emamian

شنبه, 16 مرداد 1400 12:48

بیانات در آخرین دیدار رئیس‌جمهور و هیئت دولت دوازدهم

بسم الله الرّحمن الرّحیم(۱)

والحمدلله ربّ العالمین و الصّلاة و السّلام علی سیّدنا محمّد و آله الطّاهرین سیّما بقیّة‌ الله فی الارضین.

عید سعید غدیر بر همه‌ی مسلمانها، بر همه‌ی مؤمنین، بر شما دوستان و بر ملّت ایران ان‌شاءالله مبارک باشد. [عید غدیر] عید بسیار مهمّی است. حادثه‌ی غدیر جزو حوادث و وقایع تردید‌ناپذیر است؛ حالا در جزئیّات و گوشه‌کناره‌هایش در طول تاریخ بعضی از نویسندگان و تاریخ‌نویسان و امثال اینها سعی کرده‌اند یک تردیدهایی ایجاد بکنند -که همه‌ی اینها پاسخ داده شده- لکن در اصل این واقعه و اینکه رسول مکرّم (صلّی ‌الله ‌علیه‌ و آله ‌و سلّم) در این حادثه امیرالمؤمنین را با این عنوان «مَن کُنتُ مَولَاهُ فَهَذَا عَلیٌّ مَولَاه»(۲) معرّفی کرد هیچ تردیدی نیست و این جزو وقایع تردیدناپذیر است؛ نه اینکه حالا این را ما بگوییم؛ این را علمای بزرگ اهل سنّت، نویسندگان، روشنفکران [میگویند]. مثلاً آن نویسنده‌ی معروف مصری محمّد عبدالغنی حسن که یکی از تقریظ‌‌نویس‌های بر الغدیرِ علّامه‌ی امینی است، از جمله‌ی چیزهایی که میگوید [این است که] «هیچ تردیدی در واقعه‌ی غدیر نمیشود داشت»؛ [بنابراین عید غدیر] یکی از مسائل مهم است.

عید غدیر هم از همان قرون اوّل اسلامی یک عید رایج بوده. مواردی در تاریخ هست که مرحوم علّامه‌ی امینی (رضوان ‌الله ‌علیه‌) در الغدیر ذکر میکنند که در فلان جا نوشته این حادثه‌ اتّفاق افتاد «و کان ذلک یوم الغدیر» یا مثلاً «یوم ثامن عشر من ذی‌الحجّه»؛ یعنی موارد متعدّدی را در تاریخ اسلام، از همان صدر اوّل، در [دوران] خلفای فاطمی در مصر، در جاهای دیگر، به ‌عنوان عید غدیر ذکر کرده‌اند.

و مرحوم علّامه‌ی امینی این روایت غدیر را از ۱۱۰ نفر از صحابه نقل میکند؛ یعنی روایات متعدّدی با سندهای معتبر وجود دارد که به ۱۱۰ نفر از صحابه میرسد. این چیز مهمّی است که این عدّه‌ی قابل توجّه از صحابه این حدیث را و این حادثه را نقل کرده‌اند. علاوه بر این، احتجاجات خود امیرالمؤمنین هم خیلی مهم است؛ یعنی امیرالمؤمنین، آن زبان صادق، آن بیان ناطق‌ عن‌الله در موارد متعدّدی در مقابل مخالفین خودش، به ماجرای غدیر احتجاج کرده؛ از جمله امیرالمؤمنین (علیه ‌الصّلاة ‌و السّلام) در صفّین یک خطبه‌ای برای اصحاب خودشان میخوانند و آنجا شرح میدهند حادثه‌ی غدیر را و میگویند پیغمبر این‌ جور گفت و این‌ جور ایستاد و مانند اینها، بعد گفت «قُم یا عَلیّ‌»، علی جان بلند شو؛ من بلند شدم، دست من را گرفت و گفت که خدا ولیّ ما است، من را ولیّ شما قرار داده و هر کسی که من ولیّ او و مولای او هستم، این علی مولای او است؛(۳) این را خود امیر‌المؤمنین ذکر میکند.

ان‌شاءالله که این عید بر همه‌ی مسلمانان مبارک باشد، بر مردم عزیز ما هم مبارک باشد و ان‌شاءالله که مردم دلهای خوشی پیدا کنند و مشکلاتی که هست، ان‌شاءالله برطرف بشود.

خب؛ این جلسه برای خسته‌نباشید به آقایانِ اعضای دولت است، چه آنهایی که هشت سال بودند، چه آنهایی که کمتر بودند. و این را بدانید هر کسی که به قصد خدمت یک حرکتی انجام داده -خدمت به مردم و کار در راه خدا- این در دیوان الهی فراموش‌شدنی نیست. ممکن است آن زحمتی که یکی کشیده، حرصی که خورده برای یک مسئله‌ای، تلاشی که کرده، کسی هم نداند، جایی هم ثبت نشود و گفته نشود، امّا کرام‌الکاتبین میدانند و علم خدای متعال احاطه‌ی به همه چیز دارد. هر کسی برای خدا کار کرده، برای خدمت به مردم کار کرده، با اخلاص کار کرده، بداند که سعی‌اش ضایع نشده است و ان‌شاءالله نزد خداوند متعال مأجور است. ذخیره‌ی واقعی این است؛ ذخیره‌ی واقعیِ دوران مسئولیّت این است.

اهل دنیا از مسئولیّتِ ریاست و وزارت و مدیریّت و امثال اینها استفاده میکنند برای اینکه برای دنیای خودشان یک چیزی ذخیره کنند، یک جایی جاپایی برای خودشان درست کنند، یک ممرّی برای آینده‌ی خودشان درست کنند. می‌بینید دیگر؛ در دنیا معمول است این کار. در منطق دین و فرهنگ اسلامی این جوری نیست؛ ذخیره، ذخیره‌ی اخروی است. امیرالمؤمنین (علیه السّلام) در فرمان به مالک اشتر یک عبارتی دارند که من یادداشت کرده‌ام؛ در همان اوایل فرمان به مالک اشتر -که میدانید دیگر، خیلی طولانی و مفصّل است- در همان فِقرات اوّل، عبارتی که ذکر میکنند این است که میفرمایند: فَلیَکُن اَحَبَّ الذَّخائِرِ اِلَیکَ ذَخیرَةُ العَمَلِ الصّالِح؛(۴) بهترین یا محبوب‌ترین ذخیره‌ای که در این مأموریّتی که به تو دادیم، تو برای خودت میخواهی فراهم بکنی، ذخیره‌ی عمل صالح باشد؛ یعنی کار خوب انجام بده، عمل صالح انجام بده، برای خدا کار کن، تلاش کن، این را ذخیره نگه دار؛ خدای متعال این را برای تو نگه میدارد و حفظ میکند. مسئله این است؛ این را توجّه داشته باشید. چه من و امثال من بدانیم، چه ندانیم، چه تشکّر بکنیم، چه نکنیم، آن کسی که برای خدا کار کرده، کار صالح کرده، آن ذخیره برای او محفوظ است.

خب؛ عملکرد دولت جناب آقای روحانی در بخشهای مختلف یکسان نبوده؛ آنچه ما در این برهه‌ی زمان دیدیم، بعضی جاها بر طبق انتظارات بود، بعضی جاها بر طبق انتظارات نبود؛ بالاخره بخشهای مختلف تلاشهایی کردند، کارهایی انجام دادند که حالا جناب آقای رئیس‌جمهور تفاصیلی را ذکر کردند. به هر حال، فرصت خدمت یک نعمت است؛ اینکه من و شما فرصت پیدا کنیم که خدمت کنیم به مردم، این یک نعمت بزرگ خدا است. خیلی‌ها هستند میخواهند به مردم خدمت کنند، امکانش را ندارند؛ مثلاً پول لازم دارد، پول ندارند؛ قوای بدنی لازم دارد، آن را ندارند؛ نفوذ اجتماعی لازم دارد، آن را ندارند؛ جایگاه مؤثّر و اثرگذار لازم دارد، آن را ندارند. شما که یک جایگاه اثرگذاری پیدا کردید، بایستی این را قدر بدانید؛ این نعمت بزرگی است که خدا داده و هر نعمتی هم شکری دارد؛ شکرش این است که در این فرصت از همه‌ی توان برای خدا استفاده کنید، محض رضای خدا، برای امتثال امر پروردگار و در کشور ما و در جامعه‌ی ما برای پیشبرد اهداف انقلاب؛ اساس این است.

من آن روز هم به جناب آقای روحانی گفتم که مبنای کارها بایستی پیشبرد اهداف انقلاب باشد. ما یک کشور انقلابی هستیم، ما انقلاب کرده‌ایم، این مردم انقلاب کرده‌اند، جان داده‌اند، تلاش کرده‌اند، سالهای سال زحمت کشیده‌اند، با این همه خطر مواجه شده‌اند و برخورد کرده‌اند و ایستادگی کرده‌اند برای خاطر اهداف انقلاب و مبانی انقلاب؛ باید برای این اهداف کار کرد؛ تلاش و هدف بایستی این باشد و با آن اهداف تطبیق بکند.

دیگران باید از تجربه‌های شما استفاده کنند. خب حالا یک تجربه را من بخصوص یادداشت کرده‌ام، حرفی است که من مکرّر [در گفتگو] با شماها و با مردم تکرار کرده‌ام، حالا هم همان حرف را تکرار میکنم؛ این تجربه عبارت است از بی‌اعتمادی به غرب؛ آیندگان باید از این تجربه استفاده کنند. در این دولت معلوم شد که اعتماد به غرب جواب نمیدهد؛ به ما کمک نمیکنند و هر جا بتوانند ضربه میزنند؛ آنجایی که ضربه نمیزنند، آنجایی است که امکانش را ندارند؛ هر جا امکان داشته‌اند ضربه زده‌اند؛ این تجربه‌ی بسیار مهمّی است. مطلقاً نبایستی برنامه‌های داخلی را به همراهی غرب موکول کرد و منوط کرد،‌ چون قطعاً شکست میخورَد، قطعاً ضربه میخورَد. شماها هم هر جایی که کارهایتان را منوط کردید به [همراهی] غرب، ناموّفق ماندید؛ هر جایی که بدون اعتماد به غرب، خودتان قد عَلَم کردید و حرکت کردید موفّق شدید. نگاه کنید کار را؛ کارکرد دولتهای یازدهم و دوازدهم این‌ جوری است. هر جا شما موضوعات را به توافق با غرب و به مذاکره‌ی با غرب و با آمریکا و مانند اینها موکول کردید، آنجا ماندید و نتوانستید پیش بروید؛ چون آنها کمک نمیکنند، دشمنی [میکنند]، دشمنند دیگر؛ هر جا شما از آنها قطع نظر کردید، خودتان راه‌ افتادید و از شیوه‌های مختلف [استفاده کردید] -هزار راه وجود دارد و این جور نیست که یک راه [باشد]؛ نه، راه‌های مختلف وجود دارد؛ [اگر] انسانها فکر کنند، راه‌های گوناگونی برای زندگی شخصی و اجتماعی و مدیریّتی پیدا خواهند کرد- هر جا این جوری حرکت کردید، پیشرفت کردید.

در [مورد] همین مذاکرات اخیر هم بد نیست یک جمله‌ای گفته بشود؛ آقایان هم غالباً در جریان مسائل هستید. در همین مذاکراتی که اخیراً در جریان بود، خب این همه دیپلمات‌های ما زحمت کشیدند، بعضی از دیپلمات‌هایمان واقعاً در این قضیّه خوب ظاهر شدند، [امّا] آمریکایی‌ها بر سر موضع عنادآمیز خودشان محکم ایستادند و یک قدم جلو نیامدند. روی کاغذ یا در مقام وعده میگویند بله، ما تحریمها را برمیداریم، [امّا] برنداشتند و برنمیدارند هم؛ شرط میگذارند؛ میگویند اگر میخواهید تحریمها برداشته بشود، باید الان در همین توافق یک جمله‌ای را بگنجانید که این جمله به معنای آن باشد که بعداً باید درباره‌ی این موضوعات با شما صحبت کنیم و توافق کنیم؛ اگر چنانچه این جمله را نگنجانید ما الان با همدیگر توافقی نخواهیم داشت. این جمله چیست؟ این جمله یک بهانه‌ای است برای مداخلات بعدی؛ درباره‌ی خود برجام، تمدید برجام، درباره‌ی مسائل گوناگون، درباره‌ی موشک، درباره‌ی منطقه، که اگر شما بعداً گفتید که نه من در این مورد بحث نمیکنم یا مثلاً سیاست کشور اجازه نمیدهد یا مجلس اجازه نمیدهد، خواهند گفت خیلی خب شما نقض کردید، پس هیچ، توافق بی‌توافق. الان روش اینها و سیاست اینها این است؛ کاملاً ناجوانمردانه و خباثت‌آلود برخورد میکنند و هیچ اِبائی هم از اینکه آنچه را قول دادند نقض کنند ندارند؛ هیچ.

یک بار توافقها را نقض کردند و کاملاً بی‌هزینه نقض کردند. و الان هم که [به آنها] گفته میشود شما بایستی قول بدهید، تضمین بدهید که نقض نمیکنید، میگویند نه، ما تضمین نمیدهیم؛ این را الان صریح به دوستان ما و به دیپلمات‌های ما میگویند که ما تضمین نمیدهیم نقض نکنیم؛ نمیتوانیم چنین تضمینی بدهیم. اینها این ‌جوری هستند. این تجربه است؛ این تجربه [است برای] دولت آینده، دولتمردان آینده، مردان فعّال در صحنه؛ مردان فعّال در صحنه‌ی سیاسی -ممکن است کسی جزو مسئولین دولتی هم نباشد امّا در عرصه‌ی سیاسی فعّال باشد- باید همیشه این را در نظر داشته باشند؛ این تجربه‌ی بسیار مهمّی است که ما در این دولت و همیشه -البتّه این تجربه را این دولت بیشتر داشت- پیدا کردیم و فهمیدیم.

امیدواریم که خداوند متعال کمک کند. وقت تمام شد؛ [البتّه] حرف هست، حرف برای گفتن زیاد است، منتها دیگر مجال نیست؛ یک مقداری از وقت مقرّرمان هم گذشت. امیدواریم که ان‌شاءالله خداوند به همه‌ی دوستان و برادران کمک کند و توفیق بدهد که در هر جا که هستند بتوانند به وظایف دینی‌ و انقلابی‌شان عمل کنند، و هر جا هستند به معنای واقعی کلمه انقلابی باقی بمانند و برای پیشرفت به سمت اهداف انقلاب ان‌شاءالله کار کنند.

والسّلام علیکم و رحمة‌الله و برکاته

۱) در ابتدای این دیدار، حجت الاسلام حسن روحانی (رئیس جمهور) گزارشی از عملکرد دولت ارائه کرد.

۲) کافی، ج ۱، ص ۴۲۰

۳) بحارالانوار، ج ۳۱، ص ۴۱۱

۴) نهج‌البلاغه، نامه‌ی ۵۳

منتشر شده در بيانات رهبر معظم انقلاب

Tagged under

شنبه, 16 مرداد 1400 12:44

بیانات پس از دریافت نوبت دوم واکسن ایرانی کرونا

بسم الله الرّحمن الرّحیم

بحمدالله نوبت دوّم واکسن را هم توانستیم تزریق کنیم. من بعد از تزریق نوبت اوّل مطلقا هیچ عارضه‌ای نداشتم و بحمدالله خیلی خوب تمام شد؛ نه درد و تب و از این چیزهایی که گفته میشود مطلقاً نبود. و من لازم است تشکّر کنم اوّلاً از آقایان محترمی که زحمت کشیدید اینجا تشریف آوردید، بخصوص از دانشمندان و محقّقین عزیزی که زحمت کشیدند در این مدّت و توانستند این واکسن تولید داخل را به سامان برسانند و همچنین از مجموعه‌های پزشکی و پرستاری و مجموعه‌ی بهداشت و درمان که در این مسئله، در این مدّت طولانی حقیقتاً زحمات زیادی کشیدند و خودشان را در معرض خطر قرار دادند و مجاهدت کردند؛ ما صمیمانه از همه‌ی آنها تشکّر میکنیم.

اختلالی در برخی از موارد در مسئله‌ی تقسیم واکسن بین مردم به وجود آمد که البتّه عمدتاً ناشی از بدقولی کسانی بود که قول داده بودند واکسن را به ما بفروشند و بدقولی کردند. خب این یک بار دیگر به ملّت ایران و مسئولین کشور یادآوری میکند که ما بایستی در همه‌ی مسائل بتوانیم روی پای خودمان بِایستیم و تکیه‌ی به دیگران مشکلاتی به وجود می‌آورد، کما اینکه در این قضیّه هم مشکلاتی به وجود آورد. البتّه چاره‌ای نداشتیم و در کنار تولید داخلی ناچار بوده‌ایم و هستیم که از تولیدات کشورهای دیگر هم تا آن حدّی که قابل اطمینان است استفاده کنیم و استفاده خواهیم کرد؛ لکن تلاش را باید گذاشت روی تولید داخل و مردم نبایستی منتظر و معطّل بمانند. ان‌شاءالله تقسیم این واکسن با آسانی و روانیِ کامل در بین همه‌ی مردم صورت بگیرد که ان‌شاءالله مسئولین محترم به این نکته توجّه خواهند کرد.

و یک مطلب دیگر هم من عرض بکنم و آن خطاب به مردم عزیز است برای مراعات شیوه‌نامه‌ها. با این جهشهایی که پی‌درپی در نوع این ویروس به وجود می‌آید که تا حالا پنج شش جهش به وجود آمده، طبعاً خطرات باقی است. نباید چون مدّت، یک مقداری طول کشیده -یک سال و نیم مثلاً- این موجب بشود که قضیّه‌ی رعایت شیوه‌نامه‌ها عادّی جلوه کند و بتدریج حسّاسیّت مردم کم بشود؛ نه، باید شیوه‌نامه‌ها حتماً رعایت بشود. حالا مراسم گوناگون مذهبی و غیر مذهبی و مانند اینها هم وجود دارد؛ [امّا] بایستی حتماً اصل را بر رعایت شیوه‌نامه‌ها قرار داد و فاصله‌ای که باید وجود داشته باشد و ماسکی که باید زده بشود و بقیّه‌ی جهاتی که لازم است رعایت بکنند که مسئولین محترم بهداشت و درمان مکرّر توصیه کرده‌اند، باز هم باید توصیه بکنند، مردم هم بایستی حتماً رعایت بکنند، چون این حقیقتاً خطر است. ما اگر چنانچه این سختی را تحمّل کنیم -مردم مجموعاً- و یک برهه‌ای به طور کامل این زحمات را به خودمان تحمیل کنیم، خب ریشه‌ی این بیماری کَنده میشود یا لااقل شیوعش متوقّف خواهد شد؛ خب این بهتر است یا اینکه همین ‌طور هم تلفات جانی، هم خسارات مالی، تعطیل‌ها و امثال اینها ادامه پیدا کند؟ بایستی بالاخره برخورد کرد با این مسئله؛ هم مسئولین که با جدّیّت باید مشغول باشند، هم مردم که بایستی با دقّت ان‌شاءالله این قضیّه را دنبال بکنند و دستگاه‌های دولتی هم بِجِد از تولید داخلی حمایت کنند، یعنی حالا همین [واکسن] برکت را یا آنچه مربوط به بقیّه‌ی مراکز است مثل انستیتو پاستور و مرکز رازی و امثال اینها، اینها را بایستی حتماً پشتیبانی کرد و دنبال بشود که بتوانند کار را به بهترین وجهی انجام بدهند.

یک مطلب دیگر را هم من از این فرصت استفاده کنم و اینجا بیان کنم. در این هفت هشت روز اخیر یکی از نگرانی‌های ما مسئله‌ی خوزستان و مسئله‌ی آب مردم و مشکلات مردم بود. واقعاً دردآور است برای انسان که انسان مشاهده بکند در استان خوزستان با این مردم وفاداری که در این استان هستند، با این همه امکانات و استعدادهای طبیعی‌ای که در این استان وجود دارد، با این همه کارخانه‌جاتی که در این استان وجود دارد، وضع مردم به جایی برسد که آنها را ناراضی کند و مسئله‌ی آبشان، مسئله‌ی فاضلابشان آنها را ناراحت کند. اگر چنانچه توصیه‌هایی که نسبت به آب خوزستان و فاضلاب اهواز [شده بود] -که این همه تأکید شد برای فاضلاب اهواز و مسائل آب- مورد توجّه قرار میگرفت، حالا مسلّماً این اشکالات را نداشتیم. خب حالا که مردم ناراحتی‌شان را بُروز دادند و اظهار کردند، هیچ گِله‌ای نمیشود از مردم داشت؛ خب ناراحتند.

مشکل آب مشکل کوچکی نیست، آن هم در آن هوای کذایی خوزستان، آن هم [برای] مردم خوزستان. مردم خوزستان مردم بسیار باوفایی هستند؛ در دوران هشت سال دفاع مقدّس آنهایی که لب خطّ مقدم مشکلات بودند مردم خوزستان بودند و انصافاً ایستادند؛ من از نزدیک شاهد بودم. من از نزدیک دیدم که مردم خوزستان چقدر باوفا و بااهتمام جوانهایشان را فرستادند، مردهایشان را فرستادند، زنهایشان کمک کردند و این مردم باوفا و علاقه‌مند نبایستی دچار این مشکلات باشند. خب واقعاً نمیشود ملامت کرد مردم را و بایستی به کار مردم رسیدگی بشود، و باید رسیدگی میشد. اگر رسیدگی‌های لازم در وقت خود انجام میگرفت، مسلّم این وضعیّت برای مردم پیش نمی‌آمد. حالا هم که الحمدلله دستگاه‌های مختلف، دولتی و غیر دولتی و همه مشغول کار شدند، این کارها را با جدّیّت دنبال کنند و دولت بعد هم که خواهد آمد، ان‌شاءالله به این مسئله بِجِد بپردازند.

و البتّه مردم هم مراقبت کنند؛ دشمن از هر چیز کوچکی میخواهد استفاده کند علیه کشور، علیه انقلاب، علیه جمهوری اسلامی، علیه مصالح عمومی مردم؛ مراقب باشند تا دشمن سوءاستفاده‌ای نکند و بهانه‌ای دست دشمنان داده نشود.
امیدواریم ان‌شاءالله خداوند متعال خودش تفضّلاتش را بر این ملّت نازل کنند و رحمت و لطف خودش را شامل حال این ملّت که مستحقّ لطف و رحمت الهی هستند ان‌شاءالله عنایت کند.

والسّلام علیکم و رحمة‌الله و برکاته

منتشر شده در بيانات رهبر معظم انقلاب

Tagged under

شنبه, 16 مرداد 1400 12:39

تفسیر آیه«مباهله» از دیدگاه اهل بیت(ع) و اهل سنت

آیه «مباهله» (آل عمران:61) از مهم ترین ادله قرآنی، در خصوص فضیلت و برتری اهل بیت(ع) محسوب می گردد. مفسران و دانشمندان مذهب اهل بیت(ع) و اهل سنت در طول تاریخ درباره این آیه بحثهای مختلفی را انجام داده اند. در این مقاله با توجه به اهمیت موضوع، آیه «مباهله» را به صورت تطبیقی از دیدگاه فریقین بررسی و به شبهات، ابهامات و سؤالات مربوط پاسخ داده شده است. نکته حائز اهمیت این است که از ظاهر آیه «مباهله» نمی توان برای ولایت و رهبری اهل بیت (ع) استفاده نمود؛ چون ظاهر این آیه شریفه صرفاً فضیلت و برتری اهل بیت(ع) را بیان می کند، ولی با توجه به معنا و مفهوم آیه و مقایسه مصادیق آن با دیگران، می توان از آن برای ولایت و رهبری اهل بیت(ع) نیز استفاده هایی کرد.

بخش اول: تفسیر و تبیین اجمالی آیه مباهله

آیه مباهله، آیه 61 از سوره مبارکه آل عمران است که دارای دویست آیه است و از سوره های مدنی به حساب می آید. در این سوره مبارکه از معارف بلند اسلامی، دستورهای جاوید دینی و برخی سرگذشتها سخن به میان آمده است. خداوند متعال در آیه مباهله چنین می فرماید:

ان مثل عیسی عند الله کمثل آدم خلقه من تراب ثم قال له کن فیکون. الحق من ربک فلاتکن من الممترین. فمن حاجّک فیه من بعد ما جائک من العلم فقل تعالوا ندع ابنائنا و ابنائکم و نسائنا و نسائکم و انفسنا و انفسکم ثم نبتهل فنجعل لعنت الله علی الکاذبین؛1

«همانا مثل عیسی در نزد خدا، همچون مثل آدم است که او را از خاک آفرید و سپس به او فرمود: «موجود باش!» او هم فوراً موجود شد ]بنابراین ولادت مسیح بدون پدر، هرگز دلیل بر الوهیت او نیست[. اینها حقیقتی است از جانب پروردگار تو، بنابراین از تردیدکنندگان مباش. هرگاه بعد از علم و دانشی که ]درباره عیسی مسیح[ به تو رسیده، باز کسانی با تو به محاجه و ستیز برخیزند، به آنها بگو: بیایید ما فرزندان خود را دعوت کنیم، شما هم فرزندان خود را؛ ما زنان خویش را دعوت نماییم، شما هم زنان خود را؛ ما نفوس خود را دعوت کنیم، شما هم نفوس خود را؛ آن گاه مباهله کنیم و لعنت خداوند را بر دروغ گویان قرار دهیم.

همان گونه که ملاحظه می شود، در این آیه، سخن از «مباهله» می رود که تبیین و توضیح این کلمه بسیار مناسب و ضروری است.

نگاهی به معنای مباهله

«مباهله» واژه ای عربی است و معنای آن رها کردن و قید و بندی را از چیزی برداشتن است. یکی از معانی آن به حال خود گذاشتن حیوان مادّه و نبستن پستان اوست تا بدین وسیله نوزادش بتواند به راحتی شیر بنوشد. در زبان عربی به این حیوان مادّه «باهل» گفته می شود.2 همچنین این کلمه به معنای لعنت کردن نیز آمده است.3 امّا این واژه در اصطلاح به معنای نفرین کردن دو نفر یا دو گروه به یکدیگر است؛ به گونه ای که افرادی که با هم درباره یک مسئله مهم دینی، مذهبی و... با یکدیگر گفت وگو و اختلاف دارند، در یک جا جمع شوند و به درگاه الهی تضرع کنند و از خداوند بخواهند که فرد دروغگو یا ظالم را رسوا سازد و یا بر او عذابی نازل فرماید.

شأن نزول آیه مباهله

روایات مربوط به شأن نزول آیه مباهله متعدد و کمی متفاوت است که در اینجا به نقل یکی از آنها اکتفا می کنیم:

هیأتی از مسیحیان منطقه نجران در شهر مدینه، خدمت پیامبر اسلام(ص) رسیدند و چنین گفتند: آیا فرزندی را که بدون پدر به دنیا آمده باشد، دیده اید؟ خداوند متعال در جواب سؤال آنها، آیه 59 (ان مثل عیسی عندالله...) از سوره آل عمران را نازل فرمود و به آنها اعلام کرد که عیسی(ع) همانند حضرت آدم(ع) است که بدون پدر و مادر به وجود آمد. وقتی که هیأت مسیحی بر جهل و ادعای خود اصرار ورزیدند، پیامبر اسلام(ص) ]بر اساس دستور الهی[ آنها را به مباهله فراخواند. آنها تا فردای آن روز از پیامبر(ص) مهلت درخواستند. اسقف اعظم ]روحانی بزرگ هیأت مسیحی[ به آنها چنین گفت: شما فردا به محمد(ص) نگاه کنید. اگر برای مباهله با فرزندان و اهل خود آمد، از مباهله با او بترسید و اگر با اصحاب خود آمد، با او مباهله کنید، زیرا ]در این صورت[ چیزی در بساط ندارند.

فردای آن روز پیامبر اکرم(ص) همراه علی بن ابی طالب، حسن و حسین و فاطمه آمد. آن حضرت(ص) دست علی بن ابی طالب را گرفته بود، حسن و حسین در پیش روی او راه می رفتند و حضرت فاطمه پشت سر آن حضرت(ص) بود.

هیأت مسیحی نیز در حالی آمدند، که اسقف اعظم آنها پیشاپیششان بود. هنگامی که او پیامبر اسلام(ص) را با آن چند نفر دید، درباره آنها سؤال کرد به او گفتند که این پسر عمو و داماد او و محبوبترین مردم نزد اوست و این دو پسر، فرزندان دختری او، از علی(ع) هستند و آن بانوی جوان، دخترش فاطمه(ع) است که عزیزترین مردم نزد او و نزدیک ترین افراد به قلب اوست....

در این هنگام هیأت مسیحی از مباهله امتناع ورزید و اسقف اعظم مسیحیان به پیامبر اسلام(ص) گفت: یا اباالقاسم! ما با تو مباهله نمی کنیم، بلکه مصالحه می کنیم. پیامبر اسلام(ص) نیز با آنها بر پرداخت جزیه مصالحه نمود.4

در روایتی آمده است که اسقف آنها گفت: «من صورتهایی را می بینم که اگر از خدا تقاضا کنند که کوهها را از جا برکند، چنین خواهد کرد. هرگز با آنها مباهله نکنید که هلاک خواهید شد و یک مسیحی تا روز قیامت بر روی زمین باقی نخواهد ماند.»5 همچنین در روایت دیگری آمده است که پیامبر اسلام(ص) پس از امتناع هیأت مسیحی از مباهله و رضایت دادن آنها به پرداخت جزیه چنین فرمود: «قسم به خدایی که مرا به حق مبعوث نمود، اگر آنها با ما مباهله می کردند، وادی آتش بر روی آنها می بارید.»6

بخش دوم: آیه مباهله از دیدگاه روایات فریقین

اگر به منابع حدیثی و تفسیری مذهب اهل بیت(ع) و اهل سنت نگاه کنیم، خواهیم دید که درباره آیه شریفه مباهله، روایات بسیاری از پیامبر اسلام(ص)، اهل بیت(ع) و اصحاب و تابعین نقل شده است.

در اینجا قبل از ذکر نمونه هایی از این روایات، نگاهی گذرا به منابع فریقین می کنیم و قسمتی از منابع متعدد این روایات را ارائه می دهیم:

1. صحیح مسلم، مسلم نیشابوری(متوفای 261ق)، ص 1042، ح 32(کتاب الفضائل باب فضائل علی بن ابی طالب).

2. الجامع الصحیح(سنن ترمذی)، ابوعیسی محمد بن عیسی ترمذی(209297ق)، ج 5، ص 225، ح 2999.

3. اسباب النزول، واحدی نیشابوری(متوفای 468ق)، ص 9091.

4. المستدرک علی الصحیحین، حاکم نیشابوری(متوفای 405ق)، ج 3، ص 150.

5. جامع البیان عن تأویل آی القرآن، محمد بن جریر طبری(متوفای 310ق) ج 3، ص 300301، جزء 3.

6. تفسیر القرآن العظیم، ابن ابی حاتم(متوفای 327ق)، ج 2، ص 667668، احادیث 36163619.

7. تفسیر القرآن العظیم، ابن کثیر دمشقی(متوفای 774ق)، ج 1، ص 379.

8 الدر المنثور فی التفسیر المأثور، جلال الدین سیوطی(متوفای 911ق)، ج 2، ص 231233.

9. تفسیر الکشاف، جارالله زمخشری(متوفای 538ق)، ج 1، ص 368370.

10. الجامع الاحکام القرآن، قرطبی(متوفای 671ق)، ج 3، ص 104( چاپ مصر، 1936م).

11. تفسیر السمرقندی، نصربن محمد سمرقندی(متوفای 375ق)، ج 1، ص 274275.

12. تفسیر الفخر الرازی، فخر رازی( 544604ق)، ج 8، ص 8889.

13. تفسیر البیضاوی، عبدالله بن عمربیضاوی(متوفای 791ق)، ج 1، ص 163.

14. المسند، احمدبن حنبل، ج 1، ص 185، چاپ مصر.

15. دلائل النبوة، حافظ ابونعیم اصفهانی، ص 297.

16. جامع الاصول، ابن اثیر، ج 9، ص 470، السنة المحمدیة، مصر.

17. تذکرة الخواص، ابن جوزی، ص 17.

18. تفسیر روح المعانی، آلوسی، ج 3، ص 167، منیریه، مصر.

19. تفسیر الجواهر، شیخ طنطاوی، ج 2، ص 120، چاپ مصر.

20. الاصابة، احمدبن حجرعسقلانی، ج 2، ص 503، چاپ مصر.

21. تفسیر العیاشی، ابونصر محمدبن مسعود بن عیاش سمرقندی، ج 1، ص 175177، احادیث 54،57،58 و 59.

22. تفسیر فرات الکوفی، ص 8590، ح 61.

23. الامالی، شیخ طوسی(385460ق)، ص 307، ح 616.

24. التبیان فی تفسیر القرآن، شیخ طوسی(385460ق)، ج 2، ص 484.

25. مجمع البیان فی تفسیر القرآن، شیخ طبرسی(متوفای 548ق)، ج 2، ص 762763.

26. البرهان فی تفسیر القرآن، سیدبحرانی(متوفای 1091ق)، ج 2، ص 4950، ح 9،12،13، و14.

27. تفسیر نورالثقلین، حویزی(متوفای 1112ق) ج 1، ص 349، ح 163.

28. تفسیر ابوالفتوح رازی(متوفای 554ق)، ج 4، ص 360361.

شایان ذکر است که قاضی نور الله شوشتری در کتاب احقاق الحق حدوداً شصت نفر از بزرگان (مفسران، محدثان و…) اهل سنت را نام می برد که به اختصاص آیه مباهله به اهل بیت(ع) تصریح نموده اند.

اکنون پس از آشنایی اجمالی با قسمتی از منابع روایات مربوط به آیه مباهله، با مراجعه به تعدادی از منابع تفسیری و حدیثی مذهب اهل بیت(ع) و اهل سنت، نمونه هایی از احادیث و روایات را ذکر می کنیم و در پایان به جمع بندی و نتیجه گیری از روایات خواهیم پرداخت.

الف. منابع مذهب اهل بیت(ع)

1. «قال علی(ع)... لما نزلت هذه الایة «قل تعالوا ندع ابنائنا و ابنائکم...» اخذ بید علی و فاطمه و ابنیهما(ع)، فقال رجل من النصاری(الیهود): لاتفعلوا فتحیبکم عنت...7؛ امام علی(ع) فرمود:... هنگامی که آیه مباهله نازل شد، پیامبر(ص) دست علی، فاطمه و دو پسر او(ع) را گرفت و برای مباهله آمد. که در این هنگام مردی از مسیحیان ( و یا مردی از یهود) گفت: (با اینها مباهله) نکنید که به مشقت گرفتار می شوید.»

2. امام صادق(ع) نقل می کند که از امیرالمؤمنین، امام علی(ع) درباره فضایلش سؤال شد. آن حضرت(ع)، قسمتی از فضایل خود را برای آنها بازگو نمود. گفتند: (یا علی!) باز هم بگو. آن حضرت فرمود: «نزد پیامبر(ص) دو نفر از احبار نصارا از اهل نجران آمدند و درباره عیسی(ع) به مباحثه پرداختند. خداوند متعال هم آیات مباهله را نازل فرمود. پس از این پیامبر(ص) دست علی(من)، حسن و حسین و فاطمه را گرفت و کف دست خود را به سوی آسمان گشود و آنها را به مباهله فراخواند.»8

3. «عن ابی جعفر(ع) فی قوله «ابنائنا وابنائکم»(یعنی) الحسن و الحسین، «انفسنا و انفسکم» رسول الله(ص) و علی(ع). «و نسائنا و نسائکم» فاطمه الزهراء(س)؛9 امام باقر(ع) درباره آیه مباهله فرمود: منظور از «پسران ما...» حسن و حسین و منظور از «خودمان...»، پیامبر خدا(ص) و علی(ع) و منظور از «زنانمان...»، فاطمه زهرا(س) است.»

4. حضرت امام رضا(ع) در یک مجلس علمی که مأمون عباسی آن را در کاخ خود برگزار نموده بود، چنین فرمود: «خداوند، بندگان پاک خود را در آیة مباهله مشخص ساخته و به پیامبرش دستور ]انجام مباهله با مسیحیان نجران[ داده است.... به دنبال نزول آیه، پیامبر(ص)، علی و فاطمه، حسن و حسین(ع) را با خود به مباهله برد.... این مزیتی است که هیچ کس در آن بر اهل بیت(ع) پیشی نگرفته و فضیلتی است که هیچ انسانی به آن نرسیده و شرفی است که قبل از آن هیچ کس از آن برخوردار نبوده است.»10

5. عامربن سعدبن ابی وقاص از پدرش(سعدبن ابی وقاص) نقل می کند که روزی معاویه به وی گفت: چه چیز مانع می شود که ابوتراب(علی بن ابی طالب) را سبّ کنی؟ سعد بن وقاص گفت: به خاطر سه خصلتی که در او دیده ام و یکی از آنها چنین است: «لما نزلت آیة المباهلة (تعالوا ندع ابنائنا و ابنائکم...) اخذ رسول الله(ص) بید علی و فاطمه و حسن و حسین(ع) قال: هؤلاء اهلی؛11 هنگامی که آیة مباهله نازل شد... پیامبر خدا(ص) دست علی، فاطمه، حسن و حسین(ع) را گرفت و چنین گفت: اینان اهل بیت من هستند.»

6 عن سعد بن ابن وقاص قال...لما نزلت هذه الایة «ندع ابنائنا و ابنائکم» دعا رسول الله(ص) علیا و فاطمة و حسنا و حسینا(ع) و قال: اللهم هؤلاء اهلی؛12 سعد بن ابی وقاص می گوید: هنگامی که این آیه ]مباهله [... نازل شد، پیامبر خدا(ص) علی، فاطمه، حسن و حسین(ع) را فراخواند و گفت: خداوندا! اینان اهل من هستند.»

ب. منابع مذهب اهل سنت

1. «قال جابر: و فیهم نزلت «ندع ابنائنا و ابنائکم و نسائنا و نسائکم و انفسنا و انفسکم» قال جابر: «انفسنا و انفسکم» رسول الله(ص) و علی بن ابی طالب و «ابنائنا» الحسن و الحسین و «نسائنا» فاطمة؛13 جابر می گوید: ]این آیه مباهله[ درباره آنها ]اهل بیت[ نازل شده است… منظور از «خودمان» رسول خدا و علی بن ابی طالب است، منظور از «پسران ما» حسن و حسین و منظور از «زنان ما» فاطمه است.»

2. «عن زیدبن علی فی قوله:«تعالوا ندع ابنائنا و ابنائکم...» الآیة، قال: کان النبی(ص) و علی و فاطمة و الحسن و الحسین؛14 از زید بن علی نقل شده است که درباره آیه مباهله گفت: آنان پیامبر(ص)، علی، فاطمه، حسن و حسین بودند.»

3. «عن السدی «فمن حاجک فیه من بعد ماجائک من العلم...الایة» فأخذ یعنی النبی(ص) بید الحسن و الحسین و فاطمة و قال لعلی اتبعنا، فخرج معهم. فلم یخرج یومئذ النصاری و قالوا: انا نخاف ان یکون هذا النبی(ص) و لیس دعوة النبی کغیرها، فتخلفوا عنه یومئذ. فقال النبی(ص): لوخرجوا لاحترقوا فصالحوه علی صلح...؛15 سدی نقل می کند: هنگامی که آیه مباهله نازل شد، پیامبر خدا(ص) دست حسن و حسین و فاطمه را گرفت و به علی فرمود که به دنبال آنها بیاید و بدین وسیله جهت مباهله آماده شدند، ولی مسیحیان حاضر به مباهله نشدند و گفتند: ما می ترسیم که این همان پیامبر خدا باشد و دعای پیامبر مانند دعای دیگران نیست. بدین جهت در آن روز از مباهله امتناع ورزیدند. پیامبر خدا(ص) فرمود: اگر آنها مباهله می کردند، می سوختند. بنابراین پیامبر خدا(ص) با آنها مصالحه نمود... .»

4. عامربن سعدبن ابی وقاص از پدرش نقل می کند که روزی معاویة بن ابی سفیان به وی گفت: چرا ابوتراب(علی بن ابی طالب) را سبّ می کنی؟ سعدبن ابی وقاص گفت: به خاطر سه خصلتی که پیامبر خدا درباره وی فرموده است... ]و یکی از آنها چنین است[:

«و لما نزلت هذه الآیة «فقل ندع ابنائنا و ابنائکم» دعا رسول الله(ص) علیا و فاطمه و حسنا و حسینا، فقال: اللهم هؤلاء اهلی؛16 هنگامی که آیه مباهله نازل شد، پیامبر خدا(ص)، علی، فاطمه، حسن و حسین را فراخواند و سپس گفت: خداوندا! اینان اهل من هستند.»

حاکم نیشابوری(متوفای 405ق) پس از نقل این روایت چنین می نویسد: «هذا حدیث صحیح علی شرط الشیخین و لم یخرجاه؛17 این حدیث بر اساس شرط]صحت و پذیرش حدیث[ بخاری و مسلم، صحیح است، ولی آن دو این روایت را نقل نکرده اند.»

5. جابربن عبدالله نقل می کند که هیأتی از اهل نجران پیش پیامبر اسلام(ص) آمدند و با آن حضرت(ص) به گفت وگو پرداختند. پیامبر اسلام(ص) آنها را به مباهله(ملاعنه) دعوت نمود و قرار گذاشتند که فردای آن روز مباهله کنند. فردای آن روز، پیامبر خدا(ص) دست علی، فاطمه، حسن و حسین را گرفت و آنها را به مباهله فراخواند، ولی آنها از انجام مباهله امتناع ورزیدند و به پرداخت جزیه رضایت دادند. پیامبر اسلام(ص) پس از آن فرمود: «قسم به خدایی که مرا به حق مبعوث نمود، اگر آنها مباهله می کردند، بر روی آنها یک وادی آتش می بارید.»18

6. «قال الشعبی: «ابنائنا» الحسن و الحسین «و نسائنا» فاطمة، «و انفسنا» علی بن ابی طالب؛19 شعبی می گوید: منظور از «پسران ما» حسن و حسین و منظور از «زنان ما» فاطمه و منظور از «خودمان» علی بن ابی طالب است.»

بررسی و جمع بندی روایات

آنچه می توان به طور کلی از روایات و احادیث فوق به دست آورد، شامل مطالب ذیل است:

1. آیة مباهله در درجة نخست، به طور روشن بر فضیلت و برتری پنج تن آل عبا (ع) پیامبر اسلام، امام علی، فاطمه زهرا، امام حسن و امام حسین دلالت دارد.

2. آیة مباهله مختص به پنج تن مقدس است و این از ظاهر آیة شریفه و روایات فریقین به دست می آید.

3. امام علی(ع)، فاطمه زهرا(س)، امام حسن(ع) و امام حسین(ع)، در نزد پیامبر اسلام(ص) شأن و منزلت بسیار ویژه ای داشتند.

4. طبق این روایات، پیامبر گرامی اسلام(ص) هنگام آوردن عزیزترین افراد خود، آنها را اهل بیت(ع) خود نامیده است که این هم در درجة نخست به معنای اصطلاح قرآنی و حدیثی «اهل بیت» مربوط می شود.

5. احتجاج خود امامان(ع) و نیز برخی از اصحاب پیامبر اکرم(ص) به آیة مباهله برای اثبات برتری اهل بیت(ع)، قرینة محکمی بر وقوع این حادثه است و نیز بر اختصاص آن به اهل بیت(ع) تأکید می ورزد.

بخش سوم: آیة مباهله از دیدگاه مفسران فریقین

پس از تبیین و تفسیر اجمالی آیة مباهله و بررسی آن از دیدگاه احادیث و روایات فریقین، در این بخش با رعایت اختصار، این آیه را از دیدگاه تعدادی از مفسران مذهب اهل بیت(ع) و اهل سنت بررسی می کنیم و سپس بر جمع بندی دیدگاهها می پردازیم.

آیة مباهله از دیدگاه مفسران مذهب اهل بیت(ع)

1. شیخ طوسی(385460ق) در تفسیر خود و در ذیل همین آیة شریفه می نویسد: «هنگامی که این آیه نازل شد، پیامبر اسلام(ص)، دست علی، فاطمه، حسن و حسین(ع) را گرفت و سپس مسیحیان(نجران) را به مباهله فراخواند، ولی آنها از مباهله امتناع ورزیدند و با ذلت به جزیه دادن رضایت دادند… حتی برخی از آنها گفتند: اگر با اینها مباهله کنیم، تا روز قیامت هیچ مرد و زن مسیحی باقی نمی ماند.»20

2. شیخ طبرسی(متوفای 548ق) در ذیل همین آیه می نویسد: «این آیه، درباره هیأت مسیحی نجران نازل شده است که از پیامبر(ص) دربارة حضرت عیسی تولد یافتن او بدون پدر سؤال نمودند و چون جواب پیامبر اسلام(ص) را نپذیرفتند، پیامبر آنها را به مباهله فراخواند و فردای آن روز همراه علی بن ابی طالب، حسن، حسین و فاطمه آمد... ولی آنها از مباهله سرباز زدند و به جزیه دادن راضی شدند.»21

3. شیخ ابوالفتوح رازی(متوفای 554ق) در تفسیر خود، ضمن بیان مفصل شأن نزول آیة مباهله، می نویسد: «...پیامبر اسلام پس از نزول این آیه، هنگام مباهله همراه علی، حسن و حسین و فاطمه آمد و آمادة مباهله شدند، اما مسیحیان نجران ترسیدند و از مباهله عذر آوردند.»22

4. سید فضل الله(مفسر معاصر) در تفسیر خود، ضمن بیان شأن نزول آیة مباهله مباحثه بین مسیحیان نجران و پیامبر اسلام و دعوت آنها به مباهله می نویسد: «پیامبر اسلام(ص) فردای آن روز همراه امام علی، فاطمه، حسن و حسین(ع) آمد و آمادة مباهله شد، ولی آنها با دیدن پیامبر(ص) و اهل بیت آن حضرت از مباهله عذر خواستند و با قبول کردن پرداخت جزیه برگشتند.»23

5. شیخ ناصر مکارم شیرازی(مفسر معاصر) نیز در تفسیر خود ضمن بیان شأن نزول آیة مباهله می نویسد: «...پیامبر اسلام برای مباهله با مسیحیان نجران، علی، فاطمه، حسن و حسین(ع) را همراه خود آورده بود.»24

آیة مباهله از دیدگاه مفسران مذهب اهل سنت

1. محمدبن جریر طبری(متوفای 310ق) در تفسر معروف خود ضمن بیان شأن نزول آیه مباهله می نویسد: «پیامبر اسلام(ص) جهت مباهله با مسیحیان نجران، همراه علی، فاطمه، حسن و حسین(ع) آمد و آماده مباهله شد، ولی آنها با پیامبر مصالحه نمودند و راضی به پرداخت جزیه شدند.»25

2. نصربن محمد سمرقندی(متوفای 375ق) در تفسیر خود می نویسد: «پیامبر اسلام(ص) آنها ]مسیحیان نجران[ را به مباهله دعوت نمود و جهت مباهله همراه علی، فاطمه، حسن و حسین(ع) آمد، ولی آنها از انجام مباهله سرباز زدند. در این هنگام پیامبر(ص) به آنها فرمود: یا اسلام بیاورید و یا جزیه بدهید. آنها به پرداخت جزیه رضایت دادند و برگشتند. پیامبر اسلام(ص) فرمود: اگر آنها مباهله می کردند، همگی هلاک می شدند، حتی گنجشکهای نشسته بر دیوارهایشان.»26

3. فخر رازی(544604ق) در تفسیر خود پس از بیان توضیحات لازم می نویسد: «پیامبر اسلام(ص) پس از اصرار مسیحیان نجران بر جهل خود آنها را به مباهله فراخواند و برای مباهله همراه علی، فاطمه، حسن و حسین(ع) آمد و به آنها فرمود: هرگاه من دعا کردم، شما آمین بگویید. اسقف نجران گفت: ای مسیحیان! من صورتهایی را می بینم که اگر خداوند را برای کندن کوه از جای خود بخواهند، ]کوهها[ از جای خود کنده می شوند. با آنها مباهله نکنید؛ زیرا هلاک می شوید و در روی زمین تا روز قیامت هیچ نصرانی باقی نمی ماند. آنها سپس به پرداخت جزیه راضی شدند و پیامبر اسلام(ص) فرمود: اگر آنها مباهله می کردند، تبدیل به میمون و خوک می شدند... و خداوند نجران و اهل آن را حتی پرندگان نشسته بر شاخه های درختانشان را هلاک می نمود.»

فخر رازی در ادامه می افزاید: «و روی انه علیه السلام لما خرج فی المرط الاسود فجاء الحسن(ع) فأدخله ثم جاء الحسین(ع) فادخله، ثم فاطمه، ثم علی(ع)، ثم قال: انما یرید الله لیذهب عنکم الرجس اهل البیت و یطهرکم تطهیراً. روایت شده است که پیامبر اسلام(ص) با یک عبای پشمی سیاه رنگ از منزل خارج شد، حسن(ع) آمد و آن را داخل عبای خود نمود و سپس حسین(ع) آمد، او را نیز در زیر عبای خود قرار داد، سپس علی و فاطمه(ع) آمدند و سپس آن حضرت(ص) فرمود:«خدا فقط می خواهد پلیدی را از شما اهل بیت دور کند و شما را کاملاً پاک سازد.»

فخر رازی پس از نقل این روایت چنین می نویسد: «واعلم ان هذه الروایة کالمتفق علی صحتها بین اهل التفسیر و الحدیث؛27 «بدان که در مورد صحت این روایت بین مفسران و محدثان اتفاق نظر وجود دارد.»

4. ابوالفدا اسماعیل بن کثیر دمشقی(متوفای 774ق) در تفسیر خود می نویسد: عده ای از مسیحیان نجران حضور پیامبر اسلام(ص) آمدند و با آن حضرت(ص) درباره عیسی(ع) احتجاج کردند...هنگامی که پیامبر اسلام(ص) آنها را به مباهله فراخواند، همراه علی، فاطمه، حسن و حسین(ع) آمد، ولی آنها از مباهله امتناع ورزیدند و به پرداخت جزیه رضایت دادند.»28

5. عبدالله بن عمر بیضاوی(متوفای 791ق) نیز در تفسیر خود ذیل آیه مباهله چنین می نویسد: «پیامبر اسلام(ص) برای مباهله با مسیحیان نجران، علی، فاطمه، حسن و حسین(ع) را همراه خود آورد و به آنها فرمود: هنگامی که من دعا کردم، شما آمین بگویید. اسقف آنها گفت: ای مسیحیان، من صورتهایی را می بینم که اگر خداوند را برای کندن کوه از جای خود بخواهند،]کوهها [ از جای خود کنده می شوند. با آنها مباهله نکنید که هلاک می شوید. سپس آنان به پرداخت جزیه راضی شدند. پیامبر اسلام(ص) فرمود: قسم به خدایی که جانم در دست اوست، اگر مباهله می کردند، تبدیل به میمون و خوک می شدند... نجران و اهل آن حتی پرندگان نشسته بر شاخه های درختانشان نیز از بین می رفتند.»

بیضاوی در ادامه چنین می گوید: «و هو دلیل علی نبوته و فضل من أتی بهم من اهل بیته؛29 این ]حادثه و روایت[ دلیلی بر نبوت ]پیامبر اسلام[ و دلیلی بر برتری و فضیلت اهل بیت آن حضرت است که همراه او ]به مباهله [ آمده بودند.»

بررسی و جمع بندی دیدگاهها

جمع بندی ما از دیدگاههای مفسران اهل بیت(ع) و اهل سنت چنین است:

1. مفسران مذهب اهل بیت(ع) و اهل سنت، همگی مصادیق آیة مباهله را پیامبر اسلام(ص) علی بن ابی طالب(ع)، فاطمه زهرا، امام حسن و امام حسین(ع) می دانند و هیچ یک از آنها شخص دیگری را در این امر با آنها شریک نمی پندارند.

2. مفسران فریقین در بیان دیدگاه خود، دربارة آیة مباهله، به روایات و احادیث مربوط تکیه کرده و تقریباً بر اساس روایات و احادیث، دیدگاه خود را بیان نموده اند.

3. برخی از آنها(عبدالله بن عمر بیضاوی) آیة مباهله را دلیل بر فضیلت و برتری اهل بیت(ع) معرفی نموده و به این مسئله تصریح کرده اند.

بخش چهارم: نقد و بررسی شبهات، ابهامات و سؤالات مربوط به آیه مباهله

آنچه در سه بخش گذشته دربارة آن بحث شد، شامل مطالبی بود که بر اختصاص آیه مباهله به پنج تن آل عبا(ع) تأکید می کرد. با وجود این، دربارة آیة مباهله نیز چند سؤال و شبهه مطرح شده است که در این بخش به نقد و بررسی آنها خواهیم پرداخت.

1. آیة مباهله و تعبیر جمع

یکی از مهم ترین سؤالات مطرح شده دربارة آیة مباهله، تعبیر جمع در این آیه شریفه و عدم مطابقت آن با احادیث و روایات موجود در منابع فریقین است که در آنها مصادیق این آیه افراد معیّن نه جمع معرفی می شوند. طبق احادیث و روایات موجود در منابع فریقین، منظور از «ابناءنا» پسران ما حسن و حسین، منظور از «نسائنا» زنان خویش فاطمه زهرا(س) و منظور از «انفسنا» نفوس خود پیامبر اسلام(ص) و امام علی(ع) است.30 از طرف دیگر طبق بیان محمدرشیدرضا(18651935م)، در زبان عربی کلمه «نسائنا» زنان ما بر دختر شخص و نیز «انفسنا» نفوس ما بر یک نفر (امام علی) اطلاق نمی شود.31

نقد و بررسی

در پاسخ به این سؤال مطرح شده باید بگوییم:

1. پیامبر عظیم الشأن اسلام(ص) مبیّن و مفسر آیات نورانی قرآن کریم است. خداوند متعال در همین خصوص می فرماید: «وانزلنا الیک الذکر لتبیّن للناس ما نزل الیهم و لعلهم یتفکرون؛32 ما این ذکر ]قرآن[ را بر تو نازل کردیم تا آنچه را به سوی مردم نازل شده است، برای آنها روشن سازی و شاید اندیشه کنند.» بنابراین بر امت اسلامی فرض است که پیامبر اسلام(ص) را مفسر و مبیّن حقیقی قرآن کریم بدانند و بیانات آن حضرت(ص) را در این باره بدون چون و چرا بپذیرند.

2. بر اساس روایات و احادیث صحیح و مورد قبول مذهب اهل بیت(ع) و اهل سنت، پس از نزول آیه مباهله، پیامبر اسلام(ص) جهت انجام مباهله با هیأت مسیحی نجران، علی بن ابی طالب(ع)، فاطمه زهرا(س)، حسن و حسین(ع) را همراه خود آورده و آنها را اهل بیت خود معرفی نموده است.33 به همراه آوردن این اشخاص در واقع نوعی تفسیر و تبیین کلمات به کار رفته در این آیة مباهله(ابنائنا، نسائنا، و انفسنا) است و اگر کسی در این خصوص اعتراضی داشته باشد، در واقع به شخص پیامبر اکرم(ص) اعتراض می کند.

3. قرآن کریم مملو از چنین مواردی است که در آنها به جای یک فرد ضمیر یا صیغه جمع به کار رفته است که در اینجا به دو مورد آن اشاره می کنیم:

الف. سوره آل عمران، آیه 173

«الذین قال لهم الناس قدجمعوا لکم فاخشوهم فزادهم ایماناً و قالوا حسبنا الله و نعم الوکیل؛ اینها (مومنان واقعی) کسانی بودند که (بعضی از) مردم به آنان گفتند: مردم]لشکر دشمن [ برای ]حمله به[ شما اجتماع کرده اند. از آنها بترسید، اما این سخن برایمان آنها افزود و گفتند: «خدا ما را کافی است و او بهترین حامی ماست.» براساس دیدگاه عده ای از مفسران، قائل این سخن نعیم بن مسعود الاشجعی بود که وی به دستور ابوسفیان، قصد ترساندن مسلمانان از مشرکان را داشت.34

ب. سوره آل عمران، آیه 181

«لقد سمع الله قول الذین قالوا ان الله فقیر و نحن اغنیاء...؛ همانا خداوند سخن آنها را که گفتند: خدا فقیر است و ما بی نیازیم، شنید.» بر اساس اعتراف عده ای از مفسران فریقین، قائل این سخن بی اساس، حیّ بن احطب و یا غنحاص]از یهودیان [ بوده است.35

اگر به آیات نورانی قرآن کریم و شأن نزول آنها توجه بیشتری کنیم، روشن خواهد شد که در موارد متعددی، به جای یک فرد از ضمیر و یا صیغة جمع استفاده شده است که همة اینها نشانة بی اساس بودن سؤال مورد بحث است.

2. آیة مباهله و سن کم امام حسن(ع) و امام حسین(ع)

یکی دیگر از سؤالات و شبهات مطرح شده دربارة آیة مباهله و روایات مربوط به آن، این است که می گویند: حسن و حسین(ع) هنگام نزول آیة مباهله، غیربالغ و غیرمستحق برای ثواب بوده اند و اگر آن دو غیرمستحق برای ثواب باشند، افضل الصحابه(برترین اصحاب) به حساب نمی آیند.»36

نقد و بررسی

در پاسخ این شبهه باید بگوییم:

1. با اینکه امام حسن و امام حسین(ع) هنگام نزول آیة مباهله سن کمتری داشتند، نباید فراموش کرد که انتخاب آن دو برای مباهله بر اساس روایات متعدد و صحیح فریقین توسط پیامبر اکرم(ص) انجام گرفته است و اگر اشخاص دیگری برتر و افضل از آنها وجود داشتند، حتماً پیامبر اسلام(ص) به جای آن دو، همان افراد را همراه خود به مباهله می آوردند. بنابراین، صرف آوردن این دو برای مباهله، به طور روشن بر برتری و افضل بودن آنها دلالت دارد و کم بودن سن آنها در این باره مشکلی ایجاد نمی کند. البته برتری آنها پس از پیامبر اسلام(ص) و علی بن ابی طالب(ع) است.

2. نباید فراموش کرد که برتری و افضلیت، همواره با رسیدن فرد به مرتبة بلوغ و ازدیاد سن نیست و گاه اشخاص مقدسی در سن بسیار کم به مقامات بزرگ الهی رسیده اند که با مراجعه به آیات نورانی قرآن کریم، دو مورد از آنها را ذکر می کنیم:

الف. حضرت یحیی(ع)

«یا یحیی خذ الکتاب بقوة و ءاتیناه الحکم صبیاً؛37 ]ما پس از تولد یحیی به او گفتیم[: ای یحیی! کتاب ]الهی[ را با قوّت بگیر ]و به آن عمل کن[ و ما ]حکمت و پیامبری را[ در سن کودکی به وی دادیم.»

بر اساس بیان نصربن محمد سمرقندی(متوفای 375ق) و مفسر معروف، فخر رازی(544604ق)، منظور از «حکم» در این آیه شریفه، پیامبری، اندیشه و خیر و برکت است.38 همچنین مرحوم شیخ طبرسی(متوفای 548ق) در ذیل همین آیه، از عبدالله بن عباس روایتی نقل می کند که بر اساس آن، حضرت یحیی(ع) در سه سالگی به مقام پیامبری رسیده است.39

ب. حضرت عیسی مسیح(ع)

«قال انی عبدالله ءاتانی الکتاب و جعلنی نبیاً؛40 ]عیسی مسیح در گهواره به سخن آمد و چنین[ گفت: همانا من بندة خدا هستم و خداوند به من کتاب ]انجیل[ داده و مرا پیامبر قرار داده است.»

شیخ کلینی(متوفای 329ق) در کتاب الکافی از امام باقر(ع) نقل می کند که آن حضرت(ع) فرمود: «کان یومئذ نبیاً حجة الله غیر مرسل...؛ حضرت عیسی(ع) در آن هنگام یک پیامبر الهی غیر مرسل(و) حجت الهی بود.» آن حضرت(ع) در ادامه می فرماید: «فلما بلغ عیسی(ع) سبع سنین تکلم بالنبوة و الرسالة حین اوحی الله تعالی الیه...؛41 وقتی حضرت عیسی(ع) به هفت سالگی رسید، بر اساس وحی الهی نازل شده بر او، از نبوت و رسالت خود خبر داد... .»

همان گونه که از آیات و روایات مذکور به دست می آید، رسیدن به یک مقام و فضیلت الهی و به ویژه مقام نبوت و رسالت، حتماً مبتنی بر رسیدن آن شخص به حد تکلیف و بلوغ نیست. بنابراین برتری و افضلیت امام حسن(ع) در سن کودکی، امری عادی به حساب می آید؛ چون این مسئله کمتر از مقام نبوت و رسالت است که حتی در سن سه و هفت سالگی و حتی در گهواره، به برخی از پیامبران الهی داده شده است. آنچه در این مورد ضرورت دارد، معرفت، عقل و طاعت الهی و اقرار به رسالت و نبوت پیامبر اسلام(ص) است که این ویژگیها نیز بدون شک در امام حسن و امام حسین(ع) وجود داشته است.

بنابراین آمدن امام حسن(ع) و امام حسین(ع) برای مباهله، دلیل روشنی بر افضلیت و برتری آن دو پس از پیامبر اسلام(ص) و امام علی بن ابی طالب(ع) در میان امت اسلامی و نیز دلیلی بر برتری و افضلیت آنها بر اصحاب دیگر پیامبر اسلام(ص) البته بعد از پدرشان امام علی (ع) به حساب می آید و کم بودن سن آنها در این باره هیچ مشکلی ایجاد نمی کند.

3. آیة مباهله و ادعای جعل و نشر احادیث

یکی دیگر از شبهات مهم در خصوص آیة مباهله و روایات مربوط به آن، ادعای ساختگی بودن احادیث و روایات مربوط به آن است.

محمد رشیدرضا(18651935م) در همین خصوص چنین می نویسد:

و مصادر هذه الروایات الشیعة و مقصدهم منها معروف و قداجتهدوا فی ترویجها مااستطاعوا حتی راجت علی کثیر من اهل السنة...؛42 مصادر این روایات مربوط به شیعه است و منظور و مقصود آنها نیز معلوم است. آنها در ترویج این روایات به اندازة توان خود کوشش نمودند و بدین وسیله این روایات در میان بسیاری از اهل سنت رایج گشته است.

نقد و بررسی

در پاسخ به این شبهة بسیار سست و غیرعلمی، ذکر مطالب ذیل را مناسب و کافی می بینیم:

1. همان گونه که در ابتدای این بحث(بخش دوم) گذشت، روایات مربوط به شأن نزول آیه مباهله، در منابع متعدد برادران اهل سنت موجود است.

همچنین علاوه بر منابع متعدد برادران اهل سنت، در تعداد قابل توجهی از منابع تفسیری، حدیثی و کلامی مذهب اهل بیت(ع) نیز امثال این روایات با طرق مختلف نقل و ثبت شده است که قسمتی از آنها را در بخش دوم ملاحظه کردید.

2. ادعای مزبور به سبب نداشتن دلیل علمی و منطقی، قابل قبول نیست و در عین حال برای مذهب اهل سنت، بسیار خطرناک به نظر می رسد؛ چون اگر روایات مربوط به آیة مباهله به وسیلة پیروان مذهب اهل بیت(ع) در کتب حدیثی و تفسیری معتبر اهل سنت مانند صحیح مسلم، سنن ترمذی، مستدرک علی الصحیحین و تفاسیر طبری، سمرقندی، فخر رازی و ابن کثیر دمشقی، وارد شده باشد، آن وقت باید در مورد سایر احادیث و روایات موجود در آنها نیز چنین ادعایی به عمل آید که در این حال، این احادیث و روایات برای خوانندة خود یقین و اعتماد نمی آورند، اما چنین ادعایی تنها در مورد احادیث و روایات مربوط به برتری و فضیلت اهل بیت(ع) ارائه می شود که این هم دلیل و قرینة خوبی بر بی اساس بودن آن است.

بخش پایانی: نتیجه گیری

آنچه می توان از مباحث گذشته به عنوان نتیجه به دست آورد، عبارت است از:

1. بر اساس آیة شریفة مباهله و روایات و احادیث مربوط به آن، می توان نتیجه گرفت که امام حسن(ع) و امام حسین(ع) پسران رسول گرامی اسلام(ص) محسوب می شوند. شیخ طبرسی(متوفای 548) در همین باره می نویسد:

اجمع المفسرون علی ان المراد بأبناءنا، الحسن و الحسین(ع) و قال ابوبکر الرازی: هذا یدل علی ان الحسن و الحسین(ع) ابناء رسول الله(ص) و ان ولد الابنة ابن نبی الحقیقة؛43 مفسران اتفاق نظر دارند که منظور از «ابنائنا» ]پسران ما در آیه مباهله[ حسن و حسین(ع) است و ابوبکر رازی می گوید: این دلالت می کند که حسن و حسین(ع) دو پسر رسول خدا (ص) هستند و همانا فرزند دختر در حقیقت پسر به شمار می آید.

همچنین مفسر اهل سنت، فخر رازی(544604ق) می نویسد:

هذه الایة دالة علی ان الحسن و الحسین(ع) کانا ابنی رسول الله(ص)...؛ 44 این آیه دلالت بر آن دارد که حسن و حسین(ع) دو پسر پیامبر خدا(ص) هستند... .

گفتنی است که همین مطلب را می توان از آیات دیگر قرآنی نیز به دست آورد. فخر رازی در این باره به آیات 8485 سوره انعام استدلال نموده است.

2. بر اساس آیة شریفة مباهله و روایات مربوط به آن، نتیجه می گیریم که منظور از «نسائنا» زنان خویش در آیة مباهله حضرت فاطمه(س) و منظور از «انفسنا» خود ما در درجة نخست پیامبر عظیم الشأن اسلام (ص) و سپس علی بن ابی طالب(ع) است.

بدون شک تلقی علی بن ابی طالب(ع) به عنوان «انفسنا» خود به نزدیک و گرامی تر بودن آن حضرت(ع) نزد رسول اکرم(ص) دلالت آشکار دارد، اما با این تفاوت که امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب(ع) پیامبر نیست و بر او وحی نازل نمی شود، ولی در عین حال پس از رسول اکرم (ص) برترین صحابه برای تصدی رهبری و خلافت امت اسلامی به شمار می آید.

3. آوردن علی بن ابی طالب (ع)، فاطمه زهرا(س)، امام حسن(ع) و امام حسین(ع) جهت انجام مباهله، در نوع خود بر برتری و افضل بودن آنها دلالت آشکار دارد. چون اگر افراد مقدس دیگری در میان همسران و اصحاب پیامبر اسلام (ص) وجود داشتند، پیامبر اسلام(ص) حتماً به جای اینها، آن افراد برتر را برای مباهله همراه خود می آوردند. مفسر معروف اهل سنت، جارالله زمخشری(467538ق) در همین خصوص می نویسد:

و فیه دلیل لاشی اقوی منه علی فضل اصحاب الکساء(ع)؛ 45 در این ]آیه و روایات[ دلیل بسیار محکمی است بر فضل و برتری اصحاب کساء ]پیامبر، امام علی، فاطمه، حسن و حسین ع [.

همچنین مفسر دیگر اهل سنت، عبدالله بن عمر بیضاوی (متوفای 791ق) پس از توضیح و تفسیر آیه مباهله چنین می نویسد:

و هو دلیل علی نبوته و فضل من أتی بهم من اهل بیته؛46 این دلیلی بر نبوت پیامبر اسلام(ص) و برتری و فضیلت اهل بیت آن حضرت(ص) است که همراه او ]به مباهله[ آمده بودند.

بنابراین نتیجه می گیریم که علی بن ابی طالب(ع)، فاطمه(س)، حسن(ع) و حسین(ع)، برترین و بافضیلت ترین اشخاص نزد پیامبر اسلام(ص) و نیز برترین اصحاب آن حضرت(ص) محسوب می شوند. همچنین اگر در میان اصحاب آن حضرت(ص) همین اشخاص مقدس، برتر و افضل باشند، بدون شک رهبری و خلافت امت اسلامی نیز باید پس از پیامبر اسلام(ص) ازآنِ امام علی(ع)، امام حسن(ع) و امام حسین(ع) باشد و این حقیقتی است که با تأمل و اندیشة اساسی، می توان آن را درک نمود.

4. برخلاف تصور برخی که می گویند: دین اسلام عملاً دین و آیین مربوط به مردان است و زنان در آن به حساب نیامده اند، زنان در مواقع حساس و خطیر، به سهم خود در پیشبرد اهداف مقدس اسلامی مؤثر بودند و در کنار مردان در برابر مخالفان اسلام ایستاده اند. حضور حضرت فاطمه(س) در جریان مباهله، دلیل روشن این مطلب است.47

5. با اینکه علی بن ابی طالب(ع)، فاطمه(س)، حسن(ع) و حسین(ع) از بستگان بسیار نزدیک پیامبر اسلام(ص) به شمار می آیند و بر اساس عرف و لغت می توان آنها را اهل بیت پیامبر اسلام(ص) نامید، ولی منظور پیامبر اکرم(ص) از اهل بیت نامیدن آنها هنگام آمادگی جهت مباهله، اشاره به معنای خاص آن اهل خانه نبوت و رسالت بوده که در آیة شریفة تطهیر در این باره به تفصیل بحث شده است.

6. دعوت هیأت مسیحیان منطقه نجران برای مباهله به دستور الهی و پیامبر اسلام(ص)، دلیل آشکار برتری دین مبین اسلام و حقانیت پیامبر عظیم الشأن اسلام(ص) است، والا دین و پیامبر غیر حقیقی نمی تواند مخالف خود را این گونه به مباهله و ملاعنه دعوت نماید.

7. آیه شریفه مباهله در رساندن معنای فضیلت و برتری، مخصوص پیامبر اسلام(ص)، علی بن ابی طالب(ع)، فاطمه، حسن و حسین(ع) است و دیگران در آن شریک نیستند، ولی مسئله مباهله حکم و مسئله ای کلی و عمومی است. حتی که اگر دو نفر و یا دو گروه در مورد یک مسئله مهم (دینی، مذهبی و ...) با یکدیگر نزاع و اختلاف داشته باشند، می توانند برای اثبات حقانیت خود و رسوایی شخص دروغگو و یا ظالم دست به مباهله بزنند. در این باره می توان به برخی از روایات نیز استدلال نمود که در یکی از آنها می خوانیم:

روزی ابو مسروق یکی از اصحاب امام صادق(ع) از عنادورزی مخالفان اهل بیت(ع) در پذیرش برتری آنها به آن حضرت(ع) شکایت نمود. امام صادق(ع) به وی فرمود: اگر آنها سخن شما را نپذیرفتند، آنها را به مباهله دعوت کنید. ابومسروق پرسید: چگونه با آنها مباهله کنیم؟ امام صادق(ع) فرمود: خود را سه روز اصلاح کن(ابو مسروق می گوید: گمان می کنم که فرمود: روزه بگیر و غسل کن). سپس با کسی که می خواهی مباهله کنی، به صحرا برو و سپس انگشتان دست راست خود را در انگشتان او قرار بده و سپس از خودت آغاز کن و بگو:

«اللهم رب السموات السبع و رب الارضین السبع، عالم الغیب و الشهادة الرحمن الرحیم...؛ خدایا! (ای) پروردگار آسمانها و زمینهای هنفت گانه! (ای) عالم غیب و شهادت(و ای پروردگار) رحمان و رحیم! اگر ابومسروق حقی را انکار و باطلی را ادعا کرده، بر او از آسمان عذاب و بلایی بفرست.» سپس دعا را بر او برگردان و بگو: «و اگر فلانی حقی را انکار کرده و باطلی را ادعا نموده، از آسمان بر او عذاب و بلایی را بفرست.»

امام صادق(ع) در ادامه حدیث فرمود: «چیزی نمی گذرد که نتیجه این (مباهله) آشکار خواهد شد. به خدا سوگند هرگز کسی را نیافتم که حاضر باشد با من این چنین مباهله نماید.» 48

پی نوشتها

1.آل عمران(3)، آیه 5961.

2. ر.ک: راغب الاصفهانی، مفردات الفاظ القرآن، ص 149(مادّه بهل)، دارالقلم، دمشق، چاپ اول، 1412ق؛ الزمخشری، جارالله، اساس البلاغة، ص 32، تحقیق: عبدالرحیم محمود، دارالمعرفة، بیروت، بی تا.

3. ر.ک: احمد بن محمد القیومی، المصباح المنیر، ج 1، ص 64، مؤسسه دارالهجرة، قم، چاپ اول، 1405ق؛ الزمخشری، اساس البلاغه، ص 32.

4. شیخ طبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج 2، ص 762، دارالمعرفة، بیروت، 1986م.

5. الفخر الرازی، تفسیر الفخر الرازی، ج 8، ص 89، دارالفکر، بیروت، چاپ سوم، 1985م؛ مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج 2، ص 762؛ جار الله الزمخشری، تفسیر الکشاف، ج 1، ص 368369، نشر البلاغه، قم، چاپ دوم، 1415ق.

6. الواحدی النیشابوری، اسباب النزول، ص 90، دارالکتاب العربی، بیروت، 1994م؛ الزمخشری، تفسیر الکشاف، ج 1، ص 369.

7. العیاشی، تفسیر العیاشی، ج 1، ص 177، ح 58، المکتبة العلمیة الاسلامیة، تهران، 1380ق؛ البحرانی، البرهان فی تفسیر القرآن، ج 2، ص 50، ح 13، مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، بیروت، چاپ دوم، 1982م.

8. العیاشی، تفسیر العیاشی، ج 1، ص 175176، ح 54؛ البرهان فی تفسیر القرآن، ج 2، ص 49، ح 9.

9. فرات الکوفی، تفسیر فرات الکوفی، ص 8586، ح 61، تحقیق، محمد الکاظم، مؤسسة الطبع و النشر لوزارة الثقافة و الارشاد الاسلامی، تهران، چاپ اول، 1990م.

10. الحویزی، تفسیر نورالثقلین، ج 1، ص 349، ح 163، تحقیق: سید هاشم رسولی محلاتی، مؤسسه اسماعیلیان، قم، چاپ چهارم، 1412ق.

11. تفسیر العیاشی، ج 1، ص 177، ح 59؛ البرهان فی تفسیر القرآن، ج 2، ص 50، ح 14.

12. شیخ طوسی، الامالی، ص 307، ح 616، موسسة البعثة، قم، چاپ اول، 1414ق.

13. ابن کثیر الدمشقی، تفسیر القرآن العظیم، ج 1، ص 379، دارالمعرفة، بیروت، 1917م؛ اسباب النزول، ص91؛ السیوطی، الدرالمنثور فی التفسیر المأثور، ج 2، ص 231، دارالفکر، بیروت، 1993م.

14. الطبری، جامع البیان عن تأویل آی القرآن، ج 3، ص 300، جزء 3، دارالفکر، بیروت، 1988م.

15. جامع البیان عن تأویل ای القرآن، ج 3، ص 300، جزء 3؛ ابن ابی حاتم، تفسیر القرآن العظیم، ج 2، ص 667، ح3618(با کمی تفاوت)، المکتبة العصریة، بیروت، چاپ دوم، 1999م.

16. مسلم النیشابوری، صحیح مسلم، ص 1042، ح 32،(الفضائل، باب فضایل علی بن ابی طالب(ع)، داراحیاء التراث العربی، بیروت، چاپ اول، 2000م؛ الترمذی، الجامع الصحیح(سنن الترمذی)، ج 5، ص 225، ح 2999، داراحیاء التراث العربی، بیروت، بی تا؛ الحاکم النیشابوری، المستدرک علی الصحیحین، ج 3، ص 150(کتاب معرفة الصحابة، باب من مناقب اهل بیت رسول الله ص )، دارالمعرفة، بیروت، بی تا؛ الدرالمنثور فی التفسیر المأثور، ج 3، ص 232233؛ رشید رضا، تفسیر المنار، ج 3، ص 322، دارالفکر، بیروت، چاپ دوم، چاپ افست.

17. المستدرک علی الصحیحین، ج3، ص 150.

18. اسباب النزول، ص 90.

19. همان، ص 91.

20. شیخ طوسی، التبیان فی تفسیر القرآن، ج 2، ص 484، داراحیاء التراث العربی، بیروت، بی تا.

21. مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج 2، ص 762763(با تلخیص).

22. الرازی، تفسیر ابوالفتح الرازی، ج 4، ص 360361، بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی، مشهد، 1372ش.

23. سید فضل الله، تفسیر من وحی القرآن، ج 6، ص 6364، دارالملاک، بیروت، چاپ دوم، 1998م.

24. شیخ ناصر مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ج 2، ص 578580، دارالمکتب الاسلامیة، تهران، چاپ 27، 1378ش.

25. جامع البیان عن تأویل آی القرآن، ج 3، ص 299301، جزء 3(ذیل آیه 63 سوره آل عمران).

26. السمرقندی، تفسیر السمرقندی، ج 1، ص 274275، دارالکتب العلمیة، بیروت، چاپ اول، 1993م.

27. تفسیر الفخر الرازی، ج 8، ص 8889.

28. تفسیر القرآن العظیم، ج 1، ص 379.

29. البیضاوی، تفسیر البیضاوی، ج 1، ص 163، دارالکتب العلمیة، بیروت، چاپ اول، 1988م.

30. این سؤال و پاسخ آن در تفسیر من وحی القرآن، ج 6، ص 6971 و تفسیر نمونه، ج 2، ص 586588 آمده است.

31. ر.ک: تفسیر المنار، ج 3، ص 322.

32. نحل(16)، آیه 44.

33. ر.ک: صحیح مسلم، ص 1042، ح 32؛ سنن التزمذی، ج 5، ص 225، ح 2999؛ المستدرک علی الصحیحین، ج 3، ص150، الدر المنثور فی التفسیر المأثور، ج 3، ص 232233؛ اسباب النزول، ص 9091؛ جامع البیان عن تأویل آی القرآن، ج 3، ص 300، جزء 3، الامالی، شیخ طوسی، ص 307، ح 616؛ تفسیر العیاشی، ج 1، ص 177، احادیث 54،58،59؛ تفسیر الفرات الکوفی، ص 8590، البرهان فی تفسیر القرآن، ج 2، ص 4950، احادیث 9،12،13،14و...

34. ر.ک: مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج 2، ص 889؛ تفسیر البیضاوی، ج 1، ص 190؛ تفسیر القرآن العظیم، ج 1، ص 438(ابن کثیر در تفسیر خود، قائل این سخن را شیطان معرفی کرده است)؛ تفسیر المنار، ج 4، ص 238239.

35. ر.ک: مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج 2، ص 898؛ تفسیر البیضاوی، ج 1، ص 193؛ تفسیر القرآن العظیم، ج 1، ص 443.

36. گفتنی است که این سؤال و جواب آن در کتاب التبیان فی تفسیر القرآن، ج 2، ص 485486 آمده است.

37. مریم(19)، آیه 12.

38. ر.ک: تفسیر السمرقندی، ج 2، ص 230؛ تفسیر الفخر الرازی، ج 21، ص 192.

39. ر.ک: مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج 6، ص 781.

40. مریم(19)، آیه 30.

41. شیخ کلینی، الاصول من الکافی، ج 1، ص 382، ح 1، تحقیق: علی اکبر غفاری، دارالکتب الاسلامیة، تهران، چاپ سوم، 1388ق.

42. تفسیر القرآن الحکیم(تفسیر المنار)، ج 3، ص 322.

43. مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج 2، ص 763.

44. تفسیر الفخر الرازی، ج 8، ص 89.

45. تفسیر الکشاف، ج 1، ص 370.

46. تفسیر البیضاوی، ج 1، ص 163.

47. ر.ک: تفسیر نمونه، ج 2، ص 590.

48. تفسیر نورالثقلین، ج 1، ص 351، ح 174.

منتشر شده در آراء و مقالات ديني

Tagged under

شنبه, 16 مرداد 1400 12:36

اشتباهات رایج والدین در تربیت فرزند

همواره یکی از دغدغه های والدین، تربیت صحیح فرزندان است، در فرایند تربیتی که امروزه راحت و آسان هم نیست، اشتباهات رایج شده است، از این بابت به بیان رایج ترین اشتباهات والدین در تبیت فرزند می پردازیم.

حجت الاسلام ابوالقاسم شهباز ، پیرامون یکی از مهمترین نکات در فرایند تربیت فرزندان، یعنی «اشتباهات والدین در تربیت فرزند» اظهار کرد: نخستین عامل در این بحث «نگاه استقلالی به تربیت» است، یعنی نگاه شرک‌آمیز به مسأله تربیت داشتن؛ ربّ فقط خداست و ربوبیت مختص اوست و لا موثر فی الوجود الا الله، وقتی همه آثار را به خدا منتهی می‌کنیم چگونه مستقل از او می‌شود تربیت کرد؟!.

وی ادامه داد: بحث ما این است که ندیدن دست خدا در تربیت با این تز که من با رعایت یک سری از اصول و قواعد میتوانم فرزند خوب و صالح تربیت کنم اشتباه است، واقعیت این است که الزاما نمی‌شود گفت اگر چنین و چنان کنم حتما فرزندم اینطور و آنطور می‌شود. این با نگاه توحیدی سازگار نیست.

ترساندن از غیر خدا

این کارشناس مشاوره عنوان کرد: ترساندن کودک از غیر خدا مشرک بارآوردن فرزند است، اساسا اطاعت به خاطر ترس جالب نیست و ارزش ندارد، اگر پدر از روی نفسانیت تهدید کند و فرزند از چنین پدری بترسد مشرک می‌شود.

وی افزود: یعنی پدر بگوید «باید از من اطاعت کنی، تربیت درست این است که پدر به فرزند بگوید «هر وقت دیدی اطاعت از من در راستای اطاعت خداست با اطاعتت بار من را سبک کن اما اگر دیدی از روی نفسانیت است از من اطاعت نکن» در حقیقت ترس عامل اضطراب و پدر اصلی همه اختلالات روانی است.

حجت الاسلام شهباز تصریح کرد: مشکل آنجاست که گاهی فرزند را از چیزهایی موهوم مانند لولو می‌ترسانند که بعدها می‌فهمد واقعیت ندارد، خطر این کار آن است که از این به بعد با ترسهای واقعی مانند ترس از جهنم نیز همین گونه برخورد کرده آنها را خلاف واقع خواهد دانست.

مرید بار آوردن فرزند

وی در تشریح سومین اشتباه والدین در تربیت فرزندان گفت: مرید کردن یعنی فرزند به والدین چنان ارادت و اعتمادی پیدا کند که قدرت اندیشه و نظارت او از دست برود، این روش که در اصطلاح «هر عیب که سلطان بپسندد هنر است» روش غلطی است.

کارشناس مشاوره ادامه داد: مریدی وابستگی به بار می‌آورد و استقلال در فکر و عمل را نابود می‌کند، شاگرد نباید به گونه‌ای باشد که تا مربی حرفی زد چشم و گوش بسته قبول کند، رسول اکرم مردم را مرید خود نمی‌کرد بلکه به آنها بصیرت می‌داد: «ادعوا الی الله علی بصیرة انا و من اتبعنی»، راهنمایی در حد اعطای ملاک خوب است ولی نتیجه‌گیری باید بر عهده خود متربی باشد.

وی ابراز کرد: خطر مرید شدن کودک نسبت به والدین این است که اگر در اثر سوء عملکرد مراد، مرید او را از چشم خود انداخت، از تمام آنچه از او آموخته دست بر می‌دارد.

نادیده گرفتن اختیار فرزند

کارشناس مشاوره خاطرنشان کرد: اجبار کردن فرزند از نظر تربیتی کلا صحیح نیست چه اجبار مستقیم باشد و چه غیر مستقیم از طریق ایجاد کردن جو و این جدی‌ترین مانع رشد و تعالی فرزند است.

وی ابراز کرد: گاهی والدین اجازه استقلال به فرزند نمی‌دهند، حتی اجازه انتخاب کفش و لباس، این کار می‌تواند لطمات جبران‌ناپذیری را به فرزند مانند خمودی فکر و اندیشه، کاهش اعتماد به نفس، کاهش احساس رضایت از زندگی، لجبازی با والدین و کاهش حرفشنوی، کاهش جربزه اقدام و عمل، افزایش احتمال آسیب‌پذیری او در روابط اجتماعی و جلوگیری از شکوفایی اندیشه و استعدادها وارد کند.

حجت الاسلام شهباز گفت: اساسا بندگی، رشد و تعالی انسان با اختیار و آزادی او معنا پیدا می‌کند و کسی حق ندارد اراده، آزادی و اختیاری را که خدا به بندگانش هدیه کرده از انسان سلب نماید.

وی تصریح کرد: والدین نمی‌توانند فرزند را به اجبار در مسیر صحیح قرار دهند، بلکه بهترین کار هدایت فکر واندیشه فرزند به سمت صلاح و مصلحت اوست.

پلیس دینداری

کارشناس مشاوره یادآور شد: از اشتباهات فاحش والدین پلیس دینداری فرزند شدن است، این مراقبت های افراطی عموما برای نماز فرزندان و حجاب دختران صورت می‌گیرد، نشانه بارز این رفتار، تذکرات پی در پی در خصوص وقت نماز یا رعایت حجاب است.

وی تاکید کرد: این شیوه علاوه بر این که توهین به درک و شعور فرزند است، بزرگترین آسیب دینداری نیز می‌باشد، با این کار دغدغه مسائل دینی از فرزند به والدین منتقل می‌شود، یعنی مثلا مادر حرص نمازی را می‌زند که مال فرزند است در حالی که خود فرزند ابدً نسبت به نماز خود حرص نمی‌زند.

منتشر شده در خانواده

Tagged under

شنبه, 16 مرداد 1400 12:35

چرا رهبری برای تسریع در تشکیل کابینه رئیسی تذکر دادند؟

سه شنبه و پنج شنبه هفته گذشته مراسم تنفیذ حکم ریاست جمهوری و همچنین مراسم تحلیف رئیس جمهور برگزار شد و عملا دولت سیزدهم با ریاست آیت الله سید ابراهیم رئیسی آغاز به کار کرد.

یکی از مهمترین نکاتی که در بیانات رهبر معظم انقلاب در مراسم تنفیذ حکم ریاست جمهوری مطرح گردید، ضرورت تسریع دولت و مجلس در تشکیل کابینه دولت سیزدهم بود. معظم له فرمودند: «یک توصیه‌ی لازم اینجا وجود دارد و آن این است که در تشکیل دولت ان‌شاءالله بایستی سرعت عمل به خرج داده بشود؛ یعنی شرایط کشور اقتضا نمیکند که تشکیل دولت تأخیر بیفتد. هم رئیس‌جمهور محترم در معرّفی وزرای پیشنهادی‌شان به مجلس و هم مجلس محترم در تصویب و اظهار نظر صریح در باب وزرا، ان‌شاءالله شتاب به خرج بدهند و کار را سریع پیش ببرند تا ان‌شاءالله زودتر دولت تشکیل بشود و مشغول کار بشود».

در همین راستا، رئیسی در پایان نطقی که در مراسم تحلیف انجام داد، تاکید کرد که در اجرای منویات مقام معظم رهبری مبنی بر سرعت در معرفی اعضای دولت و کابینه، فهرست اعضای پیشنهادی کابینه در هفته آینده و در اولین فرصت، قبل از پایان مهلت مقرر تقدیم ریاست محترم و نمایندگان عزیز در مجلس شورای اسلامی خواهد شد.

بر همین اساس و همچنین با توجه به اظهارات نمایندگان مجلس، پیش بینی می شود فردا (یکشنبه)، فهرست اعضای پیشنهادی کابینه توسط رئیس جمهور به مجلس داده شود و فرآیند بررسی صلاحیت آنها مجلس آغاز گردد.

سوالی که اینجا مطرح می شود این است که چرا رهبر معظم انقلاب برای تسریع در تشکیل کابینه رئیسی تذکر داد؟ معظم له در بیانات خود در مراسم تنفیذ حکم ریاست جمهوری در پاسخ به این سوال فرمودند: «شرایط کشور اقتضا نمیکند که تشکیل دولت تأخیر بیفتد».

سید ابراهیم رئیسی رئیس جمهور در سخنرانی خود در مراسم تنفیذ توضیحات کوتاهی درباره این موضوع توضیح داد و گفت: «امروز با تورم بیش از ۴۴ درصد، رشد نقدینگی ۶۸۰ درصدی، ۳ برابر شدن بدهی‌های دولت از سال ۹۴ و کسری بودجه ۴۵۰ هزار میلیاردی مواجه هستیم و شرایط اقتصادی مردم را در وضعیت مناسبی نمی‌بینیم».

در این گزارش به این سوال پاسخ خواهیم داد که شرایط کشور چگونه است که تسریع در تشکیل دولت سیزدهم را ضروری کرده است؟

1- تورم: اقتصاد کشورمان در سه سال اخیر با تورمی بالای 30 درصد دست و پنجه نرم کرده که اتفاقی بی‌سابقه بعد از جنگ جهانی دوم بوده است. همچنین تورم فعلی کشور (تیرماه امسال) همانطور که رئیس جمهور اشاره کرده، به بالای 44 درصد رسیده است. این تورم سنگین و مداوم، فشار زیادی به زندگی مردم بخصوص اقشار محروم وارد کرده است.

2- کالاهای اساسی: علی رغم اختصاص ده ها میلیارد دلار ارز 4200 تومانی برای واردات کالاهای اساسی از سال 97 تاکنون، شاهد افزایش چشمگیر قیمت این کالاها در این دوره زمانی بخصوص در یک سال و نیم اخیر بوده ایم. از سوی دیگر، دولت بخاطر کاهش شدید صادرات نفت، برای تامین ارز 4200 تومانی مورد نیاز با کسری بودجه زیادی مواجه بوده و این کسری با استفاده از ذخایر بانک مرکزی جبران شده و به افزایش بدهی دولت از بانک مرکزی و تشدید رشد نقدینگی و افزایش نرخ تورم منجر شده است.

3- مشکلات معیشتی: عموم مردم بخاطر تورم بالا و افزایش چشمگیر قیمت کالاها بخصوص کالاهای اساسی، با مشکلات معیشتی زیادی مواجه هستند. علاوه بر این، بخاطر بی عملی عجیب دولت روحانی در حوزه مسکن، قیمت مسکن در سال های اخیر چندین برابر شده است به گونه ای که متوسط قیمت هر متر مربع مسکن در تهران در تیرماه امسال به بالای 30 میلیون تومان رسیده است. همین موضوع سبب شده است که نه تنها خرید مسکن بلکه اجاره آن در کلان‌شهرهایی مانند تهران، برای بسیاری از مردم غیرممکن شده و به یکی از آرزوهای آنها تبدیل شود. براساس گزارش وزارت راه و شهرسازی، حدود دوسوم درآمد اجاره نشین ها در کلان‌شهرها به این موضوع اختصاص می یابد، آماری که نشان می دهد این خانوارها برای تامین سایر هزینه های زندگی خود به شدت تحت فشار هستند.

4- اشتغال: دولت روحانی برنامه خاص و مهمی برای افزایش اشتغال اجرایی نکرد و بخش قابل توجهی از اشتغال ایجاد شده توسط مردم در این دوره زمانی (بیش از 1 میلیون فرصت شغلی) هم در ایام کرونا از بین رفت. به همین دلیل، نرخ بیکاری بخصوص در اقشار تحصیلکرده بالاست که تبعات اقتصادی و اجتماعی زیادی دارد.

5- کسری بودجه: علی رغم اصلاح نسبی لایحه بودجه 1400 توسط مجلس، بودجه امسال هم مشابه قوانین بودجه 99 و 98 با کسری بودجه چشمگیری مواجه شده به گونه ای که همانطور که رئیس جمهور اشاره کرده، میزان کسری بودجه 450 هزار میلیارد تومان تخمین زده می شود. متاسفانه دولت روحانی نه تنها برای تحقق بخش قابل توجهی از منابع بودجه در ماه های اخیر، اقدام مناسبی انجام نداد بلکه با تشدید اقداماتی هزینه زا به بهانه همسان سازی حقوق اقشار مختلف حقوق بگیران یا همسان سازی حقوق شاغلان و بازنشستگان، میزان هزینه های بودجه را افزایش داد.

6- کرونا: علی رغم گذشت حدود یک سال و نیم از آغاز همه گیری کرونا در جهان و ایران و نسبتا عادی شدن اوضاع در بسیاری از کشورهای جهان،‌ در ایران همچنان بسیاری از مشاغل تعطیل هستند یا در دورکاری به سر می برند و نظام آموزشی صرفا به صورت مجازی فعالیت می کند. شرط اصلاح این وضعیت و نسبتا عادی شدن اوضاع در ایران، تسریع در واکسیناسیون همگانی است؛ اقدامی که در هفته های اخیر سرعت بیشتری گرفته ولی همچنان نسبتا کند پیش می‌رود.

7- روابط ایران و چین: در راستای کاهش مشکلات اقتصادی ایران بخصوص در شرایط تحریم، بهبود روابط ایران با کشورهای شرقی مانند چین اولویت خاصی دارد. علی رغم صورت گرفتن اقدامات اولیه در اواخر دولت روحانی برای امضای قرارداد 25 ساله ایران و چین،‌ هنوز این قرارداد نهایی نشده و همکاری گسترده با این کشور، در هاله‌ای از ابهام قرار دارد.

8- مذاکرات وین: لغو تحریم‌ها یکی از مهمترین اولویت های سیاست خارجی ایران بوده و از ابتدای امسال، مذاکراتی با کشورهای 4+1 با همین هدف در وین برگزار شده است. هرچند تاکنون بخاطر زیاده خواهی های آمریکا، این مذاکرات به نتیجه ای نرسیده است ولی ادامه این مذاکرات و تعیین تکلیف سریعتر این موضوع اهمیت زیادی دارد. البته همانطور که رئیس جمهور در مراسم تنفیذ اعلام کرد، سفره مردم و اقتصاد نباید شرطی شود و نباید به اراده بیگانگان گره بخورد.

در مجموع، نگاهی به وضعیت کشور در حوزه های مختلف که بدان اشاره شد، به خوبی نشان می دهد که چرا رهبر معظم انقلاب در مراسم تنفیذ حکم ریاست جمهوری با اشاره کلی به «شرایط کشور»، خواستار تسریع در تشکیل کابینه رئیسی شدند.

منتشر شده در مقالات و تحليل هاي سياسي

Tagged under

سه شنبه, 12 مرداد 1400 17:26

رهبر معظم انقلاب در مراسم تنفیذ: تشکیل کابینه جدید به تأخیر نیفتد/ دولت مردمی به‌معنای واقعی کلمه محقق شود

به نقل از پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر مقام معظم رهبری، مراسم تنفیذ ریاست جمهوری دوره سیزدهم، صبح امروز در حسینیه امام خمینی(ره) برگزار شد و رهبر معظم انقلاب اسلامی با تنفیذ رأی ملت، حجت الاسلام سید ابراهیم رئیسی را به ریاست جمهوری اسلامی ایران منصوب کردند.

رهبر انقلاب اسلامی همچنین در سخنانی در مراسم تنفیذ، با مسألت از خداوند متعال برای مبارک گرداندن این روز پر امید برای مردم و کشور، حضور ملت در انتخابات ریاست جمهوری را کاملاً پر معنا و نماد مردم‌سالاری دینی خواندند و با تشکر از «رئیس جمهور و دولت دوازدهم»، برای آقای رئیسی و همکاران دولت جدید نیز توفیق و عنایت ویژه الهی آرزو کردند.

ایشان، مراسم تنفیذ را متکی بر قانون اساسی و رسم بنیانگذاری شده به‌دست امام خمینی(رض) برشمردند و افزودند: این مراسم، مظهر موضوع بسیار مهم «جابجایی عقلانی، آرام و متین» در قوه مجریه و در واقع در مدیریت کشور است.

رهبر انقلاب، وجود تنوع سیاسی را از دیگر مضامین بسیار مهم مراسم تنفیذ خواندند و افزودند: گرایش‌های مختلف سیاسیِ دولت‌ها، نشان‌دهنده تنوع سیاسی در کشور و این واقعیت نشانه آزادی و سلامت انتخابات است.

ایشان با اشاره به برگزاری انتخابات در سلامت و امنیت کامل، از همه دستگاههای برگزارکننده انتخابات و تأمین‌کننده نظم و امنیت و به‌طور ویژه از ملت عزیز ایران صمیمانه تشکر کردند و افزودند: از مدت‌ها پیش توطئه تحریم انتخابات در محافل سیاست‌گذاری دشمنان طراحی و دنبال می‌شد و در داخل هم عده‌ای از روی غفلت و عده‌ای شاید از روی غرض همین خط را دنبال می‌کردند اما ملت پاسخ قاطع داد و با توجه به اوضاع و احوال، مشارکت خوبی در انتخابات داشت.

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، جابجایی قدرت در قوه مجریه را امیدآفرین برشمردند و گفتند: حضور افراد جدید با اراده‌های تازه و ابتکارات نو، برای همه به خصوص جوانان امید می‌آفریند که این امیدواری بسیار مغتنم است.

ایشان افزودند: این جابجایی برای صاحبان فکر و نظر و اندیشه نیز فرصتی است که با دقت و تأمل، خطاهای دوران گذشته را پیدا کنند و راه حل ارائه دهند.

رهبر انقلاب اسلامی با اشاره به تکیه بر ارزش‌های انقلاب در تبلیغات انتخاباتی آقای رئیسی تأکید کردند: این مسیر درست باید ادامه یابد چرا که ملت را به حقوق اساسی خود می‌رساند و ایران را در جایگاه شایسته قرار می‌دهد.

ایشان در همین زمینه افزودند: ارزش‌های انقلاب مفاهیم موهومی نیست بلکه در سخنان امام بزرگوار، به طور روشن و مکرر بیان شده و باید همین سخنان ملاک قرار گیرد و دنبال شود.

رهبر انقلاب، ورود ملت به مسائل مختلف را کلید اصلی حل مشکلات خواندند و افزودند: پیگیری ارزش‌های انقلاب موجب افزایش انگیزه‌های مردم و ورود آنان به میدان می‌شود که این حضور بی بدیل و بی‌جایگزین، بسیار مغتنم و کارگشا است.

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، تبدیل مردم را از یک جمع منفعل و پراکنده به مجموعه‌ای متحد، پرانگیزه، هدفدار و آرمانخواه، هنر اصلی انقلاب و امام خواندند و افزودند: هر عامل و عنصری که بتواند اتحاد، انگیزه و امید ملت را افزون و مردم را وارد میدان کند، مغتنم است که ارزش‌های انقلاب این ویژگی تعیین کننده را دارد.

رهبر انقلاب با اشاره به شعارهای انتخاباتی آقای رئیسی مبنی بر «مردمی بودن و از مردم شنیدن و در میان مردم بودن»، گفتند: مردمی بودن موضوع بسیار مهمی است و رییس‌جمهور محترم و همکارانشان باید تلاش کنند این شعار در واقعیت محقق شود و به معنی واقعی و بدون در نظرگرفتن امتیازهای طبقاتی و گروهی، در میان همه مردم باشند.

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای خاطر نشان کردند: البته حضور در میان مردم نباید موجب غافل شدن از ارتباط با نخبگان شود و ارتباط و تبادل نظر با نخبگان، لازم و مفید است.

رهبرانقلاب با تأکید بر اینکه دولت باید مظهر وفاق ملی و نگاه ملاطفت آمیز به عموم مردم باشد، افزودند: یکی از کارهای مهمی که به مردمی بودن دولت کمک می‌کند، تعهد به گفتگوی صادقانه و بدون پیرایه‌های سیاسی با مردم است. باید با مردم صادقانه حرف زد، مشکلات و راه‌حل‌ها را گفت و توقعات را بیان کرد و کمک‌های لازم را نیز به مردم تقدیم کرد.

توصیه بعدی حضرت آیت‌الله خامنه‌ای به دولت سیزدهم، شناخت ظرفیت‌های فراوان کشور و توجه جدی به آنها بود.
ایشان گفتند: این روزها از مشکلات و کمبودهای کشور گفته می‌شود که زیاد هم هستند اما ظرفیت‌های کشور در بخش‌های آب، نفت، معادن، بازار گسترده داخلی، همسایگان و استعدادها و آمادگی‌های حیرت‌آور جوانان، بسیار فراتر از مشکلات و فوق‌العاده هستند.

رهبر انقلاب خاطر نشان کردند: بدون تردید با این ظرفیت‌ها می‌توان بر مشکلات غلبه کرد به شرطی که خوب شناخته و سپس با تلاش خستگی‌ناپذیر و شبانه‌روزی به کار گرفته شوند.

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای یکی دیگر از جنبه‌های مردمی بودن را مبارزه بی‌امان با فساد و مفسد برشمردند و افزودند: آقای رئیسی در مسئولیت قبلی، مبارزه با فساد را شروع کرد و اقدامات خوبی انجام داد اما اصل قضیه و بسترها و زمینه‌های فساد در قوه مجریه است که باید با آن به‌طور جدی مبارزه کرد.

ایشان فرارهای مالیاتی، انحصارهای بی‌دلیل، فعالیت‌های ناسالم سوداگرانه و سوء استفاده از ارز ترجیحی را نمونه‌هایی از موارد فساد برشمردند که باید با آنها با برنامه و پیگیری، مقابله کرد.

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای حل مشکلات اقتصادی را نیازمند برنامه و حرکت براساس برنامه کلی طراحی شده دانستند و گفتند: با کارهای روزمره و اقدامات پیش‌بینی‌نشده نمی‌توان مشکلات را حل کرد ضمن آنکه همه بدانند حل مشکلات اقتصادی زمان‌بر است و مسئولان باید همه تلاش خود را به کار گیرند تا این زمان هر چه ممکن است کوتاه‌تر شود.

ایشان سرعت عمل در تشکیل دولت را ضروری خواندند و افزودند: شرایط کشور اقتضا نمی‌کند که تشکیل دولت به تأخیر بیفتد بنابراین رییس‌جمهور محترم در معرفی وزرای پیشنهادی و مجلس نیز در بررسی صلاحیت وزیران شتاب به خرج دهند.

نکته پایانی که رهبر انقلاب به آن اشاره کردند موضوع جنگ تبلیغاتی بود. حضرت آیت‌الله خامنه‌ای با اشاره به تلاش دشمنان برای تأثیرگذاری و مسلط شدن بر افکارعمومی کشورها از جمله مردم ایران از طریق جنگ نرم و جنگ تبلیغاتی و رسانه‌ای گفتند: اگر افکار عمومی یک ملت در اختیار بیگانه قرار گیرد آن ملت طبق میل بیگانه پیش خواهد رفت.

رهبر انقلاب با اشاره به وجود ضعف و کم‌کاری در کارهای رسانه‌ای و تبلیغاتی در داخل کشور خاطر نشان کردند: باید در این مسایل قوی‌تر و هوشمندانه‌تر عمل کرد.

منتشر شده در اخبار

Tagged under

سه شنبه, 12 مرداد 1400 06:17

آثار تربیتی یاد مرگ

1ـ غفلت زدایی و آگاهی بخشی

از جمله آثار یاد مرگ، رهایی از غفلت و هشیاری نسبت به حقایق مهم پیرامونی است. در واقع، ما انسان‌ها از یاد مرگ می‌ترسیم و فریب دنیا را می‌خوریم و به بازیچه سرگرم می‌شویم؛ در حالی که برای آخرت آفریده شده‌ایم؛ ولی این دنیا را که در آن هستیم دوست داریم. هیچ گاه نباید فراموش کنیم که زندگی ما نَفَسهایی است که شمرده می‌شود و چون نَفَسی بگذرد، قسمتی از آن کاسته شده و قدمی به مرگ نزدیک تر شده‌ایم. و باید گفت: «جثّه‌های خاموش، تو را موعظه می‌کند و مرده ساکت به تو می‌گوید، استخوان‌های پوسیده و تنهای خفته سخن می‌گوید و قبر تو را که هنوز زنده مانده‌ای میان قبرها نشان می‌دهد. امام صادق علیه السلام، در مورد تأثیر عمیق یاد مرگ بر بیداری روح و جان آدمی می‌فرماید: «ذِکْرُ الْمَوتِ یُمِیتُ الشَّهَواتِ فِی النَّفْسِ وَیَقْطَعُ مَنابِتَ الْغَفْلَةِ وَیُقَوِّی النَّفْسَ بِمَواعِدِ اللّهِ وَیُرِقُّ الطَّبْعَ وَیَکْسِرُ اَعْلامَ الْهَوَی وَیُطْفِی ءُ نارَ الْحِرْصِ وَیُحَقِّرُ الدُّنْیا؛ یاد مرگ خواهش‌های باطل را از دل زایل می‌کند و ریشه‌های غفلت را می‌کند و دل را به وعده‌های الهی قوی و مطمئن می‌گرداند و طبع را رقیق و نازک می‌سازد و عَلَم‌های هوا و هوس را می‌شکند و آتش حرص را فرو می‌نشاند و دنیا را حقیر و بی مقدار می‌سازد.(1)

به همین دلیل است، که هر امر مربوط به مرگ، می‌تواند عامل بیداری و دوری فرد از غفلت محسوب شود؛ هم‌چنان که امام صادق علیه السلام می فرماید: «مَنْ کانَ مَعَهُ کَفَنُهُ فِی بَیْتِهِ لَمْ یُکْتَبْ مِنَ الْغافِلِینَ؛ کسی که کفنش با او در خانه اش باشد، از غافلان به شمار نمی آید.»(2)

و یا اینکه می‌فرماید: «اِذا اَنْتَ حَمَلْتَ جَنازَةً فَکُنْ کَاَنَّکَ اَنْتَ الْمَحمُولُ...؛ هنگامی که جنازه کسی را برداشتی، فکر کن که گویا تو خود آن کسی هستی که [در تابوت است و] آن را برداشته اند.»(3)

قلب و دل انسان بر اثر اشتغال به امور دنیوی زنگار غفلت و بی خبری به خود می‌گیرد و یاد مرگ می‌تواند زداینده این آلودگی‌ها و روشنی بخش قلب و وجود آدمی باشد؛ هم‌چنان که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله در ضمن سؤالی به این موضوع اشاره فرمودند: «اِنَّ الْقُلُوبَ تَصدَأُ کَما یَصدَأُ الْحَدِیدُ. قِیلَ یا رَسُولَ اللّهِ وَما جَلاَؤُها قالَ قِراءَةُ الْقُرْآنِ وَذِکْرُ الْمَوْتِ؛ هم‌چنان که آهن زنگ می‌زند، این دلها نیز زنگار می‌بندد. عرض شد: ای رسول خدا! صیقل دادن آنها به چیست؟ فرمود: تلاوت قرآن و به یاد مرگ بودن.»(4)

2ـ زهد و بی رعبتی به دنیا

غفلت از مرگ، دنیا را در نظر انسان زیبا و با ارزش جلوه می دهد و او را سخت شیفته و واله خویش می‌کند، به طوری که عقل او را از درک هر حقیقت و واقعیتی همچون مرگ محروم می‌سازد؛ امّا انسان غافل، در راه رسیدن به خواسته‌های نفسانی از هیچ سعی و تلاشی فروگذاری نمی‌کند و از پای نمی‌نشیند. یاد مرگ از جمله آثار یاد مرگ، رهایی از غفلت و هشیاری نسبت به حقایق مهم پیرامونمان می‌باشد.

این میل و رغبت به دنیا را از دل انسان بیمار می‌شوید و می‌زداید. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: «اَکثِرُوا مِنْ ذِکْرِ الْمَوتِ فَاِنَّهُ یَزْهَدُ فِی الدُّنْیا؛ مرگ را بسیار یاد کنید؛ زیرا یاد مرگ از میل و رغبت به دنیا می‌کاهد.»(5)

ابی‌عبیده از امام باقر علیه السلام، تقاضای موعظه ای کرد، ایشان به عملی توصیه نمودند، که اثر آن زهد در دنیاست: «قُلْتُ لاَِبِی جَعْفَرٍ علیه السلام، حَدِّثْنِی بِما اَنتَفِعُ بِهِ فَقالَ یا اَبا عُبَیدَةَ اَکْثِر ذِکْرَ الْمَوتِ فَاِنَّهُ لَمْ یُکْثِر الاِْنسانُ ذِکْرَ الْمَوتِ اِلاَّ زَهِدَ فِی الدُّنْیا؛ به امام باقر علیه السلام، عرض کردم: چیزی بفرمای که از آن سود برم. فرمود: ای ابا عبیده! زیاد مرگ را یاد کن! چه هر انسانی آن را بسیار یاد کند، نسبت به دنیا بی رغبت می‌شود.»(6)

رسول خدا صلی الله علیه و آله در تفسیر زهد می‌فرماید: «الزُهدُ فِی الدُّنیا قَصرُ الاَْمَلِ وَشُکرُ کُلِّ نِعْمَةٍ وَالْوَرَعُ عَنْ کُلِّ ما حَرَّمَ اللّه؛ زهد در دنیا [همان] کوتاه کردن آرزو و به جای آوردن شکر هر نعمت و پرهیز از تمامی محرمات الهی است.»(7)

مسلّم است، که آدمی با داشتن این اوصاف، دارای مقامی با ارزش می‌گردد و سزاوار مدح دیگران می‌شود و بدون آن از تمام ارزشها سقوط می‌کند. روایت شده است، که در نزد پیامبر صلی الله علیه و آله از مردی یاد کردند و زیاد او را ستودند. پیامر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: «کَیْفَ کانَ ذِکرُ صاحِبِکُمْ لِلْمَوتِ؛ رفیق شما با یاد مرگ چگونه است؟ آنها عرض کردند؛ «ما کُنّا نَکادُ نَسْمَعُ یَذْکُرَ الْمَوتَ؛ نشنیده‌ایم که از مرگ یاد کند.» آنگاه رسول اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: «فَاِنَّ صاحِبَکُمْ لَیسَ هُناکَ؛ رفیق شما دارای موقعیتی نیست که شما می‌گویید.»(8)

انسانی که دلبستگی‌هایی به دنیا پیدا کرده، بعضی از این دلبستگی‌ها به دلبستگی دیگری می‌انجامد تا او را هلاک می‌کند؛ هم‌چنان که حضرت عیسی علیه السلام فرمود: «مَثَلُ طالِبِ الدُّنیا مَثَلُ شارِبِ ماءِ الْبَحرِ کُلَّما اِزدادَ شُربا اِزدادَ عَطَشا حَتّی یَقْتُلَهُ؛ حکایت طالب دنیا، حکایت کسی است، که از آب دریا می‌نوشد. هر چه بیشتر بنوشد، بر عطش او افزوده شود تا او را بکشد.»(9)

با یاد مرگ، به تدریج دیدگاه انسان نسبت به دنیا تغییر می‎کند؛ به طوری که به مقدار اندکی از آن راضی می‌شود. امیر المؤمنین علیه السلام، در این باره می‌فرماید: «مَنْ اَکْثَرَ ذِکْرَ الْمَوتِ رَضِیَ مِنَ الدُّنْیا بِالْیَسِیرِ؛ کسی که بسیار یاد مرگ کند، به مقدار کمی از دنیا راضی می‌شود.»(10) همچنین، با کسب زهد که در اثر یاد مرگ پدید می‎آید تحمل سختی‌ها و مشکلات دنیا بر او دشوار نمی‌باشد. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: «مَنْ زَهِدَ فِی الدُّنیا هانَتْ عَلَیْهِ الْمُصِیبات؛ هر که دل از دنیا برکند، مصیبت‌های آن بر او آسان می‌شود.»(11)

این خانه که خانه وبال است پیداست که وقف چند سال است

چون قامت ما برای غرق است کوتاه و دراز او چه فرق است(12)

3ـ کوتاهی آرزو

گاهی انسان در اثر فراموشی مرگ، غرق در دنیا و امور دنیوی می‌گردد و برای آنچه که هنوز به دست نیاورده، در دل، آرزوی وصال می‌نماید؛ اما هزار دریغ و افسوس که اجل به او مهلت نمی‌دهد و مرگ او را در کام خود فرو می‌کشد و آرزوهای دور و دراز را به خانه گور می‌برد.

یاد مرگ می‌تواند آرزوها را کوتاه کند و موجب بی قراری و کناره گیری از خانه فریب (دنیا) گردد و آدمی را برای سرای جاودان آماده سازد؛ زیرا که آرزوهای طولانی، انسان را بیشتر در دنیا غرق و او را اسیر هوا و هوس نموده، در نتیجه عملش را بد می‌سازد؛ هم‌چنان که حضرت علی علیه السلام، به این نتیجه ناپسند اشاره و به عنوان یک قانون کلی مطرح می‌نماید. به همین علت، ایشان آرزوی طولانی را به عنوان یکی از مواردی که از گسترش آن در امت اسلامی ترس داشت معرفی نموده، می‌فرماید: «إنَّ اَخَوفَ مَا أخَافُ عَلیکُم خِصلَتَانِ، إتِّبَاعُ الْهَوَی وَطُولُ الاَْمَلِ، فَأمَّا إتِّبَاعُ الْهَوَی فَیَصُدُّ عَنِ الْحَقِّ وَأمَّا طُولُ الاَْمَلِ فَیُنسِی الاْآخِرَةَ؛ وحشتناک‌ترین چیزی که از آن بر شما می‎ترسم دو خصلت است: پیروی هوی و آرزوی دراز. پیروی هوی (شما را) از حق باز می‌دارد و آرزوی دراز، از یاد آخرت به فراموشی می اندازد.»(13)

در دستورات اسلامی نیز بر کوتاهی فکر و اندیشه در مورد ساعت‌های آینده دنیا، و منع از مشغول ساختن ذهن به امور دنیایی آتی، و مغتنم شمردن فرصت‌ها بسیار سفارش شده‌است؛ هم‌چنان که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله می‌فرماید: «اِذَا أصبَحْتَ فَلاَ تُحَدِّثْ نَفْسَکَ بِالْمَسَاءِ وَإذَا اَمسَیتَ فَلاَ تُحَدِّثْ نَفْسَکَ بِالصَّبَاحِ وَخُذْ مِنْ صِحَّتِکَ لِسُقمِکَ، وَمِنْ شَبَابِکَ لِهَرَمِکَ وَمِنْ حَیَاتِکَ لِوَفَاتِکَ، فَاِنَّکَ لاَ تَدْرِی مَا اسْمُکَ غَدا؛ چون به صبح می‌رسی درباره عصر فکر نکن و چون به عصر رسیدی درباره صبح فکر نکن. از سلامتی برای بیماریت و از جوانی برای پیریت، و از زندگی برای مرگت استفاده کن؛ زیرا نمی‌دانی فردا زنده‌ای یا مرده.»(14) همچنین ذکر شده‌است که هرگاه کسی کاری را به زمان آینده محوّل می‎کرد، حضرت مسئله مرگ را به او یادآوردی می‌کرد و وی را سخت مورد توبیخ قرار می‌داد.

ابوسعید خدری نقل می‎کند که اسامة بن‌زید از زید بن‌ثابت کنیزکی به بهای صد دینار و به مهلت یک ماه خرید. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله، هنگامی که از این مسئله مطلع شد، فرمود: «ألاَ تَعجَبُونَ مِنْ أُسَامَةِ الْمُشتَرِی إلَی شَهرٍ اِنَّ أُسَامَةَ لَطَوِیلُ الاْءمَلِ وَالَّذِی نَفْسُ مُحَمَّدٍ بِیَدِهِ مَا طَرَفَتْ عَینَایَ إلاَّ ظَنَنتُ أنَّ شُفرَیَّ لاَ یَلْتَقِیَانِ حَتَّی یَقْبِضَ اللّهُ رُوحِی وَمَا رَفَعتُ طَرفِی وَظَنَنتُ أنِّی خَافِضُهُ حَتَّی أُقبَضَ وَلاَ تَلَقَّمتُ لُقمَةً إلاَّ ظَنَنتُ أنْ لاَ أُسِیغَهَا أنحَصِرُ بِهَا مِنَ الْمَوتِ ثُمَّ قَالَ یَا بَنِی آدَمَ إنْ کُنْتُم تَعْقِلُونَ فَعُدُّوا أنْفُسَکُمْ مِنَ الْمَوتَی وَالَّذِی نَفْسِی بِیَدِهِ إنَّمَا تُوعَدُونَ لآتٍ وَمَا أنْتُم بِمُعْجِزِینَ؛ آیا از اسامه در شگفت نیستید که خریدار تا یک ماه است؟ اسامه دراز آرزوست. به خدایی که جان محمد در قبضه قدرت اوست، چشمانم به هم نمی‌خورد، جز اینکه گمان می‌کنم پیش از آنکه مژه‎هایم به هم رسد، خداوند جانم را بگیرد. و چشم باز نمی‌کنم، جز اینکه گمان می‌برم پیش از آنکه چشم بر هم نهم جانم گرفته شود. و لقمه‌ای بر دهان نمی‌گذارم، جز اینکه گمان می‌کنم پیش از آنکه آن را فرو برم، بر اثر مرگ گلوگیرم شود. سپس فرمود: ای فرزندان آدم! اگر خِرَد دارید، خود را در زمره مردگان شمارید! سوگند به آنکه جانم به دست اوست! آنچه به شما وعده داده می‌شود، خواهد آمد و شما نمی‌توانید [خدا را] به عجز درآورید.»

بسیار روشن است، انسانی که همواره در یاد مرگ باشد، هیچ گاه عملی انجام نمی‌دهد که در قیامت نتواند پاسخگوی آن باشد و بدین سبب، عذاب الهی را بر خود هموار سازد؛ بلکه آرزوها را کوتاه نموده، سعی در طاعت و بندگی خدا خواهد داشت تا بهشت الهی را جایگاه خویش قرار دهد؛ هم‌چنان که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله به اصحاب خود فرمودند: «أکُلُّکُمْ یُحِبُّ أنْ یَدخُلَ الْجَنَّةَ. قَالُوا نِعَمْ یَا رَسُولَ اللّهِ. قَالَ قَصِّرُوا الاْءمَلَ وَثَبِتُوا آجَالَکُم بَینَ أبْصَارِکُم وَاسْتَحْیُوا مِنَ اللّهِ حَقَّ حَیَائِهِ؛ آیا همه شما دوست دارید وارد بهشت شوید؟ عرض کردند: آری ای پیامبر خدا؛ فرمود: آرزوها را کوتاه کنید، مرگ را پیش چشم خویش قرار دهید و از خداوند چنان که سزاوار است شرم کنید.»(15)

4ـ تعدیل و رهبری غرائز

مسئله تعدیل غرائز، مهم‌ترین مسئله در فصول زندگی انسان‌ها، بالاخص طبقه جوان می‌باشد. مثلا تمایلات جنسی در دختر و پسر در فصل بلوغ، تجلی می‌کند و در آغاز جوانی، به اوج قدرت می‌رسد. درست است که بقاء انسان در گرو اعمال این غریزه است، ولی موضوع قابل توجه این است، که غریزه‌ی جنسی در برخی از فصول زندگی انسان‌ها، برای خود حد و مرزی نمی‌شناسد.

در این موقع، اعتقاد به معاد و کیفرهای الهی این غریزه را مهار کرده و دارنده آنرا به صورت انسان وظیفه شناس تحویل اجتماع می‌دهد، و انسانی را پرورش می‌دهد، که در اطاق خلوت، در برابر زن جوان و بسیار زیبا که به او فرمان آماده باش می‌دهد و می‌گوید: «هیت لک» آماده باش سرسختانه مقاومت می‌کند و زن متجاوز را، پند واندرز می‌دهد و می‌گوید «معاذالله» بخدا پناه می‌برم.»

در تاریخ زندگی انسان‌های با ایمان، سرگذشت‌های آموزنده‌ای وجود دارد، که ما را به اهمیت اعتقاد به معاد رهنمون می‌باشد. حس غضب و خشم، از نظر قدرت، کمتر از غریزه‌ی جنسی نیست، گاهی حس انتقام به اوج خود می‌رسد و می‌خواهد هر نوع مانع و رادع را، از پیش پای خود بردارد. در این مواقع جز ترس از انتقام الهی، و خوف از دوزخ، چیزی نمی‌تواند آتش خشم انسان‌ها را خاموش سازد، و همچنین است دیگر غرائز اصیل انسانی.

5ـ پرورش فضائل اخلاقی

در نهاد ما یک سلسله فضائل اخلاقی وجود دارد که تحت شرایطی پرورش یافته و بارور می‎شود. ارشاد و راهنمائی علمای اخلاق، هر چند در پرورش فضائل اخلاقی مؤثر است ولی راهنمائی آنان، از دایره‌ی سخن گفتن و مذاکره دوستانه، گام فراتر نمی‌گذارد؛ ولی مذهب و اعتقاد به پاداش‌ها و کیفرها، فضیلت‌های اخلاقی را مانند انسان دوستی، ضعیف نوازی، مهربانی به یتیمان، دستگیری از درماندگان و...در انسان زنده می‌سازد و از این‌جهت دانشمندان، مذهب را پشتوانه اخلاق می‌دانند. قرآن مجید با روش خاصی به این نکته اشاره می‌کند و انکار مبدأ و معاد را مایه کشته شدن عواطف انسانی می‌داند، تا آنجا که دل او سخت و پرقساوت می‌گردد و مهربانی و ترحمی نسبت به یتیم و مستمند و بی نوا ندارد، چنان‌که می‌فرماید: «ارأیت الذی یکذب بالدین، فذلک الذی یدع الیتیم و لا یحض علی طعام المسکین» (سوره ماعون آیه 13)
«آیا دیدی کسی را که روز جزا را انکار می‌کند، او همان کسی است، که (با کمال بی رحمی)، یتیم را طرد می‌نماید، و افراد را به اطعام مستمندان دعوت و ترغیب نمی‌نماید.»

1ـ بحار الأنوار(ط-بیروت) ج6، ص133، ح32.

2ـ شیخ حرّ عاملی، وسائل الشیعة، ج 3، ص 50، مؤسسه آل البیت(ع)، قم، چاپ اول، 1409ق.

3ـ کلینی، كافى، ج3 ، ص 258.

4ـ نهج الفصاحه، ص 189، ح 934.

5ـ كنز العمّال: حدیث 42098 .

6ـ الكافي، ج 2، ص 131.

7ـ همان ج 5، ص 71.

8ـ مجموعه ورام، ج 1، ص 269.

9ـ همان، ص 149.

10ـ مستدرك الوسائل، ج 2، ص 103.

11ـ همان، ص 104.

12ـ معراج السعادة، ص 668.

13ـ تحف العقول، ص 224.

14ـ أمالي‌ طوسي،ص526 -مكارم الأخلاق، ج 2 ص 364.

15ـ مجموعه ورام ،آدات و اخلاق در اسلام، ص 499.

منتشر شده در سراي معرفت و اخلاق

Tagged under

دوشنبه, 11 مرداد 1400 11:22

«مسجد ملک فیصل»پاکستان

مسجد«ملک فیصل» یکی از بزرگترین و زیباترین مساجد جهان است که در «اسلام آباد» پاکستان در جنوب آسیا واقع شده است. این مسجد سمبل معماری و مهندسی بی نظیری است که زیبایی آن چشم را مجذوب خود می کند. مساحت مسجد شاه فیصل به پنج هزار متر مربع می رسد و برای 300 هزار نمازگزار ظرفیت دارد. جرقه ساخت مسجد سال 1966 میلادی زمانی که شاه فیصل بن عبدالعزیز، پادشاه عربستان از اسلام‌آباد بازدید کرد، زده شد.

سال 1969 میلادی مسابقه‌ ای بین‌المللی در سطح معماران مسلمان برگزار شد و در این مسابقه معماران 17 کشور، 43 طرح را برای ساخت مسجد پیشنهاد دادند و پس از 4 روز بررسی، طرح پیشنهادی «ودات دالوکای» معماری از کشور ترکیه پذیرفته شد. عملیات ساخت مسجد سال 1976 میلادی آغاز شد و عربستان مبلغ 130 میلیون ریال سعودی را برای ساخت مسجد در نظرگرفت. ساخت این مسجد در سال 1986 میلادی به پایان رسید و به عنوان دانشگاه بین‌المللی اسلامی مورد استفاده قرار گرفت.

از آنجایی که «شاه فیصل عبدالعزیز» سرمایه‌گذار اصلی و بانی ساخت این مسجد بود این مسجد و خیابان مجاور آن پس از به قتل رسیدن وی در سال 1975 میلادی به همین نام به ثبت رسید. از ویژگی های منحصر بفرد این مسجد، آن است که مسجد فاقد گنبد بوده و گنبد آن به شکل خیمه یا چادر طراحی شده است. سالن نمازگزاران به شکل مثلث و چهار مناره اطراف آن به شکل مدادهای باریک قرار گرفته اند و ورودی مسجد لوسترهای بزرگ قرار دارد و دیوارها با موزاییک‌های زیبا پوشیده شده و خطاطان مشهور پاکستانی به خط کوفی آن را نوشته و طراحی کرده اند. به این ترتیب می توان گفت که این مسجد پلی بین معماری سنتی عربی، ترکی و مسلمانان پاکستانی است.

ورودی اصلی مسجد از شرق با یک حیاط با مسجد مرتبط می‌شود. فواره‌های بزرگ در محور این ورودی، بر روی یک سکوی بلند قراردارد. نماز خانه اصلی برای ده هزار نفر، نماز خانه بانوان برای یک هزار و 500 نماز گزار ظرفیت دارد که درست در بالای ورودی واقع شده است. حیاط مسجد برای چهل هزار نفر ظرفیت دارد و یک سکو برای 27 هزار نفر و رواق‌هایی که برای 22 هزار نفر ظرفیت دارند. علاوه بر این محوطه‌های سبز می‌توان به عنوان فضاهای عبادی در فضای باز برای دویست هزار نفر مورد استفاده قرار گیرند.

نمازخانه اصلی بر مبنای یک پلان مربعی به طول شصت متر است و به‌ جای استفاده از گنبدهای سنتی که معمولاً در مساجد به کار گرفته می‌شوند با یک پوسته بتونی پخ‌دار هشت وجهی که جلوهای از یک خیمه بیابانی را به نمایش می‌گذارد، پوشش داده‌ شده ‌است. ارتفاع پوسته سقف به چهل متر می‌رسد و روی چهار شاه تیر بتونی بزرگ قرار دارد. این پوسته یک شاهکار مهندسی دقیق و حساب ‌شده‌ است و به صورت سازه فضایی و متشکل از قالب‌های بتنی مثلثی شکل دیده می شود.

فواصل شیشه ‌دار ما بین قاب‌ها، نور طبیعی را به داخل سرسرای اصلی مسجد هدایت می‌کند و ارزشی معنوی به فضای داخلی می‌بخشند. سطح خارجی بنا با سنگ مرمر سفید رنگ پوشیده شده ‌است و سطوح داخلی با طرح‌های موزاییکی آراسته شده‌ اند. دیوار قبله در نمازخانه اصلی مسجد با کاشی‌های لعاب داده ترکی در رنگ‌های آبی طلایی مزین شده‌است. در نمازخانه اصلی، قابل توجه‌ترین جنبه، تاکیدات عمودی است.

محورهای عمودی که بیشتر به معماری عثمانی شباهت دارد، به گونه‌ای استفاده شده ‌است که امتدادهای افقی اصلی در فضا را که به سمت مکه هستند، شاخص‌تر می ‌کند. در جلوی دیوار قبله، محراب و محور قرار دارد که هر دو توسط یک هنرمند پاکستانی طراحی شده‌ اند. محراب بلند و غیر متعارف این مسجد، یک عنصر معماری تندیس‌وار ساده به شکل یک قرآن مفتوح عمودی است، ولی منبر طرح نسبتاً متداولی دارد. یک چلچراغ زیبای بزرگ در نمازخانه اصلی وجود دارد که در آن از هزتر لامپ الکتریکی استفاده شده‌ است.

در پای دیوار غربی و شمالی نمازخانه اصلی مسجد در فضای بیرونی، استخرهایی قرار داده‌ شده‌ است که باعث می‌شوند جریان هوا به واسطه آب سطح آنها تعدیل شود. همچنین درخشش نوار باریک شیشه‌ای در امتداد طول دیوار قبله در اثر نور غیر مستقیم منعکس‌شده از استخر بزرگ بیرونی و بازتاب آن به فضای داخل، روحی تازه و مضاعف به فضا می‌بخشد. سازه بتونی مسجد، در داخل به رنگ سفید است و کف‌ها از گرانیت براق و صیقلی پوشیده‌ شده‌اند. دسترسی به نیم‌طبقه بانوان از طریق گذرگاهی سرپوشیده فراهم شده‌ است که در آن قطعه‌ای از یک حدیث نوشته شده ‌است: «بهشت زیر پای مادران است».

دالوکای معمار این مسجد، فردی بود که توانست مصالح را با مهارت خاصی به کار گیرد و تأثیرات مطلوبی را بیافریند. شکل تندیس‌وار ساختمان توأم با مدرن بودن آن در کنار نمایش آخرین فناوری‌های سازه‌ای معاصر و عدم استفاده از مصالح محلی موجود نظیر سنگ و آجر، ساختمان را به عنوان نمادی مهم از شهر مطرح ساخته ‌است. دالوکای با مهارت و خبرگی هنری خود، معماری‌ای را خلق کرده است که در آن تکنولوژی مدرن به عنوان راهی برای ارتباط با خدا به کار رفته‌است و نمازگزار را به تفکر و تعمق وا می ‌دارد. گفتنی است، هر ساله شخصیتهای اسلامی و سیاسی بسیاری از این مسجد زیبا و مدرن بازدید می کنند.

منتشر شده در اماکن اسلامی

Tagged under

دوشنبه, 11 مرداد 1400 11:16

خواص دارویی انگور

انگور حاوی مواد مغذی گیاهی برای حفظ سلامت قلب از جمله پلی‌فنول‌ها و اسید فنولیک است.

بسیاری از تمدن‌های باستانی فواید سلامتی انگور و میوه آن را شناخته اند؛ از پیشگیری از شیوع بیماری‌های قلبی گرفته تا جلوگیری از ابتلا به دیابت نوع ۲، می‌توان به خواص دارویی میوه انگور اشاره کرد. تقریبا ۱۵۱ گرم انگور که معادل یک فنجان است، صفر درصد چربی و ۲۷ گرم کربوهیدرات و قند دارد ضمن این که ۵ درصد از نیاز روزانه به فیبر و ۲۷ درصد از نیاز روزانه به ویتامین ث را فراهم می‌کند. انگور همچنین حاوی مقادیر زیادی پتاسیم است. نکته مهم در رابطه با این میوه این است که منبع غنی از پلی فنول‌ها و اسید‌های فنولیک محسوب می‌شود. آنتوسیانین یک نوع فرعی از پلی فنول و مسئول رنگ قرمز، آبی، بنفش، سیاه یا سفید انگور است. یکی دیگر از پلی فنول‌های انگور، رسوراترول است که با بهبود سلامت قلب ارتباط دارد.

سلامت چشم

ترکیبات گیاهی موجود در انگور می‌توانند از بافت چشم در برابر بیماری‌های شایع محافظت کنند. در یک تحقیق نشان داده شد که موش‌هایی که از رژیم غذایی حاوی انگور استفاده کرده بودند، به نسبت سایر موش‌ها، عملکرد شبکیه‌ی بهتری داشتند و به آسیب بینایی کمتری دچار شدند. همچنین انگور به خاطر وجود رسوراترول می‌تواند از سلول‌های بینایی در برابر اشعه‌ی فرابنفش محافظت کند. این امر می‌تواند خطر ابتلا به بیماری دژنراسیون ماکولای وابسته به سن را که یک بیماری رایج چشم است تا حد قابل قبولی کاهش دهد. علاوه بر آن، رسوراترول از چشم در برابر ابتلا به بیماری‌های بینایی مانند گلوکوم، آب مروارید و بیماری چشم دیابتی محافظت نماید.

تحقیقات بسیاری نشان داده‌اند که خواص انگور، به خاطر وجود ترکیبات زیادی از آنتی اکسیدان‌های لوتئین و زیگزانتین است و این مواد می‌توانند به محافظت از چشم در برابر آسیب‌های ناشی از نور آبی که از صفحات نمایش ساطع می‌شود کمک کنند.

تقویت حافظه، تمرکز و خلق‌وخو

انگور می‌تواند فواید بسیاری برای سلامتی مغز و تقویت حافظه داشته باشد. در یک آزمایش ۱۲ هفته ای، به ۱۱۱ فرد میانسال سالم روزانه ۲۵۰ میلی گرم از مکمل انگور داده شد. در نتایج آزمون‌هایی گرفته شده از این افراد مشخص شد که خاصیت انگور، بر بهبود توجه، حافظه و مهارت‌های زبانی، تاثیر قابل توجهی دارد. تحقیق دیگری بر جوانان سالم نشان داد که نوشیدن ۲۳۰ میلی لیتر آب میوه انگور؛ می‌تواند سرعت حافظه و خلق و خو را ۲۰ دقیقه پس از مصرف بهبود ببخشد. همچنین تحقیقاتی که بر روی موش‌ها انجام شده نشان می‌دهد که دریافت رسوراترول موجود در انگور به مدت ۴ هفته، مهارت یادگیری، حافظه و خلق و خو را تقویت می‌کند. علاوه بر آن در بخش‌هایی از مغز موش‌ها و جریان خون آن‌ها رشد و افزایش دیده شد.بخش زیادی از خواص انگور؛ به خاطر رسوراترول موجود در آن است و این ماده می‌تواند از ابتلا به آلزایمر پیشگیری کند.

سلامت قلب و عروق

خاصیت انگور قرمز به خاطر حجم بالای آنتی اکسیدان موجود در آن است که به سیستم قلبی و عروق کمک می‌کند. آنتی اکسیدان‌های موجود در انگور قرمز التهاب را کاهش می‌دهند و رگ‌های خونی را آرام می‌کنند، هم‌چنین درست به اندازه‌ی آسپرین، خون را رقیق کرده و از لخته شدن پلاکت‌ها جلوگیری می‌کنند. این مواد مغذی معمولا در پوست و دانه‌های انگور قرمز وجود دارند. برای بهبود عملکرد قلب می‌توانید از خواص انگور قرمز؛ استفاده کرده و آن را در برنامه‌ی غذایی خود جای دهید، اما به خاطر داشته باشید که انگور می‌تواند میزان قند خون را افزایش دهد به همین جهت مصرف بیش از حد آن توصیه نمی‌شود.

کنترل دیابت

برخی از بیماران مبتلا به دیابت بر این باورند که به خاطر قند موجود در میوه‌ها باید از خوردن آن‌ها اجتناب کنند. میوه‌هایی که شاخص گلیسمی پایین دارند برای افراد دیابتی توصیه می‌شوند که انگور قرمز یکی از این میوه‌ها است. قند موجود در انگور قرمز، قند خون بدن را بلافاصله افزایش نمی‌دهد و از این جهت خطری برای بیماران دیابتی ایجاد نخواهد کرد.

لاغری

انگور علاوه بر طعم و عطر شیرین و آبدار خود، مواد غذایی بالایی دارد که می‌تواند بدن را به خوبی تامین کند؛ با این وجود انگور کالری کمی دارد و تقریبا بدون چربی است. این نکته به این معناست که افزودن انگور به رژیم غذایی می‌تواند به کاهش وزن کمک کند. علاوه بر این، Properties of grapes؛ به خاطرآنتی اکسیدان موجود در آن می‌تواند سوخت و ساز بدن را افزایش داده و فیبر اشباع شده‌ی کمی را به بدن ارائه دهد. با وجود اینکه انگور برای لاغری مفید است، اما میزان بالای قند موجود در آن موضوعی است که نباید فراموش شود. هر ۱۰۰ گرم انگور مقدار ۶۷ تا ۷۱ کالری و ۱۶ گرم قند دارد؛ به همین خاطر مصرف مکرر آن ایده‌ی خوبی نیست. ترکیب خواص انگور؛ با سایر مواد مغذی می‌تواند روش موثری برای کاهش وزن باشد. در طب سنتی به خواص انگور، به صورت فراوان اشاره شده است. انگور مزاج گرم و تری دارد و در فصل تابستان می‌تواند به عنوان بک وعده غذایی کامل استفاده شود. البته باید توجه کرد انگور تازه نفخ زیادی تولید می‌کند. هم‌چنین انگور میوه‌ای بسیار زود هضم است و رطوبت مورد نیاز بدن را تامین می‌کند. پزشکان طب سنتی استفاده از خواص انگور؛ را برای پاکسازی مجاری و عروق و ریه توصیه می‌کنند.

انگور را ناشتا نخورید

یکی از مهم‌ترین نکات در داشتن یک رژیم غذایی سالم، دانستن آداب غذا خوردن و خواص هر ماده غذایی است. بعضی از میوه‌ها مانند هندوانه یا انواع آجیل‌ها می‌توانند در صورت خورده شدن با شکم خالی، به معده و بدن کمک کنند، اما برخی از میوه‌ها اگر ناشتا خورده شوند، می‌توانند مضر باشند؛ انگور یکی از این میوه‌ها است. هیچ وقت انگور را با شکم خالی نخورید. مقدار زیاد انگور می‌تواند باعث افزایش اسید در معده شده و به پوشش داخل معده و روده آسیب بزند. هم‌چنین خوردن انگور به صورت ناشتا می‌تواند به سردرد، التهاب معده و حالت تهوع منجر شود. انگور به دلیل داشتن اسید سالیسیلیک می‌تواند تحریک پذیری معده را افزایش دهد.

منع مصرف انگور

انگور میوه مفید و پرفایده‌ای است، اما با برخی مواد غذایی سازگاری ندارد. جالب است بدانید نباید انگور را با سبزی‌های خوردنی، گوجه فرنگی، گوشت، چربی، شیر، دانه‌های روغنی و ماهی مصرف کنید، زیرا ممکن است مشکلاتی برای بدن ایجاد شود.

تداخل دارویی

همانطور که در بالا اشاره شد انگور دارای ماده شیمیایی طبیعی به نام رسوراترول می‌باشد که این ماده خاصیت ضد انعقادی خون دارد و باعث رقیق شدن خون می‌شود. به همین دلیل کسانی که دارو‌های رقیق کننده خون مصرف می‌کنند باید در مصرف انگور زیاده روی نکنند. در این مقاله به خاصیت انگور؛ پرداختیم و دانستیم که قرار دادن این میوه‌ی خوشمزه در سبد غذایی ما، می‌تواند به پیشگیری از بسیاری بیماری‌ها کمک کرده و به سلامت بدن کمک کند. با این وجود، یادآوری این نکته ضروری است که مصرف بی رویه‌ی هر ماده‌ی غذایی می‌تواند برای سلامت ما خطر آفرین باشد. بار‌ها به این نکته اشاره کرده‌ایم که لازم داشتن جسم سالم تغذیه سالم است که با تنظیم یک برنامه غذایی صحیح می‌توانیم به آن برسیم.

منتشر شده در خانواده

Tagged under

دوشنبه, 11 مرداد 1400 11:12

روشی ساده برای نابودی ویروس کرونا و تقویت سیستم ایمنی بدن

ویروس‌هایی مانند کرونا و سرماخوردگی دارای یک غشای لیپیدی هستند که با محافظت از ویروس، موجب می‌شود آن‌ها بتوانند در طولانی مدت در هوای سرد و خشک از طریق تنفس منتقل و افراد را آلوده کنند.

با این حال، ویروس کرونا برخلاف مقاومت در برابر سرما، به شدت در مقابل گرما و حرارت آسیب پذیر است. به گفته محققان درجه حرارت قابل تحمل برای انسان می‌تواند به راحتی با نابود کردن غشای لیپیدی ویروس، باعث نابودی آن شود.

تمامی پستانداران از راهکار ساده‌ای به نام تب برای مقابله با عفونت و بیماری بهره می‌برند. از جنبه تاریخی نیز گرمابه، سونا و بخور آب گرم راهکار‌هایی برای درمان بیماری‌ها در گذشته بوده است.

گرمادرمانی یکی از راهکار‌های ارزان قیمت، مناسب و در دسترس برای مبارزه با بیماری‌های عفونی تنفسی است. دانشمندان از گرما برای غیرفعال کردن ویروس‌ها و ساخت واکسن بهره می‌برند. تحقیقات نشان می‌دهد درجه حرارت ۵۵ تا ۶۵ درجه سانتیگراد می‌تواند به راحتی باعث از بین رفتن غشای ویروس و نابودی آن شود.

دکتر مارک کوهن، مدیر موسسه ملبورن استرالیا در این باره گفت: برخی یافته‌ها استفاده از گرما برای درمان و مقابله با همه گیری بیماری‌ها را تایید کرده است. نخستین لایه دفاعی بدن، مخاط است که با گیر انداختن ویروس و حرکت به سمت گلو، باعث دفع شدن عوامل عفونت می‌شود.

او با اشاره به این نکته که هوای سرد و خشک باعث افزایش شیوع ویروس می‌شود،گفت: در مقایسه با زمانی که رطوبت هوا ۵۰ درصد است، رطوبت ۲۰ درصدی می‌تواند باعث کاهش عملکرد مخاط برای پاکسازی سیستم تنفسی در پستانداران شود. زمانی که فرد در مرحله ابتدایی ابتلا به ویروس کروناست، استنشاق هوای گرم و مرطوب می‌تواند نخستین لایه دفاعی بدن برای مواجهه با ویروس کرونا را فعال کند. این عمل باعث تحریک مخاط و گیرافتادن ویروس در لایه بالایی سیستم تنفسی و خروج آن از بدن می‌شود.

این متخصص بیان کرد: در صورتی که ویروس بتواند از اولین لایه دفاعی بدن عبور کرده و خود را به ریه‌ها برساند، بدن به صورت هوشمندانه لایه دفاعی دوم را که ایجاد تب است فعال می‌کند. تب باعث ایجاد آمادگی در بدن برای مقابله با ویروس شده و حرکت گلبول‌های سفید خون برای مقابله با عوامل خارجی را تسهیل می‌کند.

از جنبه روانی نیز افزایش درجه حرارت بدن می‌تواند باعث ایجاد تمرکز، حس آرامش و خواب در انسان شود. سونای بخار و خشک می‌تواند باعث کاهش استرس در این زمان شود. دکتر کوهن معتقد است گرما درمانی به دلیل توانایی برای مقابله با کووید ۱۹ باید مورد توجه قرار گیرد. سونای خشک و بخار، بخور آب گرم، استفاده از چشمه‌های آب گرم طبیعی و نیز حمام آب گرم از توصیه‌های این پزشک برای مقابله با ویروس کروناست.

منتشر شده در خانواده

Tagged under

صفحه345 از540

emamian

بخش اول: تفسیر و تبیین اجمالی آیه مباهله

نگاهی به معنای مباهله

شأن نزول آیه مباهله

بخش دوم: آیه مباهله از دیدگاه روایات فریقین

الف. منابع مذهب اهل بیت(ع)

ب. منابع مذهب اهل سنت

بررسی و جمع بندی روایات

آیة مباهله از دیدگاه مفسران مذهب اهل بیت(ع)

آیة مباهله از دیدگاه مفسران مذهب اهل سنت

بررسی و جمع بندی دیدگاهها

1. آیة مباهله و تعبیر جمع

نقد و بررسی

الف. سوره آل عمران، آیه 173

ب. سوره آل عمران، آیه 181

2. آیة مباهله و سن کم امام حسن(ع) و امام حسین(ع)

نقد و بررسی

الف. حضرت یحیی(ع)

ب. حضرت عیسی مسیح(ع)

3. آیة مباهله و ادعای جعل و نشر احادیث

نقد و بررسی

بخش پایانی: نتیجه گیری

پی نوشتها

احادیث

لینک ها

Hajij.com in your language

جستجو