسی اختلاف‌های اسلامی ـ اسلامی و حل‌و فصل مسالمت‌آمیز آنها در نشست مقدماتی هفدهمین کنفرانس اتحادیه مجالس کشورهای عضو سازمان همکاری اسلامی خبرداد.

«رشید زین» نماینده پارلمان الجزایر در اتحادیه مجالس کشورهای عضو سازمان همکاری اسلامی در گفت‌وگوی مطبوعاتی که در حاشیه برگزاری هفدهمین کنفرانس این اتحادیه برگزار شد، اظهار داشت: الجزایر پیشنهادی را مبنی بر ایجاد کمیته‌ای برای بررسی اختلاف‌های اسلامی ـ اسلامی و حل‌و فصل مسالمت‌آمیز آنها ارائه کرده است.

زین ادامه داد: الجزایر همچنین پیشنهاداتی در رابطه با توسعه مکانیسم‌های مشترک برای همراهی با مؤسسات نوظهور، حفاظت از نوآوری‌های جوانان مسلمان و تحقیقات علمی، ایجاد مرکزی برای امنیت فکری و فرهنگی در دانشگاه الجزایر، برای حمایت از جوانان در برابر فضای مجازی و ایجاد بینش واحد اسلامی در رابطه با این موضوع را مطرح کرده است.

در همین رابطه «اورهان آتالای»نماینده پارلمان ترکیه در گفت و گو با خبرنگاران گفت: پیشنهاد الجزایر در رابطه با حل‌و فصل اختلافات میان کشورهای اسلامی پیشنهاد مهم و قابل توجهی است.

وی با اشاره به بررسی مسأله اقلیت‌های مسلمان و اسلام هراسی در نشست‌های مقدماتی، به ویژه اقدامات تحریک‌آمیز اخیر علیه مسلمانان و سوزاندن قرآن کریم در سوئد و هلند، گفت: در بیانیه پایانی به همه این مسائل اشاره خواهد شد.

نشست‌های مقدماتی هفدهمین کنفرانس اتحادیه مجالس کشورهای عضو سازمان همکاری اسلامی شامگاه شنبه به کار خود پایان داد.

بررسی وضعیت و آخرین تحولات فلسطین و جنایات رژیم اسرائیل در حق ملت فلسطین از مهم‌ترین موضوعات این کنفرانس است.